What is economic value, and who creates it? | Mariana Mazzucato

Çeviri: berat güven Gözden geçirme: Can Boysan

Value creation.

Değer yaratma.

Wealth creation.

Zenginlik yaratma.

These are really powerful words.

Bunlar gerçekten güçlü ifadeler.

Maybe you think of finance, you think of innovation,

Belki finans konusunu, inovasyon konusunu,

you think of creativity.

yaratıcılık konusunu düşünürsünüz.

But who are the value creators?

Peki ama değer yaratıcıları kimler?

If we use that word, we must be implying that some people aren't creating value.

Bu terimi kullanıyorsak bazı insanların değer yaratmadığını da ima ediyoruzdur.

Who are they?

Kim onlar?

The couch potatoes?

TV bağımlıları mı?

The value extractors?

Değer hortumcuları mı?

The value destroyers?

Değer yok edicileri mi?

To answer this question, we actually have to have a proper theory of value.

Doğrusu bu soruyu cevaplamak için iyi bir değer teorimizin olması şart.

And I'm here as an economist to break it to you

Bir ekonomist olarak, size bu konuda

biraz yolumuzu kaybetmiş olduğumuzu haber vermek için buradayım.

that we've kind of lost our way on this question.

Now, don't look so surprised.

O kadar da şaşırmayın.

What I mean by that is, we've stopped contesting it.

Demek istediğim, bunu tartışmayı bıraktık.

We've stopped actually asking really tough questions

Değer yaratma ve değer hortumlama arasındaki fark hakkında,

about what is the difference between value creation and value extraction,

üretken olan ve olmayan faaliyetler arasındaki fark hakkında

çetin sorular sormayı bıraktık.

productive and unproductive activities.

Now, let me just give you some context here.

Burada size bazı içerikler vereyim.

2009 was just about a year and a half after

Zamanımızın en büyük ekonomik krizlerinin birinden,

one of the biggest financial crises of our time,

ki 1929 Büyük Buhrandan sonra ikinci en büyük ekonomik krizdir,

second only to the 1929 Great Depression,

yaklaşık bir buçuk yıl sonra, 2009 yılıydı

and the CEO of Goldman Sachs said

ve Goldman Sachs CEO'su dedi ki:

Goldman Sachs workers are the most productive in the world.

"Goldman Sachs çalışanları dünyanın en üretken çalışanlarıdır."

Productivity and productiveness, for an economist,

Bir ekonomist için verimlilik ve üretkenliğin

değerle çok ilgisi vardır.

actually has a lot to do with value.

You're producing stuff,

Bir şeyler üretiyorsunuz,

you're producing it dynamically and efficiently.

dinamik ve verimli bir şekilde üretiyorsunuz.

You're also producing things that the world needs, wants and buys.

Dünyanın ihtiyaç duyduğu, istediği ve satın aldığı şeyler üretiyorsunuz.

Now, how this could have been said just one year after the crisis,

Krizden sadece bir yıl sonra bu nasıl söylenebilirdi

which actually had this bank as well as many other banks --

çünkü bu bankayla birlikte birçok banka krizin merkezindeydi

I'm just kind of picking on Goldman Sachs here --

-burada Goldman Sachs'ı öylesine seçiyorum-

at the center of the crisis, because they had actually produced

ve genelde ev kredisiyle ilgili ama sadece onlarla kalmayan

some pretty problematic financial products mainly but not only related to mortgages,

ve bazı ciddi sorunları olan finansal ürünler üretmişken

which saw many thousands of people actually lose their homes.

ve binlerce insan evini kaybetmişken bu nasıl söylenebilirdi.

In 2010, in just one month, September,

Eylül 2010'da, sadece bir ayda

120,000 people lost their homes through the foreclosures of that crisis.

120 bin kişi krizdeki hacizler nedeniyle evini kaybetti.

2007 ve 2010 arasında,

Between 2007 and 2010,

8.8 million people lost their jobs.

8.8 milyon kişi işini kaybetti.

The bank also had to then be bailed out by the US taxpayer

Bankalar, vergi mükelleflerinden gelen

for the sum of 10 billion dollars.

toplam 10 milyar dolarla kurtarıldı.

We didn't hear the taxpayers bragging that they were value creators,

Vergi ödeyenlerin, değer yaratıcısıyım diyerek caka sattığını duymadık

but obviously, having bailed out

ama şu çok açık ki,

bu en büyük değer yaratıcısı şirketlerden

one of the biggest value-creating productive companies,

birini kurtardıkları için caka satmalıydılar.

perhaps they should have.

What I want to do next is kind of ask ourselves

Şimdi biraz kendimize yolumuzu nasıl kaybettiğimizi sorarak

how we lost our way,

devam etmek istiyorum.

how it could be, actually,

Böyle bir açıklama nasıl oldu da

that a statement like that could almost go unnoticed,

neredeyse hiç dikkat çekmedi,

because it wasn't an after-dinner joke; it was said very seriously.

yemekte yapılan bir espri değildi, çok ciddi söylenmişti.

