How to biohack your cells to fight cancer - Greg Foot

1,279,690 views ・ 2019-04-09

TED-Ed


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

Çeviri: Aleyna Çil Gözden geçirme: Gözde Alpçetin
00:06
Ok, so you,
0
6929
1261
Evet sen,
00:08
are a 4 billion year old meat robot.
1
8190
3660
sen dört milyar yaşında etten bir robotsun.
00:11
Yeah, you heard me right.
2
11850
1375
Evet, yanlış duymadın.
00:13
In fact, as you're made of 30-ish trillion cells,
3
13225
3007
Aslında, 30 trilyon kadar hücreden oluştuğun
00:16
and each of those have their own task,
4
16232
2103
ve her birinin kendine has bir işlevi olduğu için,
00:18
you're a robot made of trillions of mini robots-
5
18335
3665
trilyonlarca mini robottan oluşan bir robotsun;
00:22
you are a mega-meat-bot!
6
22000
3044
sen bir Mega Et Robot'sun!
Nihai görevin de, aşağı yukarı dört milyar yıldır-
00:25
And your mission, for the past 4 billion years or so-
7
25044
2783
00:27
and for as long as you keep playing this game of life-
8
27827
2715
ve bu hayat oyununu devam ettirebildiğin sürece-
00:30
is to safeguard the code.
9
30542
2029
kodu muhafaza etmek.
00:32
To duplicate it. To pass it on.
10
32571
2441
Onu koplayamak. Geleceğe taşımak.
Olay şu ki, kendi kodunu kopyalamakta felaket durumdasın.
00:35
The thing is, you're rubbish at copying your own code.
11
35012
3238
00:38
Every time it's copied, errors crop up.
12
38250
3540
Her kopyalandığında, hatalar vuku buluyor.
00:41
Not good when an error makes a robot worse at surviving,
13
41790
3604
Hata robotun hayatta kalmasını zorlaştırıyorsa kötü
00:45
but sometimes a mistake helps them survive...
14
45394
2653
ama bazen bir hata, robotun şansını arttırır.
Koddaki hatanın sonraki nesle aktarılması
00:48
and they pass that glitch in the code on-
15
48047
2047
00:50
that's evolution in a nutshell, right?
16
50094
3020
bu evrimin kısa özetidir, değil mi?
Korkarım bu da muazzam bir tasarım ürünü olmaman demektir.
00:53
Which means you're not the result of some fancy design, I'm afraid.
17
53114
3601
00:56
You're a result of billions of years of bad copies.
18
56715
3921
Milyarlarca yıllık kötü kopyalamanın sonucusun sen.
01:00
Go you.
19
60636
1027
Tebrikler.
01:01
Another reason you're not totally awesome
20
61663
2104
Tamamen muhteşem olmamanın başka bir sebebi de
01:03
is because that megabot of yours often breaks down.
21
63767
3380
sahip olduğun Mega Robotların sürekli arızalanması.
01:07
Fortunately,
22
67147
777
01:07
cardiologists, immunologists, microbiologists- all the "ists"-
23
67924
3687
Neyse ki, kardiyologlar, immünologlar, mikrobiyologlar
-- bütün -olog'lar --
01:11
have spent centuries figuring out our sensors and wiring
24
71611
3433
yüzyıllardır alıcılarımızı ve kablo bağlantılarımızı çözmeye uğraşıyorlar
01:15
so if something does go wrong, they can usually fix it.
25
75044
3720
böylece bir sorun olduğunda genellikle düzeltebiliyorlar.
01:18
Where they struggle, though, is when the machinery turns on itself-
26
78764
3580
Zorlandıkları kısım, makinenin kendine saldırması;
01:22
when a copying error leads a cell to start dividing uncontrollably,
27
82344
4150
kopyalanan hatanın, hücreyi kontrolsüzce bölünmeye,
01:26
to grow and multiply into a tumor.
28
86494
3110
büyümeyeye ve çoğalmaya iterek tümör oluşturması.
01:29
That's cancer.
29
89604
1160
Bunun adı kanser.
