Let Your Garden Grow Wild | Rebecca McMackin | TED

Translator: Hieu Dinh Reviewer: Nguyen Hue

So full disclosure,

Để mở đầu,

I am the nerdiest gardener you are ever going to meet.

tôi là con mọt làm vườn nhất thế giới mà các bạn có thể gặp.

(Laughter)

(Cười)

Technically, I'm an ecological horticulturalist,

Cơ bản thì, tôi là một nhà làm vườn sinh thái,

which is a fancy way of saying that I design and manage gardens

là cách nói hoa mỹ của việc thiết kế và quản lý những khu vườn

that are extravagantly beautiful

đẹp tuyệt vời,

while also providing habitat for plant populations,

đồng thời cung cấp môi trường sống cho toàn bộ hệ sinh thái thực vật,

wildlife communities and even soil organisms.

quần thể động vật hoang dã và cả các sinh vật trong lòng đất.

And you might wonder, isn't that what all gardeners do?

Và có lẽ bạn đang thắc mắc: “Người làm vườn nào cũng vậy mà?”

Unfortunately, no.

Thật đáng tiếc, câu trả lời là không.

The vast majority of gardens are ecological deserts, and in fact,

Thực ra phần lớn các khu vườn đều là sa mạc sinh thái, và trên thực tế,

an incredible amount of environmental damage has been done

một lượng lớn tổn hại sinh thái được tạo ra

in the name of making pretty gardens.

dưới danh nghĩa của việc làm nên những khu vườn xinh đẹp.

In the US alone,

Chỉ riêng ở Mỹ,

we dump over 100 million pounds of insecticides,

chúng ta đổ hơn 44 nghìn tấn thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ,

herbicides and synthetic fertilizers on our lawns and gardens every year.

và phân bón tổng hợp lên đất vườn vườn mỗi năm.

There just isn't a garden pretty enough to be worth all of that,

Không có khu vườn mỹ miều nào là đủ để ta đánh đổi những điều ấy,

and the reality is that it's completely unnecessary.

và thực tế là nó hoàn toàn không cần thiết.

Gardens and landscapes that are absolutely gorgeous

Những khu vườn và cảnh quan rạng ngời có thể

can also help the world around us.

giúp ích cho thế giới xung quanh chúng ta

They can provide food, water,and shelter to wildlife.

chúng cung cấp thức ăn, nước uống và nơi trú ẩn cho các sinh vật.

Gardens can and have brought back plants and animals from the brink of extinction.

Các khu vườn có thể và đã bảo tồn nhiều động thực vật trên bờ vực tuyệt chủng.

There is a movement happening all over the globe.

Hiện đang có một phong trào diễn ra trên toàn cầu.

Gardeners, garden designers, landscape architects,

Những người làm vườn, nhà thiết kế sân vườn, kiến trúc sư cảnh quan,

even entire cities are finding ways to beautify our environment

thậm chí là cả một thành phố đang tìm cách làm đẹp môi trường sống của họ

while making space for the animals we share this land with.

mà vẫn bảo toàn không gian cho các loài động vật chúng ta cùng sinh sống.

I've seen biodiversity return to one of the toughest places to live

Tôi đã chứng kiến sự đa dạng sinh học hồi sinh tại một trong những nơi

on the entire planet:

khắc nghiệt nhất hành tinh này:

the middle of New York City,

giữa lòng thành phố New York,

(Laughter)

(Tiếng cười)

where I cared for, designed

nơi mà tôi đã chăm sóc, thiết kế

and helped build public parks and gardens.

và giúp phát triển các công viên và khu vườn công cộng.

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

At Brooklyn Bridge Park, where I was director of horticulture,

Tại Công viên Cầu Brooklyn, nơi tôi là giám đốc bộ phận làm vườn,

we took these massive derelict shipping piers out over the water

chúng tôi biến những tàu vận chuyển khổng lồ bị bỏ hoang trên dòng sông

between Brooklyn and Manhattan

giữa Brooklyn và Manhattan

and turned them into an 85-acre post-industrial public park.

thành một công viên công cộng hậu công nghiệp rộng 85 mẫu Anh.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

It was designed by MVVA and built out over a decade.

