How Comic Strips Create Better Health Care | Sam Hester | TED

Transcriber: Leslie Gauthier

Translator: Nguyễn Huệ Anh Reviewer: Thu Ha Tran

This is the story of how I used comics

Đây là câu chuyện về cách tôi sử dụng truyện tranh

to help me in my role as a caregiver for my mom

trong quá trình chăm sóc mẹ mình

in a way I couldn’t have imagined.

với hiệu quả không ngờ tới.

When I was thinking about how to tell that story,

Khi tôi phân vân cách kể câu chuyện này,

I talked a lot about it with my mom.

tôi đã nói chuyện rất nhiều với mẹ.

That’s because the story is hers.

Vì đó là câu chuyện của bà.

My mom’s name is Jocelyn,

Mẹ tôi tên là Jocelyn,

and we’re not alike.

và chúng tôi khác nhau.

She’s an optimist.

Mẹ tôi lạc quan.

I worry about all the terrible things that are going to go wrong.

Còn tôi luôn lo lắng về những tình huống xấu nhất.

Mẹ tôi bốc đồng.

She’s impulsive.

I’m cautious.

Còn tôi thận trọng.

We’re so different

Chúng tôi quá khác nhau

that it took me a long time to realize we had something important in common.

nên tôi đã không nhận ra nét tương đồng trong một thời gian dài.

We both respond to challenges by writing stories.

Chúng tôi đều viết truyện khi đối mặt với những thách thức.

It took me such a long time to notice that we had this in common

Tôi mất rất lâu để nhận ra điểm tương đồng này

vì câu chuyện chúng tôi kể hoàn toàn khác nhau.

because the stories we wrote were so different.

She self-published a book of poems and short stories

Bà đã tự xuất bản tập thơ và truyện ngắn

about living with Parkinson’s disease over the last 20 years.

về cuộc sống với căn bệnh Parkinson suốt hơn 20 năm.

I write comics like this one.

Tôi thì vẽ truyện tranh, như thế này.

And my comics are about stuff like life with my mom.

Truyện tôi vẽ thường về cuộc sống với mẹ.

Now, over the years, my mom and I got used to her physical health challenges,

Qua năm tháng, chúng tôi quen dần với vấn đề sức khoẻ thể chất của mẹ,

but a while ago she started having cognitive challenges too.

nhưng gần đây, bà bắt đầu có biểu hiệu suy giảm nhận thức.

She couldn’t write stories anymore,

Bà không còn đọc truyện được nữa,

and communication between us kept getting harder.

và giao tiếp hàng ngày ngày càng khó hơn.

My mom’s doctor didn’t get it.

Nhưng bác sĩ không thấy được điều này.

He asked her questions like, “Well, what city are you in?”

Bác sĩ chỉ hỏi: “Bà đang ở thành phố nào?”

She knows the answer.

Mẹ tôi biết câu trả lời.

He asked, “What year is it?”

Bác sĩ hỏi: “Năm nay là năm nào?”

Well, she knew that answer too.

Bà cũng biết đáp án cho câu này.

He just said, “You’re fine!”

Bác sĩ nói là không sao.

But my mom had been having hallucinations.

Nhưng mẹ tôi nhìn thấy ảo giác.

She sometimes thought she was surrounded by ghostly people.

Bà thường thấy bóng ma quanh mình.

The doctor couldn’t see it,

Bác sĩ không thấy được,

but my mom could ...

nhưng mẹ tôi thấy...

and now so can you.

và giờ các bạn cũng thấy.

I want to tell you about graphic medicine,

Tôi muốn giới thiệu cho các bạn về xu hướng y học đồ họa đang phát triển,

a growing movement

that refers to an unlikely partnership between health care and comics.

một sự kết hợp không tưởng của truyện tranh trong điều trị.

Now, at the heart of this movement

Điểm nổi bật nhất của xu hướng này là đồ hoạ bệnh sử.

is a kind of a comic called a graphic pathography.

A graphic pathography just means a story about illness

Đồ hoạ bệnh sử đơn giản là minh họa tiến triển bệnh bằng tranh vẽ.

that’s told in a visual medium.

