How Comic Strips Create Better Health Care | Sam Hester | TED

Transcriber: Leslie Gauthier

Çeviri: F. Buket TOĞAÇAR Gözden geçirme: İlker ÖZBAŞ

This is the story of how I used comics

Bu, anneme bakıcılık yaparken

to help me in my role as a caregiver for my mom

karikatürlerin işimi hayal edilemeyecek kadar

in a way I couldn’t have imagined.

kolaylaştırmasının öyküsü.

When I was thinking about how to tell that story,

Öykümü nasıl anlatacağımı düşünürken

I talked a lot about it with my mom.

anneme sıkça danıştım.

That’s because the story is hers.

Çünkü bu onun öyküsü.

My mom’s name is Jocelyn,

Annemin adı Jocelyn.

and we’re not alike.

Ve hiç benzemiyoruz.

She’s an optimist.

Optimist biri.

I worry about all the terrible things that are going to go wrong.

Bense ters gidecek her şeyin kaygısıyla boğuşuyorum.

She’s impulsive.

O fevri,

I’m cautious.

bense temkinliyim.

We’re so different

Öyle farklıyız ki

that it took me a long time to realize we had something important in common.

önemli bir ortak noktamız olduğunu

çok geç fark ettim.

We both respond to challenges by writing stories.

İkimiz de zorluklarla öyküler yazarak savaşıyoruz.

It took me such a long time to notice that we had this in common

Yazdığımız öyküler çok farklı olduğundan

because the stories we wrote were so different.

bu ortak noktayı keşfetmem uzun sürdü.

She self-published a book of poems and short stories

20 yıldır Parkinsonla yaşamak üzerine

about living with Parkinson’s disease over the last 20 years.

şiirler ve kısa öykülerin olduğu bir kitap bastı.

I write comics like this one.

Ben şöyle karikatürler çiziyorum.

And my comics are about stuff like life with my mom.

Çizimlerimde annemle hayatımız gibi şeyler var.

Now, over the years, my mom and I got used to her physical health challenges,

Aradan zaman geçti ve annemin

fiziksel sağlık sorunlarına alıştık.

but a while ago she started having cognitive challenges too.

Ancak bu kez bilişsel sorunlarla karşılaştık.

She couldn’t write stories anymore,

Artık öykü yazamıyordu.

and communication between us kept getting harder.

İletişim kurmakta güçlük çekiyorduk.

My mom’s doctor didn’t get it.

Doktoru durumu anlamadı.

He asked her questions like, “Well, what city are you in?”

Doktor, “Hangi şehirdeyiz?”

She knows the answer.

“Hangi yıldayız?”

He asked, “What year is it?”

gibi sorular sorduğunda

Well, she knew that answer too.

annem doğru cevaplıyordu.

He just said, “You’re fine!”

O da “Bir şeyin yok.” diyordu.

But my mom had been having hallucinations.

Ama annem halisünasyonlar görüyordu.

She sometimes thought she was surrounded by ghostly people.

Bazen yanında hayaletler olduğunu sanıyordu.

The doctor couldn’t see it,

Doktor göremese de

but my mom could ...

annem görüyordu.

and now so can you.

Ve şimdi sizler de görebiliyorsunuz.

I want to tell you about graphic medicine,

Sağlık ve karikatür arasında bir köprü kuran

a growing movement

ve gittikçe büyüyen

that refers to an unlikely partnership between health care and comics.

bir akım olan grafik tıptan bahsetmek istiyorum.

Now, at the heart of this movement

Bu akımın merkezinde

is a kind of a comic called a graphic pathography.

bir karikatür türü, grafik patografi yer alıyor.

A graphic pathography just means a story about illness

Grafik patografi görseller aracılığıyla anlatılan

that’s told in a visual medium.

hastalık öyküleridir.

This comic is that kind of a story.

Az önceki karikatür buna bir örnek.

You can see the ghostly hallucinations,

Halisünasyonları siz de görüyor

and you’re invited to feel empathy for the patient’s experience.

ve hastanın yaşadığı şeyi anlayabiliyorsunuz.

