What a Living Whale Is Worth -- and Why the Economy Should Protect Nature | Ralph Chami | TED

Çeviri: Elif Usta Gözden geçirme: Eren Gokce

In 2017, I confided in a dear friend of mine

2017 yılında çok sevdiğim bir arkadaşıma hayattaki en büyük dileğimin

that my lifelong wish was to see the blue whales.

mavi balinaları görmek olduğunu söyledim.

Before I knew it, I found myself with a bunch of researchers

Ne olduğunu anlamadan kendimi Cortez denizinde

in the Sea of Cortez studying the blue whales.

mavi balinaları inceleyen bir grup araştırmacıyla birlikte buldum.

We used to be in a boat 25 foot long.

25 feet uzunluğunda bir gemideydik.

And next to us ...

Ve hemen yanımızda...

is this majestic creature

bu görkemli yaratık

feeding gracefully next to us.

zarif bir şekilde besleniyordu.

Now you have to understand, at that point in time,

Şunu bilmeniz gerekir ki, o zamanlar mavi balinalar

I knew nothing about blue whales, or whales in general.

ya da genel olarak balinalar hakkında hiçbir şey bilmiyordum.

I'm just a financial economist.

Ben sadece bir finansal ekonomistim.

But I learned something from them, which was really incredible.

Ama onlardan bir şey öğrendim ki bu gerçekten inanılmazdı.

It was already known in the science that whales capture so much carbon

Bilim dünyasında balinaların gövdelerinde ve dolaylı yollardan

on their body and indirectly.

çok fazla karbon tuttukları zaten biliniyordu.

And that's, of course, very important for us

Ve elbette, bu bizim için çok önemli

because we are all facing the climate calamity

çünkü hepimiz iklim felaketiyle yüz yüzeyiz

and we are all talking about how to grab carbon dioxide

ve hepimiz atmosferdeki karbondioksiti

nasıl tutacağımızı konuşuyoruz.

from the atmosphere.

Well, it turns out that the whales

Balinaların beslenme ve dışkılama yoluyla

grab so much carbon dioxide from the atmosphere --

atmosferden çok fazla karbondioksit aldıkları

by the way, they eat and they poop.

ortaya çıktı.

Yeah. It's all about food.

Evet. Her şey yemekle alakalı.

So how does the whale system work?

Peki balina sistemi nasıl işliyor?

Well, it starts in the oceans.

Sistem, okyanuslarda başlar.

There's these microscopic organisms called phytoplankton.

Fitoplankton adı verilen mikroskobik organizmalar var.

Those phytoplankton do something really incredible.

Bu fitoplanktonlar muhteşem şeyler yapıyorlar.

They grab so much carbon dioxide from the atmosphere,

Atmosferden karbondioksiti alıyorlar

and they return oxygen to all of us.

ve bizlere oksijen olarak geri veriyorlar.

Now how much carbon dioxide do they grab from the atmosphere?

Peki atmosferden ne kadar karbondioksit alıyorlar?

About 37 gigatons of carbon dioxide from the atmosphere.

Atmosferden yaklaşık 37 gigaton karbondioksit.

Truly the lungs of the planet are in the ocean.

Gezegenin akciğerleri hakikaten okyanusta.

Now, if you want to visualize what 37 gigatons mean,

37 gigatonun ne anlama geldiğini gözünüzde canlandırmak isterseniz,

that's the equivalent of the carbon

bu her yıl 4 Amazon ormanının

that is grabbed by four Amazon forests per year.

tuttuğu karbona eşdeğerdir.

That's how much is being sucked in by these photosynthetic organisms.

Fotosentetik organizmalar tarafından emilen miktar bu kadardır.

Now larger creatures called krill

Kril adı verilen daha büyük canlılar

love to eat phytoplankton directly or indirectly.

doğrudan veya dolaylı olarak fitoplankton yemeyi severler.

And the whales love to feed on the krill.

Ve balinalar kriller ile beslenmeye bayılırlar.

They feed so much on the krill that they grow bigger and bigger,

Krilleri o kadar çok yerler ki büyüdükçe büyürler

and they store carbon in their body.

ve karbonu vücutlarında depolarlar.

