Does Working Hard Really Make You a Good Person? | Azim Shariff | TED

Çeviri: Berk can Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

Imagine for a second that your job was made redundant

İşi aynı kalitede ücretsiz olarak yapabilen

by an advanced piece of software

gelişmiş bir yazılımın

that could do the work at the same level of quality for free.

sizin işinizi önemsiz kılmasını bir dakika hayal edin.

But you happen to have three years left on a guaranteed contract,

Aynı zamanda garanti altında olan bir sözleşmenin daha üç seneniz var.

and so your employer gives you two options.

Dolayısıyla patronunuz size iki seçenek sunuyor.

Either you can keep getting paid as per your contract, but stay home

Ya sözleşmenize göre maaşınızı alırken ve o yazılım işinizi yaparken

as the software does your job,

siz evde oturursunuz

or you can keep going in and doing the work

ya da her gün işe gidip aynı paraya

that could have been automated

otomatik hale getirilebilen işleri

for the same money.

size yapmaya devam edersiniz.

What would you do?

Ne yapardınız?

Now most of you, I'm sure this is a no-brainer.

Çoğunuz için çok basit bir soru.

Take the money, go home, watch TED talks.

Alayım parayı, eve gidip TED Konuşmaları izleyim.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

But there's always some who would choose to keep working.

Fakat her seferinde çalışmayı seçen bazı insanlar oluyor.

What do you think of those people?

Bu insanlar hakkında ne düşünüyorsunuz?

What does it say about their character?

Bu, karakterleri açısından size neler ifade eder?

This is the scenario about a hypothetical medical scribe named Jeff

Deneklerimize, bu konuda bir hikaye verdik,

that we gave to our research participants.

adı Jeff olan bir doktor yardımcısını anlatan.

For half the people in the study,

Deneydeki kişilerin yarısına,

the story ends with Jeff choosing to go home,

Jeff’in eve gitmeyi seçmesiyle biten hikayeyi

and for the other half it ends with him choosing to keep working.

diğerlerine de Jeff’in çalışmayı seçmesiyle biten hikayeyi verdik.

And then we asked everybody what they thought of Jeff.

Sonra herkese Jeff hakkındaki düşüncelerini sorduk.

Those who heard about the Jeff who kept working

Jeff’in çalışmaya devam ettiğini öğrenenler

saw him as less competent --

Jeff’i daha becereksiz olarak gördüler --

he does seem like a bit of a chump --

biraz salak gibi de geliyor yani --

(Laughter)

(Gülme sesleri)

but they also saw him as warmer and more moral,

ama aynı zamanda onu biraz daha sıcak ve ahlaklı biri gibi gördüler,

somebody who could be trusted to do the right thing.

doğruyu yapacağından emin olabildiğiniz birisi olarak.

They saw him as a good person.

Onu iyi biri olarak gördüler.

Even though Jeff added no extra value,

Jeff’in hiçbir değer katmadığı halde,

people saw him as virtuous for choosing to keep plugging away.

çalışmayı seçtiği için insanlar onu dürüst biri olarak gördüler.

Why is it that we see mere effort as moral?

Neden çabaya ahlaklı bir şeymiş gibi bakıyoruz?

I am a psychology professor at the University of British Columbia,

Ben, Britanya Kolumbiyası Üniversitesi’nde psikoloji profesörüyüm.

where I study morality.

Ahlak üzerinde çalışıyorum.

I've worked on religion and morality,

Din ile ahlak ve şoförsüz arabalar ile ahlak

I've worked on driverless cars and morality,

üzerinde çalışmalar yaptım.

but recently my collaborators and I have been working on work itself.

Ama yakın zamanlarda ortaklarımla çalışmak hakkında çalışmalar yapıyoruz.

And in study after study, we find that people attach moral worth to effort

Her çalışmada da gördük ki insanlar gayrete değer veriyorlar

regardless of what that effort produces.

o gayretin sonucundan bağımsız olarak.

So in another study, we asked people about two widget makers.

Başka bir çalışmada insanlara iki tane küçük aygıt yapımcısı

hakkında sorular sorduk.

They produce the same number of widgets in the same amount of time

Aynı sürede, aynı sayıda, aynı kalitede

at the same level of quality.

küçük aygıt üretebiliyorlar.

But for one of them, it takes a lot more effort to do so.

Fakat bunun için birinin çok daha fazla emek vermesi gerekiyor.

People see that harder-working widget maker as, again,

İnsanlar yine o daha çalışkan küçük aygıt yapımcısını

less competent but again, more moral.

daha az becekli ama daha ahlaklı olarak görüyorlar.