You can share my mom’s concern

Semptomlarının anlaşılmadığından

that her symptoms have not been recognized.

siz de endişelenebiliyorsunuz.

That’s one way that words and pictures can work together

Kelimeler ve resimler kullanılarak sağlık öyküleri

to tell a health care story.

anlatılabilir.

And this is something anyone can do.

Üstelik, herkes yapabilir bunu.

You might be thinking, “No, I’m not a comics artist.”

“Karikatürist değilim ki ben” diye düşünebilirsiniz.

But that’s OK.

Sorun yok.

You don’t have to be.

Olmasanız da olur.

A health care story can benefit from very simple pictures.

Çöp adamlarla bile sağlık öyküsü anlatabilirsiniz.

I'm going to show you how,

Nasıl olduğunu göstereceğim.

but we’ve got to go back a few years

Ama önce gösterdiğim resimleri

to a time before I drew those pictures that I just shared.

çizdiğim zamanlara dönmek istiyorum.

My mom’s condition got worse,

Annemin duyurumu kötüleştiği için

and we were in the hospital a lot.

günlerimiz hastanede geçiyordu.

By this time, hallucinations and early-stage dementia made it hard

Halisünasyonlar ve başlangıç aşamasındaki bunama

for her to explain what was going on.

derdini anlatmasını engelliyordu.

And it was hard for the hospital staff to trust her.

Hastane çalışanları da anneme güvenemiyorlardı.

I was constantly hanging around the hospital.

Hastaneden ayrılmıyordum.

I felt like everything depended on me.

Sanki her şey bana bağlıydı.

Doctors and nurses came and went,

Doktor ve hemşireler

arriving and leaving unexpectedly.

daima gelip gidiyorlardı.

I felt like I was standing at the side of a highway,

Otobanın kenarında durmuş hızla geçen araçların

trying to get the attention of the drivers racing past.

dikkatini çekmeye çalışıyor gibiydim.

There was this one evening when I really had to get home to my kids,

Bir keresinde, çocuklarım evde bekliyor olsa da

but I didn't want to leave the hospital

annem yeni bir semptom gösterdiği için

because my mom had been having this weird symptom.

hastaneden ayrılamamıştım.

She was leaning off to the left,

Sol tarafa eğilmişti.

her head and upper body slumped sideways.

Kafası ve üst vücudu yana düşmüştü.

During the day, she’d slide out of her wheelchair,

Gün içinde tekerlekli sandaliyeden

and her leg would get caught in the wheels.

yatağa geçerken bacağı tekere takılıyordu.

And at night,

Geceleriyse, vücudunu düzeltemediği için

her inability to straighten out her body made it hard for her to get a good sleep.

uykusunu alamıyordu.

Now, the doctor was aware of this,

Doktorlar durumun farkındaydı.

and we’d ruled out the possibility

Ve felç gibi

that there was anything dangerous going on like a stroke.

tehlikeli bir durum olmadığını biliyorduk.

But still, I didn’t want to leave

Yine de gitmek istemiyordum.

because the night staff were going to arrive

Çünkü vardiyası başlayan gece ekibi

and they didn't know my mom.

annemi tanımıyordu.

This sideways posture didn’t have anything to do

Yana yatık duruşunun

with the reason she’d been admitted to the hospital.

hastaneye yatırılma sebebiyle hiç alakası yoktu.

They might just overlook it.

Önemsemeyebilir

Or if they did notice it,

hatta fark etmeyebilirlerdi.

they might assume this was just her regular posture.

Normal duruşu olduğunu sanabilirlerdi.

And it really wasn’t.

Ama normali bu değildi.

I didn’t know what to do.

Ne yapacağımı bilmiyordum.

And that’s when it came to me:

Sonra aklıma bir fikir geldi.

a picture could help.

Resimle anlatabilirdim.

So I drew one.

Çizdim ben de.

I wrote “Help for Jocelyn.”

“Jocelyn’e yardım et” yazdım.

“She leans to the left.

“Vücudu sola yatıyor.

Please support wheelchair and bed with pillows.”

