The smallest solution to one of our biggest problems - Tierney Thys & Christian Sardet

Translator: Sunbul Asadova

At this very moment, almost everything around you is being eaten.

Hal-hazırda ətrafınızdakı demək olar ki, hər şey yeyilir.

Invisible to the naked eye, organisms called microbes swarm every surface.

Çılpaq gözlə görünməyən, mikrob adlanan orqanizmlər hər səthdə dolaşır.

Hordes of bacteria, archaea, and fungi have evolved to produce powerful enzymes

Bakteriya, arxeyalar və göbeləklər dəstəsi sərt üzvi materialı həzm oluna bilən

that break down tough organic material into digestible nutrients.

qida maddələrinə çevirən güclü fermentləri yaratmaq üçün təkamül etmişdir.

But there’s one particularly widespread type of material

Lakin, demək olar ki, heç bir mikrobun təbii şəkildə parçalaya bilmədiyi

that almost no microbes can biodegrade:

xüsusilə geniş yayılmış material növü var:

plastics.

plastmas.

To make most plastics, molecules from oil, gas and coal are refined

Əksər plastmasları hazırlamaq üçün neftin, qazın və kömürün molekulları

and turned into long, repeating chains called polymers.

təmizlənir və polimer adlanan uzun, təkrarlanan zəncirlərə çevrilir.

This process often requires temperatures above 100˚C, incredibly high pressure,

Adətən bu proses 100˚Cdən artıq temperatur inanılmaz dərəcədə yüksək təzyiq və

and various chemical modifications.

müxtəlif kimyəvi dəyişikliklər tələb edir.

The resulting man-made polymers are quite different

Nəticədə alınan süni polimerlər təbiətdə tapılan polimerlərdən

from the polymers found in nature.

tamamilə fərqlidir.

And since they’ve only been around since the 1950s,

Və onlar yalnız 1950-ci illərdən bəri mövcud olduğundan əksər mikrobların

most microbes haven’t had time to evolve enzymes to digest them.

onları əritmək üçün fermentləri inkişaf etdirməyə zamanı olmayıb.

Making matters even more difficult,

Vəziyyəti daha da çətinləşdirən

breaking most plastics’ chemical bonds requires high temperatures

əksər plastmasların kimyəvi bağlarını qırmaq, onları yaratmaq üçün istifadə

comparable to those used to create them—

olunanla müqayisə edilə bilən yüksək temperatur

and such heat is deadly to most microbes.

tələb edir və bu istilik əksər mikroblar üçün ölümcül olur.

This means that most plastics never biologically degrade—

Bu o deməkdir ki, əksər plastmaslar heç vaxt təbii şəkildə parçalanmır.

they just turn into countless, tiny, indigestible pieces.

Onlar sadəcə saysız-hesabsız, xırda parçalanmayan hissələrə çevrilirlər.

And pieces from the most common plastics like Polyethylene, Polypropylene,

Və Polietilen, Polipropilen və Polietilen tereftalat kimi

and Polyester-terephthalate have been piling up for decades.

ən çox yayılmış plastmasların parçaları onilliklər ərzində yığılır.

Each year humanity produces roughly 400 million more tons of plastic,

Hər il insanlar təxminən 400 milyon ton daha çox plastmas istehsal edir.

80% of which is discarded as trash.

Bunun 80%-i zibil kimi atılır.

Of that plastic waste, only 10% is recycled.

Həmin plastmas tullantılarının yalnız 10%-i təkrar emal olunur.

60% gets incinerated or goes into the landfills,

60%-i yandırılır və ya zibilliklərə gedir

and 30% leaks out into the environment

30%-i isə əsrlər boyu təbii ekosistemləri çirkləndirəcək

where it will pollute natural ecosystems for centuries.

ətraf mühitə axır.

An estimated 10 million tons of plastic waste end up in the ocean each year,

Təxminən 10milyon ton plastik tullantı əsasən qida zəncirini çirkləndirən

mostly in the form of microplastic fragments that pollute the food chain.

mikroplastik parçalar şəklində hər il okeana düşür.

Fortunately, there are microbes that may be able

Xoşbəxtlikdən, bu böyüyən problemlə başa çıxa bilən

to take a bite out of this growing problem.

mikroblar var.

In 2016, a team of Japanese researchers sampling sludge

2016-cı ildə bir qrup yapon tədqiqatçıları plastik butulkaların

at a plastic-bottle recycling plant discovered

təkrar emalı zavodunda palçıq nümunəsi götürərək

Ideonella sakaiensis 201-F6.

Ideonella sakaiensis 201-F6 aşkar ediblər.

This never-before-identified bacterium contained two enzymes

Daha əvvəl müəyyən edilməmiş bu bakteriya PET polimerlərini

capable of slowly breaking down PET polymers

nisbətən aşağı temperaturlarda yavaş-yavaş parçalamağa qadir olan

at relatively low temperatures.

iki fermentdən ibarətdir.