How much carbon do they store in their body?

Vücutlarında ne kadar karbon depolarlar?

Roughly about seven to nine tons of carbon on their body.

Vücutlarında kabaca 7 ila 9 ton arasında karbon bulunur.

If you want to convert that to carbon dioxide,

Bunu karbondioksite çevirmek isterseniz,

that's about 33 tons of carbon dioxide being kept out of the atmosphere

tek bir balinanın vücudunda yaklaşık 33 ton karbondioksitin

atmosferden uzak tutulduğu anlamına gelir.

on the body of a single whale.

If you want to visualize that,

Bunu gözünüzde canlandırmak isterseniz,

that’s the work of 1,500 trees

tek bir balinanın vücudunda

on the body of a single whale.

1.500 ağacın yaptığı işe tekabül eder.

OK?

Tamam mı?

But those guys, because they eat a lot,

Ama bu arkadaşlar çok yediği için,

what do you do next?

sonra ne yapacaklar?

You poop a lot.

Çok fazla dışkılayacaklar.

And their poop turns out to be incredibly important

Ve dışkılarının inanılmaz derecede önemli olduğu ortaya çıktı

because it fertilizes the phyto.

çünkü fitoplanktonları gübreliyorlar.

So you have this wonderful cycle.

Böylece muhteşem bir döngüye sahip oluyorsunuz.

OK? The whale feeds on the krill, the krill feeds on the phyto,

Tamam? Balinalar kriller ile beslenir, kriller fitoplanktonlar ile beslenir

and the phyto eats the poop of the whales to get more active.

ve fitoplanktonlar daha aktif olmak için balinaların dışkısını kullanır.

And when the phyto gets more active,

Ve fitolar daha da aktifleştikçe,

it grabs more carbon dioxide from the atmosphere.

atmosferden yakaladıkları karbondioksit miktarı artar.

So just imagine: the whales, they capture carbon on their body.

Bir düşünün: Balinalar, onlar gövdelerinde karbonu tutuyorlar.

Unfortunately, at some point they die,

Maalesef ki, önünde sonunda hayatları sona eriyor

and they're so heavy they sink to the bottom of the ocean.

ve öylesine ağırlar ki okyanusun dibine batıyorlar.

And anything below a thousand meters is sequestered almost forever.

Ve bin metrenin altında ne varsa neredeyse sonsuza kadar tecrit edilmiş durumda.

And through their poop they also fertilize phyto,

Ve dışkıları aracılığıyla fitoplanktonları gübreliyorlar,

making phyto even more active,

bu fitoları daha aktif hâle getirerek

grabbing more carbon dioxide from the atmosphere.

atmosferden daha fazla karbondioksit almalarını sağlıyor.

So in a sense, the whales are incredible allies

Yani bir anlamda, balinalar iklim değişikliği ile mücadelede

in the fight against climate change.

harika müttefikler.

Now that's good news, right? Yeah.

Bu iyi bir haber, değil mi? Evet.

Except that whales are dying.

Balinaların ölmesi dışında.

They're dying from ship strikes.

Gemi çarpmaları nedeniyle ölüyorlar.

They're dying from pollution, they're dying from entanglements.

Kirlilik nedeniyle ölüyorlar, ağlara takılarak ölüyorlar.

In fact, they're dying because our current economic system

Aslına bakarsanız, ölüyorlar çünkü mevcut ekonomik sistemimiz

puts a zero value on a living whale.

yaşayan bir balinaya sıfır değer biçiyor.

But chop a whale, sell it for its meat, it acquires a value.

Ama bir balinayı doğra, etini sat, bu değer kazanıyor.

The value of a living whale is zero, zero dollars,

Yaşayan bir balinanın değeri sıfır, tam olarak sıfır dolar,

zero in any currency.

herhangi bir para biriminde de sıfır.

I'm a financial economist.

Ben bir finansal ekonomistim.

And I'm listening to these scientists bemoaning what's happening to the whales.

Ve bilim insanlarının balinalara olanlara dair yakınmalarını dinliyorum.

Yardım etmek istedim ama nasıl yardım edeceğimi bilmiyordum.

And I wanted to help. I didn't know how to help.

And I thought, wait a minute.