Bu nedenle sizi iktisat felsefesinde 300 yıl geriye götürmek istiyorum,

So what I want to do is bring you back 300 years in economic thinking,

when, actually, the term was contested.

yani, bu terimin gerçekten tartışıldığı zamanlara.

It doesn't mean that they were right or wrong,

Haklı olup olmadıkları anlamında değil

but you couldn't just call yourself a value creator, a wealth creator.

fakat kendinize hemen bir değer veya zenginlik yaratıcısı diyemezdiniz.

There was a lot of debate within the economics profession.

İktisat alanında pek çok tartışma vardı.

And what I want to argue is, we've kind of lost our way,

Yolumuzu biraz kaybettiğimizi,

"zenginlik yaratma" ve "değer" gibi terimlerin çok zayıfladığı, gevşediği

and that has actually allowed this term, "wealth creation" and "value,"

ve bu durumun onların kolayca gasp edilmelerine

to become quite weak and lazy

and also easily captured.

imkân verdiğini ileri sürüyorum.

OK? So let's start -- I hate to break it to you --

Değil mi? Peki başlayalım, bunu söylemeyi sevmiyorum.

300 years ago.

300 yıl önceydi.

Now, what was interesting 300 years ago

300 yıl önce ilginç olan şey

is the society was still an agricultural type of society.

toplumun hâlâ tarım tipi toplum olmasıydı.

So it's not surprising that the economists of the time,

Bu nedenle, Fizyokratlar olarak adlandırılan

who were called the Physiocrats,

dönemin iktisatçılarının dikkatlerinin merkezine

actually put the center of their attention to farm labor.

tarımsal iş gücünü koyması şaşırtıcı değildi.

"Değer nereden geliyor?" diye sorulduğunda

When they said, "Where does value come from?"

çiftçiliğe bakıyorlardı.

they looked at farming.

And they produced what I think was probably the world's first spreadsheet,

Ve dünyanın ilk tablosu olduğunu düşündüğüm

"Tableau Economique" i oluşturdular,

called the "Tableau Economique,"

bu, hareketin liderlerinden olan François Quesnay tarafından yapıldı.

and this was done by François Quesnay, one of the leaders of this movement.

Bu çok ilginçti

And it was very interesting,

because they didn't just say, "Farming is the source of value."

çünkü sadece "Değerin kaynağı tarımdır" demediler,

They then really worried about what was happening to that value

o zamanlar bu değere, üretildikten sonra ne olacağı konusunda da

when it was produced.

çok endişeliydiler.

What the Tableau Economique does --

Tableau Economique'in yaptığı şey,

and I've tried to make it a bit simpler here for you --

bunu sizin için biraz basitleştirmeye çalıştım,

is it broke down the classes in society into three.

toplumu üç sınıfa ayırmaktı.

The farmers, creating value, were called the "productive class."

Değer yaratıcısı olarak "üretici sınıf" adını verdikleri çiftçiler.

Then others who were just moving some of this value around

Sonra, sadece bu değerin bir kısmını aktaran

but it was useful, it was necessary,

fakat yararlı, gerekli olan diğerleri,

these were the merchants;

yani tüccarlar vardı

they were called the "proprietors."

ve bunlara da "mülk sahipleri" dediler.

And then there was another class that was simply charging the farmers a fee

Sonra basitçe, mevcut bir varlık için, toprak için, çiftçilere ücret belirleyen

for an existing asset, the land,

diğer bir sınıf vardı

and they called them the "sterile class."

ve onlara da "steril sınıf" dediler.

Now, this is a really heavy-hitting word if you think what it means:

Ne anlama geldiğini düşünürsek bu çok ağır bir terim:

that if too much of the resources are going to the landlords,

Yani kaynakların çok büyük bir kısmı tarla sahiplerine gidecek olursa

you're actually putting the reproduction potential of the system at risk.

sistemin yeniden üretme kapasitesini riske atmış olurdunuz.

And so all these little arrows there were their way of simulating --

Bütün bu küçük oklar, onların simülasyon yapma şekli,

again, spreadsheets and simulators, these guys were really using big data --

tekrar, tablolar ve simülasyonlar, bu adamlar büyük veriyi kullanıyordu,

they were simulating what would actually happen under different scenarios

farklı senaryolarda ne olacağını gerçekten gösteriyorlardı,

if the wealth actually wasn't reinvested back into production

eğer servet, o toprağı daha verimli kılmak için

yatırım olarak tekrar üretime dönmezse,

to make that land more productive

türlü yollarla hortumlanırsa,

and was actually being siphoned out in different ways,

or even if the proprietors were getting too much.

ve hatta mülk sahipleri çok aşırı pay alırsa ne olurdu.

And what later happened in the 1800s,

Daha sonra 1800'lere gelindiğinde

and this was no longer the Agricultural Revolution

artık Tarım Devrimi değil

but the Industrial Revolution,

Sanayi Devrimi zamanıydı.

is that the classical economists,

Adam Smith, David Ricardo ve devrimci Karl Marx'tan oluşan

and these were Adam Smith, David Ricardo, Karl Marx, the revolutionary,

klasik iktisatçılar da

also asked the question "What is value?"

