Why lakes and rivers should have the same rights as humans | Kelsey Leonard

Reviewer: 24 Anh

Aquay Wunne Kesuk. Kelsey Leonard Nooweesuonk.

Aquay Wunne Kesuk. Kelsey Leonard Nooweesuonk.

Hello, good day, everyone.

Xin chào, chúc mọi người ngày mới tốt lành.

I'm from the Shinnecock Nation.

Tôi đến từ bộ tộc Shinnecock.

Tabutni to the Cahuilla peoples,

Cảm ơn những người Cahuilla,

whose land we gather on today.

hôm nay chúng ta được tề tựu trên mảnh đất của họ.

I was taught that water is alive.

Tôi được dạy rằng nước có sự sống.

It can hear,

Nước có thể lắng nghe,

it holds memories.

nó lưu giữ những kỷ niệm.

And so I brought a water vessel up with me today,

Và vì thế tôi đã mang theo một bình nước lên đây cùng mình,

because I want it to hold the memories of our conversation today.

bởi vì tôi muốn nó lưu giữ kỷ niệm của buổi nói chuyện hôm nay.

Who gets legal rights?

Những ai có quyền hợp pháp?

History has shown us some people but not others.

Lịch sử chỉ ra cho ta thấy một số người có quyền, nhưng số khác lại không.

In the United States, Indigenous peoples like myself

Ở Hoa Kỳ, những người bản địa như tôi

were not citizens under the law until 1924.

không được công nhận là công dân theo pháp luật cho đến năm 1924.

My Shinnecock ancestors, pictured here,

Tổ tiên người Shinnecock của tôi, trong bức hình này,

were not citizens under the law.

không phải là những công dân hợp pháp.

Then why do we claim to be nations governed by the rule of law

Tại sao chúng ta lại tuyên bố ta là một quốc gia luật trị

if some people are protected, but not others?

nếu chỉ một số người được bảo vệ, số còn lại thì không?

Bởi vì đó vẫn là một trong những cách tốt nhất để chống lại sự bất công.

Because it remains one of the best ways to fight injustice.

And, as Indigenous people, we know injustice.

Và, là những người bản địa, chúng tôi hiểu rõ sự bất công.

A dear friend, mentor, water walker,

Một người bạn thân mến, người thầy, người đi dưới nước,

Nokomis, Grandmother Josephine Mandamin-ba,

Nokomis, Bà Josephine Mandamin-ba,

she told me of a prophecy that comes from her people,

bà đã kể với tôi về một lời tiên tri mà người của bà truyền tai nhau,

the Anishinaabe of the Midewiwin Society.

người Anishinaabe của cộng đồng Midewiwin.

And in that prophecy,

Và trong lời tiên tri đó,

she told me that it tells of a day that will come

bà nói rằng nó tiên đoán một ngày nào đó

where an ounce of water costs more than an ounce of gold.

một ounce nước đáng giá hơn cả một ounce vàng.

When she told me that prophecy, I sat for a moment,

Khi bà kể cho tôi về lời tiên tri đó, tôi đã ngồi một lúc,

and I thought about all of the injustices we see in our world today,

và tôi nghĩ về tất cả những bất công mà chúng ta thấy trên thế giới ngày nay,

the water crises we see in our world today,

những cuộc khủng hoảng nước mà chúng ta thấy trên thế giới ngày nay,

and I said, "Nokomis, Grandmother,

và tôi nói: “Nokomis, Bà ơi,

I feel like we are already in that time of prophecy."

con có cảm giác như ta đang ở thời điểm của lời tiên tri.”

And she looked back at me directly,

Và bà nhìn thẳng vào mắt tôi,

and she said,

và nói,

"So what are you going to do about it?"

"Vậy con định sẽ làm gì với nó?"

That's why I'm here with you today,

Đó là lý do tại sao tôi có mặt ở đây ngày hôm nay,

because I believe that one of the many solutions

bởi vì tôi tin rằng một trong nhiều giải pháp

để giải quyết những bất công về nước mà ta chứng kiến trên thế giới ngày nay

to solving the many water injustices we see in our world today

is recognizing that water is a living relation

là nhận ra rằng nước là một mối quan hệ sống

and granting it the legal personhood it deserves.

và cấp cho nước tư cách pháp lý mà nó xứng đáng có được.