01:30
And sadly, even with the might of our modern medicine,
30
90764
2850
Ne yazık ki modern tıbbın imkanlarıyla bile
01:33
some cancers evade treatment.
31
93614
3440
bazı kanser türleri tedaviden zarar almadan kurtuluyor.
Tam bu noktada, yeni bir grup biyolog devreye giriyor:
01:37
But this is where a new band of biologists step into the story:
32
97054
3626
01:40
The "Synthetic Biologists."
33
100680
2070
"Sentetik Biyologlar."
01:42
These biohackers are mashing up science, medicine and engineering
34
102750
4059
Bu bio-hacker grubu bilim, tıp ve mühendisliği bir araya getirerek
01:46
to rewrite the code and fix the un-fixable.
35
106809
4373
kodu tekrar yazıp, düzeltilemez olanı düzeltmek istiyor.
01:51
Biohackers are going into a patient's genetic code
36
111182
2621
Planları hastanın genetik koduna ulaşmak,
01:53
and reprogramming their own immune system
37
113803
2360
bağışıklık sistemini yeniden programlayarak
01:56
to recognize cancer cells and destroy them.
38
116163
3056
kanser hücrelerini tespit edip yok etmek.
01:59
It's called CAR T-cell therapy, and it's awesome.
39
119219
4130
CAR T-hücre tedavisi olarak anılan harika bir plan.
02:03
See, you're constantly under attack by pathogens-
40
123349
2958
Sürekli patojenlerin saldırısı altındayız:
02:06
single-celled bacteria, viruses and fungi.
41
126307
3124
tek hücreli bakteriler, virüs ve mantarlar.
02:09
Despite deciding, back in the day,
42
129431
1772
Bir zamanlar, senin yaptığının gibi "Yenilmezleri toplamak" yerine
02:11
to stay solo and not 'avengers assemble' like you did,
43
131203
3491
02:14
those pathogens see you, in all your mega-meat-bot glory,
44
134694
3581
yalnız kalarak bu patojenler, senin Mega-Et-Robot vücudunu
02:18
as a fortress ripe for the plundering.
45
138275
3335
yağmalamaya hazır bir kale olarak görmekte.
02:21
Thankfully, you've got a security team in place to battle these invaders-
46
141610
4011
Neyse ki bu işgalcilerle senin için savaşacak bir güvenlik timin var:
02:25
your immune system-
47
145621
1340
Bağışıklık sistemin
02:26
and some of it's top guards are your white blood cells.
48
146961
3242
ve en yetkin korumalarından biri de akyuvarların.
Vücudunun karanlığında gezinen korumalar
02:30
They trawl the darkness that is your inner space,
49
150203
2604
02:32
checking the IDs of any cells they pass...
50
152807
3135
karşılarına çıkan hücrelerin kimliklerini kontrol ederler.
02:35
although they're not name badges,
51
155942
1619
Bahsi geçen kimlikler isimlik gibi değildir,
02:37
but rather protein fragments on the cell's surface called antigens.
52
157561
3965
Antijen denilen hücre yüzeyindeki protein parçacıklarıdır.
02:41
There are two types of these guards: T-cells and B-cells.
53
161526
4130
Bu korumalar iki tiptir: T-hücreleri ve B-hücreleri.
02:45
T-cells check those antigen IDs using special claws-
54
165656
3879
T-hücreleri, antijenleri özel pençelerini kullanarak kontrol eder,
02:49
receptors that lock with a particular antigen.
55
169535
2861
reseptörleri belirli bir antijene kitlenir.
02:52
If they find a match, they attach and they release toxic chemicals
56
172396
3630
Eşleşme bulurlarsa kendilerini iliştirdikleri istilacı hücreye
zehirli kimyasallar salgılayarak istilacının zarını açarlar.
02:56
that burst open the invading cell's membrane.
57
176026
3255
02:59
Their B-cell workmates create antibodies-
58
179281
2570
İş ortakları B-hücreleri antikor üretir.
