Ugly History: The Armenian Genocide - Ümit Kurt

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

In the 19th century,

၁၉ ရာစုမှာ အော်တိုမန်အင်ပါယာက

Christian Armenians in the Ottoman Empire lived as second-class citizens.

ခရစ်ယာန် အာမေးနီးယန်းတွေဟာ ဒုတိယတန်းစား နိုင်ငံသားတွေအဖြစ် နေထိုင်ခဲ့ကြတယ်။

They were taxed disproportionately,

သူတို့ဟာ အချိုးအစားမမျှတစွာ အခွန်ကောက်ခံရတယ်၊

forbidden from giving testimony in Ottoman courts,

အော်တိုမန်တရားရုံးတွေမှာ သက်သေခံဖို့ တားမြစ်ထားပြီး

and frequently attacked by local Kurdish tribes.

ဒေသတွင်း ကာ့ဒ်မျိုးနွယ်စုတွေက တိုက်ခိုက်တာကို မကြာခဏ ခံရတယ်။ 

In 1878, Armenian activists negotiated a treaty to enact reforms,

၁၈၇၈ မှာ  အာမေးနီးယန်း လှုပ်ရှားသူတွေက ပြောင်းလဲမှုတွေလုပ်ဖို့ညျှိနှိုင်းခဲ့ပေမဲ့

but Sultan Abdul Hamid II refused to make good on these promises.

Sultan Abdul Hamid II က ဒီကတိတွေအတိုင်း လုပ်ဆောင်ဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့တယ်။

And when an Armenian resistance movement began to form,

အာမေးနီးယန်း တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှု စတင်ပုံပေါ်လာတဲ့အခါ၊

the sultan took decisive action.

စူလတန်က ပြတ်ပြတ်သားသား အရေးယူခဲ့တယ်။

From 1894 to 1896, he led the Hamidian Massacres—

၁၈၉၄ ကနေ  ၁၈၉၆  ခုနှစ်အထိ၊ အာမေးနီးယန်း ၁၅၀,၀၀၀ ကျော်ကို အသက်ဆုံးရှုံးစေခဲ့တဲ့

a relentless campaign of violence that took the lives of over 150,000 Armenians.

အကြမ်းဖက်မှုရဲ့  အကြင်နာမဲ့တဲ့လှုံ့ဆော်ပွဲ Hamidian Massacres ကို သူ ဦးဆောင်ခဲ့တယ်။

These massacres were the culmination of centuries of Armenian oppression.

ဒီအစုလိုက် သတ်ဖြတ်မှုတွေက ရာစုနှစ်ချီတဲ့ အာမေးနီးယန်း ဖိနှိပ်မှုရဲ့ အထွတ်အထိပ်ပါ။

Yet they were only the beginning of an even greater tragedy—

ဒါပေမဲ့၊ ဒါတွေက ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးတာ၊ အတင်းအကျပ် အစ္စလမ်ဘာသာဝင်ခိုင်းတာနဲ့

a genocide hidden under the guise of World War I

အာမေးနီးယန်း ၁ သန်းနီးပါးကို အစုလိုက် သတ်ဖြတ်တာ ပါဝင်တဲ့

that would include the deportation, forced Islamization,

ပထမ ကမ္ဘာစစ်ရဲ့ အသွင်ဆောင်မှုအောက်မှာ ဖုံးကွယ်ထားတဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု၊

and mass murder of nearly 1 million Armenians.

ပိုတောင်ကြီးမားတဲ့ ကြေကွဲဖွယ် ဖြစ်ရပ်တစ်ခုရဲ့ အစပဲရှိသေးတာပါ။

As some of the most ancient inhabitants of this region,

ဒီဒေသမှာ ရှေးအကျဆုံး နေထိုင်သူတချို့ဖြစ်တဲ့၊

the Armenian people were originally a collective of tribes

အာမေးနီးယန်းလူမျိုးတွေဟာ မူလက အနောက်အာရှ တောင်တန်းတွေမှာ

living in the mountains of Western Asia.