So to do so, we need to transform the way in which we value water.

Chính vì vậy, chúng ta cần thay đổi cách ta xem trọng nước.

We have to start to think about how do we connect to water.

Chúng ta phải bắt đầu nghĩ xem làm cách nào để kết nối với nước.

Usually, someone might ask you,

Thông thường, khi ai đó hỏi bạn,

"What is water?"

“Nước là gì?”

and you would respond with "Rain, ocean, lake, river,

và bạn sẽ trả lời rằng “mưa, đại dương, hồ, sông,

H20, liquid."

H2O, chất lỏng."

You might even understand the sacred essentiality of water

Bạn thậm chí có thể hiểu được sự thiết yếu thiêng liêng của nước

and say that water is life.

và nói rằng nước là sự sống.

But what if I asked you, instead,

Nhưng câu trả lời sẽ là gì nếu tôi hỏi bạn

"Who is water?"

"Ai là nước?"

In the same way that I might ask you, "Who is your grandmother?"

Cũng giống như cách tôi hỏi bạn, “Ai là bà của bạn?”

"Who is your sister?"

“Ai là chị của bạn?”

That type of orientation

Kiểu định hướng đó

fundamentally transforms the way in which we think about water,

về cơ bản làm thay đổi cách chúng ta nghĩ về nước,

transforms the way in which we make decisions

thay đổi cách chúng ta quyết định về việc làm thế nào để bảo vệ nước,

about how we might protect water,

protect it in the way that you would protect your grandmother,

bảo vệ nó như cách bạn bảo vệ bà,

your mother, your sister, your aunties.

mẹ, chị gái, cô dì của bạn.

That is the type of transformation

Đó là kiểu biến đổi

that we need if we are going to address the many water crises we see

mà chúng ta cần để giải quyết các cuộc khủng hoảng nước mà ta chứng kiến

in our world today,

trên thế giới ngày nay.

these harrowing water crises

Cuộc khủng hoảng nước đáng sợ này

that have streamed across our digital devices

được truyền qua thiết bị kỹ thuật số

in countdowns to Day Zero,

đang đếm ngược đến Ngày Zero,

the point at which municipal water supplies are shut off.

thời điểm các nguồn cung cấp nước cho đô bị ngắt.

Places like Cape Town, South Africa,

Những nơi như Cape Town của Nam Phi,

where in 2018,

vào năm 2018,

residents were limited to two-minute showers

thời gian tắm của người dân bị giới hạn tối đa hai phút

and 23 gallons of water per day per person,

và 23 ga-lông nước/ngày/người,

or just this past summer, where the mismanagement of water

hoặc mới mùa hè vừa rồi, tại nơi có quản lý nguồn nước kém

dẫn đến việc hàng nghìn can nước nhựa chất đầy trên đường phố Chennai

led the streets of Chennai

to be lined with thousands of plastic water jugs

as residents waited hours for water tankers

khi người dân chờ đợi xe bồn chở nước trong nhiều giờ

to deliver water, first by rail, then by truck,

để có thể vận chuyển nước, trước tiên là bằng tàu, sau đó là xe tải,

nhằm đáp ứng nhu cầu hàng ngày của họ.

to meet their daily needs.

Or even here in the United States,

Hoặc thậm chí ở đây tại Hoa Kỳ,

one of the most developed nations in the world.

một trong những nước phát triển nhất thế giới.

Today, Flint, Michigan still does not have clean water.

Ngày nay, tại Flint, Michigan vẫn không có nước sạch.

But you are likely unfamiliar with these water crises,

Nhưng có lẽ bạn không quen thuộc với những cuộc khủng hoảng nước này,

như ở Neskantaga First Nation ở Bắc Ontario, Canada,

such as Neskantaga First Nation in Northern Ontario, Canada,

where residents have been on a boil water advisory since 1995.

nơi người dân được khuyên nên đun sôi nước từ năm 1995.

