How a single-celled organism almost wiped out life on Earth - Anusuya Willis

Tek hücreli bir canlı nasıl Dünya'daki hayatı adeta yok etti? - Anusuya Willis

Çeviri: Ece Ünalan Gözden geçirme: Yunus ASIK

Dünyayı değiştirmiş bir canlı var.

There's an organism that changed the world.

It caused both the first mass extinction in Earth's history

Bu canlı, hem dünya tarihindeki ilk kitlesel yok oluşa,

and also paved the way for complex life.

hem de kompleks yaşamın oluşumuna yol açtı.

How?

Peki nasıl?

By sending the first free oxygen molecules into our atmosphere,

Atmosferimize ilk serbest oksijen moleküllerini göndererek

and they did all this as single-celled life forms.

ve tüm bunları tek hücreli yaşam formları olarak yaptılar.

Onlar siyanobakteriler

They're cyanobacteria,

and the story of these simple organisms

ve bu çekirdeği ya da başka organeli olmayan

that don't even have nuclei or any other organelles

basit canlıların hikâyesi,

is a pivotal chapter in the story of life on Earth.

dünya üzerindeki canlılığın hikâyesinde çok önemli bir bölüm.

Earth's atmosphere wasn't always the oxygen-rich mixture we breathe today.

Dünyanın atmosferi her zaman bugün soluduğumuz gibi oksijen zengini değildi.

3.5 billion years ago, the atmosphere was mostly nitrogen,

3,5 milyar yıl önce atmosfer, çoğunlukla azot,

carbon dioxide,

karbondioksit

and methane.

ve metandan oluşuyordu.

Almost all oxygen was locked up in molecules like water,

Neredeyse tüm oksijen, su molekülü gibi moleküller içine hapsedilmişti,

not floating around in the air.

havada dolaşmıyordu.

The oceans were populated by anaerobic microbes.

Okyanuslar anaerobik mikroplarla doluydu.

Those are simple, unicellular life forms that thrive without oxygen

Bunlar, oksijensiz hayatta kalabilen

ve bulabildikleri moleküllerle beslenen, basit, tek hücreli yaşam formlarıydı.

and get energy by scavenging what molecules they find.

But somewhere between 2.5 and 3.5 billion years ago,

Ama 2,5 ila 3,5 milyar yıl öncesi bir zamanda,

one of these microbial species,

bu mikrobiyal türlerden biri,

probably floating on the surface of the ocean,

muhtemelen okyanus yüzeyinde yüzen bir tür,

evolved a new ability: photosynthesis.

yeni bir yetenek geliştirdi: Fotosentez.

Bu canlıların hücre zarındaki yapılar, güneş ışığından gelen enerji ile

Structures in their cell membrane could harness the energy from sunlight

to turn carbon dioxide and water into oxygen gas and sugars,

karbondioksit ve suyu, oksijen gazına ve enerji için kullanılabilecek

şekerlere dönüştürüyordu.

which they could use for energy.

Those organisms were the ancestors of what we now call cyanobacteria.

Bu canlılar, şimdi siyanobakteri dediğimiz canlıların atalarıydı.

Their bluish color comes from the blue-green pigments

Mavimsi renkleri,

ihtiyaçları olan güneş ışığını tutan mavi-yeşil pigmentlerden geliyor.

that capture the sunlight they need.

Photosynthesis gave those ancient bacteria a huge advantage over other species.

Fotosentez, bu antik bakterilere diğer türler üzerinde muazzam üstünlük sağladı.

Artık onlar, neredeyse sınırsız miktardaki ham bileşenden

They could now produce their own energy

from an almost endless supply of raw ingredients,

kendi enerjilerini üretebiliyordu.

so their populations exploded

Bu yüzden nüfusları çok arttı

and they started polluting the atmosphere with a new waste product: oxygen.

ve atmosferi yeni bir yan ürünle kirletmeye başladılar: Oksijen.

At first, the trickle of extra oxygen was soaked up by chemical reactions with iron

Başlangıçta, sızan fazla oksijen, demir ile kimyasal reaksiyona girerek

ya da hücrelerin parçalanmasıyla emiliyordu.

or decomposing cells,

but after a few hundred million years,

Ama birkaç milyon yıl sonra,

the cyanobacteria were producing oxygen faster than it could be absorbed,

siyanobakteriler emilebileceğinden daha hızlı oksijen üretiyordu

and the gas started building up in the atmosphere.

ve gaz, atmosferde birikmeye başlamıştı.