Researchers isolated the genes coding for these plastic-digesting enzymes,

Tədqiqatçılar digər bio mühəndislərə iki geni birləşdirməyə və təkminləşdirməyə

allowing other bioengineers to combine and improve the pair—

imkan verərək

creating super-enzymes that could break down PET up to 6 times faster.

Bu da PET-i 6 dəfəyə qədər daha sürətli parçalaya bilən super fermentlər yaratdı.

Even with this boost,

Bu təkanla belə

these lab-grown enzymes still took weeks to degrade a thin film of PET,

laboratoriyada yaradılan bu fermentlərin PET-in nazik təbəqəsini parçalaması

and they operated best at temperatures below 40˚C.

bir neçə həftə çəkirdi. Və bu işi ən yaxşı 40 dərəcədə görürdülər.

However, another group of scientists in Japan had been researching

Lakin Yaponiyada başqa bir qrup alim

bacterial enzymes adapted to high temperature environments

kompost topası kimi yüksək temperaturlu mühitlərə uyğunlaşmış

like compost piles.

bakteriyal fermentləri araşdırmışdı.

And within one particularly warm pile of rotting leaves and branches,

Onlar çürüyən yarpaq və budaqların olduqca isti bir yığını içərisində

they found gene sequences for powerful degrading enzymes

yarpaq kompostu kutinazları kimi tanınan güclü parçalayıcı fermentləri üçün

known as Leaf Branch Compost Cutinases.

gen ardıcıllığı tapıblar.

Using fast-growing microorganisms,

Sürətlə böyüyən miktoorqanizmlərdən istifadə edərək,

other researchers were able to genetically engineer

digər tədqiqatçılar bu fermentlərin böyük miqdarını

high quantities of these enzymes.

genetik olaraq yaratdılar.

They then enhanced and selected special variants of the Cutinases

Daha sonra onlar PET polimerlərini əridib və parçalayacaq qədər

that could degrade PET plastic in environments reaching 70˚C—

yüksək olan temperaturlarda yəni 70˚C-ə çatan mühitlərdə

a high temperature that can weaken PET polymers and make them digestible.

PET plastması parçalaya bilən kutinasın xüsusi növlərini təkminləşdirib ayırdılar.

With the help of these and other tiny diehards,

Bu və digər kiçik köməkçilər vasitəsilə

the future of PET recycling looks promising.

PET-ın takrar emalının gələcəyi ümidverici görünür.

But PET is just one type of plastic.

Lakin PET plastmasın yalnız bir növüdür.

We still need ways to biologically degrade all the other types,

Yalnız 130˚C-dən daha yüksək temperaturda parçalanmağa başlayan xeyli sayda

including abundant PEs and PPs

polietilen və propilen daxil bütün digər plastmas növlərinin

which only begin breaking down at temperatures well above 130˚C.

bioloji cəhətdən məvh edilməsi yollarına hələ də ehtiyacımız var.

Researchers don’t currently know of any microbes or enzymes

Hazırda tədqiqatçılar belə temperaturlara davam gətirəcək kifayət qədər sərt

tough enough to tolerate such temperatures.

mikrob və ya fermentləri tanımırlar.

So for now, the main way we deal with these plastics

Ona görə də hələlik bu plastiklərlə mübarizə aparmağımızın

is through energy-intensive physical and chemical processes.

əsas yolu enerji tələb edən fiziki və kimyəvi proseslərdən keçir.

Today only a small fraction of plasticwaste

Bugün plastik tullantıların yalnız kiçik bir hissəsi

can be biologically degraded by microbes.

mikroblar tərəfindən biolojı olaraq parçalana bilər.

Researchers are looking for more heat-tolerant plastivores

Tədqiqatçılar planetin ən yad mühitlərində istiyə daha dözümlü

in the planet’s most hostile environments

plastik məhvedicilərini axtarır

and engineering better plastivorous enzymes in the lab.

və laborotoriyada onların daha yaxşı fermentlərini hazırlayırlar.

But we can’t rely solely on these tiny helpers to clean up our enormous mess.

Lakin nəhəng çirkabımızı təmizləmək üçün tək bu xırda köməkçilərə güvənə bilmərik.

We need to completely rethink our relationship with plastics,

Biz plastmasa olan münasibətimizi yenidən nəzərdən keçirmli,

make better use of existing plastics,

mövcud plastmaslardan daha səmərəli istifadə etməli və

and stopproducing more of the same.

daha çoxunun istehsalını dayandırmalıyıq.

And we urgently need to design more environmentally friendly types of polymers

Və biz təcili olaraq artan plastik məhvedicilərimizin asanlıqla parçalayacağı

that our growing entourage of plastivores can easily break down.

ekoloji cəhətdən daha təmiz polimer növlərini yaratmalıyıq.