Or Grassy Narrows First Nation,

Hoặc ở Grassy Narrows First Nation,

which for decades has been dealing with water contamination

nơi đã đối mặt với tình trạng ô nhiễm nguồn nước trong nhiều thập kỷ

from the paper mill industry

đến từ các nhà máy giấy

and where a recent study found

và là nơi mà nghiên cứu gần đây cho thấy gần 90% người dân bản địa

that nearly 90 percent of the Indigenous population

has some form of mercury poisoning,

có những biểu hiện ngộ độc thủy ngân,

causing severe health complications.

gây ra biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe.

Or even among the Navajo Nation.

Hoặc thậm chí ở Navajo Nation.

Pictured here is the Animas River on an early morning in 2015,

Trên đây là bức ảnh chụp Sông Animas vào một buổi sáng sớm năm 2015,

prior to the Gold King Mine spill.

trước sự cố tràn nước thải ở Mỏ Gold King.

After the spill leaked millions of hazardous mine waste

Sau sự cố, có hàng triệu chất thải nguy hại

into the river system,

rò rỉ vào hệ thống sông,

this was it later that day.

đây chính là bức ảnh sau ngày đó.

Today, the Navajo Nation and the Diné People

Hiện nay, người dân Navajo Nation và Diné

and the river itself are still trying to recover from contamination.

và bản thân dòng sông vẫn đang cố gắng phục hồi sau ô nhiễm.

Or even right here in Palm Springs, California,

Hoặc thậm chí ngay tại đây, ở Suối Palm, California,

where the Agua Caliente Band of Cahuilla Indians

nơi Bộ tộc Agua Caliente của người da đỏ Cahuilla

has been fighting for decades to protect groundwater from exploitation

vẫn đang chiến đấu hàng thập kỷ để bảo vệ nước ngầm không bị khai thác

để các thế hệ tương lai

so that future generations

can not only live but thrive in their homelands,

không chỉ có thể sống mà còn phát triển tại quê nhà của họ,

as they have since time immemorial.

như những gì họ đã có từ thời xa xưa.

You see, a recent study by DIGDEEP and the US Water Alliance

Bạn thấy đấy, nghiên cứu gần đây của IGDEEP và Liên minh Nước của Hoa Kỳ

found that race, in the United States,

đã chỉ ra rằng chủng tộc, ở Hoa Kỳ,

is the strongest predictor of water and sanitation access,

là yếu tố dự báo mạnh nhất về sự tiếp cận nước và vệ sinh,

and that for us,

và với chúng tôi, những người Mỹ bản địa,

as Native American people,

we are the group most likely to have access issues

chúng tôi là những người có khả năng cao nhất gặp phải sự cố

as it comes to water and sanitation.

liên quan đến nước và vệ sinh.

So, as an Indigenous legal scholar and scientist,

Vì vậy, với tư cách là nhà khoa học và học giả pháp lý bản địa,

I believe that many of these water injustices

tôi cho rằng phần lớn bất công về nước này

are the result of the Western legal system's failure to recognize

là kết quả của sự sai lầm khi hệ thống pháp luật phương Tây không công nhận

the legal personhood of water.

tư cách pháp nhân của nước.

And so we must ask ourselves --

Và vì vậy, chúng ta phải hỏi chính mình--

who is justice for?

Công lý dành cho ai?

Humanity alone?

Chỉ dành cho con người thôi sao?

We've granted legal personhood to corporations.

Chúng ta đã cấp tư cách pháp nhân cho các doanh nghiệp.