Ve düşündüm ki, dur bir dakika.

Maybe I can bring your message to the audiences around the world.

Belki mesajınızı dünyanın dört bir yanındaki izleyicilere ulaştırabilirim.

Maybe I can translate all of that value, those services they do for us

Belki de tüm bu değeri ve bizim için yaptıkları hizmetleri

in a language that we can all understand.

hepimizin anlayacağı bir dile tercüme edebilirim.

Unfortunately, it's a language of dollars and cents.

Ne yazık ki; bu dil, dolarların ve sentlerin dili.

So I set out with my team to value the services of a whale

Ben de ekibimle birlikte bir balinanın hizmetlerine değer biçmek için yola çıktım

but one service -- because the whales do a whole host of things.

ama tek bir hizmete -- çünkü balinalar pek çok şey yaparlar.

But I just wanted to value one thing,

Ama ben sadece bir şeye değer vermek istiyorum,

which is what is the value

o da karbon tutma hizmetlerinin

of their carbon sequestration service to us?

bizim için değeri nedir?

Now how would you do something like that? After all, the whale is a living system.

Şimdi böyle bir şeyi nasıl yapardınız? Sonuçta, balina yaşayan bir sistem.

The whale captures carbon on her body,

Balinalar karbonu gövdelerinde tutarlar

and she gives birth to baby whales

ve bebek balinaları doğururlar

who also grow up to capture carbon on their body.

ki bu bebek balinalar da büyür ve aynı şeyi yapar.

And they give birth to whales and so forth,

Ve onlar da bebek balinaları dünyaya getirirler vs...

and indirectly through the fertilization of phyto.

ve dolaylı yoldan da olsa fitoplanktonların gübrelenmesi.

So how would you do something like this?

Böyle bir şeyi nasıl yapardınız?

Well, to do that,

Bunu yapmak için,

I had to resort to what I do best, which is valuation.

en iyi yaptığım şeye, yani değer biçmeye başvurmak zorunda kaldım.

I looked at it, I said, wait a minute.

Ona baktım ve dedim ki, bir dakika.

This looks like a share of stock that pays dividends.

Bu, temettü ödeyen bir hisse senedine benziyor.

Except those dividends are live dividends. They give birth to more dividends.

Tek bir farkla, bu temettüler canlı. Onlar daha fazla temettüye hayat veriyor.

So if I were to track the whale over her lifetime

Öyleyse balinayı yaşamı boyunca izler

and keep track of all these dividends

ve tüm bu kâr paylarını

gelecekte de takip edersem

into the future,

and then multiply that by the price of carbon,

ve daha sonra bunu karbon fiyatıyla çarpıp,

and discount that all the way to the present,

bugüne indirgersem,

I can figure out what is the present value,

tek bir balinanın yaşam boyu kazancının

discounted present value,

bugünkü değerini,

of the lifetime earnings of a single whale.

indirgenmiş bugünkü değerinin ne olduğunu bulabilirim.

Ne kadar olduğunu bilmek ister misiniz?

Would you like to know how much?

(Applause)

(Alkışlar)

Would you like to know how much?

Ne kadar olduğunu bilmek ister misiniz?

Audience: Yes!

Seyirci: Evet!

RC: At least three million dollars.

RC: En az 3 milyon dolar.

At least.

En az.

Because I'm leaving so much out of this.

Çünkü çok fazla şeyi dışarıda bırakıyorum.

But I just wanted to tell the good news that I heard on that boat.

Ben sadece o gemide duyduğum iyi haberi size söylemek istedim.

I didn't know what to do. I was trying to help them out.

Ne yapacağımı bilmiyordum. Onlara yardım etmeye çalışıyordum.

But there's more good news. Would you like to hear it?

Ama başka iyi haberler de var. Duymak ister misiniz?

Audience: Yes!

Seyirci: Evet!

RC: Their cousins on land, the elephants in the forests of Africa,

RC: Karadaki kuzenleri, Afrika ormanlarındaki filler,

in the Congo Basin,

Kongo Havzası’nda,

they do the same thing.

onlar da aynı şeyi yapıyorlar.