Sandaliyeyi ve yatağı yastıkla destekle lütfen”

I drew a circle around the leg that kept getting injured,

Sürekli zarar gören bacağını daire içine aldım.

and I drew my mom lying in bed,

Ve annemi yatarken çizip

and I wrote, “This is a comfy sleeping position!”

“Bu şekilde rahat uyuyabilir” yazdım.

I taped it up on the wall above her bed,

Başlığının üstüne asıp hastaneden çıktım.

and I left.

And suddenly I felt I didn’t need to keep standing

Ve aniden, otobanın kenarında durmama

at the side of the highway.

gerek kalmadığını hissettim.

As if I just planted a big sign at the side of the road

Sanki yolun kenarına herkesin görebileceği

that anyone passing by would see,

kocaman bir tabela çakmıştım,

and I could go home.

ve eve dönebilirdim.

Thanks to that picture,

O gece resim sayesinde

I got a good night’s sleep.

güzel bir uyku çektim.

And so did my mom.

Annem de öyle.

When I went back the next morning,

Sabah hastaneye gittiğimde

I saw that someone had propped up her left arm with a pillow.

sol kolunun altına yastık konduğunu gördüm.

A nurse who I’d never met had seen the picture

Tanımadığım bir hemşire resim sayesinde ne yapacağını

and known what to do.

anladığını söyledi.

This was the first of so many pictures I drew to help my mom,

Anneme yardım etmek için çizdiğim ilk resimdi.

and what surprised me was how fast this worked.

Ve işe yaramasına çok şaşırmıştım.

I carried pictures like this around with me everywhere I went

Sürekli açıklama yapmamak için

to pull out whenever I needed them to save me explaining things again.

yanımda böyle resimler taşımaya başladım.

And I learned that a picture’s worth a thousand words

Bir resmin bin kelimeye bedel olduğunu

that you just don’t have time to say.

işte o zaman öğrendim.

Then my mom was moved to another part of the hospital,

Annem başka bir bölüme sevk edildiğinde

and there was a whole new team of staff members who didn’t know her,

yeni sağlık ekibi onu hiç tanımadığı için

so I got ready to start drawing some new pictures.

yeni resimler çizmeye başladım.

But then I thought ...

Ama sonra...

when I drew those first pictures for my mom,

önceki resimleri düşününce

I’d made choices about what health care issues to highlight on her behalf.

hangi sorunları vurgulayacağıma annem adına karar verdim.

At that time, she hadn’t had the words to speak for herself,

O sırada, derdini anlatacak kadar

so those pictures were just my best guesses about what might help.

konuşamadığı için resimlerim tahminlerden ibaretti.

But big questions arise when you try to tell someone else’s story.

Başkasının öyküsünü anlatırken çıkan

That kind of collaboration depends on trust.

sıkıtnıları gidermekse karşılıklı güvene dayalı.

So this time I sat down with my mom,

Bu yüzden, çizeceğim resimleri

and I asked her what pictures I should draw.

bu kez anneme sordum.

Her answers surprised me.

Söyledikleri beni şaşırttı.

She said, “Please tell them to call me Jocelyn.

“Lütfen bana Jocelyn desinler.

They don’t know I go by my middle name!”

İlk adımı kullanmadığımı bilmiyorlar” dedi.

She said, “Please tell them I’m left-handed,”

Solak olduğunu ve ulaşabilmesi için

and she asked me to draw a food tray

yemeklerin tepside

on which the items had been placed where her hand could reach them.

sol tarafa konmasını konmasını yazmamı istedi.

She asked me to draw a picture that said, “Please remove lids!”

“Lütfen kapakları açın” yazan bir resim çizmemi istedi.

That's because nerve damage in her hands makes fine motor skills a challenge.

Sinirlerindeki hasar motor becerilerini etkilemişti.

She asked me to draw a picture that said, “Please fill cups halfway!

“Bardakları yarım dolurun lütfen, çok ağır oluyor”

A full cup is too heavy!”

yazan bir resim çizdirdi.

She asked me to draw a picture that said, “Please tell me your name!