In the US, the Supreme Court found in "Citizens United"

Ở Hoa Kỳ, Tòa án tối cao đã phán quyết trong vụ “Công dân Hợp chủng quốc”

that a corporation was a person

rằng một doanh nghiệp là một cá thể

with similar protections under the Constitution,

hưởng sự bảo vệ tương tự như con người theo Hiến pháp

such as freedom of speech,

như tự do ngôn luận,

and applied similar reasoning in "Hobby Lobby,"

và áp dụng lập luận tương tự vào vụ “Hobby Lobby”,

finding that a corporation had the right to freedom of religion

phán xuyết rằng doanh nghiệp có quyền tự do tôn giáo

in defense against the implementation of the Affordable Care Act

trong việc chống lại Đạo luật Chăm sóc Giá cả phải chăng

cho nhân viên của mình.

for its employees.

Và hiện nay, đây là những trường hợp gây tranh cãi,

Now, these are controversial cases,

và với tư cách là một phụ nữ Shinnecock, và một học giả pháp lý,

and as a Shinnecock woman and a legal scholar,

they make me question the moral compass of the Western world,

chúng khiến tôi ngờ vực về chuẩn mực đạo đức của thế giới phương Tây,

where you can grant legal personhood to a corporation

nơi bạn có thể cấp tư cách pháp nhân cho một công ty

but not nature.

còn tự nhiên thì không.

You see, legal personhood grants us the ability

Như các bạn thấy, tư cách pháp lý đem lại cho chúng ta khả năng

to be visible in a court of law,

được tham dự phiên tòa,

and to have our voices heard as a person protected under the law.

và tiếng nói của chúng ta được lắng nghe với tư cách người được pháp luật bảo vệ.

And so if you can grant that to a corporation,

Vậy nếu bạn có thể cấp tư cách cho một công ty,

why not the Great Lakes?

tại sao không thể là Ngũ Đại Hồ?

Why not the Mississippi River?

Vì sao không phải là Sông Mississippi?

Why not the many waterways across our planet

Tại sao không phải là những dòng nước chảy trên hành tinh này,

that we all depend on to survive?

những thứ mà tất cả chúng ta đều phụ thuộc vào để tồn tại?

We know we are in a global climate crisis,

Chúng ta biết mình đang trải qua cuộc khủng khoảng khí hậu toàn cầu,

but globally, our waters are also threatened,

nhưng trên toàn cầu, nguồn nước của ta cũng bị đe dọa,

và chúng ta đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nước toàn cầu,

and we are facing a global water crisis,

and if we want to address these crises in our lifetime,

và nếu chúng ta muốn giải quyết khủng hoảng này vào thời của mình,

we need to change.

chúng ta cần thay đổi.

We need to fundamentally transform the way in which we value water.

Chúng ta cần phải chuyển đổi căn bản cách mà chúng ta quý trọng nước.

And this is not something new for us as Indigenous peoples.

Và đây không phải là điều gì mới mẻ đối với những người bản địa như chúng tôi.

Our Indigenous legal systems have a foundational principle

Hệ thống pháp luật bản địa chúng tôi có một nguyên tắc nền tảng

of understanding our nonhuman relations

để hiểu về các mối quan hệ phi nhân bản của chúng tôi

as being living and protected under our laws.

khi đang sống và được bảo vệ trước pháp luật.

And even for the Western world,

Và mặc dù ở thế giới phương Tây,

environmental legal theorists

các nhà lý luận pháp lý môi trường

đã tranh luận về các quyền của tự nhiên từ những năm 1970.

have argued for the rights of nature since the 1970s.

But we need to do better.

Nhưng chúng ta cần làm tốt hơn.

We need to change.

Chúng ta cần phải thay đổi.

And we need to grant legal personhood to water,

Và chúng ta cần cấp tư cách pháp nhân cho nước,

because it affords the following rights and protections.

vì nó mang lại các quyền và sự bảo vệ sau đây.

It grants water the right to exist,

Nó cho nước quyền tồn tại,

flourish, and naturally evolve,

sinh sôi và phát triển tự nhiên,

and most of all, it protects the water from us,

và hơn hết, nó bảo vệ nước khỏi chúng ta,

from human beings that would do it harm,

khỏi loài người sẽ làm hại nó,

from human-caused climate-change impacts,

khỏi các tác động làm biến đổi khí hậu do con người gây ra,

from pollutants,

khỏi các chất gây ô nhiễm,

and from man-made contamination.

khỏi ô nhiễm do con người gây ra.

