The human stories behind mass incarceration | Eve Abrams

Translator: Trang Truong Reviewer: Nhu PHAM

I have never been arrested,

Tôi chưa từng bị bắt giữ

never spent a night in jail,

hay qua đêm trong ngục,

never had a loved one thrown into the back of a squad car

chưa từng có người thân nào bị tống vào xe cảnh sát hay đi tù,

or behind bars,

or be at the mercy of a scary, confusing system

hay bị kiểm soát bởi một hệ thống pháp luật đáng sợ, khó hiểu

that at best sees them with indifference,

mà lúc bình thường chỉ thấy sự vô cảm,

and at worst as monstrous.

còn khi tệ nhất thì chẳng khác nào loài ác quái.

The United States of America locks up more people than any other nation

Nước Mỹ đã tống giam nhiều người hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới,

on the planet,

and Louisiana is our biggest incarcerator.

và Louisiana là nhà tù lớn nhất.

Most of you are probably like me --

Hầu hết các bạn có lẽ đều như tôi

- May mắn.

lucky.

The closest we get to crime and punishment is likely what we see on TV.

Tội ác và sự trừng phạt gần nhất mà ta từng thấy chỉ là trên TV.

Khi đang thực hiện "Unprisoned,"

While making "Unprisoned,"

I met a woman who used to be like us --

tôi gặp một phụ nữ cũng từng giống chúng ta

Sheila Phipps.

- Sheila Phipps.

(Recording) Sheila Phipps: Before my son went to jail,

(Ghi âm) Sheila Phipps: Trước khi con tôi vào tù,

I used to see people be on television,

tôi từng thấy trên TV

fighting, saying, "Oh, this person didn't do it and this person is innocent."

người ta đấu nhau: "Người này không làm điều đó và anh ta vô tội"

And you know, you snub them or you dismiss them,

Còn bạn thì làm lơ hoặc phản bác họ,

and like, "Yeah, whatever."

kiểu như: "Ờ, sao cũng được. Không quan tâm"

Don't get me wrong,

Đừng hiểu nhầm, ý tôi là vẫn có nhiều người đáng bị vào tù.

there's a lot of people who deserve to be in prison.

There's a lot of criminals out here.

Những kẻ phạm tội ngoài kia.

But there are a lot of innocent people that's in jail.

Nhưng cũng có nhiều người vô tội phải vào tù.

EA: Sheila's son, McKinley, is one of those innocent people.

EA: Con trai Sheila, McKinley, thuộc số những người vô tội đó.

He served 17 years of a 30-year sentence on a manslaughter charge.

Anh đã thụ án 17 năm cho bản án 30 năm tội ngộ sát.

He had no previous convictions,

Anh ta chưa hề có tiền sự,

there was no forensic evidence in the case.

không hề có bằng chứng pháp y tại hiện trường.

He was convicted solely on the basis of eyewitness testimony,

Anh bị kết tội chỉ bởi lời khai của nhân chứng,

và hàng thập kỷ nghiên cứu cho thấy

and decades of research have shown

that eyewitness testimony isn't as reliable

lời khai nhân chứng không đáng tin như ta vẫn nghĩ.

as we once believed it to be.

Scientists say that memory isn't precise.

Các nhà khoa học cho rằng trí nhớ không chính xác.

It's less like playing back a video,

Nó giống với việc lắp ghép hơn là kể lại chính xác sự kiện.

and more like putting together a puzzle.

Since 1989, when DNA testing was first used to free innocent people,

Từ năm 1989, kể từ khi áp dụng việc thử DNA để thả người vô tội,

over 70 percent of overturned convictions were based on eyewitness testimony.

trên 70% các vụ kết án sai đều là dựa trên lời khai nhân chứng.

Last year,

Năm ngoái, công tố viên quận truy tố vụ án của McKinley

the district attorney whose office prosecuted McKinley's case

bị truy tố nhiều bản án tham ô khác nhau.

was convicted of unrelated corruption charges.

When this district attorney of 30 years stepped down,

Khi công tố viên với 30 năm kinh nghiệm này "ngã ngựa",

the eyewitnesses from McKinley's case came forward

những nhân chứng vụ McKinley đã bước ra

and said that they had been pressured into testifying by the district attorneys,

khai rằng họ bị công tố viên này ép cung,

pressure which included the threat of jail time.

bao gồm cả việc hù dọa bỏ tù.