Turns out the way they walk and they eat and they poop,

Görünen o ki; yürüyerek, yemek yiyerek ve kaka yaparak,

they increase carbon sequestration in the trees, in the forests

ağaçlardaki ve ormanlardaki karbon tutulmasını

between seven and 14 percent.

yüzde 7 ila 14 arasında artırıyorlar.

Just imagine, just by frolicking around,

Düşünün, sadece etrafta gezinerek

they're helping us to grab carbon dioxide from the atmosphere and fix it.

atmosferdeki karbondioksiti alıp düzeltmemize yardımcı oluyorlar.

So I thought, hey, maybe, maybe we can value their services to.

Ben de düşündüm ki, hey, belki onların hizmetlerine de bir değer biçebiliriz.

Right? Same thing.

Doğru? Aynı şey.

But again, use the same model of valuation.

Ama yine aynı değerleme modelini kullanın.

You follow the same methodology,

Aynı metodolojiyi takip edin

and you discount all of that to the present.

ve hepsini bugüne indirgeyin.

And you ask yourself, what is the value

Ve kendinize şunu sorun:

of a single elephant's carbon sequestration service?

Tek bir filin karbon tutma hizmetinin değeri nedir?

Would you like to know how much?

Ne kadar olduğunu bilmek ister misiniz?

Audience: Yes!

Seyirci: Evet!

RC: Here we go.

RC: İşte başlıyoruz.

2.6 million dollars.

2,6 milyon dolar.

Would you like to hear some more good news?

Birkaç iyi haber daha duymak ister misiniz?

Audience: Yes!

Seyirci: Evet!

RC: Aside from forests --

RC: Ormanlardan başka --

because we are land people, we just think of forests --

çünkü biz kara insanlarıyız, sadece ormanları düşünürüz --

go a little bit into the water.

biraz da suyun içine girelim.

Seagrass, saltmarsh mangroves, kelp forests, peatlands, wetlands --

Deniz çayırları, tuzlu bataklık mangrovları, yosun ormanları,

these are living systems that suck in so much carbon dioxide

turbalıklar, sulak alanlar -- bunlar hayal gücünüzün ötesinde

çok fazla karbondioksit emen canlı sistemlerdir

beyond your imagination,

and they keep it forever in their roots

ve onları rahat bıraktığınız ve onlara baktığınız sürece

as long as you leave them alone and you look after them.

sonsuza kadar karbondioksiti köklerinde tutarlar.

So ...

O hâlde ...

If you think these numbers are big,

Eğer bu sayıların büyük olduğunu düşünüyorsanız,

wait till you see what I'm about to tell you next.

şimdi anlatacaklarımı duyana kadar bekleyin.

In seagrass alone,

Tek başına deniz çayırında,

seagrass alone, carbon sequestration.

sadece deniz çayırı, karbon tutma miktarı...

How much do you think is the value of the global --

Sizce dünya çapındaki deniz çayırlarının değeri ne kadardır --

If you look at globally the seagrass

eğer dünya genelindeki tüm deniz çayırlarına bakar

and you value their carbon sequestration service,

ve karbon tutma hizmetlerine değer biçerseniz,

how much you think it's worth?

sizce bunun değeri ne kadardır?

You ready?

Hazır mısınız?

2.3 trillion dollars.

2,3 trilyon dolar.

That's the size of the German stock market.

Bu Alman borsasının büyüklüğüdür.

Now.

Şimdi.

What does this tell us?

Bu bize ne anlatıyor?

This tells us that a living and thriving nature

Bu da bize, yaşayan ve gelişen bir doğanın

is not only valuable intrinsically,

sadece özünde değerli olmadığını,

it's also financially valuable to us.

aynı zamanda bizim için finansal olarak da değerli olduğunu gösteriyor.

Question is, what do you do with this?

Soru şu: Bununla ne yapacaksınız?

So the science tells us what a wondrous Earth we are on.

Bilim bize ne kadar harika bir Dünya üzerinde olduğumuzu söylüyor.

We can value it in dollars and cents.

Dolar ve sent cinsinden değer biçebiliriz.

Question is, what are you going to do with it?

Soru şu: Bununla ne yapacaksınız?