This comic is that kind of a story.

Mẩu chuyện bạn vừa thấy là một ví dụ.

You can see the ghostly hallucinations,

Tranh cho bạn thấy những ảo giác về bóng ma

and you’re invited to feel empathy for the patient’s experience.

và giúp bạn hiểu và cảm thông với trải nghiệm của bệnh nhân.

You can share my mom’s concern

Bạn có thể hiểu được nỗi lo của mẹ tôi về triệu chứng bệnh bị bỏ qua.

that her symptoms have not been recognized.

That’s one way that words and pictures can work together

Đó là cách câu chữ và hình ảnh kết hợp để kể câu chuyện y tế.

to tell a health care story.

And this is something anyone can do.

Và phương thức này ai cũng có thể làm được.

You might be thinking, “No, I’m not a comics artist.”

Bạn có thể nghĩ: “Nhưng tôi không biết vẽ”

But that’s OK.

Nhưng không sao. Bạn không cần phải giỏi vẽ.

You don’t have to be.

A health care story can benefit from very simple pictures.

Những hình vẽ đơn giản cũng có thể kể câu chuyện sức khỏe.

I'm going to show you how,

Tôi sẽ hướng dẫn cho bạn,

but we’ve got to go back a few years

nhưng ta phải quay về vài năm trước,

to a time before I drew those pictures that I just shared.

về trước khi tôi vẽ những bức tôi đã chia sẻ đây.

My mom’s condition got worse,

Tình hình của mẹ tôi dần tệ hơn, và chúng tôi ở bệnh viện rất nhiều.

and we were in the hospital a lot.

By this time, hallucinations and early-stage dementia made it hard

Ảo giác và mất trí nhớ giai đoạn đầu

khiến bà khó giải thích những gì đang diễn ra.

for her to explain what was going on.

And it was hard for the hospital staff to trust her.

Và cũng khó để nhân viên bệnh viện tin bà.

I was constantly hanging around the hospital.

Tôi thường trực ở bệnh viện.

I felt like everything depended on me.

Cảm thấy mọi thứ phụ thuộc vào mình.

Doctors and nurses came and went,

Bác sĩ và y tá đến rồi đi,

arriving and leaving unexpectedly.

đến và đi một cách bất ngờ.

I felt like I was standing at the side of a highway,

Tôi cảm thấy như mình đang đứng ở lề đường cao tốc,

trying to get the attention of the drivers racing past.

cố gắng gây chú ý tới những người lái xe ngang qua.

There was this one evening when I really had to get home to my kids,

Một buổi tối nọ khi tôi thực sự cần phải về nhà với con tôi,

but I didn't want to leave the hospital

nhưng tôi không muốn rời bệnh viện

because my mom had been having this weird symptom.

vì mẹ tôi đã có triệu chứng lạ.

She was leaning off to the left,

Bà đang nghiêng người về bên trái,

her head and upper body slumped sideways.

đầu và thân trên của bà nghiêng một bên.

During the day, she’d slide out of her wheelchair,

Vào ban ngày, bà sẽ trượt ra khỏi xe lăn,

and her leg would get caught in the wheels.

và chân bà sẽ bị mắc vào bánh xe.

And at night,

Vào ban đêm,

her inability to straighten out her body made it hard for her to get a good sleep.

việc không có khả năng duỗi thẳng người khiến bà khó ngủ.

Now, the doctor was aware of this,

GIờ, bác sĩ mới để ý điều này,

and we’d ruled out the possibility

và chúng tôi đã loại trừ khả năng

that there was anything dangerous going on like a stroke.

những điều nguy hiểm như đột quỵ xảy ra.

But still, I didn’t want to leave

Nhưng, tôi không muốn rời đi

because the night staff were going to arrive

vì nhân viên trực đêm sẽ tới

and they didn't know my mom.

và họ không biết mẹ của tôi.

This sideways posture didn’t have anything to do

Dáng nằm nghiêng không liên quan gì

with the reason she’d been admitted to the hospital.

đến lí do bà phải nhập viện.

They might just overlook it.