Despite this, McKinley is still in prison.

Dù vậy, McKinley vẫn còn ở trong tù.

(Ghi âm) SP: Trước khi chuyện xảy ra, tôi chưa bao giờ nghĩ tới nó.

(Recording) SP: Before this happened,

I never would've thought it.

And well, I guess it's hard for me to imagine

Thật khó tưởng tượng điều như vậy sẽ xảy ra,

that these things is going on, you know,

until this happened to my son.

cho tới khi nó ập đến với con trai tôi.

It really opened my eyes.

Nó làm tôi sáng mắt.

It really, really opened my eyes.

Thực sự, thực sự khiến tôi sáng mắt.

I ain't gonna lie to you.

Tôi không lừa các bạn đâu.

EA: Estimates of how many innocent people are locked up

EA: Ước tính số người vô tội bị giam cầm

range between one and four percent,

từ 1% đến 4% số tù nhân,

which maybe doesn't sound like a lot,

thoạt nghe có vẻ không nhiều, thực tế lại lên tới gần 87.000 người

except that it amounts to around 87,000 people:

mothers, fathers, sons locked up,

những người mẹ, người cha, con trai thường bị cầm tù tới cả thập kỷ,

often for decades,

for crimes they did not commit.

vì tội ác mà họ không hề gây ra.

And that's not even counting the roughly half a million people

Chưa kể đến gần nửa triệu người

who have been convicted of nothing --

chưa hề bị kết tội - nghĩa là vẫn được xem là vô tội,

those presumed innocent,

but who are too poor to bail out of jail

nhưng quá nghèo để có thể trả tiền bảo lãnh

and therefore sit behind bars for weeks upon months,

nên phải ngồi tù vài tuần đến vài tháng,

waiting for their case to come to trial --

chờ đến khi bản án được xét xử -

or much more likely,

hay đúng hơn là, đợi chỉ để tự bào chữa và ra tù.

waiting to take a plea just to get out.

All of those people have family on the outside.

Tất cả họ đều có gia đình ở ngoài kia.

(Ghi âm) Kortney Williams: Anh tôi bỏ lỡ ngày tốt nghiệp phổ thông của tôi

(Recording) Kortney Williams: My brother missed my high school graduation

because the night before,

vì đêm trước đó, anh ấy phải vào tù.

he went to jail.

My brother missed my birthday dinner

Anh ấy bỏ lỡ tiệc sinh nhật của tôi

because that day, actually, he went to jail.

vì hôm ấy, anh bị tống giam.

My brother missed his own birthday dinner

Anh tôi lỡ cả ngày sinh nhật của mình

because he was in the wrong place at the wrong time.

vì anh đã ở không đúng nơi, không đúng thời điểm.

(Recording) EA: So all these times when he ended up going to jail,

(Ghi âm) EA: Trong suốt thời gian cậu ấy ở tù,

were charges pressed or did he just get taken to jail?

liệu đã có bản án nào chưa hay chỉ bị bắt giam vậy thôi?

KW: The charges would be pressed

KW: Đáng ra lúc đó đã kết án và có thông báo về tiền bảo lãnh,

and it would have a bond posted,

then the charges will get dropped ...

thì bản án sẽ bị bãi bỏ ...

because there was no evidence.

vì chẳng có bằng chứng nào cả.

EA: I met Kortney Williams when I went to her college classroom

EA: Tôi đã gặp Kortney Williams khi đến lớp đại học của cô

to talk about "Unprisoned."

để nói về "Unprisoned." (Thả tù)

She ended up interviewing her aunt, Troylynn Robertson,

Rồi cuối cùng, trong một tập, cô ấy lại phỏng vấn dì mình,Troylynn Robertson,

for an episode.

(Recording) KW: With everything that you went through

(Ghi âm) KW: Sau tất cả những điều xảy ra với con dì,

with your children,

what is any advice that you would give me

dì có muốn khuyên cháu điều gì khi cháu có con không?

if I had any kids?

