The science of smog - Kim Preshoff

Translator: Quynh Nguyen Reviewer: Lam Nguyen

On July 26, 1943,

Vào ngày 26 tháng 7 năm 1943,

Los Angeles was blanketed by a thick gas that stung people's eyes

Los Angeles bị bao phủ bởi một lớp khí dày làm khiến mọi người đau mắt,

and blocked out the Sun.

và che lấp ánh mặt trời.

Panicked residents believed their city had been attacked using chemical warfare.

Những cư dân hoảng loạn tin rằng thành phố đã bị tấn công bởi vũ khí hóa học.

But the cloud wasn't an act of war.

Nhưng đám mây khí đó không phải do chiến tranh.

It was smog.

Nó là "Sương khói".

A portmanteau of smoke and fog,

Một hỗn hợp của khói bụi và sương mù.

the word "smog" was coined at the beginning of the 20th century

Từ "sương khói" ra đời vào đầu thế kỉ 20

to describe the thick gray haze that covered cities

để miêu tả đám khí xám dày bao phủ các thành phố

such as London,

như là Luân Đôn,

Glasgow,

Glasgow,

and Edinburgh.

và Edinburgh.

This industrial smog was known to form

Đám sương khí từ công nghiệp này được hình thành

when smoke from coal-burning home stoves and factories

khi khói bụi từ than đốt trong lò sưởi ở nhà và các xí nghiệp

combined with moisture in the air.

hòa quyện với hơi nước ở trong không khí.

But the smog behind the LA panic was different.

Nhưng đám sương khí trong vụ hoảng loạn ở LA lại khác.

It was yellowish with a chemical odor.

Nó có màu vàng và nồng nặc mùi hóa chất.

Since the city didn't burn much coal, its cause would remain a mystery

Vì trong thành phố không đốt nhiều than, nguyên nhân của đám khói vẫn là bí ẩn lớn

until a chemist named Arie Haagen-Smit identified two culprits:

cho đến khi nhà hóa học Arie Haagen-Smit phát hiện hai thủ phạm,

volatile organic compounds, or VOCs,

các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs)

and nitrogen oxides.

và khí đinitơ oxít.

VOCs are compounds that easily become vapors

VOCs là hỗn hợp các chất dễ dàng bay hơi

and may contain elements, such as carbon,

và có thể chứa các nguyên tố, như cacbon,

oxygen,

oxi,

hydrogen,

hidro,

chlorine,

clo,

and sulfur.

và lưu huỳnh.

Some are naturally produced by plants and animals,

Một số khí được tổng hợp tự nhiên bởi động - thực vật,

but others come from manmade sources,

nhưng số khác lại đến từ các nguồn nhân tạo,

like solvents,

như dung môi,

paints,

sơn,

glues,

and petroleum.

keo dán,

và xăng dầu.

Meanwhile, the incomplete combustion of gas in motor vehicles

Trong khi đó, quá trình đốt nhiên liệu không hoàn toàn trong động cơ xe cộ

releases nitrogen oxide.

thải ra khí đinitơ oxit.

That's what gives this type of smog its yellowish color.

Đó là lý do mà đám khí này có màu vàng.

VOCs and nitrogen oxide react with sunlight

VOCs và đinitơ oxit phản ứng với ánh nắng,

to produce secondary pollutants called PANs and tropospheric,

tạo ra chất ô nhiễm thứ cấp gọi là PANs và ozon tầng đối lưu,

or ground-level, ozone.

hay ozon dưới mặt đất.

PANs and ozone cause eye irritation and damage lung tissue.

PANs và ozon làm mắt khó chịu và hủy hoại chức năng phổi.

Both are key ingredients in photochemical smog,

Đây là hai nhân tố hóa học chính trong sương khói quang hóa,

which is what had been plaguing LA.

đó là thứ đã gây ra phiền nhiễu ở LA.

So why does smog affect some cities but not others?

Vậy tại sao sương khói chỉ ảnh hưởng tới một số thành phố nhất định?

Both industrial and photochemical smog combine manmade pollution

Sương khói do công nghiệp và quang hóa là các nhân tố nhân tạo,

kết hợp với thời tiết địa phương và vị trí địa lý.

with local weather and geography.

London's high humidity made it a prime location for industrial smog.

Độ ẩm cao ở Luân Đôn biến nó thành nơi hoàn hảo cho sương khói công nghiệp.

Photochemical smog is strongest in urban areas with calm winds

Khói bụi quang hóa xuất hiện nhiều nhất ở những khu đô thị lặng gió,

and dry, warm, sunny weather.

khô, ấm áp và nhiều nắng.

The ultraviolet radiation from sunlight provides the energy necessary

Bức xạ cực tím từ mặt trời cung cấp năng lượng cần thiết

to breakdown molecules that contribute to smog formation.