နေထိုင်တဲ့ စုပေါင်းမျိုးနွယ်စုတစ်ခုပါ။

By the 6th century BCE, these tribes were living in one nation

ဘီစီ ၆ ရာစု အရောက်မှာ ဒီလူမျိုးစုတွေက အာမေးနီးယားလို့ ခေါ်တဲ့

called Armenia,

နိုင်ငံတစ်ခုမှာ နေထိုင်ခဲ့ကြပြီး

which, over the following 2,000 years,

နောက်နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ ကျော်မှာ ဒေသခံတွင်းနဲ့

was controlled by various local and invading leaders.

ကျူးကျော်တဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ထိန်းချုပ်တာခံရတယ်။

But whoever ruled their homeland,

ဒါပေမဲ့၊ အိမ်နီးချင်းတွေက အစ္စလာမ်ဘာသာကို

a devotion to Christianity became a vital part of their ethnic identity,

ပိုခံယူလာကြတောင်၊ ဇာတိမြေကို အုပ်ချုပ်သူ တိုင်း၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာ ကိုင်းရှိုင်းမှုက၊  

even as their neighbors increasingly adopted Islam.

သူတို့ လူမျိုးစု လက္ခဏာရဲ့ အရေးကြီးတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

In what’s currently eastern Turkey,

လက်ရှိ တူရကီ အရှေ့ပိုင်းမှာ၊

Christian Armenians shared the area with Muslim Kurds for centuries,

ခရစ်ယာန် အာမေးနီးယန်းတွေက တာ့ခ် စကားပြော လူမျိုးတွေ နယ်မြေကို မကျူးကျော်ခင်အထိ၊

until Turkic-speaking peoples invaded the region.

မွတ်စလင် ကာ့ဒ်တွေနဲ့ ရာစုနှစ် ပေါင်းများစွာ နယ်မြေ မျှဝေယူခဲ့ကြတယ်။

Four centuries later, Ottoman Turks claimed these communities

ရာစု ၄ခု အကြာမှာ၊ အော်တိုမန် တာ့ခ်တွေက ဒီရပ်ရွာတွေကို ကျယ်ပြောတဲ့

as part of the vast Ottoman Empire.

အော်တိုမန် အင်ပါယာရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် အခိုင်အမာဆိုခဲ့တယ်။

While the empire’s systematic preference towards Muslims

အင်ပါယာရဲ့ မွတ်စလင်တွေအတွက် စနစ်ကျတဲ့ ဦးစားပေးမှုက

made life difficult for Armenians, Greeks, and Jews,

အာမေးနီးယန်း၊ ဂရိနဲ့ ဂျူးလူမျိုးတွေအတွက် ဘဝ အခက်အခဲဖြစ်စေပေမဲ့၊

by the late 19th century,

၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်း အရောက်မှာ၊

well-educated Armenian elites were able to attain prominent positions

ပညာတတ် အာမေးနီးယန်း အထက်တန်းလွှာတွေက ဘဏ်လုပ်ငန်း၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးနဲ့

in banking, commerce, and government.

အစိုးရမှာ အရေးပါတဲ့ ရာထူးတွေကို ရယူနိုင်ခဲ့တယ်။

However, this rise in influence became a source of resentment,

ဒါပေမဲ့၊ ဒီသြဇာလွှမ်းမိုးမှု မြင့်တက်လာတာက မကျေမချမ်းမှုရဲ့ ရင်းမြစ်တစ်ခုဖြစ်လာပြီ;

and many Muslim Ottomans believed Armenians

နောက်ဆုံး အာမေးနီးယန်းအများစုက ကိုယ်ပိုင် လွတ်လပ်တဲ့ နိုင်ငံ

would eventually betray the empire to form their own independent state.