(Recording) Troylynn Roberston: I would tell you when you have them,

(Ghi âm) Troylynn Roberston: Dì sẽ nói rằng khi cháu có con,

you know the first thing that will initially come to mind is love

điều đầu tiên cháu nghĩ đến sẽ là tình thương

and protection,

và sự chở che,

but I would tell you,

nhưng dì nói cháu này,

even much with the protection to raise them

kể cả khi có thừa sự chở che để nuôi nấng chúng

with knowledge of the judicial system --

với kiến thức về hệ thống pháp luật -

you know, we always tell our kids about the boogeyman,

cháu biết đó, ta luôn kể lũ trẻ nghe về ông kẹ,

the bad people, who to watch out for,

về kẻ xấu - những kẻ chúng phải dè chừng

but we don't teach them how to watch out for the judicial system.

nhưng ta không dạy chúng cách đề phòng hệ thống luật pháp.

EA: Because of the way our criminal legal system

EA: Vì hệ thống luật hình sự đang phân chia

disproportionately targets people of color,

không công bằng đối với người da màu,

it's not uncommon for young people like Kortney to know about it.

chẳng lạ gì khi người trẻ như Kortney nhận được lời khuyên như thế.

When I started going into high schools to talk to students about "Unprisoned,"

Khi mới vào trường cấp 3 nói với học sinh về "Unprisoned",

I found that roughly one-third of the young people I spoke with

tôi nhận ra gần 1/3 khán giả của tôi

had a loved one behind bars.

có người thân đi tù.

(Recording) Girl: The hardest part is like finding out where he's at,

(Ghi âm) Bé gái: Điều khó nhất là tìm ra nơi ông ở

or like, when his court date is.

hay ngày ông ra tòa.

Girl: Yeah, he went to jail on my first birthday.

Bé gái: Dạ, ổng vào tù đúng sinh nhật 1 tuổi của cháu.

Girl: My dad works as a guard.

Bé gái: Ba cháu làm bảo vệ.

He saw my uncle in jail.

Ba chứng kiến chú vào tù.

He's in there for life.

Và chú ấy bị chung thân.

EA: According to the Annie E. Casey Foundation,

EA: Theo Annie E. từ Quỹ Casey,

the number of young people with a father incarcerated rose 500 percent

số người trẻ có cha đi tù đã tăng 500% từ 1980 tới 2000.

between 1980 and 2000.

Over five million of today's children will see a parent incarcerated

Hơn 5 triệu trẻ em ngày nay sẽ chứng kiến cha hoặc mẹ vào tù

at some point in their childhoods.

vào lúc nào đó trong thời thơ ấu.

But this number disproportionately affects African American children.

Nhưng con số này đặc biệt ảnh hưởng lên trẻ gốc Phi.

By the time they reach the age of 14,

Khi chúng lên 14,

one in four black children will see their dad go off to prison.

1 trên 4 trẻ gốc Phi sẽ phải tiễn cha mình vào tù

That's compared to a rate of one in 30 for white children.

so với tỉ lệ 1/30 ở trẻ da trắng.

One key factor determining the future success of both inmates and their children

Một yếu tố chính quyết định tương lai thành công của cả tù nhân và con họ

is whether they can maintain ties during the parent's incarceration,

là liệu họ có thể duy trì mối quan hệ trong quá trình giam giữ hay không.

but prisoners' phone calls home can cost 20 to 30 times more

Thế nhưng, cuộc gọi về nhà của tù nhân có thể mắc gấp 20 tới 30 lần

than regular phone calls,

cuộc điện thoại thông thường,

so many families keep in touch through letters.

nên nhiều gia đình chọn lựa liên lạc qua thư.

(Recording: Letter being unfolded)

(Ghi âm: Đang mở thư)

Anissa Christmas: Dear big brother,

Anissa Christmas: Anh hai thân yêu,

I'm making that big 16 this year, LOL.

Năm nay, em sắp sang tuổi 16, LOL. Chẳng còn bé bỏng gì nhỉ?

Guess I'm not a baby anymore.

You still taking me to prom?

Anh vẫn sẽ đưa em đi dạ hội chứ? Em nhớ anh lắm.

I really miss you.

You're the only guy that kept it real with me.

Anh là người duy nhất luôn thành thật với em.

I wish you were here so I can vent to you.

Ước gì anh ở đây để nghe em xả hết tâm sự.

So much has happened since the last time I seen you.

Rất nhiều chuyện xảy ra từ lần cuối em gặp anh.

(Voice breaking up) I have some good news.