"Değer nedir?" sorusunu sordular.

But it's not surprising that because they were actually living

Ancak makinelerin ve fabrikaların yükselişte olduğu bir çağda

through an industrial era with the rise of machines and factories,

cevaplarının endüstriyel iş gücü olması

they said it was industrial labor.

şaşırtıcı değildi.

So they had a labor theory of value.

Böylece emek değer teorisini oluşturdular.

Ama merkeze yine yeniden üretimi koydular,

But again, their focus was reproduction,

this real worry of what was happening to the value that was created

eğer yaratılan değer hortumlanırsa

if it was getting siphoned out.

ne olacağı gerçek bir endişeydi.

And in "The Wealth of Nations,"

Adam Smith "Ulusların Zenginliği" kitabında

Adam Smith had this really great example of the pin factory where he said

çok iyi bir örnek olan toplu iğne fabrikası örneğini verir.

if you only have one person making every bit of the pin,

Eğer iğnenin tüm parçalarını tek bir kişi yaparsa

at most you can make one pin a day.

günde en fazla bir iğne yapar

But if you actually invest in factory production and the division of labor,

ama fabrika üretimine yatırım yapar ve iş bölümü uygularsanız --

new thinking --

bu yeni bir düşünceydi,

today, we would use the word "organizational innovation" --

günümüzde "kurumsal inovasyon" terimini kullanırız --

then you could increase the productivity

o zaman üretkenliği, büyümeyi

and the growth and the wealth of nations.

ve ulusların zenginliğini artırabilirdiniz.

So he showed that 10 specialized workers

Yani, insani sermayelerine yatırım yapılmış

who had been invested in, in their human capital,

uzmanlaşmış 10 vasıflı işçiyle

could produce 4,800 pins a day,

günde 4.800 iğne üretebilirdiniz,

as opposed to just one by an unspecialized worker.

vasıfsız bir işçiyle ise sadece bir tane.

And he and his fellow classical economists

Adam Smith ve klasik iktisatçı meslektaşları

also broke down activities into productive and unproductive ones.

ayrıca faaliyetleri, üretken olanlar ve olmayanlar olarak ayırmıştır.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And the unproductive ones weren't --

Üretken olmayan faaliyetler,

I think you're laughing because most of you are on that list, aren't you?

galiba çoğunuz, bu listede olduğunuz için gülüyorsunuz, değil mi?

(Kahkahalar)

(Laughter)

Lawyers! I think he was right about the lawyers.

Avukatlar! Sanırım avukatlar konusunda haklıydı.

Definitely not the professors, the letters of all kind people.

Profesörler kesinlikle değil, her türden edebiyatçılar.

So lawyers, professors, shopkeepers, musicians.

Yani avukatlar, profesörler, dükkancılar, müzisyenler.

He obviously hated the opera.

Operadan nefret ettiği apaçık ortada.

He must have seen the worst performance of his life

Kitabı yazmadan önceki gece,

the night before writing this book.

hayatındaki en kötü gösteriyi izlemiş olmalı.

There's at least three professions up there

Listede opera ile ilgili

that have to do with the opera.

en az üç meslek var.

But this wasn't an exercise of saying, "Don't do these things."

Ama bu bir "Bunları yapmayın" söylemi değildi.

Bu sadece "Kritik önemde olan değerin kaynağının

It was just, "What's going to happen

if we actually end up allowing some parts of the economy to get too large

yani endüstriyel iş gücünün üretkenliğinin

without really thinking about how to increase the productivity

nasıl artırılacağını düşünmeden

ekonomideki bazı bölümlerin aşırı büyümesine izin verirsek ne olur?"

of the source of the value that they thought was key,

which was industrial labor.

fikrinin sorgulanmasıydı.

And again, don't ask yourself is this right or is this wrong,

Yine, kendinize bu doğru mu yoksa yanlış mı diye sormayın.

it was just very contested.

Bu zaten çok tartışıldı.

By making these lists,

Bu listeleri yapmak,

it actually forced them also to ask interesting questions.

onları bazı ilginç sorular sormaya zorladı.

And their focus, as the focus of the Physiocrats,

Onların odağında, Fizyokratların odağında,

was, in fact, on these objective conditions of production.

aslında nesnel üretim koşulları vardı.

They also looked, for example, at the class struggle.

Örneğin, sınıf çatışmasına da eğildiler.

Their understanding of wages

Onların anlayışında ücretler,

had to do with the objective, if you want, power relationships,

nesnel güç ilişkileri ile bağlantılıydı,

yani, sermaye ve emeğin pazarlık gücüyle.

the bargaining power of capital and labor.

But again, factories, machines, division of labor,

Yine söylüyorum, mesele, fabrikalar, makineler, iş bölümü,

agricultural land and what was happening to it.

tarım arazileri ve ona ne olduğu idi.