“Adınızı söyleyin lütfen, yaka kartınızı okuyamıyorum”

I can’t read your name tag.”

yazan bir resim çizdirdi.

And she asked me to draw a picture to go on the door of her room,

Odasının hangisi olduğunu anlamak için kapısına

so she would know which room was hers.

bir resim asmamı istedi.

These small details were a big deal.

Bu küçük detaylar aslında çok önemliydi.

They gave me insight into challenges I hadn't even been aware of.

Hiç fark etmediğim sorunları olduğunu anladım.

Now, in the picture of the door of my mom’s room,

Kapısına astığım resimde

I drew her face.

annemin yüzünü çizdim.

I’ve drawn my mom so many times

Defalarca çizmişimdir annemi

I have a way of drawing her face,

elim yatkın.

but the point isn’t that it has to look anything like my mom.

Ama önemli olan anneme benzemesi değil.

It could be a circle with two dots for eyes.

Çöp adam da çizsem olurdu.

The point is that there’s a face;

Önemli olan orada bir yüz olması.

there’s a person with a voice.

Sesi olan bir insan...

And if you listen to the picture,

Resmi dinlediğinde

the voice can be heard because the face can be seen.

yüzünü gördüğün kişinin sesini duyabilmen...

The message matters more because it comes from someone.

Ne anlattığı daha önemli, çünkü anlatan biri var.

İstediği tüm bu resimleri çizdikten sonra

After I’d drawn all those pictures,

my mom asked me ...

annem bir tane daha istedi.

“Now draw one more.

“Şimdi bi resmimi daha çiz.

Draw me looking healthy.

Sağlıklı halimi çiz.

Draw me walking with my walker,

Yürütecimle yürürken...

and label it: “Jocelyn’s Goal.”

altına da ‘Jocelyn’in Hedefi’ yaz.

She said, “The staff here are just going to see

Burada çalışanlar beni hastane yatağında

a sick old lady in the hospital bed,

zayıf ve kafası karışık

someone who’s weak and confused.

biri olarak görecekler.

It’s easy to think that’s all I am.”

Bundan ibaret olduğumu sanacaklar.”

She said, “I want them to understand what we’re working for.

“Ne uğruna çabaladığımızı görmelerini istiyorum.

Sometimes you have to see it to believe it.”

Bazen inanmak için görmek lazım” dedi.

If I’m honest,

Dürüst olmak gerekirse,

I have to admit that sometimes I was the one

bazen yalnızca yaşlı

who just saw the sick old lady in the hospital bed.

ve hasta bir kadın gören kişi bendim.

And trying to capture my mom’s goal in a picture

Annemin hedefini resme aktarmak

helped me believe in it more myself.

benim de daha fazla inanmamı sağladı.

My mom did reach her goal,

Annem hedefine ulaştı.

and a few months later,

Birkaç ay sonra da

she walked out of the hospital on her own two feet.

hastaneden yürüyerek çıktı.

She moved to long-term care,

Uzun süreli bakıma geçti.

and for the first time her care needs were more managed and predictable.

İhtiyaçları ilk kez bu kadar iyi

gideriliyor ve tahmin ediliyordu.

Now she did still hallucinate about being surrounded by ghostly people.

Hala hayaletlerle

çevrili olduğunu görüyordu.

But my mom and I have always responded to challenges by writing stories,

Ama annem de ben de

zorluklara karşı öyküler yazarız.

and now we’ve learned to write stories together ...

Şimdiyse, beraber yazmayı öğrendik.

Örneğin...

like this one.

Here’s me asking my mom, “How’s the writing going?”

burada anneme “Yazı nasıl gidiyor” diyorum.

And she responds, “Not great.

O da “Pek iyi sayılmaz.

Maybe I need a ghostwriter!

Belki de hayalet yazar lazımdır.

I already have the ghost!”

Hem, hayalet zaten var” diyor.

Remember my mom’s doctor,

Annemi anlamayan

the one who didn’t get it?

doktoru düşünün.

That comic about him was part of this same story.

Onunla ilgili karikatür de

bu öykünün bir parçasıydı.