ဖွဲ့စည်းဖို့ အင်ပါယာကို သစ္စာဖောက်မယ်လို့ မွတ်ဆလင် အော်တိုမန်များစွာက ယုံကြည်ခဲ့တယ်။

This belief is partly what led Abdul Hamid to begin the Hamidian Massacres.

ဒီယုံကြည်ချက်က တစ်စိတ်တစ်ဒေသ Abdul Hamid ကို Hamidian Massacres  စတင်စေတာပါ။

Thankfully, the Ottoman Armenians fighting the sultan’s forces weren’t alone.

ကံကောင်းတာက၊ စူလတန်တပ်တွေကို တိုက်နေတာက အော်တိုမန် အာမေးနီးယန်းတွေချည်းမဟုတ်ဘူး။

Armenians from neighboring Russia

အိမ်နီးချင်း ရုရှားက အာမေးနီးယန်းတွေက

had recently founded two resistance organizations

မကြာသေးခင်က တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်း နှစ်ခုကို ထူထောင်ခဲ့ပြီး ဒါတွေက

which offered a haven for refugees and supplied arms to villages under siege.

ဒုက္ခသည်တွေအတွက် ခိုလှုံရာပေးကာ  အဝိုင်းခံ နေရတဲ့ ရွာတွေကို လက်နက်တွေ ထောက်ပံ့ခဲ့တယ်။

Finally, in April 1909,

နောက်ဆုံးတော့၊ ၁၉၀၉ ဧပြီလ၊

the sultan was deposed following the Young Turk Revolution.

Young Turk Revolution အပြီးမှာ စူလတန်ကို ဖြုတ်ချခဲ့တယ်။

But despite initial promises,

ကနဦး ကတိပြုတာတွေရှိပေမဲ့၊

this new government also failed to pass meaningful reforms.

အခု အစိုးရသစ်ကလည်း အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေ အတည်ပြုဖို့ ပျက်ကွက်တယ်။

A second wave of massacres ravaged the Armenian population,

အစုလိုက် သတ်ဖြတ်မှု ဒုတိယလှိုင်းက အာမေးနီးယန်းလူထုကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး

and the era of international warfare to come would only make things worse.

နောင်လာမယ့် နိုင်ငံတကာ စစ်ပွဲ ခေတ်က အခြေအနေတွေကို ပိုဆိုးရွားစေမှာပါ။

During the First Balkan War,

ပထမ ဘော်လကန် စစ်ပွဲအတွင်း၊ ထောင်ချီတဲ့

thousands of Muslim refugees were sent to the Armenian stronghold of Anatolia,

မွတ်ဆလင် ဒုက္ခသည်တွေကို အာမေးနီးယန်း အမာခံနယ်မြေ၊ အန်နာတိုလီယာကို ပို့ခဲ့ပြီး

further increasing tensions between Christian and Muslim Ottomans.

ခရစ်ယာန်နဲ့ မွတ်ဆလင် အော်တိုမန်တွေကြား တင်းမာမှုတွေ ပိုကြီးထွားလာခဲ့တယ်။

And in the first winter of World War I,

ပထမကမ္ဘာစစ်ရဲ့ ပထမ ဆောင်းရာသီမှာ

Ottoman general Enver Pasha attempted to flank opposing Russian forces

အော်တိုမန် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အင်ဗာ ပါရှာက အေးခဲတဲ့ Sarıkamış  တောင်တွေကို ဖြတ်ပြီး

by sending his troops through the frigid Sarıkamış mountains.

သူ့တပ်တွေကို စေလွှတ်ရင်း ရုရှားတပ်တွေကို ဘေးဘက်ကနေ တိုက်ခိုက်ဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့တယ်။

When their unit froze to death.