So the big revolution that then happened --

Sonra büyük devrim geldi

ve yeri gelmişken, bu ekonomi derslerinde pek anlatılmaz,

and this, by the way, is not often taught in economics classes --

the big revolution that happened with the current system

büyük devrim şu anda içinde olduğumuz sistemde oldu

ve iktisat alanında buna

of economic thinking that we have,

which is called "neoclassical economics,"

"neoklasik ekonomi" adı verilir

was that the logic completely changed.

ve bu durum, mantığı tamamen değiştirdi.

It changed in two ways.

Değişim iki biçimde oldu.

It changed from this focus on objective conditions to subjective ones.

Merkeze nesnel koşullar yerine öznel koşullar geldi.

Let me explain what I mean by that.

Bundan ne kastediyorum açıklayayım.

Objective, in the way I just said.

Nesnel, anlattığım şekildeydi.

Subjective, in the sense that all the attention went to

Öznel ise bir anlamda,

bütün dikkati farklı türden bireylerin kararlarını nasıl verdiğine çevirmekti.

how individuals of different sorts make their decisions.

OK, so workers are maximizing their choices of leisure versus work.

Yani işçiler verdikleri zamana karşı iş seçimini en iyi şekilde yapar.

Consumers are maximizing their so-called utility,

Tüketiciler sözde maksimum fayda sağlar

which is a proxy for happiness,

ve bu bir mutluluk aracıdır

and firms are maximizing their profits.

ve firmalar da kârlarını maksimize eder.

And the idea behind this was that then we can aggregate this up,

Bunun arkasındaki fikir böyleydi,

sonra bunu birleştirirsek neye dönüştüğünü görüyoruz

and we see what that turns into,

which are these nice, fancy supply-and-demand curves

ve bu bildiğiniz, fiyat, denge fiyatı gösteren

which produce a price,

güzel, havalı

arz talep eğrisi.

an equilibrium price.

It's an equilibrium price, because we also added to it

Bu bir denge fiyatı ve biz buna birçok Newton fiziği denklemi

a lot of Newtonian physics equations

eklediğimiz için

where centers of gravity are very much part of the organizing principle.

prensipleri oluşturmada ağırlık merkezi çok rol oynar.

But the second point here is that that equilibrium price, or prices,

Ama buradaki ikinci nokta,

denge fiyatı ya da fiyatlarının değeri göstermesidir.

reveal value.

So the revolution here is a change from objective to subjective,

Böylece buradaki devrim nesnelden öznele geçiştir

but also the logic is no longer one of what is value,

ancak mantık da artık değerin ne olduğu değil,

nasıl belirlendiğiydi,

how is it being determined,

what is the reproductive potential of the economy,

ekonominin yeniden üretme potansiyeli,

which then leads to a theory of price

tam ters yöne gitmekten ziyade,

but rather the reverse:

fiyat teorisine gitmekti.

a theory of price and exchange

Değeri gösteren şey,

which reveals value.

fiyat ve değiş tokuş teorisiydi.

Now, this is a huge change.

Bu çok büyük bir değişim.

And it's not just an academic exercise, as fascinating as that might be.

Bu sadece çok eğlenceli bir akademik antrenman değildir.

It affects how we measure growth.

Büyümeyi nasıl ölçtüğümüzü,

It affects how we steer economies to produce more of some activities,

hangi faaliyetleri fazla hangilerini az yaparak

ekonomiyi nasıl yönlendireceğimizi,

less of others,

ayrıca bazı faaliyetleri diğerlerinden nasıl fazla sayacağımızı da etkiler.

how we also remunerate some activities more than others.

And it also just kind of makes you think,

Ayrıca şöyle düşünmenizi de sağlar:

you know, are you happy to get out of bed if you're a value creator or not,

Değer yaratıcısı olup olmamanıza göre yataktan mutlu kalkıyor musunuz

ve eğer bunu siz belirlemiyorsanız fiyat sisteminin kendisi nasıl?

and how is the price system itself if you aren't determining that?

I mentioned it affects how we think about output.

Bunun çıktılar konusunda düşüncemizi nasıl etkilediğini söyledim.

If we only include, for example, in GDP,

Örneğin, GSYİH'ye

sadece fiyatı olan faaliyetleri dahil edersek

those activities that have prices,

pek çok garabet durum oluşur.

all sorts of really weird things happen.

Feminist economists and environmental economists

Aslında feminist ekonomistler ve çevreci ekonomistler

have actually written about this quite a bit.

bu konuda epeyce şey yazdı.

Let me give you some examples.

Size bazı örnekler vereyim.

If you marry your babysitter, GDP will go down, so do not do it.

Eğer çocuk bakıcınızla evlenirseniz GSYİH düşer, yani bunu yapmayın.

Ayartmaya kapılıp bunu yapmayın, tamam mı?

Do not be tempted to do this, OK?

Because an activity that perhaps was before being paid for is still being done

Çünkü daha önce para karşılığı yapılan bir faaliyet, yine yapılır

ama artık para ödenmez.

but is no longer paid.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Çevreyi kirletirseniz GSYİH yükselir.