Well, guess what? We can build a whole economy

Bilin bakalım ne? Bütün bir ekonomiyi

around a living and thriving nature,

yaşayan ve gelişen doğa etrafında inşa edebiliriz,

not an extractive view of nature,

doğayı tüketen bir bakış açısıyla değil,

but a regenerative view of nature.

doğayı yenileyen bir bakış açısıyla.

And that economy --

Ve bu ekonomi --

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

That economy is going to deliver for us sustainable and shared prosperity

Bu ekonomi bize, büyük küçük herkes için, bu gezegendeki tüm canlılar için

for all, big and small, all creatures on this planet.

sürdürülebilir ve paylaşılan bir refah sağlayacaktır.

It does not have to be I win, you lose.

Ben kazanırım, sen kaybedersin diye bir şey yok.

It is a win-win.

Bu bir kazan-kazan.

I'm going to show you how.

Size nasıl olacağını göstereceğim.

From there we can build --

Oradan inşa edebiliriz --

In order to build that economy, we need three things.

Bu ekonomiyi inşa etmek için üç şeye ihtiyacımız var.

We need the science, the accounting, the scientific accounting.

Bilime, muhasebeye ve bilimsel muhasebeye ihtiyacımız var.

What is it that you have? How much of it do you have?

Neye sahipsiniz? O şeyin ne kadarına sahipsiniz?

Then people like me, financial economists, come around and they say,

Daha sonra benim gibi finansal ekonomistler gelir ve derler ki,

"What is the value of what you have?"

“Sahip olduğunuz şeyin değeri nedir?”

The reason we value it is just to basically translate it

Buna değer biçmemizin nedeni,

into the language that policymakers can understand

temelde bunu politika yapıcıların anlayabileceği bir dile çevirmek

so they can make decisions.

ve böylece karar almalarını sağlamaktır.

That's all. It's a translation.

Hepsi bu. Sadece çeviri.

But then the third pillar is very important,

Ancak üçüncü ayak çok önemlidir

which is the legal framing.

ki bu da yasal çerçevedir.

The legal framing is very important

Yasal çerçeve çok önemlidir

because we need to protect the rights of nature,

çünkü yaşayan ve gelişen doğanın

a living and thriving nature.

haklarını korumak zorundayız.

Three things. Once you do these three things,

Üç şey. Bir kez bu üç şeyi yaptığınızda,

you can create markets around nature.

doğa etrafında pazarlar oluşturabilirsiniz.

When I say markets around nature,

Doğa etrafında pazarlar dediğimde,

not an extractive view of nature, but a regenerative view of nature.

doğayı tüketen bir bakış açısı ile değil, doğayı yenileyen bir bakış açısı ile.

And I'm going to show you how.

Size nasıl yapılacağını göstereceğim.

I'm going to show you how.

Size nasıl yapılacağını göstereceğim.

Gabon has 57,000 elephants.

Gabon’da 57.000 fil var.

If you leave them alone, they can grow to 195,000 elephants.

Eğer onları kendi hâllerine bırakırsanız, sayıları 195.000 fili bulabilir.

Gabon can sell the carbon offsets of its elephants.

Gabon filleri sayesinde elde ettiği karbon dengesini satabilir.

Imagine -- because those elephants are grabbing carbon in the trees --

Düşünün, bu filler ağaçlardaki karbonu yakaladıkları için

they can sell the carbon offsets of their elephants.

fillerinin karbon denkliklerini satabilirler.

To whom?

Kime?

To us because we're all enamored

Bize; çünkü hepimiz karbon sıfır,

with going carbon zero, carbon negative, carbon neutral.

karbon negatif, karbon nötr olma sevdasındayız.

And our money will come in to look after these elephants in perpetuity.

Ve paramız bu fillere ebediyen bakmak için devreye girecek.

OK? So how much revenue can Gabon get out of it?

Tamam mı? Peki Gabon bundan ne kadar gelir elde edebilir?

One billion dollars a year from allowing these elephants to frolic freely,

Bu fillerin özgürce dolaşmalarına, hiçbir şeye bağlı kalmamalarına,

not be tied to anything,

sadece kendi hâllerine bırakılmalarına izin vererek

just by leaving them alone.

yılda bir milyar dolar.

