Activation energy: Kickstarting chemical reactions - Vance Kite

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Małgorzata Ciborska Korekta: Rysia Wand

Right now, trillions of chemical reactions

Właśnie teraz biliony reakcji chemicznych

are humming away in the cells of your body.

energicznie zachodzą w komórkach twojego ciała.

You never feel them,

Nigdy ich nie czujesz,

but without these reactions,

ale bez tych reakcji

you wouldn't be alive.

nie mógłbyś żyć.

Unfortunately, each of those reactions needs some help.

Niestety każda z nich potrzebuje pomocy.

You see, most molecules are stable,

Większość cząsteczek jest stabilna

they are happy just the way they are.

i podoba im się sposób, w jaki żyją.

The atoms in them are all bound-up and friendly with one another

Ich atomy są ze sobą związane i zaprzyjaźnione

and would prefer to stay that way.

i podoba im się obecny stan rzeczy.

The problem is, for a chemical reaction to happen,

Problem w tym, że aby reakcja zaszła,

the atoms that make up those stable molecules

atomy tworzące stabilne cząsteczki

need to break away from their friends

muszą opuścić swoich przyjaciół

and go buddy up with another atom.

i znaleźć kumpli pośród innych atomów.

This break-up is where the molecules need a hand.

To zerwanie wymaga pomocnej dłoni.

This initial kick-start is known as activation energy.

Taki rozruch to inaczej energia aktywacji.

It's used to destabilize the molecule,

Destabilizuje on cząsteczkę,

to push the bonds between the atoms

by przesunąć wiązania między atomami

to a place where they are ready to break.

w miejsce ich rozerwania.

This unstable state is known as the molecule's transition state.

Ten niestabilny stan nazywa się stanem przejściowym.

Once a transition state has been achieved,

Po jego osiągnięciu

atomy są chętne do opuszczenia swoich cząsteczkowych kolegów

the atoms become willing to leave their current molecular friends

i zawarcia nowych przyjaźni gdzie indziej.

and go make new friends elsewhere.

Once they are convinced, it's a piece of cake.

Jak uda się je przekonać, reszta to bułka z masłem.

Bonds break,

Wiązania pękają,

atoms rearrange,

atomy przemieszczają się

and the rest of the reaction happens automatically.

i reszta reakcji przebiega automatycznie.

After that first push, the body doesn't need to put in

Po pierwszym rozruchu ciało nie musi już

dostarczać więcej energii, by kontynuować reakcję.

any more energy to help the reaction along.

Left alone, most of these reactions would be very slow

Bez pomocy większość reakcji przebiegałaby bardzo powoli,

because it takes quite a while to build up

bo wytworzenie energii aktywacji,

the activation energy the molecules need to get started.

jakiej potrzebują cząsteczki, trwa dość długo.

Czas na enzym.

Enter the enzyme.

Enzymes are proteins that speed up,

Enzymy to białka, które przyspieszają

or catalyze, reactions

lub katalizują przebieg reakcji,

by lowering the activation energy.

obniżając energię aktywacji.

They make it easier for the molecule,

Wspomagają cząsteczki,

also known as a substrate,

znane też jako substraty,

to get to the transition state.

w osiągnięciu stanu przejściowego.

You can think of a reaction like a race.

Pomyśl o reakcji jak o wyścigu.

Some racers are running along,

Niektórzy biegną samotnie,

while others have teammates to help them.

a innym pomaga drużyna.

Meet Sam the Substrate.

Oto Sam Substrat,

His team is the MODS Squad.

jego drużyna to enzymy MOBN.

Together, his team is able to get to the finish faster,

Wspólnymi siłami szybciej docierają do mety,

using less energy.

zużywając mniej energii.

There are four special enzymes in Sam's team.

W drużynie Sama są cztery enzymy.

Each has a different strategy

Każdy stosuje inną strategię,

for lowering the energy it takes to get going

by obniżyć energię konieczną do wystartowania

and speeding up the pace to get the MODS to the finish line.

i przyspieszyć tempo drużyny w drodze do mety.

The "M" stands for "microenvironment".

"M" oznacza mikrośrodowisko.

This enzyme creates a tiny, special environment for the substrate,

Ten enzym wytwarza niewielkie, specyficzne środowisko dla substratu,

resulting in a faster reaction time.

co skutkuje krótszym czasem przebiegu reakcji.

He runs ahead of the pack,

Wybiega naprzód,

flattening out bumps in the road

by wygładzić nierówności na drodze

and misting cool water on his team of molecules.

i podać zawodnikom łyk orzeźwiającej wody.

"O" is for "orientation".

"O" to orientacja.

Sometimes two molecules must be positioned

Czasem dwie cząsteczki trzeba odpowiednio rozmieścić

just right before they will react.

na chwilę przed reakcją.

Like a friend at the finish line,

Jak kolega przy linii mety,

the O enzyme provides his molecules

Enzym O zapewnia swoim cząsteczkom

with specially shaped spaces

specjalnie ukształtowane przestrzenie,

that allow the substrates to interact in just the right way.

które pozwalają substratom oddziaływać w odpowiedni sposób.

"D" stands for "direct participation".

"B" znaczy bezpośredni udział.

Every now and again, a little muscle is needed.

Zawsze przyda się trochę dodatkowej siły.

And when his teammates are struggling to finish the race,

Kiedy koledzy mają problem z ukończeniem wyścigu,

Teammate D is there to pick them up

enzym B chwyta ich

and carry them over the line.

i przenosi do mety.

Finally, "S" is for "straining bonds".

I na końcu "N", czyli naprężanie wiązań.

This guy pushes the team

Ten enzym prowadzi z grupą

through some serious flexibility exercises:

intensywne ćwiczenia rozciągające:

splits,

szpagaty,

lunges,

wykroki,

backbends,

mostki,

the works.

całą baterię.

Sometimes his substrate teammates

Czasem koledzy-substraty

just need to be stressed and flexed

muszą się trochę rozruszać i porozciągać,

into their transition state.

by wejść w stan przejściowy.

So that's it.

I to wszystko.

Remember that all reactions need energy to get going.

Pamiętaj, że wszystkie reakcje do rozruchu potrzebują energii.

This energy is known as the activation energy.

Tę energię nazywamy energią aktywacji.

Enzymes lower that activation energy

Enzymy obniżają energię aktywacji

and speed the reaction through team MODS:

i przyspieszają reakcję dzięki grupie MOBN:

microenvironment,

mikrośrodowisku,

orientation,

orientacji

direct participation,

bezpośredniemu udziałowi

and straining bonds.

i naprężaniu wiązań.