If you pollute, GDP goes up.

Still don't do it, but if you do it, you'll help the economy.

Yine de yapmayın ama yaparsanız ekonomiye katkınız olur.

Why? Because we have to actually pay someone to clean it.

Neden? Çünkü onu temizlemesi için birilerine ödeme yapmamız gerekir.

Now, what's also really interesting is what happened to finance

Ayrıca çok ilginç olan bir şey de GSYİH'daki finans sektörü,

in the financial sector in GDP.

yani, finansa ne olduğu.

This also, by the way, is something I'm always surprised

Bu arada, bu durum birçok ekonomistin bilmemesine

that many economists don't know.

hep şaşırdığım bir şey.

Up until 1970,

1970'e kadar,

most of the financial sector was not even included in GDP.

finans sektörünün çoğu GSYİH'ya dahil bile edilmiyordu.

It was kind of indirectly, perhaps not knowingly,

Buna dolaylı bir şekilde, belki fark etmeden,

still being seen through the eyes of the Physiocrats

yeni bir şey üretmeyen, bir şeyleri taşıyıp duran bir sektör olarak görüp

as just kind of moving stuff around, not actually producing anything new.

hâlâ Fizyokratların gözünden bakıyorlardı.

So only those activities that had an explicit price were included.

Yani hesaplara sadece açık ve net bir fiyatı olan faaliyetler dahil ediliyordu.

For example, if you went to get a mortgage, you were charged a fee.

Örneğin, gidip konut kredisi alsanız sizden bir ücret alınırdı.

That went into GDP and the national income and product accounting.

Bu ücret, GSYİH, milli gelir ve ürün hesaplamasına girerdi.

But, for example, net interest payments didn't,

Ama örneğin, net faiz ödemeleri buna girmezdi,

the difference between what banks were earning in interest

bu, bankaların size kredi verdiğinde faizden kazandığı ile

if they gave you a loan and what they were paying out for a deposit.

mevduatlar için ödediği faizler arasındaki farktır.

That wasn't being included.

Bunlar dahil edilmiyordu.

And so the people doing the accounting started to look at some data,

Böylece, hesapları tutan insanlar bazı verilere bakmaya başladı,

which started to show that the size of finance

finansın hacminin

and these net interest payments

ve bu faiz ödemelerinin

were actually growing substantially.

önemli oranda arttığını gördü

And they called this the "banking problem."

ve buna "bankacılık problemi" adını verdiler.

These were some people working inside, actually, the United Nations

Bunlar Birleşmiş Milletler'de,

Systems of National Accounts adlı bir grupta çalışan insanlardı.

in a group called the Systems of National [Accounts], SNA.

Buna "bankacılık problemi" dediler.

They called it the "banking problem,"

like, "Oh my God, this thing is huge, and we're not even including it."

"Aman Tanrım, bu şey çok büyük ve biz onu dahil bile etmiyoruz" dediler.

So instead of stopping and actually making that Tableau Economique

Durup "Tableau Economique" yapmak

or asking some of these fundamental questions

ya da fiilen ne olduğuyla ilgili

that also the classicals were asking about what is actually happening,

klasiklerin de sorduğu temel soruları sormak,

the division of labor between different types of activities in the economy,

ekonomideki farklı tür faaliyetlerin arasındaki iş bölümünü düşünmek yerine

they simply gave these net interest payments a name.

sadece bu net faiz ödemelerine öylece bir isim verdiler.

So the commercial banks, they called this "financial intermediation."

Ticari bankalar da bunu NIPA hesaplarına giren

That went into the NIPA accounts.

"finansal aracılık" olarak adlandırdı.

And the investment banks were called the "risk-taking activities,"

Yatırım bankaları ise "risk alan faaliyetler" dedi

and that went in.

ve böylece hesaba girdi.

In case I haven't explained this properly,

Bunu iyi bir şekilde açıklamadıysam,

that red line is showing how much quicker

ekonominin geri kalanını gösteren mavi çizgiye kıyasla

financial intermediation as a whole was growing

şu kırmızı çizgi, bütün finansal aracılığın

compared to the rest of the economy, the blue line, industry.

ne kadar çabuk büyüdüğünü gösteriyor

And so this was quite extraordinary,

Bu oldukça sıra dışıydı

because what actually happened, and what we know today,

çünkü aslında ne olmuştu ve bugün ne biliyoruz,

and there's different people writing about this,

bunlar hakkında yazan farklı insanlar var.

this data here is from the Bank of England,

Buradaki veri İngiltere Merkez Bankası'ndan,

is that lots of what finance was actually doing

1970 ve 80'lerden itibaren

from the 1970s and '80s on

finansın gerçekte yaptığı şey

was basically financing itself:

temelde kendini finanse etmek:

finance financing finance.

Finansın finansı finanse etmesi.

And what I mean by that is finance, insurance and real estate.

Bununla kastettiğim; finans, sigorta ve gayrimenkul.