Moreover, it reverses the accepted hierarchy

Hơn nữa, nó đảo ngược thứ tự cấp bậc được chấp thuận

of humanity's domination over nature.

về sự thống trị của con người đối với thiên nhiên.

As human beings on this planet,

Là loài người trên hành tinh này,

we are not superior to other beings on this planet.

chúng ta không vượt trội hơn những loài khác trên hành tinh này.

We are not superior to the water itself.

Chúng ta không vượt trội hơn nước.

We have to learn how to be good stewards again.

Chúng ta phải học cách trở thành người quản lý tốt một lần nữa.

We often imagine that the world is filled with infinite water.

Chúng ta thường nghĩa rằng thế giới có nguồn nước vô hạn.

In fact, it's not.

Nhưng sự thật là không.

This planet, Ohke, Mother Earth,

Hành tinh này, Ohke, Mẹ Trái đất,

has very finite freshwater resources.

có nguồn nước sạch rất hạn chế.

Currently, nearly two billion people

Hiện nay, gần hai tỷ người

live in countries experiencing high water stress.

sống ở những quốc gia chịu áp lực cao về nguồn nước.

It is also estimated that by 2030,

Ước tính đến năm 2030,

up to 700 million people could be displaced, worldwide,

có tới 700 triệu người có thể phải di dời, trên toàn thế giới,

due to water scarcity.

vì khan hiếm nước.

We have to address this crisis.

Chúng ta phải giải quyết khủng khoảng này.

And so it's time for us to change.

Và vì vậy đã đến lúc ta thay đổi.

We have to transform the way in which we value water.

Chúng ta phải thay đổi cách xem trọng của nước.

And we can do that.

Và chúng ta có thể làm thế.

We can learn to be good stewards again.

Ta có thể học cách trở thành người quản lý tốt một lần nữa.

We can create laws through which we grant legal personhood to water.

Ta có thể xây dựng pháp luật bằng cách cấp tư cách pháp nhân cho nước.

We can start to honor the original treaties

Ta có thể bắt đầu tôn vinh những hiệp ước nguyên bản

between Indigenous peoples and non-Indigenous peoples

giữa người bản địa và không phải bản địa

for water protection.

trong việc bảo vệ nước.

We can appoint guardians for the water

Ta có thể bổ nhiệm những người giám hộ cho nước

that ensure the water's rights are always protected.

để bảo đảm quyền của nước luôn được bảo vệ.

We can also develop water-quality standards

Ta cũng có thể phát triển tiêu chuẩn chất lượng nước

that have a holistic approach,

với cách tiếp cận toàn diện,

that ensure the well-being of the water before our human needs.

đảm bảo rằng trạng thái an toàn của nước trước nhu cầu của con người.

And moreover, we can work to dismantle exclusive property ownership over water.

Và hơn nữa, ta có thể cố gắng bãi bỏ quyền sở hữu tài sản độc quyền về nước.

And there are amazing successful examples of this around the world.

Và có những ví dụ thành công tuyệt vời về điều này trên khắp thế giới.

The Whanganui River in Aotearoa, in New Zealand,

Sông Whanganui ở Aotearoa, New Zealand,

và Sông Ganges ở Ấn Độ

and the Ganges River in India

were both granted legal personhood in 2017.

đều đã được cấp tư cách pháp nhân vào năm 2017.

And even this year,

Và thậm chí năm nay,

the residents of the city of Toledo

người dân ở thành phố Toledo

recognized the legal personality of Lake Erie.

đã công nhận tư cách pháp nhân của Hồ Erie.

And right here in California,

Và ngay tại California này,

the Yurok Tribe granted legal personhood to the Klamath River.

Bộ lạc Yurok đã cấp tư cách pháp nhân cho Sông Klamath.

Bạn thấy đó, tôi tưởng tượng một thế giới nơi chúng ta xem trọng nước

You see, I imagine a world where we value water

as a living relation,

như một mối quan hệ sống,

where we work to restore our connection to water.

nơi mà ta cố gắng khôi phục mối liên kết của ta với nước.

