Solving the puzzle of the periodic table - Eric Rosado

Giải quyết câu đố của bảng tuần hoàn - Eric Rosado

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Huyen Truong Reviewer: Lê Anh

Trái Đất của chúng ta là tập hợp những mảnh ghép đã tạo nên vũ trụ.

Our Earth is a collection of puzzle pieces that make up the universe.

In the vast darkness of space,

Trong bóng tối vô tận của không gian,

the universe is lit by stars,

vũ trụ được thắp sáng bằng những ngôi sao,

which could one day become a supernova

mà một ngày nào đó sẽ trở thành siêu tân tinh

and create all the puzzle pieces that we know today

và tạo ra tất cả những mảnh ghép mà chúng ta biết ngày nay

as the elements.

là những nguyên tố.

All elements were formed and released

Tất cả các nguyên tố được hình thành và giải phóng

into space by exploding stars.

vào vũ trụ bởi những vụ nổ của các ngôi sao.

For centuries, humans have tried to discover

Qua các thế kỉ, con người cố gắng khám phá

what makes up the world around them.

những gì tạo nên thế giới xung quanh họ.

Little did they know that all the pieces they needed

Có điều họ không biết là tất cả những mảnh ghép họ cần

were right under their noses.

đã ở ngay trước mắt.

The discovery of these pieces revolutionized

Khám phá ra những mảnh này đã cải cách

our understanding of the world

hiểu biết của chúng ta về thế giới

and allowed for the creation of what might be

và cho phép sự ra đời của thứ có thể là

the greatest gift to science:

món quà tuyệt vời nhất cho khoa học:

the periodic table.

bảng tuần hoàn nguyên tố hoá học.

So, where are these elements,

Vậy, những nguyên tố này ở đâu,

and how do we find a means to order them?

và sao chúng ta tìm được cách sắp xếp chúng?

Well, believe it or not,

Chà, tin hay không nhưng

ancient civilizations were very much aware

những người cổ đại đã nhận thức

of many elements around them,

rất nhiều về nhiều nguyên tố quanh họ,

but they did not identify them as the pieces of our universe.

nhưng họ không coi chúng là những mảnh ghép của vũ trụ.

Elements like gold, silver, and copper

Những nguyên tố như vàng, bạc, đồng

were easily spotted by ancient cultures,

dễ dàng được tìm thấy trong nền văn minh cổ đại

and were used for multiple purposes like jewelry and tools.

và được dùng cho nhiều mục đích như trang sức hay công cụ.

Why were these elements spotted so easily?

Tại sao những nguyên tố này dễ tìm đến vậy?

Think of the periodic table as a puzzle.

Hãy coi bảng tuần hoàn như một bộ xếp hình.

The corner pieces are edges of a puzzle,

Những mảnh ở góc là cạnh của bộ xếp hình,

are generally the easiest to find and place

và nhìn chung là dễ tìm và ghép nhất

because they stand out with their smooth edges,

vì chúng có những cạnh bằng phẳng,

and clearly don't interlock with other puzzle pieces.

và cạnh đó không khớp với những mảnh khác.

Like puzzle pieces, elements can be choosy on who they interact with.

Giống như những mảnh ghép, nguyên tố có thể kén chọn những nguyên tố nó tương tác.

Some like to react with other elements,

Một số thích phản ứng với các nguyên tố khác,

while others do not.

trong khi số còn lại thì không.

The elements that do not interact with other elements are easy to pin-point,

Nguyên tố không tương tác với nguyên tố khác thì dễ dàng xác định được,

while the ones who like to interact with others are difficult to find.

trong khi số khác thích liên kết thì rất khó tìm.

Gold, silver, and copper are some of the choosier elements

Vàng, bạc, đồng là những nguyên tố kén chọn

so we can find them easier.

nên ta có thể tìm thấy chúng dễ dàng.

So let's fast forward to the late 1600's

Vậy hãy quay lại cuối những năm 1600,

where Hennig Brand, a German alchemist,

nơi Hennig Brand, một nhà giả kim người Đức,

was busy working in his laboratory.

đang bận rộn trong phòng thí nghiệm.

Like many other alchemists of his time,

Giống như những nhà giả kim khác thời bấy giờ,

Brand was trying to extract gold from the human body.

Brand đang cố chiết vàng từ cơ thể người.

Brand hit upon what he thought was the most obvious answer to his problem:

Brand bỗng nghĩ ra câu trả lời rõ ràng nhất cho vấn đề này:

urine.

nước tiểu.

Urine is gold in coloration and could perhaps have gold in it.

Nước tiểu màu vàng và có thể... có vàng trong đó.

So, Brand collected as much urine as he possibly could,

Thế nên Brand thu thập lượng nước tiểu nhiểu nhất có thể,

much of it being his own,

chủ yếu là...của ông ấy

then he decided to boil it down in hopes of obtaining gold.

rồi ông quyết định cô đặc nó với hi vọng sẽ thu được vàng.