In fact, in the UK,

Aslında İngiltere'de

something like between 10 and 20 percent of finance

finansın yüzde 10-20 arasındaki kısmı

finds its way into the real economy, into industry,

gerçek ekonomiye, endüstriye gidiyor

say, into the energy sector, into pharmaceuticals,

yani ,enerji, ilaç, bilişim

into the IT sector,

sektörlerine yöneliyor

but most of it goes back into that acronym, FIRE:

fakat büyük bir kısmı FIRE diye kısaltılan şeylere dönüyor:

finance, insurance and real estate.

Finansa, sigortaya ve gayrimenkule.

It's very conveniently called FIRE.

Yangın anlamına gelen FIRE denmesi çok uymuş.

Now, this is interesting because, in fact,

Bu ilginç çünkü aslında,

it's not to say that finance is good or bad,

finans iyidir ya da kötüdür demiyorum

but the degree to which,

ama durup "Finans fiilen ne yapıyor?"

by just having to give it a name,

diye sormak yerine

because it actually had an income that was being generated,

üretilen bir geliri fiilen elde ettiği için

as opposed to pausing and asking, "What is it actually doing?" --

onu sadece isimlendirme seviyesinde kalmaları ilginçti

that was a missed opportunity.

ve bu kaçan bir fırsattı.

Similarly, in the real economy, in industry itself, what was happening?

Benzer şekilde, gerçek ekonomide, sanayide ne oluyordu?

And this real focus on prices and also share prices

Fiyatlara ve keza hisse senedi fiyatlarına odaklanmak,

has created a huge problem of reinvestment,

çok büyük bir yeniden yatırım sorunu yaratıyor,

again, this real attention that both the Physiocrats and the classicals had

tekrar, aslında hem Fizyokratlar hem klasiklerin gerçek ilgisi

to the degree to which the value that was being generated in the economy

ekonomide üretilen değerin ne dereceye kadar

was in fact being reinvested back in.

tekrar yatırıma döndüğü idi.

And so what we have today is an ultrafinancialized industrial sector

Ve bugün elimizde olan şey ultra finansallaşmış bir sanayi sektörü

where, increasingly, a share of the profits and the net income

ve orada giderek artan biçimde, hisse kârları ve net gelirler

are not actually going back into production,

üretime, insani sermaye eğitimine,

into human capital training, into research and development

araştırma ve geliştirmeye dönmüyor,

but just being siphoned out in terms of buying back your own shares,

aksine kendi hisse senetlerini geri satın alma yoluyla hortumlanıyor,

which boosts stock options, which is, in fact, the way

bu da hisse senedi opsiyonlarını yukarı itiyor ve aslında bu yolla

that many executives are getting paid.

pek çok yönetici para kazanıyor.

And, you know, some share buybacks is absolutely fine,

Yani bazı hisse geri alımları kesinlikle iyidir

but this system is completely out of whack.

ama bu sistem tamamen işlemez durumda.

These numbers that I'm showing you here

Burada size gösterdiğim rakamlar,

show that in the last 10 years, 466 of the S and P 500 companies

son 10 yılda 500 S&P şirketinden 466'sının sadece kendi hisselerini

have spent over four trillion on just buying back their shares.

geri almaya 4 trilyondan fazla harcadığını gösteriyor.

And what you see then if you aggregate this up at the macroeconomic level,

Gördüğünüz şey, bunu makroekonomik düzeyde toplarsanız,

so if we look at aggregate business investment,

yani toplam iş yatırımının

which is a percentage of GDP,

GSYİH'deki yüzdesine bakarsak

you also see this falling level of business investment.

düşen iş yatırımı seviyesini de görürsünüz.

And this is a problem.

Bu bir sorun.

This, by the way, is a huge problem for skills and job creation.

Yeri gelmişken bu, beceriler ve iş yaratma için çok büyük bir sorun.

You might have heard there's lots of attention these days

Duymuş olabilirsiniz, "Robotlar işimizi mi alıyor?' sorusu

to, "Are the robots taking our jobs?"

bugünlerde yoğun ilgi çekiyor.

Well, mechanization has for centuries, actually, taken jobs,

Makineleşme yüzyıllardır insanların işini alıyor,

but as long as profits were being reinvested back into production,

ancak kâr tekrar üretime yatırıldığı zamanlarda

then it didn't matter: new jobs appeared.

bu önemli değildi, yeni işler ortaya çıkıyordu.

But this lack of reinvestment is, in fact, very dangerous.

Fakat bu yatırıma dönüş eksikliği aslında çok tehlikeli.

Similarly, in the pharmaceutical industry, for example, how prices are set,

Benzer biçimde, örneğin ilaç sanayiinde fiyat nasıl belirleniyor,

it's quite interesting how it doesn't look at these objective conditions

kolektif bir biçimde değerin yaratıldığı ekonomide

of the collective way in which value is created in the economy.

bu nesnel koşullara nasıl olup da bakmıyor, oldukça ilginç.