And if you had to choose just one of those two as a cooperation partner,

Ve ikisinden biriyle işbirliği yapmak için seçecek olsaydınız

you would choose the one who struggles.

zorlananı seçerdiniz.

We call this effort moralization.

Bunu Çabanın Moralizasyonu olarak tanımlıyoruz.

And it doesn't appear to just be a North American thing.

Ve bu sadaece Kuzey Amerika’da da görünmüyor.

Work norms, of course, differ around the world,

İş adetleri, dünyanın her yerinde farklıdır.

but we replicated our original American result in South Korea,

Ama aynı sonucu hem Güney Kore’de,

which is known by the numbers

ki rakamlara göre Güney Kore

to be one of the hardest-working countries in the OECD,

OECD üyelerinin en çalışkan ülkelerin arasında yer almaktadır,

and in France, which is known for other strengths.

hem de Fransa’da gördük, o kadar çalışkan olmasalar da.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

In all of these places,

Bütün bu incelediğimiz yerlerde

the harder-working person was seen as more moral

daha çok çalışan kişi daha ahlaklı

and a better cooperation partner,

ve daha iyi bir işbirliği ortağı olarak

even though they added no extra value.

algılanırlar, başka herhangi bir değer katmasalar da.

And it looks like this is something broader than, say,

Protestan çalışkanlığıdan

the Protestant work ethic.

daha geniş kapsamlı bir şey.

Even the Hadza people,

Hadza halkında, Tanzanya’da

hunter-gatherers in Tanzania, show something like it.

avcı-toplayıcı bir toplum, bile böyle bir şey görünmektedir.

When asked what qualities contribute to good character,

Birisinin iyi olduğunu gösteren özellikleri sorulduklarında

they didn't agree on very much, but they did agree on two things.

bir sürü farklı cevap verdi ama her seferinde aynı iki cevabı aldık.

Generosity and hard work.

Cömertlik ve çalışkanlık.

So this intuitive connection between effort and morality

Yani çabayla ahlak arasındaki bu içgüdüsel olarak kurduğumuz bağ

doesn't appear to be the quirk of any one culture,

herhangi bir kültüre özel bir şey değildir

but potentially something very deep indeed.

hatta oldukça derin bir şey olabilir.

Now effort moralization makes sense at the individual level.

Şimdi, Çabanın Moralizasyonu kişisel olarak bize mantıklı geliyor.

Somebody who is willing to show that they will put effort

Önemsiz işlerle uğraşan bile,

into even meaningless tasks,

hatta özellikle önemsiz işlerle uğraşan,

maybe even especially into meaningless tasks,

bu işlere çaba sarf ettiğini gösteren

is somebody who's more likely to help you out.

size yardım etmesinin daha yüksek bir ihtimali vardır.

So I have a friend from work, Paul.

İşten bir arkadaşım vardı, ismi de Paul.

Paul is an uncommonly charismatic man.

Paul çok yaygın olmayan bir karizmaya sahiptir.

Paul wears stylish pairs of raw denim jeans

Havalı kotlar giyer

and Paul buys expensive bars of soap,

pahalı sabaunlar alır —

60-dollar bars of soap.

60 dolarlık sabunlar.

And Paul is one of those types who wakes up every morning

Ve Paul her sabah kalkıp koşmaya giden

and goes running.

tiplerdendir.

And when I first heard this,

Bunu ilk duyduğumda

I sort of rolled my eyes at this being one of those Mr. Perfect things.

böyle sanki her şeyi mükemmel yapıyormuş gibi göz devirmiştim.

Actually, Dr. Perfect in this case.

Doktorasını da tamamlamış üstelik.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

But then one day I saw Paul on one of his morning runs,

Bir gün ama gördüm Paul’ı sabah koşarken

and instead of seeing a sleek, type-A personality

ve kibirli, sürekli hayatı kendine güvenerek yaşayan

confidently striding through life,

değil de

I saw Paul struggling, in an inelegant hobble

Paul’ı zorlandığını farkettim, toparliyordu böyle hantal hantal.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

with a grotesque grimace of something between annoyance and agony on his face.

Yüzünü de öyle buruşturmuş ki hem gıcık hem de canı yanıyor gibiydi.

Running was hard for him.

Paul’a koşmak zor geliyordu.

Every morning was effort,

Her sabah güçtü onun için

and the person who was willing to wake up for that, day after day,

ve her gün aralıksız olarak aynı şeyi yapabilmek için uyanan biri

is the kind of person you want in your corner.

yanınızda olmasını isteyeceğiniz biri.