Bu, dünyanın geri kalan sakinleri için çok büyük bir sorundu.

That was a big problem for the rest of Earth's inhabitants.

Oxygen-rich air was actually toxic to them.

Oksijen zengini hava, aslında onlar için zehirliydi.

The result?

Ya sonuç?

About 2.5 billion years ago was a mass extinction of virtually all life on Earth,

2,5 milyar yıl önce dünyadaki yaşamı neredeyse bitiren,

sadece siyanobakterileri koruyan bir kitlesel yok oluş yaşandı.

which barely spared the cyanobacteria.

Jeologlar buna Büyük Oksijenlenme Olayı

Geologists call this the Great Oxygenation Event,

or even the Oxygen Catastrophe.

ya da Oksijen Felaketi diyorlar.

That wasn't the only problem.

Tek sorun bu değildi.

Methane had been acting as a potent greenhouse gas that kept the Earth warm,

Metan o zamana kadar dünyayı sıcak tutan güçlü bir sera gazı gibi davranıyordu.

but now, the extra oxygen reacted with methane to form carbon dioxide and water,

Ama şimdi, fazla oksijen metanla tepkimeye girip karbondioksit ve su oluşturuyordu,

which don't trap as much heat.

bu da o kadar çok ısı tutmuyordu.

The thinner atmospheric blanket

Daha ince atmosferik örtü,

caused Earth's first, and possibly longest, ice age,

dünyanın ilk ve muhtemelen en uzun buzul çağına yol açtı,

the Huronian Glaciation.

Huronian Buzul Çağı.

The planet was basically one giant snowball

Gezegen, birkaç yüz milyon yıl boyunca

for several hundred million years.

koca bir kartopu gibiydi.

Zamanla, hayat uyum sağladı.

Eventually, life adjusted.

Aerobic organisms, which can use oxygen for energy,

Oksijeni enerji için kullanabilen aerobik organizmalar,

started sopping up some of the excess gas in the atmosphere.

atmosferdeki gaz fazlasını emmeye başladılar.

The oxygen concentration rose and fell

Oksijen derişimi yükseldi ve düştü,

until eventually it reached the approximate 21% we have today.

en sonunda bugün sahip olduğumuz yaklaşık %21 değerine geldi.

And being able to use the chemical energy in oxygen

Oksijendeki kimyasal enerjiyi kullanabilme becerisi,

gave organisms the boost they needed to diversify

canlılara, çeşitlenmek ve daha karmaşık formlara evrilmek için

and evolve more complex forms.

ihtiyaç duydukları desteği verdi.

Cyanobacteria had a part to play in that story, too.

Siyanobakterilerin bu hikâyede de rolü var.

Hundreds of millions of years ago,

Yüzlerce milyon yıl önce,

some other prehistoric microbe swallowed a cyanobacterium whole

başka bir tarih öncesi mikrop, endosimbiyoz denilen bir süreçle

in a process called endosymbiosis.

bir siyanobakteriyi bütün olarak yuttu.

In doing so, that microbe acquired its own internal photosynthesis factory.

Mikrop bunu yaparak, kendi dâhili fotosentez fabrikasını kazandı.

This was the ancestor of plant cells.

Bu hücre bitki hücrelerinin atasıydı.

Ve siyanobakteriler de bugün fotosentez yapan organel olan

And cyanobacteria became chloroplasts,

the organelles that carry out photosynthesis today.

kloroplastlara dönüştü.

Cyanobacteria are still around in almost every environment on Earth:

Siyanobakteriler bugün hâlâ dünyadaki tüm ortamlarda bulunuyor:

oceans,

Denizler,

fresh water,

tatlı su,

soil,

toprak,

güney kutbu kayaları,

antarctic rocks,

sloth fur.

tembel hayvan kürkü.

They still pump oxygen into the atmosphere,

Hâlâ atmosfere oksijen pompalıyorlar

and they also pull nitrogen out to fertilize the plants they helped create.

ve yaratımına yardımcı oldukları bitkileri verimlileştirmek için de azotu çekiyorlar.

Onlar olmadan dünya üzerindeki hayatı tanıyamazdık.

We wouldn't recognize life on Earth without them.

But also thanks to them,

Ama yine onlar yüzünden

we almost didn't have life on Earth at all.

dünyada neredeyse hayat kalmıyordu.