So in the sector where you have lots of different actors --

Bu sektörde birçok farklı aktörümüz var,

public, private, of course, but also third-sector organizations --

kamu, özel, tabii ki aynı zamanda üçüncü sektör kuruluşları

creating value,

değer yaratıyor,

the way we actually measure value in this sector

aslında bu sektörde

değeri doğrudan fiyat sistemiyle ölçüyoruz,

is through the price system itself.

Prices reveal value.

değeri fiyatlar gösteriyor.

So when, recently,

Geçenlerde,

the price of an antibiotic went up by 400 percent overnight,

bir antibiyotiğin fiyatı bir gecede %400 arttı

and the CEO was asked, "How can you do this?

ve CEO'ya şu soruldu: ''Bunu nasıl yaparsınız?

People actually need that antibiotic.

İnsanların bu antibiyotiğe çok ihtiyacı var.

That's unfair."

He said, "Well, we have a moral imperative

Bu adaletsiz.''

O da cevaben "Fiyatların pazarın kaldıracağı seviyeye

to allow prices to go what the market will bear,"

çıkmasına izin vermeye ahlaken zorunluyuz" dedi

completely dismissing the fact that in the US, for example,

ama örneğin, ABD Ulusal Sağlık Dairesi'nin

the National Institutes of Health spent over 30 billion a year

bu ilaçların üretilebilmesi için tıbbi araştırmalara

yılda 30 milyar harcadığı gerçeğini tamamen görmezden geldi.

on the medical research that actually leads to these drugs.

So, again, a lack of attention to those objective conditions

Yani, yine, nesnel koşullara fazla dikkat etmemek

and just allowing the price system itself to reveal the value.

ve fiyat sisteminin kendisinin değeri göstermesine izin vermekti.

Now, this is not just an academic exercise,

Bu sadece çok ilginç bir akademik egzersiz değildir.

as interesting as it may be.

All this really matters [for] how we measure output,

Bu durum, çıktıyı ölçme yöntemimizde,

to how we steer the economy,

ekonomiyi yönlendirmede,

to whether you feel that you're productive,

üretken hissedip hissetmediğinizde,

to which sectors we end up helping, supporting

hangi sektörleri destekleyeceğimizde

and also making people feel proud to be part of.

insanları parçası olmaktan gururlandırmada çok önemlidir.

In fact, going back to that quote,

Aslında şu söze dönersek,

it's not surprising that Blankfein could say that.

Blankfein'in bunu söylemesi şaşırtıcı değil.

He was right.

O haklıydı.

In the way that we actually measure production, productivity

"Ekonomideki üretim, üretkenlik

and value in the economy,

ve değeri ölçme yöntemimiz buysa

of course Goldman Sachs workers are the most productive.

tabii ki Golden Sachs çalışanları en üretken olanlar.

They are in fact earning the most.

Fiilen en çok kazanan onlar.

The price of their labor is revealing their value.

Emeklerinin fiyatı değerlerini gösteriyor."

But this becomes tautological, of course.

Ama bu elbette totolojik hale geliyor.

And so there's a real need to rethink.

Ve burada yeniden düşünmeye gerçekten ihtiyaç var.

We need to rethink how we're measuring output,

Çıktıyı nasıl ölçtüğümüzü yeniden düşünmeliyiz

and in fact there's some amazing experiments worldwide.

ve aslında dünya çapında bazı hayranlık verici deneyler var.

In New Zealand, for example, they now have a gross national happiness indicator.

Örneğin, Yeni Zelanda'da gayri safi milli mutluluk göstergesi var.

In Bhutan, also, they're thinking about happiness and well-being indicators.

Butan'da da mutluluk ve sağlık göstergeleri hakkında düşünüyorlar.

But the problem is that we can't just be adding things in.

Ama sorun şu ki, sadece bir şeyler eklemekle kalamayız.

We do have to pause,

Ekonomik krizden beri

and I think this should be a moment for pause,

aslında çok az şeyin değiştiği ortadayken

given that we see so little has actually changed

durup düşünmek

since the financial crisis,

ve değer yaratmayla değer hortumlamayı

to make sure that we are not also confusing

birbirine karıştırmadığımızdan

value extraction with value creation,

emin olmak zorundayız,

so looking at what's included, not just adding more,

neyi dahil ettiğimize bakmalıyız sadece eklemekle kalmayalım,

to make sure that we're not, for example, confusing rents with profits.

örneğin kiralarla kârları birbirine karıştırmamalıyız.

Rents for the classicals was about unearned income.

Klasikler için kira, kazanılmamış gelirle ilgiliydi.

Today, rents, when they're talked about in economics,

Bugün kiralar, ekonomide konuşulduğunda

is just an imperfection towards a competitive price

bazı asimetrileri çıkarırsanız rekabet edebileceğiniz

that could be competed away if you take away some asymmetries.

sadece bir rekabet fiyatı kusurudur.

İkinci olarak, klasiklerin "üretim sınırı" dediği şeye

Second, we of course can steer activities into what the classicals called

faaliyetleri tabii ki yönlendirebiliriz.

the "production boundary."