သူတို့ရဲ့ တပ်စုတွေ အေးခဲပြီး သေသွားတဲ့အခါ၊

Enver Pasha blamed the disaster on “Armenian treachery,”

အင်ဗာ ပါရှာက ဘေးဒုက္ခအတွက် “အာမေးနီးယန်း သစ္စာဖောက်မှု” ကို အပြစ်တင်ခဲ့ပြီး

and ordered the immediate disarming of all non-Muslims—

မွတ်စလင်မဟုတ်သူအားလုံးကို ချက်ချင်း လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တယ်၊

a decision which moved many Armenians from the front lines of an external war

အာမေးနီးယန်းအများအပြားကို အပြင်ဘက် စစ်ပွဲ ရှေ့တန်းတွေကနေ  အတ္ငင်းဘက် ကတုတ်ကျင်းတွေဆီ

to the trenches of an internal one.

ရွေ့ပြောင်းစေတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုပါ။

By 1915, the Ottomans were enacting more violence

၁၉၁၅ ခုနှစ် အရောက်မှာ၊ အော်တိုမန်တွေက ပြည်ပရန်သူထက် သူတို့ရဲ့ အာမေးနီးယန်း

on their own Armenian citizens than any foreign enemy.

နိုင်ငံသားတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုတွေ ပိုလုပ်ဆောင်နေခဲ့တယ်။

At this time, Turkish nationalist Talaat Pasha

ဒီအချိန်မှာ၊ တူရကီ အမျိုးသားရေးဝါဒီ Talaat Pasha က

had become the de facto leader of the Ottoman Empire,

အော်တိုမန် အင်ပါယာရဲ့ လက်တွေ့သဘောအရ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာပြီး

and he ordered the deportation of all Armenians in eastern Anatolia

နိုင်ငံတော် လုံခြုံရေးအရ အန်နာတိုလီယာ အရှေ့ပိုင်းက အာမေးနီးယန်းအားလုံးကို

on the grounds of national security.

ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တယ်။

Talaat’s new legislation

Talaat ရဲ့ ဥပဒေပြုမှုအသစ်က

allowed Armenian property and businesses to be seized as wartime necessities,

အာမေးနီးယန်း မြေရာနဲ့လုပ်ငန်းတွေကို စစ်ကာလ လိုအပ်မှုတွေအဖြစ် သိမ်းယူခွင့်ပေးခဲ့ပြီး

and able-bodied Armenian men were routinely killed

တော်လှန်ရေး ဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချဖို့ ကျန်းမာသန်စွမ်းတဲ့

to lower the likelihood of resistance.

အာမေးနီးယန်း အမျိုးသားတွေကို ပုံမှန် သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်။

Most Armenians were marched to concentration camps in the Syrian desert,

အာမေးနီးယန်းအများစုဟာ ဆီးရီးယား သဲကန္တာရက စစ်အကျဉ်းစခန်းတွေဆီ ခေါ်သွားခံရပြီး

where they regularly suffered robbery, abduction, and rape.

လုယက်မှု၊ ပြန်ပေးဆွဲမှုနဲ့ မုဒိမ်းမှုကို ပုံမှန် ခံစားခဲ့ကြရတယ်။

The few women and children who escaped deportation

ပြည်နှင်ဒဏ်ကနေ လွတ်မြောက်လာတဲ့ အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးတချို့ကို

were forcibly converted to Islam.

အစ္စလာမ်ဘာသာကို အတင်းအကျပ် ကူးပြောင်းခိုင်းခဲ့တယ်။

The ruling Turks saw Muslim identity

အုပ်ချုပ်သူ တာ့ခ်လူမျိုးတွေက

as the cornerstone of their vision for the empire,

မွတ်စလင် ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို အင်ပါယာအတွက် အမြင် အုတ်မြစ်အဖြစ်

so escaped Armenian youths were placed in orphanages

မြင်တာကြောင့် လွတ်မြောက်လာတဲ့ အာမေးနီးယန်း လူငယ်တွေကို

to indoctrinate them with Muslim culture and traditions.