So Brand boiled his, well, urine,

Nên Brand đun, ừm, nước tiểu của ông ấy

down until he collected a paste

đến khi thu được một hỗn hợp đặc sệt

and heated the paste to a very high temperature.

và nung nóng nó đến nhiệt độ rất cao.

Eventually smoke appeared

Cuối cùng, khói xuất hiện

and the material burned brightly and violently.

và vật chất đó cháy sáng và dữ dội.

Brand had unknowingly isolated phosphorous from his urine.

Brand đã vô tình tách photpho từ nước tiểu của ông.

It was the first time anyone had discovered an element,

Đó là lần đầu tiên ai đó khám phá ra 1 nguyên tố,

but he didn't really understand what he had done.

nhưng ông chưa thực sự hiểu cái ông đã làm.

At the time of Brand, the concept of element had not been discovered.

Ở thời Brand, khái niệm nguyên tố chưa được phát hiện.

Instead ancient Greek principles of objects being composed of

Trong khi đó, thuyết về những nguyên tố khởi nguyên của người Hy Lạp cổ gồm

earth,

đất,

water,

nước,

air,

and fire

không khí,

và lửa,

were predominant.

lại đang chiếm ưu thế.

It wasn't until the work of Antoine Lavoisier,

Phải đến tận nghiên cứu của Antoine Lavoisier,

who is now known as the father of chemistry,

người được cho là cha đẻ của hoá học,

that science defined what an element was.

thì khoa học mới định nghĩa được nguyên tố là gì.

Lavoisier defined an element as a substance

Lavoisier định nghĩa 1 nguyên tố là 1 dạng vật chất

that cannot be broken down by existing chemical means.

mà không bị phá huỷ bởi những phương pháp hoá học đã có.

Lavoisier created a list of the known elements of his time

Lavoisier lập 1 danh sách các nguyên tố đã biết lúc ấy

and tried to put the elements in some sort of order

và cố xếp chúng vào những trật tự

in which they could be classified,

mà chúng có thể được phân loại,

such as gases or metals.

như khí hoặc kim loại.

He was the first one to try to put the puzzle together.

Ông là người đầu tiên cố xếp những mảnh ghép với nhau.

This was just the beginning of a means

Đây là khởi đầu của cách

to organize the known elements of his time.

sắp xếp những nguyên tố đã biết thời đó.

Many other chemists then came along to make the puzzle clearer.

Rồi những nhà hoá học khác đến để làm cho vấn đề này sáng tỏ hơn.

One of them, John Dalton, weighed the elements

Một trong số họ, John Dalton, cân những nguyên tố

and arranged the puzzle by weight.

và sắp xếp chúng theo khối lượng.

German chemist Wolfgang Döbereiner later combined elements

Nhà hoá học người Đức Wolfgang Döbereiner sau đó kết hợp những nguyên tố

to see how they reacted with one another.

để xem chúng phản ứng với nhau ra sao.

What he found was that certain elements shared similar properties and reactions.

Ông tìm ra là những nguyên tố nhất định có cùng tính chất và kiểu phản ứng.

For example, when pure lithium, sodium, and potassium

Ví dụ, Liti, Natri và Kali nguyên chất,

are exposed to water,

khi gặp nước,

they will react violently

chúng sẽ phản ứng mãnh liệt

and skid across the surface of the water with sparks.

và chạy trên mặt nước cùng lúc phát ra tia lửa.

The scientists then realized that these similiarities

Các nhà khoa học sau đó đã nhận ra những sự trùng hợp này

are no coincidence:

không phải là ngẫu nhiên:

elements belong to families that share similar properties.

nguyên tố thuộc cùng họ thì có cùng tính chất.

But the chemist who finally put the puzzle together is Dmitri Mendeleev.

Nhưng người cuối cùng xếp các mảnh ghép lại với nhau là Dmitri Mendeleev.

He created cards of each known element and tried to order them

Ông gắn thẻ cho những nguyên tố đã biết và cố xếp chúng

based on atomic weight and their known properties.

dựa trên khối lượng nguyên tử và tính chất của chúng.

The story is that he stayed up 3 days and 3 nights,

Tương truyền rằng ông đã không ngủ 3 ngày 3 đêm,

and he finally fell into a deep sleep

và khi ông thiếp đi

and he dreamed about a table to order the elements.

ông đã mơ thấy 1 bảng để sắp xếp các nguyên tố đó.

Mendeleev was not only able to create the periodic table,

Mendeleev không phải là người duy nhất tạo ra bảng tuần hoàn,

but he was able to predict elements that were not yet discovered.

nhưng ông có thể dự đoán những nguyên tố chưa được tìm ra.

The puzzle of the periodic table of the elements was solved.

Câu đố của bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học đã được giải.