The Ordinary People Doing Extraordinary Things in Ukraine | Oleksandra Matviichuk | TED

Translator: Nguyễn Huyền Reviewer: Trang Do Nu Gia

I have traveled here from Kyiv,

Tôi đã đến đây từ Kiev,

where I am a human rights lawyer.

nơi tôi là một luật sư nhân quyền.

I have been applying the law to defend people and human dignity for many years.

Tôi đã dùng luật pháp để bảo vệ con người và giá trị con người trong nhiều năm.

At present, I am in a situation when the law doesn't work.

Hiện tại, tôi đang ở trong tình huống mà luật pháp không thể giải quyết.

Russia’s troops are destroying residential buildings, schools, churches,

Quân đội Nga đang phá hủy các tòa nhà dân cư, trường học, nhà thờ,

hospitals and museums.

bệnh viện và bảo tàng.

They’re shooting at the evacuation corridors.

Chúng nã đạn vào cả các hành lang sơ tán.

They're torturing people in filtration camps.

Chúng tra tấn người dân trong các trại thanh trừng.

They are forcibly taking Ukrainian children to Russia.

Chúng dùng vũ lực để đưa trẻ em Ukraina sang Nga.

They ban Ukrainian language and culture.

Chúng cấm ngôn ngữ và văn hóa Ukraina.

They are abducting, raping,

Chúng bắt cóc, cưỡng hiếp,

robbing and killing in the occupied territories.

cướp bóc và giết người ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.

And the entire UN architecture of international organizations

Và toàn bộ các mô hình tổ chức và hiệp ước quốc tế

and treaties can't stop it.

của Liên Hợp Quốc cũng không thể ngăn chặn việc này.

As a human rights lawyer,

Bản thân là một luật sư nhân quyền,

I found myself in a weird position.

tôi thấy bản thân rơi một tình thế éo le.

When someone asks me how to protect people from Russian aggression,

Khi ai đó hỏi tôi làm thế nào để bảo vệ người dân khỏi sự xâm lược của Nga,

I answer,

thì tôi trả lời rằng:

"Give Ukraine weapons."

“Hãy cung cấp vũ khí cho Ukraina.”

I have one question.

Tôi có một câu hỏi.

How we people, in the 21st century,

Con người chúng ta, trong thế kỷ 21,

will defend human beings,

sẽ bảo vệ con người,

their lives, their freedom and their dignity?

cuộc sống, sự tự do và phẩm giá của họ như thế nào?

Can we rely on the law?

Chúng ta có thể dựa vào pháp luật không?

Or does only brutal force matter?

Hay chỉ có bạo lực mới giải quyết được vấn đề?

It's important to understand this, not just for people in Ukraine, Iran,

Quan trọng là phải hiểu rằng không chỉ đối với người dân ở Ukraine, Iran,

China or Sudan.

Trung Quốc hay Sudan.

The answer to this question determines our common future.

Câu trả lời cho câu hỏi này quyết định tương lai chung của chúng ta.

Because this is not just a war between two states.

Bởi vì đây không chỉ là một cuộc chiến giữa hai quốc gia.

This is a war between two systems:

Đây là một cuộc chiến giữa hai hệ thống chính trị:

authoritarianism and democracy.

chủ nghĩa chuyên chế và dân chủ.

Russia wants to convince to the entire world that democracy,

Nga muốn thuyết phục toàn thế giới rằng dân chủ,

rule of law and human rights are fake values.

pháp quyền và nhân quyền là những giá trị giả tạo.

Because they couldn’t protect anyone in the war.

Bởi vì chúng chẳng bảo vệ được ai trong chiến tranh.

Russia wants to convince that a state with a powerful military potential,

Nga muốn thuyết phục rằng một quốc gia có tiềm năng quân sự mạnh mẽ,

a nuclear weapon,

vũ khí hạt nhân

can break international order,

có thể phá vỡ trật tự quốc tế,

can dictate its rule to the entire international community,

có thể áp đặt mệnh lệnh cho cả cộng đồng quốc tế,

and even forcibly change internationally recognized borders.

và thậm chí dùng vũ lực để thay đổi biên giới được quốc tế công nhận.

And if Russia succeeds,

Và nếu Nga thành công,

it will encourage other authoritarian leaders in the world to do the same.

nó sẽ khuyến khích các nhà lãnh đạo độc tài khác trên thế giới làm điều tương tự.

The international system of peace and security doesn't work anymore.

Hệ thống hòa bình và an ninh quốc tế sẽ không còn hiệu quả nữa.