Họ sẽ chỉ ngó qua.

Or if they did notice it,

Hoặc nếu họ để ý,

they might assume this was just her regular posture.

họ sẽ cho rằng đó chỉ là tư thế thường ngày của bà

And it really wasn’t.

và nó không phải thế.

I didn’t know what to do.

Tôi không biết phải làm gì. Và ý tưởng đến với tôi:

And that’s when it came to me:

a picture could help.

một bức tranh có thể có ích.

So I drew one.

Và tôi đã vẽ.

I wrote “Help for Jocelyn.”

Tôi viết: “Hãy giúp Jocelyn”.

“She leans to the left.

“Bà ấy nằm nghiêng người sang trái. Hãy để gối ở xe lăn và ở giường.”

Please support wheelchair and bed with pillows.”

I drew a circle around the leg that kept getting injured,

Tôi vẽ vòng tròn ở cái chân hay bị thương,

and I drew my mom lying in bed,

và tôi vẽ mẹ tôi nằm ở giường,

and I wrote, “This is a comfy sleeping position!”

và viết: “Đây là tư thể ngủ thoải mái!”

I taped it up on the wall above her bed,

Tôi dán nó ở tường trên đầu giường,

and I left.

và rời đi.

And suddenly I felt I didn’t need to keep standing

Và tự dưng tôi thấy mình không cần cứ phải đứng

at the side of the highway.

ở lề đường cao tốc.

As if I just planted a big sign at the side of the road

Như thể tôi đã cắm một biến báo lớn ở lề đường

that anyone passing by would see,

mà ai đi qua cũng sẽ thấy,

and I could go home.

và tôi có thể về nhà.

Thanks to that picture,

Nhờ bức vẽ đó,

I got a good night’s sleep.

tôi có thể ngủ ngon.

And so did my mom.

Và mẹ tôi cũng vậy.

When I went back the next morning,

Khi tôi quay lại vào sáng hôm sau,

I saw that someone had propped up her left arm with a pillow.

tôi thấy đã có người kê gối vào tay trái cho bà.

A nurse who I’d never met had seen the picture

Một y tá tôi chưa từng gặp đã thấy bức vẽ

and known what to do.

và biết phải làm gì.

This was the first of so many pictures I drew to help my mom,

Đó là bức đầu tiên trong rất nhiều bức tôi vẽ để giúp mẹ,

and what surprised me was how fast this worked.

và mức hiệu quả nhanh chóng khiến tôi bất ngờ.

I carried pictures like this around with me everywhere I went

Tôi cầm các bức vẽ như này mỗi khi tôi đến

to pull out whenever I needed them to save me explaining things again.

để lấy ra mỗi khi tôi cần chúng và tránh phải giải thích nhiều lần.

Và tôi học được rằng một bức tranh đáng giá hàng ngàn từ

And I learned that a picture’s worth a thousand words

that you just don’t have time to say.

mà bạn không phải nói gì.

Then my mom was moved to another part of the hospital,

Và mẹ tôi được chuyển đến phòng khác của bệnh viện

and there was a whole new team of staff members who didn’t know her,

và ở đó là một đội nhân viên mới và họ không biết mẹ tôi,

so I got ready to start drawing some new pictures.

nên tôi sẵn sàng bắt đầu vẽ các bức tranh mới.

But then I thought ...

Nhưng rồi tôi nghĩ...

when I drew those first pictures for my mom,

khi tôi lần đầu vẽ tranh cho mẹ,

I’d made choices about what health care issues to highlight on her behalf.

tôi thay mặt mẹ lựa chọn vấn đề chăm sóc sức khoẻ nào.

At that time, she hadn’t had the words to speak for herself,

Thời điểm đó, bà không thể nói lên suy nghĩ của mình,

so those pictures were just my best guesses about what might help.

nên tôi đoán những bức vẽ này là điều tốt nhất có thể giúp.

But big questions arise when you try to tell someone else’s story.

Nhưng câu hỏi lớn là khi nào bạn thử kể câu chuyện của người khác,

That kind of collaboration depends on trust.