03:01
loads of small proteins,
59
181851
1840
Antikorlar bir sürü küçük proteindir;
03:03
little claws that latch perfectly onto a particular antigen,
60
183691
3482
küçük pençeleri belirli bir antijene sıkıca kilitlenir,
03:07
marking them for destruction.
61
187173
4920
yok edilmeleri için onları işaretler.
03:12
These two comrades have got your back
62
192093
2162
Bu iki yoldaş arkanı kolluyor.
03:14
and your immune system is brilliant at spotting and fighting pathogens
63
194255
3520
Üstelik bağışıklık sistemin dışarıdan gelen işgalci patojenleri
03:17
that invade from outside.
64
197775
2260
tespit ve imha etmekte harikadır.
Yine de
03:20
However,
65
200035
850
03:20
they're not so good at spotting your own cells that have gone rogue.
66
200885
3828
senin kendi hain hücrelerini tespit etmekte pek de başarılı sayılmazlar.
03:24
The antigens on cancerous cells don't look weird,
67
204713
2942
Kanserli hücrelerin antijenleri garip görünmez.
03:27
they look a lot like your own cells,
68
207655
2112
Sahip olduğun diğer hücrelere benzerler.
03:29
and the T's and B's aren't programmed to attack them.
69
209767
4004
T'ler ve B'ler onlara saldırmak için programlanmamıştır.
03:33
The usual way to deal with cancer is to try to cut the tumor out,
70
213771
3594
Kanserle başa çıkmanın olağan yöntemleri tümörü kesip çıkarmak,
03:37
or turn to radiotherapy and then chemotherapy
71
217365
2778
radyoterapi ve sonrasında kemoterapi ile
03:40
to destroy or block the growth of cancer cells,
72
220143
3075
kanserli hücrelerin büyümesini engellemek yahut yok etmektir.
03:43
but if it's a blood cancer, if it's floating around your whole body,
73
223218
3801
Ama söz konusu lösemi ise kanser tüm vücudunda gezinir,
03:47
you can't do that.
74
227019
2845
bu yöntemleri kullanamazsın.
03:49
And if the blood cancer actually starts in your white blood cells-
75
229864
3452
Lösemi eğer bağışıklık sisteminin korumaları olan akyuvarlarında başladıysa
03:53
those key guards in your immune system-
76
233316
2602
03:55
you'll really struggle to spot it.
77
235918
2620
kanseri tespit etmekte çok zorlanacaksın.
03:58
That's the case with acute lymphoblastic leukemia,
78
238538
3086
Akut lenfoblastik lösemi böyle ilerler.
04:01
and that's where CAR T-cell therapy is kicking butt.
79
241624
5325
CAR T-hücre terapisi tam da burada devreye giriyor.
04:06
The biohackers are reprogramming a patient's own immune system
80
246949
3614
Bio-hacker'lar hastanın bağışıklık sistemini yeniden programlayarak
04:10
to recognize particular antigens- those particular protein fragments-
81
250563
3856
kanser hücrelerinde bulunan belirli antijenlerin
protein parçacıklarını tanımalarını sağlar.
04:14
on the cancer cells.
82
254419
3231
04:17
To do it, you first need millions of a patient's T-cells
83
257650
3791
Bunun için ilkin hastanın milyonlarca T-hücresine ihtiyacınız var.
04:21
Then, to get a T-cell to do something different,
84
261441
2587
Daha sonra, T-hücresine farklı bir şey yaptırmak için
04:24
you need to replace its normal code with something new,
85
264028
3373
var olan kodu yenisiyle değiştirmeniz gerekir.
04:27
something you've designed.
86
267401
1824
Kendi tasarladığınız kodla.
04:29
What synthetic biologists can now do with DNA is super cool-
87
269225
4419
Sentetik biyologların şu an DNA ile yapabildikleri oldukça havalı.
04:33
they use a computer to put together their own sequences of bases-
88
273644
3830
Bilgisayar aracılığıyla kendi organik baz dizgelerini birleştirirler-
04:37
the chemical letters that spell out the DNA-
89
277474
2540
Organik bazlar DNA'yı oluşturan hecelerdir -
04:40
then they model what that new genetic code will do on a computer
90
280014
3328
-bilgisayarda oluşturdukları yeni genetik kodun ne yapacağını modellerler
04:43
and then make those sequences on a DNA printer-
91
283342
3488
ve dizgileri DNA yazıcısında oluştururlar-
04:46
yeah, that's a thing!-
92
286830
1218
evet, DNA yazıcısı gerçek.