မွတ်စလင် ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ထုံးတမ်းတွေ သွတ်သွင်းပေးဖို့ မိဘမဲ့ဂေဟာတွေမှာ ထားတယ်။

Children who resisted were subjected to violence and torture.

ခုခံတဲ့ ကလေးတွေဟာ အကြမ်းဖက်၊ နှိပ်စက်တာကို ခံခဲ့ရတယ်။

When the majority of these killings ended in 1916,

ဒီသတ်ဖြတ်မှု အများစုက ၁၉၁၆  ခုနှစ်မှာ အဆုံးသတ်တဲ့အခါ၊

it was estimated that the population of Ottoman Armenians

အော်တိုမန် အာမေးနီးယန်း လူဦးရေက ၁.၅ သန်းကနေ ၅၀၀,၀၀၀ ခန့်အထိ

had dropped from 1.5 million to roughly 500,000.

ကျဆင်းသွားခဲ့တယ်လို့ ခန့်မှန်းရတယ်။

In the decades that followed,

နောက်ဆယ်စုနှစ်တွေအတွင်း၊

many of the remaining Armenians dispersed across the globe.

ကျန်နေတဲ့ အာမေးနီးယန်းအများအပြားက ကမ္ဘာအနှံ့ ပြန့်ကျဲသွားခဲ့တယ်။

Families who immigrated to eastern Russia

ရုရှား အရှေ့ပိုင်းကို ပြောင်းရွှေ့လာတဲ့ မိသားစုတွေက

may have eventually been incorporated into the modern nation of Armenia,

၁၉၉၁ ခုနှစ်မှာ လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့တဲ့ ခေတ်သစ် အာမေးနီးယားနိုင်ငံအဖြစ်

which received its independence in 1991.

ပေါင်းစည်းသွားနိုင်ခဲ့လောက်တယ်။

But to this day the Turkish government denies this genocide occurred.

ဒါပေမဲ့၊ ဒီနေ့အချိန်အထိ တူရကီ အစိုးရက ဒီလူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို ငြင်းဆိုတယ်။

Official government language acknowledges the violence

တရားဝင် အစိုးရ ဘာသာစကားက အကြမ်းဖက်မှုကို ဝန်ခံပေမဲ့၊

but defines the Ottoman’s actions as “necessary measures,”

အော်တိုမန်ရဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို “ လိုအပ်သော အစီအမံများ” အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ

and Armenian deaths as unfortunate consequences of war.

အာမေးနီးယန်း သေဆုံးမှုတွေကို စစ်ပွဲရဲ့ ကံဆိုးတဲ့ အကျိုးဆက်တွေအဖြစ် သတ်မှတ်ထားတယ်။

In recent years, some Turkish historians have refuted this stance

မကြာသေးတဲ့ နှစ်တွေက၊ တူရကီသမိုင်းပညာရှင် တချို့က ဒီရပ်တည်ချက်ကို ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး

and begun writing about this period with less fear of retribution.

ဒဏ်ခတ်ခံရမှာကို ကြောက်စိတ် နည်းပါးစွာနဲ့   ဒီကာလအကြောင်းကို စတင်ရေးသားခဲ့ကြတယ်။

In the pursuit of justice,

တရားမျှတမှု ရှာဖွေရာမှာ၊  

many Armenians and Armenian-led non-profit organizations

အာမေးနီးယန်းတွေနဲ့အာမေးနီးယန်း ဦးဆောင်တဲ့ အကျိုးအမြတ်မယူတဲ့ အဖွဲ့အစည်းအများအပြားက

work tirelessly to advocate for the recognition of this genocide,

ဒီလူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို အသိအမှတ်ပြုမှု နဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေအတွက် တာဝန်ခံမှုအတွက်

and accountability for those responsible.

ထောက်ခံအားပေးဖို့ မမောမပန်း လုပ်ဆောင်ကြတယ်။