And Paul is in mine.

Ve Paul benim yanımda.

He's not just the inspiration behind some of the studies in this research,

Hem bu araştırmadaki çalışmaların bazılarının ilham kaynağı

he is a collaborator on them as well.

hem de bu çalışmalara ortaklık ediyor.

And he's a good man.

Ve gerçekten iyi birisi.

The truth is, we're all in the market

Gerçek şu ki: hayattaki en iyi

for finding the best collaborators in life.

ortakları bulmanın peşindeyiz.

And we're trying to show others that we are that person as well.

Aynı zamanda diğer insanlara da iyi bir ortak olduğumuzu göstermek peşindeyiz.

The evolutionary psychologists call this partner choice.

Evrimsel Psikologlar bunu ortak seçimi olarak tanımlarlar.

Just as we are trying to be and select the best romantic partners,

Nasıl en iyi romantik eşleri seçip ola- bildiğince iyi bir eş olmaya çalışıyorsak

we are also trying to be and select the best cooperation partners.

işbirliği ortakları için de bu geçerlidir.

We're all trying to surround ourselves

Hepimiz çevremizi, zor duruma düşünce

with people who will help us out in a pinch,

bize yardım edecek, tembellik etmeyecek

who won't slack off, who will share things fairly.

her şeyi eşit olarak paylaşacak insanlarla doldurmaya çalışıyoruz.

And as a result,

Ve sonuç olarak

any quality which makes you a better cooperation partner,

birisini daha iyi bir iş birliği ortağı olarak gösteren

say, generosity or self-control or hard work,

cömertlik, disiplin ve çalışkanlık gibi herhangi bir özellik

is seen as a moral quality.

ahlaklı gözüyle bakılıyor.

And so we have this simple heuristic:

Dolayısıyla basit bir göstergemiz oldu:

people who work hard are good.

çalışkan insanlar iyidir.

It's why you're more likely to donate to your friend

Bundan dolayı da kanser araştırması için

who pledges to run a marathon for cancer research,

maraton koşusuna katılmaya vaat eden arkadaşına

than your other friend who pledges to watch a "Sex in the City" marathon

para verirsin aynı nedenle “Sex in the City” maratonuna katılan

for the same cause.

arkadaşına değil.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

But what makes sense at the individual level

Fakat kişisel olarak mantıklı gelen şey

can still become very problematic when scaled up to the societal level.

bütün topluma yayıldığı zaman çok fazla problem yaratablilr.

Our intuition that effort is good for its own sake,

Çabanın, hiçbir şey üretmediği halde, kendiliğinden iyi bir şey

regardless of what it produces,

olması hakkındaki sezgimiz

has created a work environment with perverse incentives.

kötü teşvikler ile bir iş ortamı yarattı.

So when we start attaching worth to activity

Yani üretkenliğe değil de faaliyetlere

rather than to productivity,

değer yüklediğimiz zaman

we start caring more about whether somebody is a hard worker

bir çabanın sonuçlarındansa

than whatever it is that that work was supposed to achieve.

birisinin çalışkan olup olmamasını umursamaya başlıyoruz

And this can come at a very steep human cost.

Ve bu, insanlara çok ciddi bir şekilde zarar verebilir.

So you'll remember our example of Jeff,

Jeff öreneğimizi hatırlayın:

the medical scribe who chose to throw his time into the volcano

çaba tanrılarına vaktini kurban etmek için

as a sacrifice to the gods of hard work.

bir yanardağın içine atmayı seçen doktor yardımcısı.

That was just a contrived scenario.

O sadece uydurma bir hikayeydi.

But how many Jeffs are out there,

Vaktini, sevmeye veya eğlenmeye kullanmak yerine

taking time that could have been spent on love or on leisure

ne kadar çabaladığını göstermeye kullanan

and spending it on signaling effort?

bu dünyada kaç tane Jeff vardır acaba?

And how often are we Jeff,

Biz de mi Jeff gibiyiz?

wearing workaholism as a badge of honor,

İşkolikliğimizle gurur duyarak

a way to reassure people that we are a good person,

başkalarını iyi biri olduğumuza dair güven mi vermeye çalışıyoruz

even if the person you're just trying to reassure is yourself?

asıl güvenini kazanmak istediğimiz kişi kendimiz olduğu halde?