04:48
printing not with ink, or with a plastic polymer like in a 3D printer,
93
288048
3557
Mürekkep yahut 3D yazıcılar gibi plastik polymer ile değil,
04:51
but with those fundamental building blocks of life,
94
291605
3012
yaşamın temel yapı taşları olan
04:54
with those A's and C's and T's and G's.
95
294617
3240
A, C, T ve G'lerle.
04:57
The new code they designed for a T-cell has 3 key instructions:
96
297857
4550
T-hücresi için tasarladıkları yeni kodun 3 talimatı var:
05:02
1. It tells it how to recognize and kill a cancer cell.
97
302407
3711
1. Kanseri nasıl tespit edip yok edeceklerini söylüyor.
05:06
More specifically,
98
306118
1028
Açıklamak gerekirse
05:07
how to modify an antibody-
99
307146
2050
B-hücrelerinin hedef antijene kilitlenecek olan
05:09
what the B-cells make to latch onto a target antigen.
100
309196
3254
antikorları nasıl modifiye edecekleri.
05:12
The antibody is modified to make a new receptor
101
312450
2890
Antikorlar yeni bir reseptör oluşturmaları için yeniden kodlanır,
05:15
that can detect the particular antigens on the specific cancer.
102
315340
4422
böylece kanserli hücrenin özgün antijenlerini tespit edebilirler.
05:19
2. It tells it to make copies of itself when it finds that cancer cell
103
319762
5302
2. Kanserli hücrelerle karşılaştığında kendini kopyalamayı öğretiyor
ve 3. Hastanın vücudunda hayatta kalmasını belirtiyor.
05:25
and 3. It tells it to survive in the patient's body.
104
325064
4090
Hastanın T-hücrelerine bu yeni kodu işleyebilmek için
05:29
To get this new code into the patient's T-cells,
105
329154
2690
05:31
you use a vector-
106
331844
1319
bir taşıyıcı kullanmak gerekir-
05:33
it's something that will easily infect the T-cell
107
333163
2494
taşıyıcı, T-hücrelerine bahsi geçen DNA'yı kendisiyle birlikte bulaştıracaktır.
05:35
and carry that bespoke DNA in with it.
108
335657
2739
05:38
And voila! One CAR T-cell.
109
338396
2922
İşte! Bir adet CAR T-hücresi.
05:41
The name comes from a fire-breathing monster from Ancient Greece,
110
341318
3210
Adını Yunan Mitolojisinin ateş soluyan,
05:44
that had a lion's head, a goat's body and a serpent's tail.
111
344528
4075
arslan başlı, keçi vücutlu, yılan kuyruklu canavardan alıyor.
05:48
It was called "Chimera"- a name that has now come to be used
112
348603
3270
Canavarın adı "Chimera" idi.
Adını artık iki ya da daha fazla doku
05:51
for something that contains two or more different types of tissues or cells.
113
351873
4248
yahut hücre bulunduran şeyler için kullanılıyoruz.
05:56
As this newly engineered cell's genetic code is part T-cell, part antibody,
114
356121
4900
Mühendislik harikası hücrenin genetik kodu yarı antikor yarı T-hücresi.
"C"himera, kanserin "A"ntijenini
06:01
it's a "C"himera and it goes in search of the cancer's "A"ntigen
115
361021
3953
06:04
using its new "R"eceptor.
116
364974
6480
"R"eseptörlerini kullanarak tespit ediyor.
06:11
Before you put the multiplied up T-cells back into the patient,
117
371454
3288
T-hücrelerini hastaya geri vermeden önce var olan T-hücrelerini yok etmek için
06:14
you give them a mild dose of chemotherapy to wipe their existing T-cells.
118
374742
4221
hastaya düşük dozda kemoterapi uygulamanız gerekir.