Nó được thiết kế bởi MVVA và được thi công trong hơn một thập kỷ.

And it's hard to imagine now,

Và thật khó để tưởng tượng,

but this lush landscape was built on parched concrete.

nhưng cảnh quan tươi tốt này được xây trên một nền bê tông khô cứng.

This is about as appealing to wildlife as a parking lot.

Thứ này hấp dẫn với động vật hoang dã như một bãi đậu vậy.

And yet, just a few years after construction,

Chưa hết, chỉ vài năm sau khi xây dựng,

we welcomed migratory birds,

chúng tôi đã chào đón các loài chim di cư,

rare insects and clouds of butterflies,

các nhóm côn trùng quý hiếm và những đàn bướm,

all among millions and millions of park visitors.

giữa hàng triệu loài như vậy đến thăm thú ở công viên.

When people go to Brooklyn Bridge Park,

Khi mọi người đến Công viên Cầu Brooklyn,

they're usually there to play basketball or have a picnic.

họ thường đến để chơi bóng rổ hoặc tổ chức dã ngoại.

They have no idea that they're walking through a monarch habitat

Họ không biết rằng họ đang dạo qua khu vực sinh sống của loài bướm vua

or a firefly sanctuary.

hoặc thánh địa của các loài đom đóm.

It just reads as a beautiful park with lots of butterflies

Họ chỉ xem như một như một công viên xinh đẹp với nhiều loài bướm

and magical evenings.

và những buổi tối diệu kỳ.

And if we can do that in the middle of New York City,

Và nếu chúng ta làm được điều đó giữa lòng thành phố New York,

amidst all that traffic and concrete,

giữa hằng hà xe cộ và bê tông,

you can do it anywhere.

thì bạn có thể làm được ở bất cứ đâu.

Indeed, we must incorporate habitat everywhere immediately,

Thật vậy, chúng ta phải dung hợp môi trường sống ở bất kỳ đâu ngay lập tức,

especially in our cities.

đặc biệt là ngay trên các thành phố của chúng ta.

We are facing a biodiversity crisis of catastrophic proportions.

Ta đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học vô cùng thảm khốc

We're changing the planet so quickly that plants and animals cannot keep up.

Chúng ta đang thay đổi Trái Đất nhanh đến mức mà các sinh vật khác

không thể bắt kịp được

You may have heard of the insect apocalypse,

Bạn có thể đã nghe nói về ngày tận thế của loài côn trùng,

and unfortunately it is just as terrifying as it sounds.

và thật không may, nó cũng đáng sợ như cái tên của nó vậy.

We have lost nearly half of insects on planet Earth

Chúng ta đã mất đi gần một nửa số côn trùng trên Trái Đất,

just since I was a little kid.

kể từ khi tôi chỉ là một đứa trẻ.

Now, you might not like bugs,

Bạn có thể không thích các loài sâu bọ,

but they are still keeping you alive.

nhưng chúng lại là thứ đang giúp bạn sống sót đấy.

One in every three bites of food that you eat

Cứ ba phần thức ăn bạn có thì sẽ có một phần

is the direct result of insect pollination.

là sản phẩm trực tiếp từ quá trình thụ phấn của các loài côn trùng.

And this isn't just a problem for humanity.

Và đây không chỉ là vấn đề của riêng con người

Where we have the data,

Dữ liệu cho thấy rằng

we've lost a quarter of our birds.

chúng ta đã mất một phần tư các loài chim.

In North America, it's 29 percent.

Ở Bắc Mỹ, con số này lên đến 29%.

Most of these birds feed their babies exclusively on insects.

Hầu hết những loài chim này nuôi con của chúng chỉ bằng côn trùng.

So it's not just climate change that we need to solve right now.

Vì vậy, song song với biến đổi khí hậu, đây cũng là vấn đề cấp bách không kém.

There is some existential multitasking required of us.