(Giọng vỡ òa) Em có tin vui nè.

I won first place in the science fair.

Em đạt giải nhất hội trại khoa học. Em là mọt sách.

I'm a geek.

Bọn em sắp thi quốc gia, tin nổi không?

We're going to regionals, can't you believe it?

High school is going by super fast.

Thời phổ thông qua nhanh dữ dội.

In less than two years,

Chưa tới 2 năm nữa, là anh sẽ thấy em tốt nghiệp.

I hope you'll be able to see me walk across the stage.

I thought to write to you because I know it's boring in there.

Em nghĩ nên viết cho anh vì biết trong đó buồn lắm

I want to put a smile on your face.

Em muốn làm anh vui.

Anissa wrote these letters to her brother

Anissa viết thư cho anh mình khi em còn học lớp 11.

when she was a sophomore in high school.

She keeps the letters he writes to her tucked into the frame

Cô bé nhét những lá thư của anh mình trên khung gương phòng ngủ,

of her bedroom mirror,

and reads them over and over again.

và đọc đi đọc lại mãi.

I'd like to think that there's a good reason

Tôi hi vọng rằng có lý do chính đáng cho việc anh của Anissa phải ngồi tù.

why Anissa's brother is locked up.

We all want the wheels of justice to properly turn,

Chúng ta đều muốn bánh xe công lý vận hành một cách đúng đắn

but we're coming to understand

nhưng khi ta nhận ra

that the lofty ideals we learned in school look really different

lý tưởng hào nhoáng ta được học lại khác rất xa

in our nation's prisons and jails and courtrooms.

với những gì xảy ra trong nhà tù, buồng giam và phòng xử án.

(Recording) Danny Engelberg: You walk into that courtroom and you're just --

(Ghi âm) Danny Engelberg: Bạn bước vào phòng xử án và....

I've been doing this for a quite a while, and it still catches your breath.

Dù đã theo nghề khá lâu, nhưng mỗi lần như vậy,

tôi vẫn không khỏi bất ngờ: "Nhiều người da màu quá",

You're like, "There are so many people of color here,"

and yet I know that the city is not made up of 90 percent African Americans,

và tự hỏi người gốc Phi chiếm không tới 90% dân thành phố

so why is it that 90 percent of the people who are in orange

vậy sao lại có tới 90% tù nhân là người Mỹ gốc Phi?

are African American?

(Recording) EA: Public defender Danny Engelberg isn't the only one noticing

(Ghi âm) EA: Luật sư công Danny Engelberg không phải người duy nhất để ý

how many black people are in municipal court --

số lượng người gốc Phi ra tòa bang hay bất kỳ phiên tòa nào.

or in any court.

It's hard to miss.

Thật khó để không nhận ra. EA: Ai đang ra tòa chờ xử án?

Who's sitting in court waiting to see the judge?

What do they look like?

Họ trông ra sao?

(Recording) Man: Mostly African-Americans, like me.

(Ghi âm) Nam: Phần lớn là gốc Phi, như tôi.

Man: It's mostly, I could say, 85 percent black.

Nam: Phần lớn, tôi cho là, 85%

That's all you see in the orange, in the box back there, who locked up.

đứng trước vành móng ngựa hoặc bị giam giữ là người da đen .

Man: Who's waiting? Mostly black.

Nam: Ai đứng đợi? Toàn dân da đen.

I mean, there was a couple of white people in there.

Tuy cũng có vài người da trắng ở đây.

Woman: I think it was about 85 percent African-American

Nữ: Tôi cho là khoảng 85% đang đứng ở đây là Mỹ gốc Phi.

that was sitting there.

EA: How does a young black person growing up in America today

EA: Làm sao để một thanh niên da đen lớn lên ở Mỹ ngày nay

come to understand justice?

hiểu được công lý là gì?

Another "Unprisoned" story was about a troupe of dancers

Một câu chuyện "Unprisoned" khác là về một nhóm nhảy

who choreographed a piece called "Hoods Up,"

đã biên đạo bài múa có tên "Hoods Up" (Đội mũ lên)

which they performed in front of city council.

mà họ biểu diễn trước hội đồng thành phố.

Dawonta White was in the seventh grade for that performance.

Khi đó, Dawonta White đang học lớp 7.