And so democratic governments will be forced to invest their money

Và vì vậy, các chính phủ dân chủ sẽ buộc phải đầu tư tiền của họ

not in education, healthcare, culture or business development,

không phải vào giáo dục, chăm sóc sức khỏe, văn hóa hay phát triển kinh doanh,

not in solving global problems

không phải để giải quyết các vấn đề toàn cầu

like climate change or social inequality,

như biến đổi khí hậu hay bất bình đẳng xã hội,

but in weapons.

mà vào vũ khí.

We will witness an increase of the number of nuclear states,

Chúng ta sẽ chứng kiến sự gia tăng số lượng các quốc gia hạt nhân,

the emergence of the robotic armies and new weapons of mass destruction.

sự xuất hiện của các đội quân robot và vũ khí hủy diệt hàng loạt mới.

If Russia succeeds and this scenario comes true,

Nếu Nga thành công và kịch bản này trở thành sự thật,

we will find ourselves in a world

Chúng ta sẽ sống trong một thế giới

which will be dangerous for everyone, without any exception.

mà mọi người, không trừ một ai, đều gặp nguy hiểm.

Unpunished evil grows.

Cái ác không bị trừng phạt sẽ ngày càng lớn mạnh.

Russian military committed terrible crimes

Quân đội Nga đã gây ra những tội ác khủng khiếp

in Chechnya, Moldova, Georgia, Mali, Syria, Libya,

ở Chechnya, Moldova, Georgia, Mali, Syria, Libya,

other countries of the world.

và các quốc gia khác trên thế giới.

They have never been punished.

Họ chưa bao giờ bị trừng phạt.

They believe they can do whatever they want.

Họ tin rằng họ có thể làm bất cứ điều gì họ muốn.

I've talked to hundreds of people who survived Russian captivity.

Tôi đã nói chuyện với hàng trăm người sống sót sau khi bị giam cầm ở Nga.

They told me how they were beaten,

Họ kể cho tôi biết rằng họ đã bị đánh đập,

raped, packed into wooden boxes,

cưỡng hiếp, nhốt vào thùng gỗ,

electrically shocked through their genitalia,

bị điện giật qua cơ quan sinh dục của họ,

and their fingers were cut,

và ngón tay của họ bị cắt,

their nails were turned away,

móng tay của họ bị bẻ gãy,

their knees were drilled,

đầu gối của họ bị khoan,

they were compelled to write with their own blood.

họ buộc phải viết bằng máu của chính mình.

One woman told me how her eye was dug out with a spoon.

Một người phụ nữ kể với tôi về cách chúng dùng một chiếc thìa để móc mắt cô ra.

There is no legitimate purpose for doing this.

Những hành động này không vì một mục đích chính đáng nào.

There is also no military necessity in it.

Và nó cũng không vì một sự cần thiết về quân sự nào cả.

Russians did these horrible things only because they could.

Người Nga đã làm những điều khủng khiếp này chỉ vì họ có thể.

Because for now, the law doesn't work.

Bởi vì hiện tại, luật pháp không còn tác dụng nữa.

Although, I trust that it’s temporary.

Mặc dù, tôi tin điều này chỉ là tạm thời.

The war turned people into numbers.

Chiến tranh biến con người thành những con số.

Because the scale of war crimes grows so large,

Bởi vì quy mô của tội ác chiến tranh phát triển quá lớn,

that it becomes impossible to recognize all the stories.

đến nỗi không tài nào kể hết được những câu chuyện.

But I will tell you one.

Nhưng tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện.

This is a story of 62-year-old civilian Oleksandr Shelipov.

Đây là câu chuyện về Oleksandr Shelipov, 62 tuổi, một dân thường.

He was killed by the Russian military near his own house.

Ông ta đã bị quân đội Nga giết chết ngay gần chính căn nhà của mình.

This tragedy received a huge media coverage

Thảm kịch này đã được truyền thông đưa tin rộng rãi

only because it was the first court trial after the February 24.

chỉ vì đây là phiên tòa đầu tiên sau ngày 24 tháng 2.

In the court,

Tại tòa án,

his wife Kateryna shared

Vợ ông, bà Kateryna đã chia sẻ rằng

that her husband was an ordinary farmer.

chồng bà là một nông dân bình thường.

But he was her whole universe.

Nhưng ông là cả vũ trụ với bà.

And now she lost everything.

Và giờ đây bà đã mất tất cả.

People are not numbers.

Con người không phải là những con số.

We must ensure justice for all,

Chúng ta phải đảm bảo công lý cho tất cả mọi người,

regardless who the victims are, their social position,

không phân biệt thân thế, địa vị xã hội,

the type and level of cruelty they endured,

loại hình và mức độ tàn ác mà họ phải chịu đựng,

and if international organizations or media are interested in their case.

và liệu các tổ chức quốc tế hoặc giới truyền thông có quan tâm đến

It's possible.

trường hợp của họ hay không. Điều đó có thể xảy ra.