Those elephants, by the way, they walk, they poop,

Bu arada filler yürüyorlar, kaka yapıyorlar,

just being, having babies, doing whatever they do,

sadece var oluyorlar, yavruluyorlar, ne yapıyorlarsa yapıyorlar,

they help carbon sequestration in the forests.

ormanlarda karbon tutulmasına yardımcı oluyorlar.

A forest without animals is dead.

Hayvanlar olmadan bir orman ölüdür.

It's not about flora. It's about flora and fauna.

Bu bitki örtüsüyle ilgili değil. Bitki örtüsü ve hayvanlarla ilgili.

It's about nature itself.

Doğanın kendisiyle ilgili.

That's what the message is.

İşte mesajımız bu.

Who would buy these carbon offsets?

Bu karbon dengelemelerini kim satın alır?

All these companies and countries

Karbon sıfır, karbon negatif, karbon nötr taahhütlerinde bulunan

that made commitments to carbon zero, carbon negative, carbon neutral.

tüm bu şirketler ve ülkeler.

They would buy the carbon offsets, or carbon credits if you like.

Karbon dengelemelerini ya da isterseniz karbon kredilerini satın alacaklardır.

The money would flow in from these ecosystem services --

Bu ekosistem hizmetlerinden - ister balinalar, filler, mangrovlar,

be it the whales, be it the elephants, be it mangrove, seagrass, saltmarsh --

ister deniz çayırları, tuzlu bataklıklar olsun - para akacaktır

and the money goes in by contract,

ve para, doğayı ebediyen korumak için

using blockchain technology to look after nature in perpetuity --

- çok önemli -

ve doğanın koruyucularını ebediyen korumak için

very important --

and to look after the stewards of nature in perpetuity.

blok zinciri teknolojisini kullanarak sözleşmeyle içeri aktarılıyor.

And the stewards of nature are the local and the indigenous population.

Doğanın koruyucuları ise yerel ve yerli halktır.

They're the ones who are doing the conservation, not you and me.

Koruma işini onlar yapıyor, siz ve ben değil.

(Applause)

(Alkışlar)

Once we do that --

Bunu yaptığımızda,

Notice what it is.

neler olduğuna dikkat edin.

It's a win for nature.

Doğa için bir kazançtır.

It's a win for the economy.

Ekonomi için bir kazançtır.

The government will make money

Hükûmet para kazanacak

because the government is going to get all that revenue.

çünkü hükûmet tüm bu geliri elde edecek.

It will change its fiscal stance.

Mali tutumunu değiştirecek.

It will diversify its economy. It will grow in a sustainable way.

Ekonomisini çeşitlendirecek. Sürdürülebilir bir şekilde büyüyecek.

It's a win for the environment.

Çevre için bir kazançtır.

It's a win for all of these creatures that have suffered so much at our hands.

Bizim ellerimizde çok acı çeken tüm bu canlılar için bir kazançtır.

It’s a win for this beautiful Earth of ours.

Bu güzel Dünyamız için bir kazançtır.

As Carl Sagan once said,

Carl Sagan’ın bir zamanlar dediği gibi,

“The only Earth we’ll ever know.

“Bildiğimiz tek Dünya.

The only home we'll ever know."

Bildiğimiz tek ev.”

It's a win for us.

Bizler için bir kazançtır.

We are taking this work

Afrika’daki bu çalışmayı

in Africa to Liberia, Cameroon, Kenya, South Africa.

Liberya, Kamerun, Kenya ve Güney Afrika’ya taşıyoruz.

We're taking this work to the Americas, Chile, Argentina.

Bu çalışmayı Amerika’ya, Şili’ye, Arjantin’e götürüyoruz.

We're doing it in the US and in the UK.

Bu çalışmayı ABD’de ve İngiltere’de yapıyoruz.

Imagine, it just started with just a wish of mine to see a blue whale.

Düşünün, her şey sadece mavi bir balina görme dileğimle başladı.

Little did I know it's going to end up with a vision

Bunun yarın için nasıl yaşamamız gerektiğine dair

of how we ought to live for tomorrow.

bir vizyonla sonuçlanacağı hiç aklıma gelmemişti.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)