06:18
Then you simply reinsert the now modified T-cells-
119
378963
3313
Ardından hastanın bedenine yeniden kodlanmış T-hücrelerini yerleştirince-
06:22
the CAR T-cells-
120
382276
1220
CAR T-hücrelerini-
06:23
and they follow their normal DNA programming to move and search.
121
383496
4128
DNA kodlarındaki talimatlara göre hareket edip hücreleri tarayacaklar.
06:27
However, thanks to their new butt-kicking code,
122
387624
2865
Ama şimdi, yeni kodları sayesinde
06:30
they've changed what they're looking for:
123
390489
2225
aradıkları hücrenin profili değişti:
06:32
they're now on a mission to find the cancerous cells and destroy them.
124
392714
5599
artık kanserli hücreleri bulup yok etmeye programlandılar.
06:38
Unlike conventional chemical-based drugs
125
398313
2232
Kimyasal bazlı sıradan ilaçlar gibi
06:40
that get used up or excreted from the body pretty quickly,
126
400545
3276
çabucak kullanılıp vücuttan atılmak yerine
06:43
CAR T-cells are living drugs that stay in the patient's bloodstream for years.
127
403821
4980
CAR T-hücreleri hastanın kan dolaşımında yıllarca yaşayan bir ilaçtır.
06:48
That's a huge pro.
128
408801
1675
Muazzam.
06:50
The flip side is that they're expensive-
129
410476
2612
Diğer yandan pahalılar.
Her CAR T-hücre tedavisi hastaya özgündür-
06:53
each CAR T-cell treatment is bespoke to the patient-
130
413088
3186
06:56
and it's more difficult to get them to work with common cancers
131
416274
2757
Bu hücreleri, meme ya da akciğer gibi yaygın kanserlerle savaştırmak daha zor
06:59
like breast or lung, because you need a specific antigen on the cancer cells
132
419031
4161
çünkü CAR T-hücrelerinin tespit ermek için
07:03
for the CAR T-cell to target-
133
423192
2155
kanserli hücrenin belirli bir antijenini hedef almaları gerekir.
07:05
and it's much easier to find that in blood cancers.
134
425347
3524
Bu da lösemi vakalarında daha mümkün.
07:08
It's still early days, though,
135
428871
1478
Çalışma henüz erken aşamalarında.
07:10
and there's an exciting future for CAR T-cell therapy.
136
430349
3094
CAR T-hücre tedavisinin parlak bir geleceği var.
07:13
Researchers like Dr. Martin Pule and his team at UCL,
137
433443
3308
Dr. Martin Pule ve UCL'deki takım arkadaşları gibi araştırmacılar
07:16
are working on improving the leukemia and lymphoma treatments even further,
138
436751
4291
lösemi ve lenfoma tedavisini ilerletmeye çalışıyorlar.
07:21
and there's recently been some promising work on solid cancers.
139
441042
3715
Son zamanlarda cisimsel kanser tipleri tedavisinde gelişmeler var.
07:24
Thanks to CAR T-cell therapy,
140
444757
1809
CAR T-hücre tedavisi sayesinde
07:26
the survival rate for B acute lymphoblastic leukemia has improved hugely
141
446566
4802
B akut lenfoblastik lösemi sağkalım oranı oldukça arttı.
07:31
-nearly all patients go into remission-
142
451368
2139
Neredeyse tüm hastalarda kanserin gerilemesi söz konusu,
07:33
which means that leukemia cannot be detected anymore-
143
453507
3142
bu da artık lösemi teşhis edilemiyor demek.
07:36
and most patients stay in remission.
144
456649
3318
Hastaların çoğu bu aşamada kalıyor.
07:39
Biohacking is here,
145
459967
1679
Bio-hack bizimle.
07:41
and it can reprogram your own genetic code to enable your mega-meat-bot
146
461646
4691
Mega-Et-Robot olan senin genetik kodunu yenileyerek
daha önce hiç yapamadığın şeyleri mümkün kılacak!
07:46
to do things it's never been able to do before!
147
466337
3770
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7