Coneheads, egg stacks and anteater attacks: The reign of a termite queen - Barbara L. Thorne

Translator: Anh Thy Reviewer: My Den

Tens of thousands of conehead termites are swarming in the Panamanian air.

Hàng chục nghìn con mối đầu nón đang bay lượn trên bầu trời Panama.

These 4 young hopefuls are brave— oh...

4 bạn trẻ này thật dũng cảm —ồ...

I guess 3. Oh, wow, 2 in 1. Okay!

Tôi đoán là 3. Ồ wow, đớp cả 2 trong 1 lần à? Được đấy.

This single determined termite is braving countless threats

Bạn mối đầy kiên quyết này đang bất chấp vô số mối đe dọa

to participate in the only flight of her lifetime.

để tham gia vào chuyến bay duy nhất trong đời.

She evades the onslaught of predators even as she lands, flips off her wings,

Cô ấy tránh khỏi sự tấn công dữ dội của những kẻ săn mồi ngay cả khi hạ cánh,

secretes pheromones, and attracts a mate.

vỗ cánh, tiết ra pheromone và thu hút bạn tình.

The pair dash from the danger zone into a rotting tree stump.

Cả 2 từ khu vực nguy hiểm lao vào một gốc cây mục nát.

Ngôi nhà đầu tiên hoàn hảo—nhưng ở đó không chỉ có một mình 2 bạn trẻ.

It’s the perfect first home— but they’re not alone.

Unlike most termite species,

Không như hầu hết các loài mối,

conehead termite colonies can have multiple queens and kings.

một tổ mối đầu nón có thể có nhiều mối chúa và mối vua.

The pair is joined by several other termites ready to reproduce.

Cặp đôi được tham gia bởi các con mối khác đang sẵn sàng sinh sản.

Together, they excavate a chamber in the stump,

Chúng cùng nhau đào một căn phòng trong gốc cây,

seal the entrance and get busy.

bịt kín lối vào và cùng nhau “làm việc”.

When the resulting offspring hatch, they bear little resemblance to their parents;

Khi con nở, chúng có chút giống với bố mẹ của chúng;

they’re smaller, wingless, eyeless, and sterile.

chúng có hình dáng nhỏ hơn, không cánh, không mắt và bất thụ.

Some of them, the soldiers,

Một trong số chúng, các chiến binh

have the species’ trademark conspicuously shaped heads—

có cái đầu mang hình dáng đặc trưng của loài

the function of which will soon be revealed.

và chức năng của cái đầu này sẽ được tiết lộ sớm thôi.

They set out to scout for dead wood, laying the pheromone trails

Chúng bắt đầu tìm cành gỗ khô, tiết pheromone đánh dấu

the rest of the offspring, the colony’s workers,

cho những con non còn lại, người thợ trong bầy đàn,

follow and reinforce as they retrieve food.

theo dõi và tiếp viện khi nhận thức ăn.

As the termites collect and decompose plant debris,

Khi mối lấy và phân hủy mảnh vụn thực vật,

they return essential nutrients to the soil,

chúng trả lại các chất dinh dưỡng thiết yếu cho đất,

allowing more vegetation to thrive.

giúp cho thực vật phát triển.

Gradually, worker termites expand the colony's central chamber

Dần dần, mối thợ mở rộng khoang ổ trung tâm

as they groom and feed the royals and the upcoming broods.

để chuẩn bị, nuôi mối chúa và lứa sắp tới.

The tiniest termites can’t yet eat wood independently.

Những con mối nhỏ nhất chưa thể tự ăn gỗ.

So, the workers process it and gift it to the youngsters through their saliva

Vì vậy mối thợ sẽ xử lý và mang đến cho chúng thông qua nước bọt

and by basically throwing up into their mouths.

cơ bản là nhai mớm cho chúng.

With the workers managing groceries, construction, and child care,

Mối thợ tìm thức ăn, xây dựng và chăm sóc con non,

the royals fully commit themselves to reproduction.

còn mối chúa đảm nhận hoàn toàn việc sinh sản.

The kings provide sperm on an as-needed basis,

Mối vua cung cấp nguyên liệu cần thiết - tinh trùng,

and the queens undergo radical transformations.

và mối chúa trải qua quá trình biến đổi hoàn toàn.

Their abdomens develop efficient egg-laying machinery

Bụng của chúng phát triển thành “máy đẻ”

and extend dramatically.

và nở rộng hơn đáng kể.

Each queen may produce hundreds of eggs a day.