This should not be an us-versus-them,

Bu, bir "bize karşı onlar,"

big, bad finance versus good, other sectors.

büyük ve kötü finans, diğer iyi sektörlere karşı meselesi olmamalı.

We could reform finance.

Finans reformu yapabiliriz.

There was a real lost opportunity in some ways after the crisis.

Krizden sonra bazı açılardan gerçek bir fırsat kaçtı.

We could have had the financial transaction tax,

Kısa vadeciliğe karşı uzun vadeciliği ödüllendiren

which would have rewarded long-termism over short-termism,

finansal işlem vergisi getirebilirdik

but we didn't decide to do that globally.

ama küresel olarak bu kararı veremedik.

We can. We can change our minds.

Yapabiliriz. Fikrimizi değiştirebiliriz.

We can also set up new types of institutions.

Ayrıca yeni kurumlar oluşturabiliriz.

There's different types of, for example, public financial institutions worldwide

Dünyada küçük işletmelerin büyümesine yardımcı olan, altyapı ve inovasyonun

that are actually providing that patient, long-term, committed finance

gerçekleşmesine yardımcı olan sabırlı, uzun vadeli, kararlı finans sağlayan

that helps small firms grow, that help infrastructure and innovation happen.

farklı türlerde kamu finans kurumları var.

But this shouldn't just be about output.

Ama bu sadece çıktıyla ilgili olmamalı.

This shouldn't just be about the rate of output.

Bu sadece çıktının oranıyla ilgili olmamalı.

We should also as a society pause

Ayrıca toplum olarak durup şunu sormalıyız:

and ask: What value are we even creating?

Hatta biz hangi değeri yaratıyoruz?

And I just want to end with the fact that this week we are celebrating

Bu hafta Ay'a inişin 50. yıldönümünü kutladığımız

the 50th anniversary of the Moon landing.

gerçeğiyle bitirmek istiyorum.

This required the public sector, the private sector,

Ay'a gidiş, kamu sektörünün, özel sektörün,

to invest and innovate in all sorts of ways,

sadece havacılık alanında değil, her türden yatırım ve yenilik

not just around aeronautics.

yapmasını gerektirmişti.

It included investment in areas like nutrition and materials.

Beslenme ve malzeme gibi alanlara yapılan yatırımları da içeriyordu.

There were lots of actual mistakes that were done along the way.

Bu yolda giderken birçok güncel hata yapıldı.

In fact, what government did was it used its full power of procurement,

Aslında hükûmetin yaptığı şey, örneğin bazıları başarısız kalan

for example, to fuel those bottom-up solutions,

sıfırdan çözümlere yakıt sağlamak için

of which some failed.

tüm tedarik gücünü kullanmasıydı.

But are failures part of value creation?

Peki, başarısızlıklar değer yaratmanın bir parçası mıdır?

Or are they just mistakes?

Yoksa onlar sadece hata mıdır?

Or how do we actually also nurture the experimentation,

Ya da deney, deneyerek ve yanılarak, yanılarak ve yanılarak

the trial and error and error and error?

aslında deneyi nasıl geliştiriyoruz?

Bell Labs, which was the R and D laboratory of AT and T,

AT&T'nin AR-GE laboratuvarı Bell Labs,

actually came from an era where government was quite courageous.

esasında hükûmetin oldukça cesur olduğu bir dönemden kalma.

It actually asked AT and T that in order to maintain its monopoly status,

Hükûmet AT&T'den tekel statüsünü koruması için

it had to reinvest its profits back into the real economy,

kârını tekrar gerçek ekonomiye, yeniliklere

innovation

telekomünikasyon ötesi yeniliklere

yatırım olarak döndürmesini istedi.

and innovation beyond telecoms.

That was the history, the early history of Bell Labs.

Bell Labs'ın tarihi, başlangıcı böyleydi.

So how we can get these new conditions around reinvestment

Öyleyse iklim değişikliği gibi zamanımızın en büyük zorluklarından

to collectively invest in new types of value

bazılarına yönelik yeni değer türlerine

toplu olarak yatırım yapmak için

directed at some of the biggest challenges of our time,

yeniden yatırımla ilgili bu yeni koşulları nasıl elde edebiliriz?

like climate change?

This is a key question.

Bu kilit bir soru.

But we should also ask ourselves,

Ama kendimize şunu soralım:

had there been a net present value calculation

Günümüzün değer hesaplamaları ve maliyet-fayda analizleri

or a cost-benefit analysis done

o zamanlar yapılmış olsaydı

about whether or not to even try to go to the Moon and back again

bir kuşakta başardığımız aya seyahati yapar mıydık, buna kalkışır mıydık?

in a generation,

we probably wouldn't have started.

Muhtemelen bu işe hiç başlamazdık.

So thank God,

Tanrı'ya şükürler olsun,

because I'm an economist, and I can tell you,

bir ekonomistim ve size şunu söyleyebilirim ki

value is not just price.

değer sadece fiyat değildir.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)