It’s a comic my mom and I wrote together

Annemle beraber, demansı ve demanslı insanları

for a magazine dedicated to destigmatizing dementia

konu alan bir dergi için

and supporting people impacted by this disease.

çizdiğimiz bir karikatürdü.

My mom’s name appeared in the byline right next to mine.

Annemin adı benimkinin tam yanındaydı.

And this comic was one of the ways we carefully documented her symptoms,

Ve bu karikatürde, annemin

yeni bir tedaviye başlamasına

which led to her being able to start a new medication

ve hayalet görmesini engellemeyi sağlayan

that helped with those ghostly hallucinations.

semptomlarını dikkatle belirttik.

But more than that,

Bunun ötesinde,

this comic let her use her experience

bu karikatür sayesinde annem,

to help others whom the magazine could reach.

deneyimleriyle derginin okurlarına ulaşabildi.

And besides,

Ayrıca,

isn't it just cool that a medical magazine these days has comics?

artık tıp dergilerinde

karikatür olması harika değil mi?

My mom and I have continued to write comics together,

Annemle karikatür yazmaya devam ettik.

and she’s continued to trust me

Annem de demansla hayat

with sharing the stories of life with dementia

ve pandemide uzun süreli bakım hakkında

öykülerini paylaşmam konusunda

and life in long-term care during the pandemic.

bana güvenmeye devam etti.

I think she's been OK with me sharing these vulnerable moments

Sanırım sadece hasta ve yaşlı bir kadının öyküsünü

because she knows I’m not just telling the story

anlatmadığım için deneyimlerini paylaşmamı

of a sick old lady in the hospital bed.

sorun etmiyor.

She knows I understand

Çizer ben olsam da

that even though I may be the one drawing the pictures,

işe eşit derecede dahil olduğunu

she’s a collaborator with an equal part in the work.

anladığımı biliyor.

And here’s my mom saying ...

İşte burada annem

“Do not write about that in this comic!”

“Sakın o karikatürde çizme bunu” diyor.

The reason this all started didn't have anything to do with art or writing

Tüm bunların başlamasının

sanat, çizim hatta sağlıkla

or even health care.

hiç alakası yok.

It came from me wanting to help my mom.

Yalnızca anneme yardım etmek istedim.

And that’s the same power you have

Siz de sevdiklerinizle ilişkilerinizde

in your relationships with the people you care for.

bu güce sahipsiniz.

You know their health care needs,

Sağlık ihtiyaçlarını biliyor,

you live their stories with them.

öykülerini beraber yaşıyorsunuz.

I understand you may still feel a bit skeptical

Doktorun odasına elinizde çizim defteriyle

about showing up at the doctor’s office with a sketchbook,

girmekten çekiniyor olabilirsiniz.

but you may be surprised to discover

Ama çevrenizdekilerin

that the people in your health care community

sağlık ve karikatürün harmanlandığı

are already familiar with graphic medicine,

ve giderek büyüyen bir akım olan

the growing movement at the intersection of health care and comics.

grafik tıpı zaten bildiğini görünce şaşıracaksınız.

They may already know how a picture can be an amazing time-saver

Bir resimle nasıl zaman kazanabileceklerini veya empati

or a tool for creating empathy and personal connections.

ve bağlantı kurabileceklerini zaten biliyor olabilirler.

Just imagine if your new doctor opened your chart

Doktorunuzun dosyanızı açtığını

and saw pictures that sparked curiosity about the person,

ve sadece semptopları değil kim olduğunuz hakkında

not just the symptoms.

merak uyandıran resimleri gördüğünü düşünün.

When I looked at all the pictures I’d drawn of my mom,

Annemi çizdiğim resimlere baktığımda

I did see her symptoms,

semptomlarını görüyordum

but I also see my mom.

ama annemi de görüyordum.

She’s there in all the words and pictures that have continued to hold us together.

Kelimelerde ve resimlerde bizi bir arada tutuyordu.

Jocelyn: [Thanks for helping me!]

Jocelyn: [Yardımın için teşekkürler.]

SH: [I thought you were helping me.]

SH: [Sen bana yardım ediyorsun sanıyordum.]