(Recording) Dawonta White: We was wearing black with hoodies because Trayvon Martin,

(Ghi âm) Dawonta White: Chúng cháu mặc hoodie đen vì Trayvon Martin,

when he was wearing his hoodie, he was killed.

đã bị sát hại khi mặc hoodie.

So we looked upon that,

Chúng cháu suy nghĩ kỹ và quyết định mặc hoodie giống Trayvon Martin.

and we said we're going to wear hoodies like Trayvon Martin.

(Recording) EA: Who came up with that idea?

(Ghi âm) EA: Ai nảy ra ý tưởng đó?

DW: The group. We all agreed on it.

DW: Cả nhóm đều nhất trí.

I was a little nervous, but I had stick through it though,

Cháu đã hơi sợ nhưng rồi cũng quen.

but I felt like it was a good thing so they could notice what we do.

Cháu thấy đó là quyết định đúng để thu hút sự chú ý của mọi người.

(Recording) EA: Shraivell Brown was another choreographer and dancer

(Ghi âm) EA: Shraivell Brown là biên đạo và diễn viên múa khác của "Hoods Up."

in "Hoods Up."

He says the police criticize people who look like him.

Cậu kể là cảnh sát chỉ trích những người như mình.

He feels judged based on things other black people may have done.

Cậu cảm giác bị phán xét vì những gì người da đen khác có thể đã làm.

How would you want the police to look at you,

EA: Em muốn cảnh sát nhìn mình thế nào, và muốn họ nghĩ ra sao?

and what would you want them to think?

SB: Em không phải là mối đe dọa

SB: That I'm not no threat.

EA: Why would they think you're threatening?

EA: Vì sao họ lại nghĩ vậy? Em nói em 14 tuổi?

What did you say, you're 14?

SB: Yes, I'm 14, but because he said a lot of black males

SB: Dạ, em 14, nhưng vì ổng nói có nhiều thằng da đen

are thugs or gangsters and all that,

là trộm cướp hay gangster các loại,

but I don't want them thinking that about me.

em không muốn họ nghĩ vậy về em.

EA: For folks who look like me,

EA: Cho những người da trắng như tôi,

the easiest and most comfortable thing to do is to not pay attention --

điều dễ dàng và thoải mái nhất là không quan tâm --

to assume our criminal legal system is working.

rồi cho là hệ thống pháp luật hình sự vẫn đang làm tốt.

But if it's not our responsibility to question those assumptions,

Nhưng nếu không phải là ta có trách nhiệm hoài nghi về nó

whose responsibility is it?

thì ai sẽ làm việc này?

There's a synagogue here that's taken on learning about mass incarceration,

Có một giáo đường Do Thái ở đây giảng về sự bắt giam tập thể,

and many congregants have concluded

và nhiều giáo sĩ đã kết luận rằng

that because mass incarceration throws so many lives into chaos,

vì bắt bớ tập thể đã ném quá nhiều đời người vào hố sâu,

nó càng tạo ra nhiều tội ác --

it actually creates more crime --

makes people less safe.

khiến người ta càng dễ gặp nguy hiểm.

Congregant Teri Hunter says

Theo giáo sĩ Teri Hunter,

the first step towards action has to be understanding.

bước đầu để tiến tới hành động là sự thấu hiểu.

She says it's crucial for all of us to understand our connection to this issue

Việc tất cả chúng ta nhận ra trách nhiệm của mình đối với vấn đề này

even if it's not immediately obvious.

là rất quan trọng kể cả khi không dễ để nhận ra điều đó.

(Recording) Teri Hunter: It's on our shoulders

(Ghi âm) Teri Hunter: Bổn phận của chúng ta

to make sure that we're not just closing that door

không phải là đóng sầm cửa lại rồi dửng dưng nói: "Chẳng phải mình".

and saying, "Well, it's not us."

And I think as Jews, you know, we've lived that history:

Người Do Thái chúng ta đã kinh qua điều đó:

"It's not us."

"Không phải ta" (Thế chiến thứ 2)

And so if a society closes their back on one section,

Và khi xã hội quay lưng, hậu quả đã được ghi trong lịch sử.

we've seen what happens.

And so it is our responsibility as Jews

Trách nhiệm của người Do Thái

and as members of this community

và của thành viên của cộng đồng này

to educate our community --

là giáo dục cộng đồng --

at least our congregation --

chí ít là tại giáo đường của ta --

to the extent that we're able.