New technologies allow us to document war crimes

Các công nghệ mới cho phép chúng ta ghi lại tội ác chiến tranh

in a way we couldn't even dream of 15 years ago.

theo cách mà chúng ta thậm chí không thể nghĩ đến vào thời điểm 15 năm trước.

The experience of Bellingcat

Kinh nghiệm của Bellingcat

and other investigators convincingly proved

và các nhà điều tra khác đã chứng minh một cách thuyết phục

that we can restore what was happening,

rằng chúng ta có thể khôi phục những gì đã xảy ra,

even without being on the spot.

ngay cả khi không có sự hiện diện ở đó.

People are not numbers.

Con người không phải là những con số.

We must return people their names.

Chúng ta phải trả lại cho con người chính cái tên của họ.

Because the life of each person matters.

Bởi vì cuộc sống của mỗi con người đều quan trọng.

But we still look at the world through the lens of the Nuremberg trials,

Nhưng chúng ta vẫn nhìn thế giới qua lăng kính của các phiên tòa Nuremberg,

when Nazi war criminals were tried only after the Nazi regime had collapsed.

khi tội phạm chiến tranh Đức Quốc Xã chỉ bị xét xử sau khi chế độ này sụp đổ.

But we are living in a new century.

Nhưng chúng ta đang sống trong một thế kỷ mới.

Justice shouldn't be dependent on how and when this war will end.

Công lý không nên phụ thuộc vào cách thức và thời điểm cuộc chiến này sẽ kết thúc.

We cannot wait.

Chúng ta không thể chờ đợi.

The global approach to war crime justice needs to be changed.

Cách tiếp cận toàn cầu đối với công lý tội phạm chiến tranh cần được thay đổi.

We must establish a special tribunal now

Chúng ta phải thành lập một tòa án đặc biệt ngay bây giờ

and hold Putin, Lukashenko and other war criminals accountable.

và buộc Putin, Lukashenko và các tội phạm chiến tranh khác phải chịu trách nhiệm.

(Applause)

(Vỗ tay)

Yes, this is a courageous step.

Vâng, đây là một bước can đảm.

But we must do it

Nhưng chúng ta phải làm điều đó

because this is the right thing to do.

bởi vì đây là điều đúng đắn cần làm.

I have been working with the law for many years,

Tôi đã làm trong ngành luật pháp suốt nhiều năm,

and I know for sure

và tôi biết chắc chắn

when you can't rely on legal mechanisms,

khi bạn không thể dựa vào cơ chế pháp lý,

you can still rely, and always rely on people.

thì bạn vẫn có thể và luôn luôn dựa vào con người được

We are used to thinking in categories of states and interstate organizations,

Chúng ta thường nghĩ đến các tổ chức quốc gia hoặc liên quốc gia,

but ordinary people have much more impact than they can even imagine.

nhưng những người bình thường có tác động lớn hơn những gì họ tưởng tượng nhiều.

Immediately after the invasion,

Ngay sau cuộc xâm lược,

international organizations evacuated their personnel.

các tổ chức quốc tế đã sơ tán nhân viên của họ.

So it was ordinary people who supported those in the combat zone.

Vì vậy, những người bình thường đã hỗ trợ những người trong khu vực chiến đấu.

Who took people out from the ruined cities.

Chính họ đã đưa người dân ra khỏi các thành phố đổ nát.

Who helped to survive under artillery fire.

Chính họ đã giúp người dân sinh tồn trong cảnh pháo kích.

Who rescued people trapped under the rubble of residential buildings.

Chính họ đã giải cứu những nạn nhân kẹt trong đống đổ nát của các tòa nhà dân cư.

Who broke through the encirclement to provide humanitarian aid.

Chính họ đã phá vòng vây để đem hàng cứu trợ nhân đạo vào.

Ordinary people started to do extraordinary things.

Những người bình thường bắt đầu làm những điều phi thường.

And then

Và sau đó,

it became obvious that ordinary people fighting for their freedom

rõ ràng là những người bình thường chiến đấu cho tự do của họ

are stronger than even the second army in the world.

còn mạnh hơn cả quân đội thứ hai trên thế giới.

(Vỗ tay)

(Applause)

That the ordinary people,

Những người bình thường này,

at mass mobilization of ordinary people in different countries,

đã huy động hàng loạt người dân bình thường ở các quốc gia khác nhau,

can change the world history quicker than the UN intervention.

có thể thay đổi lịch sử thế giới nhanh hơn sự can thiệp của Liên Hợp Quốc.

People in Ukraine survived also because of you.

Người dân ở Ukraine sống sót cũng vì bạn.

When ordinary people in different countries started to support us.

Khi những người bình thường ở các quốc gia khác nhau bắt đầu hỗ trợ chúng tôi.

