Who built Great Zimbabwe? And why? - Breeanna Elliott

Μετάφραση: Chryssa Kourbeti Επιμέλεια: Lucas Kaimaras

Απλωμένη κατά μήκος μιας έκτασης από πιπεριές στη Νότια Αφρική

συναντάμε τα εκπληκτικά ερείπια της Μεγάλης Ζιμπάμπουε,

μιας μεσαιωνικής πέτρινης πόλης με τρομερό πλούτο και κύρος.

Χτισμένη στη σημερινή χώρα της Ζιμπάμπουε,

αποτελεί αξιοθέατο των πιο γνωστών ερειπίων οικισμών στην υποσαχάρια Αφρική,

δεύτερο σε θέση στην ήπειρο μόνο μετά από τις πυραμίδες της Αιγύπτου.

Η ιστορία της πόλης είναι αμφιλεγόμενη,

χαραγμένη από αντιπαραθέσεις δεκαετιών για το ποιος την έχτισε και γιατί.

Η ονομασία της προέρχεται από τη λέξη madzimbabwe της γλώσσας Σόνα,

που σημαίνει «ένα μεγάλο πέτρινο σπίτι»

εξαιτίας των μη κλιμακωτών πέτρινων τειχών που φτάνουν τα δέκα μέτρα

με συνολικό μήκος 250 μέτρων.

Λόγω του μεγαλείου και της ιστορικής της σημασίας,

αναγνωρίστηκε το 1986 ως χώρος παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO.

Τον 14ο και 15ο αιώνα, αποτέλεσε μια ακμάζουσα πόλη.

Με έκταση περίπου 8 τετραγωνικά χιλιόμετρα

η πόλη της Μεγάλης Ζιμπάμπουε χωριζόταν σε τρία κύρια μέρη:

το Συγκρότημα του Λόφου όπου διέμενε ο βασιλιάς,

τον Μεγάλο Περίβολο, που προορίζονταν για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας,

και το Συγκρότημα της Κοιλάδας, όπου διέμεναν οι απλοί πολίτες.

Οι ηγεμόνες ήταν ισχυροί οικονομικοί και θρησκευτικοί ηγέτες στην περιοχή.

Στην πιο ακμάζουσα εποχή της,

η πόλη ήταν μια δραστήρια αστική περιοχή με πληθυσμό 18.000 κατοίκων

και αποτέλεσε ένα από τα κύρια εμπορικά κέντρα της εποχής στην Αφρική.

Η ανάπτυξη της Μεγάλης Ζιμπάμπουε οφείλεται στον καθοριστικό της ρόλο

σε ένα διηπειρωτικό εμπορικό δίκτυο.

Συνδεδεμένη με άλλες πόλεις-κράτη κλειδιά στην ακτή Σουαχίλι της Ανατολικής Αφρικής,

εντάσσονταν στους ευρύτερους εμπορικούς δρόμους του Ινδικού ωκεανού.

Η πόλη απέκτησε πλούτο από τον έλεγχο των πηγών και του εμπορίου

των πιο πολύτιμων αγαθών:

του χρυσού,

του ελεφαντόδοντου,

και του χαλκού.

Χάρη σε αυτήν την εμπορική δύναμη κατάφερε να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της

και σε άλλες ηπείρους,

προάγοντας μια δυνατή εμπορική παρουσία σε όλη τη διάρκεια της περιόδου ακμής της.

Οι αρχαιολόγοι έχουν συναρμολογήσει λεπτομερώς τα στοιχεία της ιστορίας της

μέσα από εκθέματα που ανακαλύφθηκαν επί τόπου.

Πρόκειται για πήλινα θραύσματα και υαλικά σκεύη από την Ασία,

καθώς και νομίσματα από την παραθαλάσσια εμπορική πόλη του Κίλουα Κισιουάνι

σε απόσταση περίπου 2.400 χιλιομέτρων.