ở mức độ mà ta có thể.

EA: I've been using the pronouns "us" and "we"

EA: Tôi vẫn dùng đại từ "ta" và "chúng ta"

because this is our criminal legal system

vì đây là hệ thống pháp luật của cả ta và con em chúng ta.

and our children.

We elect the district attorneys,

Ta bầu chọn công tố viên quận,

the judges and the legislators who operate these systems

thẩm phán và nhà làm luật để điều hành những hệ thống này

for we the people.

cho chúng ta - người dân.

As a society,

Là một xã hội, ta sẵn sàng bắt nhầm người vô tội

we are more willing to risk locking up innocent people

than we are to let guilty people go free.

còn hơn bỏ sót kẻ có tội.

We elect politicians who fear being labeled "soft on crime,"

Ta bầu cử những chính trị gia sợ mang tiếng "dễ dãi với tội ác"

encouraging them to pass harsh legislation

cổ vũ họ thông qua những đạo luật hà khắc

and allocate enormous resources toward locking people up.

và chi nguồn lực khổng lồ để bắt bớ.

When a crime is committed,

Khi một tội ác xảy ra,

our hunger for swift retribution has fed a police culture

ham muốn trừng phạt chớp nhoáng đã nuôi lớn văn hóa cảnh sát

bent on finding culprits fast,

bẻ hướng chú trọng tìm tội phạm thật nhanh,

often without adequate resources to conduct thorough investigations

trong khi thường thiếu nguồn lực để điều tra xuyên suốt

or strict scrutiny of those investigations.

hay thiếu sự kiểm soát trong quá trình điều tra.

We don't put checks on prosecutors.

Chúng ta không "kiểm định" công tố viên.

Across the country, over the last couple of decades,

Trên cả nước, những thập kỷ gần đây,

as property and violent crimes have both fell,

trong khi đói nghèo và tội phạm đều giảm

the number of prosecutors employed and cases they have filed has risen.

số công tố viên tuyển vào và số vụ án họ ghi nhận lại tăng lên.

Prosecutors decide whether or not to take legal action

Công tố viên quyết định có hay không

against the people police arrest

việc chống lại lệnh bắt giam và tên bản án ghi lại là gì,

and they decide what charges to file,

directly impacting how much time a defendant potentially faces behind bars.

ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian bị cáo có thể phải ngồi tù.

One check we do have on prosecutors is defense.

Chỉ có một lần ta "kiểm định" công tố viên, đó là phần biện hộ.

Imagine Lady Liberty:

Hãy tưởng tượng Nữ thần Tự do: người phụ nữ bịt mắt giữ cán cân

the blindfolded woman holding the scale

đại diện cho sự cân bằng của hệ thống luật pháp.

meant to symbolize the balance in our judicial system.

Unfortunately, that scale is tipped.

Rủi thay, cán cân bị lệch.

The majority of defendants in our country

Phần lớn luật sư biện hộ trong nước là do chính quyền chỉ định.

are represented by government-appointed attorneys.

Những luật sư công này nhận được tiền công ít hơn khoảng 30%

These public defenders receive around 30 percent less funding

than district attorneys do,

so với công tố viên quận,

and they often have caseloads far outnumbering

và họ thường có lượng việc lớn hơn rất nhiều

what the American Bar Association recommends.

so với đề xuất của Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ (ABA).

As Sheila Phipps said,

Sheila Phipps đã nói, có những người đáng phải vào tù

there are people who belong in prison,

but it's hard to tell the guilty from the innocent

nhưng khó để buộc tội người vô tội khi kết quả của ai cũng quá giống nhau.

when everyone's outcomes are so similar.

We all want justice.

Chúng ta đều mưu cầu công lý.

But with the process weighed so heavily against defendants,

Nhưng khi quy trình chèn ép bị cáo một cách quá nặng nề,

justice is hard to come by.

rất khó để đạt được công lý.

Our criminal legal system operates for we the people.

Hệ thống luật pháp hoạt động vì người dân chúng ta.

If we don't like what's going on,

Nếu chúng ta không thích những gì đang diễn ra,

it is up to us to change it.

thì chính ta phải là người thay đổi nó.

Thank you very much.

Xin cảm ơn!

(Applause)

(Vỗ tay)