để phân hủy các phân tử góp phần tạo nên sương khói.

Cities surrounded by mountains, like LA,

Các thành phố có núi bao quanh, như LA,

or lying in a basin, like Beijing,

hoặc nằm trên khu vực lòng chảo, như Bắc Kinh,

are also especially vulnerable to smog since there's nowhere for it to dissipate.

đặc biệt xuất hiện nhiều sương khói do không có cách nào để chúng tiêu tan.

That's also partially due to a phenomenon known as temperature inversion,

Chuyện này một phần do hiện tượng được gọi sự nghịch nhiệt,

where instead of warm air continuously rising upward,

khi đó, thay vì khí nóng liên tiếp nổi lên trên,

a pollution-filled layer of air remains trapped near the Earth's surface

một tầng khí ô nhiễm bị kẹt lại ở bề mặt Trái Đất

by a slightly warmer layer above.

do một tầng khí ấm hơn bên trên.

Smog isn't just an aesthetic eyesore.

Sương khói không chỉ gây đau mắt.

Hai loại sương khói đều gây khó chịu cho mắt,

Both forms of smog irritate the eyes,

nose,

and throat,

mũi,

và họng,

exacerbate conditions like asthma and emphysema,

làm bệnh hen suyễn và tràn khí phổi trầm trọng hơn,

and increase the risk of respiratory infections like bronchitis.

và tăng nguy cơ các bệnh về đường hô hấp như viêm phế quản.

Smog can be especially harmful to young children and older people

Sương khói đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ và người già,

and exposure in pregnant women has been linked to low birth weight

phụ nữ mang thai bị phơi nhiễm có thể sinh con nhẹ cân

and potential birth defects.

và mang các khuyết tật bẩm sinh.

Secondary pollutants found in photochemical smog

Chất gây ô nhiễm thứ phát trong khói bụi quang hóa

can damage and weaken crops and decrease yield,

có thể hủy hoại, gây suy yếu hoa màu và giảm năng suất,

making them more susceptible to insects.

làm cho chúng dễ nhiễm sâu bệnh hơn.

Yet for decades, smog was seen as the inevitable price of civilization.

Sau hàng thập kỷ, sương khói vẫn được coi như cái giá tất yếu của văn minh.

Londoners had become accustomed to the notorious pea soup fog

Người dân Luân Đôn đã quen với loại "sương mù đậu súp" nổi tiếng

swirling over their streets until 1952,

quét qua mọi nẻo đường cho đến năm 1952,

when the Great Smog of London shut down all transportation in the city for days

khi trận sương khói lớn làm tê liệt giao thông của thành phố trong nhiều ngày,

and caused more than 4,000 respiratory deaths.

và khiến hơn 4000 người chết vì bệnh hô hấp.

As a result, the Clean Air Act of 1956

Kết quả là, đạo luật Không khí Sạch năm 1956

banned burning coal in certain areas of the city,

đã cấm đốt than tại mốt số khu vực nhất định trong thành phố,

leading to a massive reduction in smog.

dẫn đến sự giảm thiểu lượng lớn sương khói.

Similarly, regulations on vehicle emissions and gas content in the US

Tương tự, những điều luật về hàm lượng khí thải xe cộ và khí ga ở Mỹ

reduced the volatile compounds in the air and smog levels along with them.

đã giúp giảm nồng độ chất dễ bay hơi và nồng độ sương khói trong không khí.

Smog remains a major problem around the world.

Sương khói vẫn là một vấn đề lớn trên thế giới.

Countries like China and Poland that depend on coal for energy

Trung Quốc và Ba Lan, những nước sử dụng nhiều năng lượng từ than,

experience high levels of industrial smog.

đều có nồng độ sương khói công nghiệp cao.

Photochemical smog and airborne particles from vehicle emissions

Sương khói quang hóa và các phần tử từ khí thải xe cộ

affect many rapidly developing cities,

ảnh hưởng tới nhiều thành phố đang phát triển nhanh,

from Mexico City and Santiago

từ Mexico và Santiago

to New Delhi and Tehran.

đến New Delhi và Tehran.

Governments have tried many methods to tackle it,

Các chính phủ đã đề xuất nhiều cách giải quyết,

such as banning cars from driving for days at a time.

như cấm xe cộ đi lại tại một thời điểm xác định trong ngày.

As more than half of the world's population crowds into cities,

Vì hơn nửa dân số thế giới đổ xô đến thành phố để sinh sống,

considering a shift to mass transit and away from fossil fuels

chuyển đổi sang các phương tiện công cộng và loại bỏ nhiên liệu hóa thạch

may allow us to breathe easier.

có thể giúp chúng ta thở dễ dàng hơn.