Mỗi con mối chúa có thể sản sinh hơn trăm trứng mỗi ngày.

Meanwhile, a worker entourage retrieves and neatly stacks them into piles.

Trong khi đó, mối thợ tùy tùng nhặt và xếp lại thành đống.

The colony grows quickly.

Bầy mối phát triển nhanh chóng.

And once its population is big enough,

Và khi quần thể đủ lớn,

workers construct a system of tunnels stretching over 100 meters across terrain,

mối thợ xây dựng một hệ thống đường ngầm dài hơn 100 mét xuyên địa hình,

along fallen logs, and up into tree crowns.

lần theo khúc gỗ đổ và lên tận những tán cây.

These tunnels shelter the termites as they travel to and from food sites

Các đường hầm này là nơi ẩn trú của chúng khi di chuyển

around the clock.

và từ nơi kiếm ăn suốt ngày đêm.

And eventually, they build a distinctive central nest.

Và cuốt cùng, chúng dựng nên tổ trung tâm.

Using partially digested plant material, soil, and poop,

Sử dụng thực vật đã bị tiêu hóa một phần, đất và phân,

they construct a massive egg-shaped structure,

chúng xây thành cấu trúc quả trứng lớn,

complete with numerous passages, chambers, and ventilation holes.

và hoàn thành với nhiều lối đi, khoang và lỗ thông gió.

Deep within, they establish a royal cell that's fortified with extra thick walls.

Sâu ở bên trong, chúng làm một phòng giam cho chúa được củng cố bằng tường dày đặc.

It’s not long before this architectural marvel attracts an admirer: an anteater.

Không lâu sau, “kỳ quan kiến trúc” này đã thu hút người để ý: thú ăn kiến.

She swipes at the nest and pokes her long tongue in.

Nó cào tổ và thò chiếc lưỡi dài vào.

Those trapped in the tongue’s spines and sticky saliva

Mối bị dính vào gai lưỡi và nước bọt nhầy

are whisked off to their deaths.

và bị đưa đến cái chết.

But the termite soldiers launch a counterattack.

Nhưng những con mối lính mở một cuộc phản công.

They’re tiny and blind but their heads function like squirt guns.

Tuy nhỏ và khó thấy đường, cái đầu của chúng hoạt động như súng nước.

They secure the anteater’s position using chemical signals,

Chúng bám chặt lấy thú ăn kiến thông qua chất truyền tin hóa học,

clench their powerful muscles and shoot a sticky spray from their heads.

siết chặt cơ bắp và phun ra chất nhầy từ đầu chúng.

After a minute, the anteater stops feeding,

Một phút sau, thú ăn kiến thôi kiếm ăn,

scratches the goo away, and lopes off.

cạo chất nhờn và bỏ đi.

The nest sustained some damage, but the royals remain undisturbed,

Ổ mối chịu một số thiệt hại, nhưng mối chúa không bị xáo trộn,

pumping out eggs into their reinforced fortress.

vẫn tuôn trứng vào thành lũy kiên cố của chúng.

As the colony matures, some of the young develop into reproductives.

Khi bầy mối phát triển, vài con non lớn lên có khả năng sinh sản.

Most fly off to establish new colonies— one lands on a fallen tree,

Nhiều con rời tổ để lập thuộc địa mới - con thì hạ cánh ở 1 cái cây đổ,

another scrambles into a crack in a house,

con thì chui vào vết nứt trong nhà,

and another climbs into a shipping crate.

còn con thì chui vào thùng vận chuyển.

But some will simply saunter to sites nearby

Nhưng một vài con thì chỉ lang thang gần ổ

and become the monarchs of the colony’s satellite nests.

và trở thành chúa của các ổ nhỏ hơn.

With one of the longest insect lifespans,

Là một trong những loài côn trùng có vòng đời dài nhất,

a termite queen’s reign can last more than 20 years.

một thời mối chúa có thể kéo dài hơn 20 năm.

The original queens and kings eventually die, but by the time they go,

Mối chúa và mối vua rồi cũng sẽ ra đi, nhưng khi chúng chết,

several satellite nests are already thriving.

một số ổ nhỏ hơn đã phát triển mạnh mẽ.

Their reproductive offspring inherit the throne,

Lứa có khả năng sinh sản sẽ kế thừa ngai vàng,

meaning that their colony may persist for decades to come.

nghĩa là thuộc địa của chúng có thể tồn tại trong hàng thập kỷ tới.