As women, we are water carriers.

Là phụ nữ, chúng ta là những người mang nước.

We nurture water in our wombs for nine months.

Ta nuôi dưỡng nước trong bụng suốt chín tháng.

It's the first medicine that each of us as human beings

Đó là liều thuốc đầu tiên mà mỗi người chúng ta

is exposed to.

được tiếp xúc.

See, we are all born as human beings with a natal connection to water,

Bạn thấy đấy, con người chúng ta sinh ra với mối liên hệ bẩm sinh với nước,

but somewhere along the way, we lost that connection,

nhưng ở giai đoạn nào đó trong cuộc đời, chúng ta đánh mất mối liên hệ này,

and we have to work to restore it.

và chúng ta phải cố gắng khôi phục nó.

Because I imagine a world

Bởi vì tôi tưởng tượng một thế giới

in which water is healthy and ecosystems are thriving.

mà tại đó, nước lành mạnh và hệ sinh thái đang phát triển mạnh mẽ.

I imagine a world

Tôi tưởng tượng một thế giới

where each of us takes up our right of responsibility

nơi mà mỗi chúng ta đảm nhận quyền trách nhiệm của mình

as water citizens

như những công dân nước

and protects water.

và bảo vệ nước.

So, in the words of Nokomis,

Vì vậy, như Nokomis đã nói,

what are you going to do about it?

bạn sẽ làm gì với nó?

What are you going to do for the water?

Bạn định làm gì vì nước?

Well, you can call your local politician.

Ừ thì, bạn có thể gọi cho chính trị gia ở địa phương bạn.

You can go to a town meeting.

Bạn có thể tới buổi họp mặt của thị trấn.

You can advocate for granting legal personhood to water.

Bạn có thể vận động việc công nhận tư cách pháp nhân cho nước.

Bạn có thể thực hiện giống người dân ở thành phố của Toledo

You can be like the residents of the city of Toledo

and build from the grass roots,

và xây dựng từ gốc rễ,

and craft your own legislation if the politicians won't write it,

và xây dựng luật của riêng bạn nếu các chính trị gia không soạn luật,

recognizing legal personality of water.

thừa nhận tư cách pháp nhân của nước.

You can learn about the Indigenous lands and waters that you now occupy

Bạn có thể nghiên cứu về đất và nước của người bản địa mà bạn đang sử dụng

and the Indigenous legal systems that still govern them.

và về các hệ thống pháp lý bản địa hiện vẫn điều chỉnh chúng.

And most of all, you can connect to water.

Và hơn hết, bạn có thể liên kết với nước.

You can restore that connection.

Bạn có thể khôi phục mối liên kết này.

Go to the water closest to your home,

Tìm đến nguồn nước gần nhà bạn nhất,

and find out why it is threatened.

và tìm hiểu nguyên nhân vì sao nó bị đe dọa.

But most of all, if you do anything,

Nhưng hơn hết, nếu bạn làm bất kỳ điều gì,

I ask that you make a promise to yourself,

tôi đề nghị bạn phải hứa với bản thân,

that each day, you will ask,

rằng mỗi ngày, bạn đều sẽ hỏi,

"What have I done for the water today?"

“Hôm nay tôi đã làm gì cho nước?”

If we are able to fulfill that promise,

Nếu chúng ta có thể thực hiện lời hứa đó,

I believe we can create a bold and brilliant world

tôi tin rằng chúng ta có thể tạo ra một thế giới táo bạo và rực rỡ

where future generations are able to form

nơi mà các thế hệ tương lai có thể

xây dựng mối quan hệ tương tự với nước hệt như ta đã vinh dự có được,

the same relationship to water that we have been privileged to have,

where all communities of human and nonhuman relations

nơi mà tất cả cộng đồng trong mối quan hệ giữa nhân tạo và phi nhân tạo

have water to live,

đều cần nước để sống,

because water is life.

bởi vì nước là sự sống.

Tabutni. Thank you.

Tabutni. Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)