đó là một dạng hợp tác dựa trên sự tin tưởng.

So this time I sat down with my mom,

Vậy nên lần này tôi ngồi lại với mẹ,

and I asked her what pictures I should draw.

và hỏi bà tôi nên vẽ bức tranh nào.

Her answers surprised me.

Câu trả lời làm tôi bất ngờ.

She said, “Please tell them to call me Jocelyn.

Bà nói: “Hãy nói họ gọi mẹ là Jocelyn.

They don’t know I go by my middle name!”

Họ không biết mẹ dùng tên đệm!”

She said, “Please tell them I’m left-handed,”

Bà nói: “Hãy nói họ mẹ thuận tay trái,”

and she asked me to draw a food tray

và bảo tôi vẽ một khay thức ăn

on which the items had been placed where her hand could reach them.

nơi những đồ vật được đặt để bà có thể với tới.

She asked me to draw a picture that said, “Please remove lids!”

Bà bảo tôi vẽ một bức có nội dung: “Làm ơn bỏ nắp!”

That's because nerve damage in her hands makes fine motor skills a challenge.

Vì tổn thương thần kinh ở tay bà khiến kĩ năng vận động gặp khó khăn.

She asked me to draw a picture that said, “Please fill cups halfway!

Bà bảo tôi vẽ một bức có nội dung: “Làm ơn rót nước nửa cốc!

A full cup is too heavy!”

Một cốc đầy là quá nặng!”

She asked me to draw a picture that said, “Please tell me your name!

Bà bảo tôi vẽ một bức có nội dung: “Làm ơn cho tôi biết tên bạn!

I can’t read your name tag.”

Tôi không đọc được bảng tên.”

And she asked me to draw a picture to go on the door of her room,

Và bà bảo tôi vẽ một bức để ở cửa phòng của bà,

so she would know which room was hers.

để bà biết phòng nào là của mình.

These small details were a big deal.

Những chi tiết nhỏ này rất quan trọng.

They gave me insight into challenges I hadn't even been aware of.

Chúng đã cho tôi cái nhìn sâu sắc về những vấn đề tôi không để ý.

Now, in the picture of the door of my mom’s room,

Giờ đây, trong bức vẽ ở cửa phòng của mẹ tôi,

I drew her face.

tôi vẽ khuôn mặt bà.

I’ve drawn my mom so many times

Tôi đã vẽ mẹ rất nhiều lần, tôi có cách vẽ khuôn mặt của bà ấy,

I have a way of drawing her face,

but the point isn’t that it has to look anything like my mom.

nhưng vấn đề không phải vẽ để cho giống bà.

It could be a circle with two dots for eyes.

Nó có thể là một vòng tròn với hai chấm mắt.

The point is that there’s a face;

Vần đề là khuôn mặt đó

there’s a person with a voice.

là một con người với tiếng nói.

And if you listen to the picture,

Và nếu bạn lắng nghe bức tranh,

the voice can be heard because the face can be seen.

tiếng nói có thể được nghe vì khuôn mặt có thể được nhìn thấy.

The message matters more because it comes from someone.

Thông điệp quan trọng hơn vì nó đến từ ai đó.

After I’d drawn all those pictures,

Sau khi tôi vẽ những bức tranh đó,

my mom asked me ...

mẹ bảo tôi:

“Now draw one more.

“Giờ vẽ thêm một bức nữa.

Draw me looking healthy.

Vẽ mẹ trông khoẻ mạnh.

Draw me walking with my walker,

Vẽ mẹ đi cùng khung tập đi,

and label it: “Jocelyn’s Goal.”

và ghi: “Mục tiêu của Jocelyn.”

She said, “The staff here are just going to see

Bà nói: “Nhân viên ở đây sẽ chỉ thấy

a sick old lady in the hospital bed,

một bà già ốm yếu nằm viện,

someone who’s weak and confused.

yếu ớt và bối rối.

It’s easy to think that’s all I am.”

Rất dễ để nghĩ về mẹ như vậy.”

She said, “I want them to understand what we’re working for.

Bà nói: “Mẹ muốn họ hiểu ta đang làm vì điều gì.