Sự sinh tồn của chúng ta phụ thuộc vào khả năng đa nhiệm của chính con người.

Thank goodness that there are solutions

Tin tốt là chúng ta có một số giải pháp

and many of them literally involve planting flowers.

và nhiều giải pháp trong số đó cơ bản liên quan đến việc trồng hoa.

So let's talk about gardening for biodiversity,

Hãy nói về cách làm vườn đa dạng sinh học nhé

because while you might not be a gardener,

vì dù bạn có thể không phải là dân làm vườn,

I am still going to ask you to get your hands dirty.

tôi vẫn sẽ muốn bạn phải làm bẩn tay mình.

All it takes is a pot on your stoop to have a positive effect.

Những gì bạn cần là một chậu cây trước thềm nhà để đem về tác động tích cực.

The first thing we should all be doing are planting plants

Điều đầu tiên chúng ta nên làm là trồng những loài cây

that are from the places where we're gardening.

đến từ chính những nơi chúng ta đang làm vườn.

We call them native plants,

Chúng tôi gọi chúng là thực vật bản địa,

and they're important because they evolved alongside of the wildlife there.

và chúng rất quan trọng vì chúng đã tiến hóa cùng động vật hoang dã ở đó.

Plants and animals often form relationships

Động thực vật thường hình thành các mối quan hệ

and even dependencies on each other.

và thậm chí phụ thuộc lẫn nhau.

For example,

Lấy ví dụ,

the eastern red columbine

loài hoa Columbine đỏ phương đông được cho

is arguably the most cheerful of our spring wildflowers.

là loài hoa dại tươi thắm nhất trong số các loài hoa dại mùa xuân.

But of course they're not blooming for us.

Nhưng tất nhiên là chúng không nở vì con người.

Their red flower heralds the return of the ruby-throated hummingbird,

Sắc đỏ của chúng báo hiệu cho sự trở lại của những chú chim ruồi cổ hồng ngọc,

the East Coast's only hummingbird.

loài chim ruồi duy nhất đến từ Bờ Đông.

After these tiny birds have flown thousands of miles

Sau khi những chú chim nhỏ bé này đã bay hàng ngàn dặm

on their migration from Central America to the northeast,

trong quá trình di cư từ Trung Mỹ về phía Đông Bắc,

they rely on the sugary nectar of the columbine to refuel,

chúng sẽ dựa vào mật hoa có đường của hoa columbine để tiếp thêm nhiên liệu,

and they have reason to believe

và chúng có lý do để tin rằng

that this flower will be waiting for them when they do.

loài hoa này sẽ nở rộ khi chúng đến đây.

The Columbine stores their nectar at the end of long spurs,

Hoa columbine trữ mật của chúng ở phần cuối chiếc cựa dài,

where only the long tongues of the hummingbird can reach it.

nơi chỉ những chiếc lưỡi dài của chim ruồi mới có thể chạm tới.

As the bird drinks the nectar, they pollinate the flower.

Khi các chú chim ruồi hút mật hoa, chúng giúp hoa thụ phấn.

Both organisms are benefiting here,

Cả hai sinh vật đều cộng sinh lẫn nhau,

and in fact, the ruby-throated hummingbird

và trên thực tế, loài chim ruồi cổ hồng ngọc

is the eastern red columbine's pollinator partner.

dường như là đối tác thụ phấn của hoa columbine đỏ phương đông.

The bird and the flower could not be more charming,

Dù cả hai loài chim và hoa này đều thu hút ánh nhìn,

but it's the dynamics between the two where the real magic resides.

nhưng ở đây mối tương quan giữa chúng mới là thứ thực sự toả sáng.

Let me explain.

Để tôi giải thích.

Birds have an extra photoreceptor

Loài chim có một bộ phận cảm quang

that allows them to see red incredibly well.

cho phép chúng nhìn thấy màu đỏ cực kỳ tốt.

Flowers have taken advantage of this

Các giống hoa đã tận dụng điều này

and use the color red to communicate.

và sử dụng sắc đỏ để giao tiếp với các loài chim.