Ανακαλύφθηκαν αγαλματίδια πουλιών από σαπωνόλιθο,

που θεωρείται ότι συμβολίζουν καθέναν από τους ηγεμόνες της πόλης,

και οστά από μικρά μοσχάρια που ήρθαν στο φως κοντά στη βασιλική κατοικία,

και φανερώνουν τις διατροφικές διαφορές της αριστοκρατίας από τον λοιπό πληθυσμό.

Τα στοιχεία αυτά έχουν επίσης οδηγήσει σε θεωρίες περί της παρακμής της πόλης.

Έως τα μέσα του 15ου αιώνα,

μόνο ερείπια κτιρίων είχαν απομείνει από τη Μεγάλη Ζιμπάμπουε.

Αρχαιολογικά στοιχεία αποδίδουν ως αίτια

τα προβλήματα υπερπληθυσμού και υγιεινής,

που επιτάθηκαν από την υποβάθμιση των εδαφών λόγω υπερεκμετάλλευσης.

Καθώς οι σοδειές ξεράθηκαν και οι συνθήκες στην πόλη επιδεινώθηκαν,

θεωρείται ότι υπήρξε διασπορά του πληθυσμού της Μεγάλης Ζιμπάμπουε

που οδήγησε στο σχηματισμό των γειτονικών κρατών της Μουτάπα και της Τόρουα.

Μετά από αιώνες, ξεκίνησε μια νέα περίοδος επιρροής της Μεγάλης Ζιμπάμπουε

στην πολιτική αρένα,

μέσα από τις διαφωνίες για το ποιος ίδρυσε το περίφημο «πέτρινο σπίτι».

Κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στην Αφρική,

ρατσιστές αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι τα ερείπια δεν είχαν αφρικανική προέλευση.

Έτσι, χωρίς να υπάρχουν κάποια λεπτομερή γραπτά μνημεία,

βασίστηκαν σε μύθους για να εξηγήσουν το μεγαλείο της Μεγάλης Ζιμπάμπουε.

Κάποιοι υποστήριξαν ότι επαληθευόταν η ιστορία της Βίβλου

για τη βασίλισσα του Σαβά που έμενε σε μια πόλη με πλούτο.

Άλλοι ισχυρίστηκαν ότι χτίστηκε από τους Αρχαίους Έλληνες.

Έπειτα, στις αρχές του 20ου αιώνα μετά από εκτεταμένες επιτόπιες ανασκαφές,

ο αρχαιολόγος Ντέιβιντ Ράνταλ-Μακάιβερ

παρουσίασε σαφή στοιχεία που αποδείκνυαν ότι η πόλη

είχε χτιστεί από αυτόχθονες πληθυσμούς.

Παρόλα αυτά, η τότε αποικιακή κυβέρνηση της λευκής μειονότητας

προσπάθησε να αναιρέσει τη θεωρία, καθώς έθετε υπό αμφισβήτηση την κυριαρχία της.

Μάλιστα η κυβέρνηση ενθάρρυνε ενεργά τους ιστορικούς

να κάνουν εκτιμήσεις που θα αμφισβητούσαν την αφρικανική προέλευσή της.

Όμως με τον καιρό συσσωρεύτηκε συντριπτικός όγκος αποδεικτικών στοιχείων,

που αναγνώριζε τη Μεγάλη Ζιμπάμπουε ως μια αφρικανική πόλη χτισμένη από Αφρικανούς.

Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και 1970,

η πόλη αποτέλεσε σημαντικό σύμβολο του αφρικανικού εθνικιστικού κινήματος

που εξαπλωνόταν σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο.

Σήμερα, τα ερείπια της Μεγάλης Ζιμπάμπουε,

τα οποία αναπαρίστανται στη σημαία της πόλης από ένα πουλί από σαπωνόλιθο,

συνεχίζουν να αποτελούν πηγή εθνικής υπερηφάνειας και πολιτισμικής αξίας.