Someone is collecting donations.

Có người thì giúp thu nhận các đồ quyên góp.

Someone is writing about what is happening.

Có người thì viết về những gì đang xảy ra.

Someone is holding rallies,

Có người thì tổ chức các cuộc biểu tình,

demanding their governments to supply Ukraine with weapons.

yêu cầu chính phủ của họ cung cấp vũ khí cho Ukraine.

Someone closed its own business in Russia because freedom is worth it.

Có người đã đóng cửa doanh nghiệp của riêng mình ở Nga

vì tự do là điều đáng quan trọng hơn.

Be that someone.

Hãy là những người như vậy.

(Applause)

(Vỗ tay)

Hãy hỗ trợ cuộc đấu tranh của chúng ta.

Support our struggle.

Make our voice tangible.

Hãy hiện thực hóa lời nói của chúng ta.

Take an active position, not just oppose.

Phản đối thôi là chưa đủ, mà hãy tích cực đấu tranh.

There are so many things which have no limitation in state borders.

Có rất nhiều điều không bị giới hạn bởi các đường biên giới quốc gia.

Freedom is one of such things

Tự do là một trong những điều như vậy,

as well as human solidarity.

cũng như sự đoàn kết của con người.

When full-scale invasion started,

Khi cuộc xâm lược toàn diện bắt đầu,

the democratic countries said, "Let's help Ukraine not to fail."

các nước dân chủ nói rằng, “Hãy giúp Ukraine không thất bại.”

But we must instead think about helping Ukraine to win.

Nhưng thay vào đó, chúng ta phải nghĩ đến việc giúp Ukraine giành chiến thắng.

There is a huge difference between "Let's help Ukraine not to fail"

Có một sự khác biệt rất lớn giữa “Hãy giúp Ukraine không thất bại”

and "Let's help Ukraine to win fast."

và “Hãy giúp Ukraine giành chiến thắng nhanh chóng”.

(Applause)

(Vỗ tay)

Democracies have to win wars

Các nền dân chủ phải chiến thắng trong các cuộc chiến

because only the spread of freedom makes our world safer.

vì chỉ có sự lan rộng của tự do mới làm cho thế giới của chúng ta an toàn hơn.

And this is not about Ukraine laying down its arms.

Và đây không phải là việc Ukraine đặt vũ khí xuống.

People in Ukraine want peace more than anyone else.

Người dân Ukraine muốn hòa bình hơn bất cứ ai khác.

But peace doesn't come

Nhưng hòa bình sẽ không đến

when the country which was invaded stops fighting.

nếu đất nước bị xâm lược ngừng chiến đấu.

That's not peace.

Đó không phải là hòa bình.

That's occupation.

Đó là sự chiếm đóng.

(Applause)

(Vỗ tay)

And occupation, just another form of war.

Và sự chiếm đóng chỉ là một hình thức chiến tranh khác.

Occupation is not about changing one state flag to another.

Sự chiếm đóng không phải là thay đổi quốc kỳ này sang quốc kỳ khác.

Occupation means

Sự chiếm đóng có nghĩa là

torture, sexual violence, enforced disappearances,

tra tấn, bạo lực tình dục, bắt cóc,

denial of your identity,

phủ nhận danh tính của bạn,

forcible adoption of your own children,

dùng vũ lực để tướt đoạt con của bạn,

filtration camps and mass graves.

trại thanh lọc và mộ tập thể.

I would never wish anyone to go through this experience.

Tôi sẽ không bao giờ muốn bất kỳ ai phải trải qua trải nghiệm này.

But these dramatic times

Nhưng những thời điểm đầy kịch tính này

provide us an opportunity to reveal the best in us.

cho chúng ta một cơ hội để thể hiện những điều tốt đẹp nhất trong chúng ta.

To be courageous, to fight for freedom,

Hãy dũng cảm, để đấu tranh cho sư tự do,

to take a burden of responsibility.

để gánh lấy trách nhiệm.

To make difficult but right choices.

Đưa ra các lựa chọn khó khăn nhưng đúng đắn.

And to help each other.

Và để giúp đỡ lẫn nhau.

Ngay bây giờ, hơn bao giờ hết,

Now, like never before,

we are acutely aware of what does it mean to be a human.

chúng ta nhận thức sâu sắc về ý nghĩa của việc trở thành một con người.

And we have no time.

Và chúng ta không có thời gian.

Time for us [is converted into] death.

Thời gian chần chừ của chúng ta chính là cái chết của họ.

After all,

Dù gì đi nữa thì

you don't need to be Ukrainian to support freedom and Ukraine.

bạn không cần phải là người Ukraine để ủng hộ sự tự do và Ukraine.

You just need to be a human.

Bạn chỉ cần là một con người.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)