As the hummingbirds fly over land on their journey,

Khi các chú chim ruồi bay qua các vùng đất trong hành trình của chúng,

a wave of red flowers blooms to greet them.

một rừng hoa đỏ thắm sẽ nở rộ để chào mừng chúng.

This beautiful dance of symbiosis is happening all around us,

Vũ điệu sinh học xinh đẹp này đang diễn ra quanh chúng ta

among plants and animals that have evolved together for thousands,

giữa các loài động thực vật đã tiến hóa cùng nhau trong hàng ngàn,

if not millions of years.

nếu không muốn nói là hàng triệu năm.

In return for planting native plants,

Từ việc trồng các loại cây bản địa,

we get a front-row seat to the wonders of the natural world.

chúng ta sẽ có một ghế ngồi hạng A để chiêm ngưỡng những kỳ quan thiên nhiên.

It's hard work,

Dù việc đó không dễ,

but it's the best kind because at the end of our efforts,

nhưng ít nhất để đổi lại những nỗ lực của chúng ta,

not only do we get biodiversity but we get butterflies.

thì không chỉ có sự đa dạng sinh học mà chúng ta còn có những loài bướm nữa.

When butterflies visit flowers, they're there for a quick drink of nectar.

Khi bướm đến thăm các loài hoa, chúng sẽ hút mật từ chúng.

But if we want to support their full life cycle,

Nhưng nếu muốn hỗ trợ cho cả chu kỳ sống của chúng,

we need to provide them with food when they are very hungry caterpillars.

chúng ta cần cung cấp thức ăn kể cả khi chúng mới chỉ là những con sâu bướm.

Caterpillars eat leaves, but they can't just eat any leaf.

Sâu bướm ăn lá, nhưng không phải lá nào chúng cũng ăn được.

They need the leaves they have evolved to digest.

Chúng cần những loài lá mà chúng đã tiến hóa để có thể ăn được.

Monarchs and milkweed are the most famous duo,

Bướm vua và cây bông sữa là ví dụ điển hình nhất,

but every butterfly and moth has a plant or even a few

nhưng mỗi loài bướm và ngài đều có một hay một số loài thực vật

that they lay their eggs on.

nơi mà chúng đẻ trứng.

These are their host plants.

Đây là những cây ký chủ của chúng.

At Brooklyn Bridge Park a while ago,

Tại Công viên Cầu Brooklyn cách đây ít lâu,

I saw American lady butterflies visiting our flowers.

tôi thấy loài bướm Mỹ điệu ghé thăm những bông hoa của chúng tôi.

Nên tôi đã tra cứu loài cây ký chủ của chúng

So I looked up their host plants

and found that their favorite was a tiny white flower

và biết rằng chúng yêu thích một loại hoa nhỏ màu trắng

called pearly everlasting.

tên là ngọc trai vĩnh cửu.

So I ordered a few,

Nên tôi đã đặt mua một ít,

hoping that the butterflies would eventually find them.

với hy vọng những chú bướm sẽ tìm thấy chúng.

However, when I opened the box,

Tuy nhiên, khi tôi mở hộp ra,

it was like butterflies just materialized out of thin air

tôi thấy như thể những con bướm bất chợt hiện ra từ thinh không

and went straight for the pearly everlasting.

và đậu thẳng vào cây ngọc trai vĩnh cửu.

We had to brush the butterflies off the plants

Chúng tôi phải quét lũ bướm đi

just to get them in the ground.

chỉ để đặt cái cây xuống đất.

Now I know that it might be a shock for some of you to hear

Tôi biết đây có thể là cú sốc cho một số người

that people like me want insects eating our garden plants.

rằng những người như tôi muốn côn trùng gặm nhấm cây cối trong vườn của mình.

But even bugs we refer to as pests can be important for biodiversity.

Nhưng đám bọ chúng ta xem là loài gây hại cũng rất quan trọng cho đa dạng sinh học.

Long ago at Brooklyn Bridge Park, our catalpa trees got covered in aphids.

Trước đây tại Công viên Cầu Brooklyn, những cây catalpa bị rệp bao phủ.