The anthropologist David Graeber wondered

Antropolog David Graeber

how capitalism could sustain so many of what he bluntly called bullshit jobs.

kapitalizmin nasıl da bu kadar dediğine göre boş işi kaldırabildiğini sorguluyor.

These are jobs in which even the people doing the work see it as pointless,

İşi yapanların bile gereksiz bulduğu topluma hiçbir şey katmyan

accomplishing nothing of societal worth.

işler bunlar.

A capitalistic system should root out those inefficiencies,

Kapitalist bir sistem bu etkinsizlikleri normalde yok etmeli

but it doesn't.

ama bunu yapmıyor.

And the reason it doesn't is because alongside capitalism,

Ve yok etmemesinin nedeni şu ki: kapitalizmle yanı sıra

we also operate under another system.

başka bir sistem içerisinde yaşıyoruz:

What the journalist Derek Thompson calls workism.

Gazeteci Derek Thompson’ın “işizm” olarak adlandırdığı şey.

Workism is about your job not just being the source of your paycheck,

İşizm’de mesleğiniz bir sonraki maaşınızın kaynağı değil

but the source of your identity

kimliğinizin kanağıdır

and your pathway to self-actualization.

ve kendinizi gerçekleştirmenin yoludur.

Now that works for some people,

Bazı insanlar için yararlı bir şey

but what makes workism a culture is that we all get forced to participate.

ama işizm’in kültür haline gelmesi hepimizin katılmasının zorunlu olması.

Partner choice is not just about being a good cooperation partner,

Ortak seçimi, iyi bir işbirliği ortağı olmaktan değil

but a better cooperation partner than the next guy.

yanındakinden daha iyi bir işbirliği ortağı olmaktan ibaret.

Not just hard working, but harder working.

Çok çalışkan değil de daha çok çalışkan.

And this can create these arms races of workism.

Bu da işizm’de yarışmaya yol açar.

So you can imagine two office workers,

İki tane ofis elemanı düşünün.

both keen to show how industrious they are,

İkisi de çalışkanlığını göstermeye hevesli

both keen to be the first car in the parking lot in the morning.

İkisi de otoparktaki ilk kendi arabasını park etmeye hevesli.

And so they start one-upping each other by arriving earlier and earlier

Dolayısıyla sürekli birbirini geçmek için sürekli sabahları

and earlier in the morning.

daha da erken geliyorlar işe.

And everybody else just seems like more of a slacker every day.

Ve gün geçtikçe herkes onların yanında daha tembel duruyor.

The culture punishes us for not keeping up.

Kültür de yetişemediğimiz için bizi cezalandırıyor.

And so we end up putting more and more in

Biz de dolayısıyla sonuca bakmadan

regardless of what comes out the other side.

daha da fazla çabalıyoruz

And the culture maintains the most laborious aspects of our jobs

Ve o kültür, işimizin en çok emek isteyen taraflarını korur

because it most appreciates us when it sees us putting in that labor.

çünkü en o verdiğimiz emekleri önemsiyor.

And as a consequence, every other aspect of our job

Sonuç olarak da işimizle hayatımızın

and our lives, however great,

diğer tarafları ne kadar iyi olsa da

is made just a little less important.

biraz önemini yitiriyor.

Now, this is not an argument against hard work.

Çok çalışmaya karşı olan bir argüman değil bu.

It's not.

Gerçekten değil.

Hard work can be extremely meaningful when it serves a purpose.

Çok çalışmak, bir işe yaradığı zaman son derece anlamı.

Hard work built civilization.

Medeniyetler çok çalışarak inşa edildi.

But how much of the effort we spend now is done to build nothing

Fakat artık sarf ettiğimiz çabanın çoğu kendimize saygınlık kazandırmaktan

but our own moral reputations.

başkalarını çalışkanlığımıza inandırmaktan

To just convince other people that we are hard workers.

başka ne işe yarıyor?

And how much of what we admire in others is just effort porn?

Başkalarını ne kadar sırf sarf ettikleri çabalarına göre değerlendiriyoruz?

In one of his more candid moments,

Yüksek lisans öğrencilerimin biri

one of my graduate students said that he noticed

dürüstçe söyledi ki bana

I would send emails out at all hours of the day,

günün her saatinde e-posta gönderdiğimi farketmiş.

1 am, 2 am, 3 am.

Gece saat 1′de 2′de 3′de.