Chúng là một loài gây hại phổ biến

They are a common garden pest

that suck the sugary liquid out of leaves.

chúng hút nhựa cây có đường ra khỏi lá.

People encouraged me to spray them with pesticides, but I didn't.

Mọi người khuyến khích phun thuốc trừ sâu, nhưng tôi đã không làm vậy.

And the following year we found the two-spotted lady beetle

Và năm sau, chúng tôi đã tìm thấy bọ cánh cứng hai đốm

on our catalpas.

trên những cây catalpa.

This was the first sighting of this ladybug in New York City

Đây là lần đầu tiên loài bọ rùa này được nhìn thấy tại New York

in 30 years.

trong vòng 30 năm.

(Applause)

(Vỗ tay)

And the thing about them is that they eat those tiny aphids

Và có thứ này về chúng là chúng ăn những con rệp nhỏ

that are on our catalpas.

trên cây catalpa của chúng tôi.

So if we had sprayed the trees,

Nếu chúng tôi phun thuốc cho cây,

we would have harmed the ladybugs as well.

chúng tôi cũng sẽ làm hại bọ rùa.

Gardening is a long game.

Làm vườn là một trò chơi lâu dài.

With patience, we can return balance to these systems.

Với sự kiên nhẫn, chúng ta có thể trả lại sự cân bằng cho các hệ sinh thái này.

When we allow pests to live in our gardens,

Khi chúng ta cho phép sâu bệnh sống trong khu vườn của mình,

predators like ladybugs will soon move in.

những kẻ săn mồi như bọ rùa sẽ sớm tìm đến.

By building up biodiversity,

Bằng việc tăng cường đa dạng sinh học,

pests are kept at bay.

sâu bệnh sẽ được ngăn chặn.

Most gardeners try to maintain these clean, sterile environments

Hầu hết người làm đều vườn cố gắng duy trì sự sạch sẽ, vô trùng

that are the exact opposite of what wildlife wants.

nhưng điều này hoàn toàn trái ngược những gì động vật hoang dã muốn.

The more we can stop being tidy,

Chúng ta càng ngừng việc ngăn nắp,

the more wildness we can bring into our gardens and landscapes,

và càng giữ lại nhiều sự hoang sơ cho khu vườn và cảnh quan,

the better habitat we provide.

thì càng tạo ra môi trường sống tốt hơn.

Wherever possible, we should stop mowing.

Bất cứ khi nào có thể, chúng ta nên ngừng cắt cỏ.

Why not get rid of your lawn?

Tại sao không bỏ việc cắt cỏ của bạn đi?

Or shrink it drastically.

Hoặc tiết chế nó một cách mạnh mẽ.

Lawns should be area rugs, not wall-to-wall carpet.

Cỏ nên là tấm thảm trải vườn, chứ không phải tấm chùi chân

từ đầu này qua đầu kia bức tường.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Leaves that fall to the ground should be left there.

Những chiếc lá rơi xuống đất nên được để lại ở đó.

They're literally called leaves.

Chúng theo nghĩa đen là lá.

We should leave them.

Chúng ta nên lờ chúng đi.

(Laughter)

(Cười)

Bumblebees nest in those leaves, birds will forage in them,

Ong mật làm tổ trong những chiếc lá đó, chim sẽ kiếm ăn trong chúng,

and butterflies overwinter in them as well.

và loài bướm cũng trú đông trong chúng.

Seed heads can be sculptural while feeding the birds,

Đầu hạt có thể làm đồ điêu khắc cũng như cho chim ăn,

and old flower stems can be tucked away to allow tiny bees to nest in them.

và những thân hoa già có thể được tận dụng để những chú ong nhỏ làm tổ trong chúng.

All of these practices create new looks for our gardens,

Tất cả những việc làm này tạo nên diện mạo mới cho khu vườn của chúng ta,

but part of this work is changing our ideas of beauty.

nhưng một phần của nó là thay đổi ý niệm của chúng ta về cái đẹp.

Traditional gardens were often about displaying control over nature.

Những khu vườn truyền thống thường để thể hiện sự kiểm soát thiên nhiên.

But we no longer wear powdered wigs and hoop skirts.

Nhưng chúng ta không còn đội tóc giả bằng bột và váy xòe nữa.

We don't need to be authoritarian in our garden design.

Chúng ta không cần phải độc đoán trong việc thiết kế sân vườn nữa.

(Laughter)

(Cười)

Và nó không phải kiểu chỉ có không với một.

And it's not all or nothing.

There's almost always space on our land where we can go a little wild.

Luôn có không gian nơi chúng ta cho phép chút gì đó hoang sơ.

The rose mallow is this tropical-looking hibiscus

Hoa hồng cẩm quỳ, loài dâm bụt trông có vẻ nhiệt đới này

that grows throughout eastern North America.

thứ mọc khắp miền đông Bắc Mỹ.

The stems are often cut down by gardeners in spring,

Những thân cây thường bị người làm vườn chặt vào mùa xuân,

but we left them up one year

nhưng chúng tôi để chúng qua một năm

because we found that there were a bunch of beneficial insects

vì chúng tôi phát hiện ra rằng có một loạt côn trùng có ích

that used those stems.

đã sử dụng những thân cây đó.

And what we ended up with, I find absolutely stunning.

Và với kết quả nhận được, tôi cảm thấy hoàn toàn tuyệt vời.

It might not be a look for every garden,

Đó có thể không phải là diện mạo của mọi khu vườn,

but certainly we can find space for it.

nhưng chắc chắn chúng ta có thể tìm thấy không gian cho nó.

Because a few weeks later,

Bởi vì vài tuần sau,

we found a song sparrow nest nestled in between those uncut stems.

chúng tôi tìm thấy một tổ chim sẻ hót nép mình giữa những thân cây chưa cắt đó.

And soon we had baby song sparrows hopping around outside of the garden.

Và chẳng mấy chốc, chúng tôi đã có những chú chim con nhảy nhót quanh khu vườn.

There's a direct link between that garden practice

Có một mối liên hệ trực tiếp giữa cách làm vườn đó

and an actual baby bird.

và một con chim con thực sự.

In these scary times,

Trong những thời điểm đáng sợ này,

it can be so hard to know what to do and how to help.

có thể rất khó để biết phải làm gì và làm thế nào để giúp đỡ.

But it feels great to cultivate life with your own two hands.

Nhưng cảm giác thật tuyệt khi vun đắp sự sống bằng chính đôi bàn tay của mình.

And there's an abundance of research now to show how beneficial gardening is

Và hiện có rất nhiều nghiên cứu chứng minh việc làm vườn có lợi như thế nào

for our health and even our happiness.

đối với sức khỏe và thậm chí cả hạnh phúc của chúng ta.

Because we all deserve to live in a healthy and thriving ecosystem.

Vì chúng ta xứng đáng được sống trong một hệ sinh thái lành mạnh và phát triển

But it feels even better when we're part of those systems,

thậm chí tốt hơn khi chúng ta là một phần của chúng,

supporting the plants and pollinators around us

hỗ trợ thực vật và các loài thụ phấn quanh chúng ta

the way that they support us.

theo cách mà chúng hỗ trợ chúng ta.

Like many of you,

Như nhiều người trong các bạn

I am at times immobilized with climate grief,

tôi cũng bất lực trước nỗi đau biến đổi khí hậu,

thinking about the world that we're leaving for our children.

nghĩ về thế giới mà chúng ta sẽ để lại cho con cháu của mình.

But gardening, honestly, brings me so much hope

Nhưng làm vườn, mang lại cho tôi rất nhiều hy vọng

rằng chúng ta có thể giải quyết một số vấn đề rất lớn

that we can solve some very big,

very serious problems, that we have the solutions already.

rất nghiêm trọng, rằng chúng ta đã có giải pháp.

And many of them simply involve planting flowers.

Và nhiều trong số chúng chỉ đơn giản là liên quan đến việc trồng hoa.

Thank you so much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và tán thưởng)