Now, this was because being a professor allowed me to maintain

Bunun nedeni de bir profesör olduğumdan otuz yaşlarımda

an adolescent sleep schedule deep into my 30s.

ergenlerinkine benzeyen bir uyku düzeni sağlayabiliyordum.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

But what he then did was he got some app

Fakat sonra o öğrencim bir uygulama yüklemiş.

which scheduled his replies to come to me at one or two in the morning

Bu uygulama, sanki günün her saatinde çalışıyormuş gibi

so as to make it seem like he was also working all hours of the day.

mesajlarını gece saat birde, ikide bana iletirdi.

I'd clearly sent the wrong message,

Belli ki istediğim şeyi ifade edememişim.

so much so that my student was willing to delay the work

Kendini daha çalışkan göstermek için öğrencim yapması gereken

to make it seem like he was more industrious.

işi ertelemeyi tercih etti.

It was literally bullshit work.

İşin kendisi de gerçekten saçmaydı

I had to change my lab's culture.

Laboratuvarımdaki ortamı değiştirmem gerekiyordu.

I had to convince my students

Öğrencilerimi sadece

that we weren't just about the show of work,

yaptığın işin gösterişliliği değil ürettiğimiz şeylerin

but what we were actually producing.

daha önemli olduğuna inandırmam gerekiyordu

And it's not such a simple thing to do.

Bunu yapmak kolay değildir.

The mental circuit that connects effort to morality can be a stubborn one.

Kafamızdaki çabayla ahlakın arasındaki oluşturduğumuz bağ oldukça kuvvetlidir.

When I teach about psychological biases to my intro-psych students,

Psikoloji bölümüne yeni gelen öğrencilerimle önyargıları işlerken

I tell them that you can't always learn to resist a bias,

onlara anlatıyorum ki önyargılara hep karşı çıkamazsınız,

they can be very deeply ingrained,

çok derinlere işlenebiliyorlar.

but you can learn to notice them

Fakat önyargılarınızı farketmeyi öğrenebilirseniz

so that you can account for them when making important decisions.

önemli kararlar alırken o önyargıları da hesaba katabilirsiniz.

We may not be able to break that mental circuit,

Önyargılarımızın oluşturduğu o bağları tamamen kesemezsek bile

but we can learn to recognize our biases so they don't run our lives.

bunları farketmeyi öğrendiğimiz zaman hayatımızı mahvedemezler.

There is a story, almost certainly apocryphal,

Büyük ihtimalle uydurulmuş bir hikaye var

about perverse incentives in the era of British rule in India.

Hindistan’ın İngiliz yönetimi altında oluğu çağdan kötü teşvikler hakkında.

Desperate to deal with the cobras that were overrunning colonial Delhi,

Sömürge olan Delhi’deki kobra istilasından kurtulmak için

a bounty was put up

her getirilen

for every cobra skin that was brought in.

kobra derisine devlet para verecekti.

But the plan backfired

Fakat program ters gitti

because enterprising Indians started breeding more cobras to kill them,

çünkü girişken Hintliler daha fazla deri götürüp para almak için

bring in the skins and collect the bounty.

kobra yetiştirmeye başladılar.

And when the government finally abandoned the plan,

Sonra devlet sonunda programı bırakınca

as the story goes,

dediklerine göre

the breeders then released the cobras into the city

yetiştirenler tüm kobraları şehre serbest bırakmışlar

and the snake problem was worse than ever.

ve yılan sorunu eskisinden daha da beter olmuş.

Oops.

Eyvah.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

The plan went awry because of the distance between what they wanted,

Programın ters gitmesinin nedeni: amacı — daha az kobranın olması —

which was fewer cobras,

ile insanlardan istediği —

and what they asked for,

daha az kobranın olması değil de

which was an imperfect signal of fewer cobras,

ölü kobralar — arasındaki yetersiz işaretlemenin

dead cobras.

yarattığı mesafe.

But I fear we've done something very real

Ama korkarım ki çalışmaya da hiç de uydurulmamış

and very similar with work.

ama çok benzeyen bir şey yaptık.

We have built a culture that asks for the wrong thing.

Bizden yanlış şeyi isteyen bir kültür yarattık.

If all we ask from each other is the effort that we put in,

Eğer birbirimizden tek isteğimiz, ortaya koyduğumuz çabaysa,

we will create a world full of effort and of hard labor and of cobras.

o zaman çaba, zor işler ve kobralarla dolu bir dünya yaratırız.

But if what we ask from each other is to produce something meaningful,

Fakat birbirimizden anlamlı bir şey üretmemizi istersek

we will create a world full of meaning.

anlamlı bir dünya yaratırız.

And what could be more moral than that?

Bundan daha ahlaklı ne olabilir ki?

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış sesleri)