Sometimes you have to see it to believe it.”

Đôi lúc con cần phải nhìn để tin nó.”

If I’m honest,

Thật lòng mà nói,

I have to admit that sometimes I was the one

tôi phải thừa nhận có lúc tôi là người

who just saw the sick old lady in the hospital bed.

nhìn thấy người đàn bà già ốm nằm viện.

And trying to capture my mom’s goal in a picture

Và cố ghi lại mục tiêu của mẹ trong một bức vẽ

helped me believe in it more myself.

giúp chính tôi tin tưởng vào điều đó hơn.

My mom did reach her goal,

Mẹ tôi đã đạt được mục tiêu, và vài tháng sau,

and a few months later,

she walked out of the hospital on her own two feet.

bà bước ra khỏi bệnh viện bằng hai chân của mình.

She moved to long-term care,

Bà chuyển sang chăm sóc dài hạn,

and for the first time her care needs were more managed and predictable.

và lần đầu tiên yêu cầu chăm sóc của bà được quản lý và dự báo tốt hơn.

Now she did still hallucinate about being surrounded by ghostly people.

Giờ đây bà vẫn gặp ảo giác bị vây quanh bởi những con người ma quái.

But my mom and I have always responded to challenges by writing stories,

Nhưng mẹ tôi vẫn luôn đáp trả thách thức bằng việc viết truyện,

and now we’ve learned to write stories together ...

và giờ chúng tôi học cách viết truyện cùng nhau...

like this one.

như thế này.

Here’s me asking my mom, “How’s the writing going?”

Đây là tôi hỏi mẹ: “Việc viết truyện như thế nào rồi?”

And she responds, “Not great.

Và bà trả lời: “Không ổn.

Maybe I need a ghostwriter!

Có lẽ mẹ cần con ma viết hộ!

I already have the ghost!”

Mẹ đã có con ma rồi!”

Remember my mom’s doctor,

Nhớ người bác sĩ của mẹ tôi, người không hiểu tình hình của bà không?

the one who didn’t get it?

That comic about him was part of this same story.

Truyện tranh về anh ấy là một phần của cùng câu chuyện. Truyện tôi viết cùng mẹ

It’s a comic my mom and I wrote together

for a magazine dedicated to destigmatizing dementia

cho một tạp chí dành riêng cho chứng mất trí nhớ mang tính định mệnh

and supporting people impacted by this disease.

và hỗ trợ những người bị ảnh hưởng bởi bệnh này.

My mom’s name appeared in the byline right next to mine.

Tên của mẹ tôi xuất hiện ở dòng gạch ngang cạnh tên tôi.

And this comic was one of the ways we carefully documented her symptoms,

Và truyện tranh này là một trong những cách chúng tôi cẩn thận ghi nhận

which led to her being able to start a new medication

những triệu chứng giúp bà bắt đầu loại thuốc mới

that helped with those ghostly hallucinations.

chữa trị chứng ảo giác thấy ma.

But more than that,

Hơn thế nữa, truyện tranh này giúp bà sử dụng kinh nghiệm của mình

this comic let her use her experience

to help others whom the magazine could reach.

để giúp đỡ những đối tượng của tạp chí.

And besides,

Bên cạnh đó,

isn't it just cool that a medical magazine these days has comics?

có một tạp chí y khoa có truyện tranh chẳng phải rất ngầu sao?

My mom and I have continued to write comics together,

Tôi và mẹ tiếp tục viết truyện tranh cùng nhau,

and she’s continued to trust me

và bà bắt đầu tin tưởng tôi

with sharing the stories of life with dementia

chia sẻ câu chuyện cuộc sống với chứng mất trí nhớ

and life in long-term care during the pandemic.

và cuộc sống chăm sóc dài hạn trong đại dịch.

I think she's been OK with me sharing these vulnerable moments

Tôi nghĩ bà ổn với việc tôi chia sẻ những khoảnh khắc dễ bị tổn thương

because she knows I’m not just telling the story

vì bà biết tôi không chỉ kể câu chuyện

of a sick old lady in the hospital bed.

của một bà già ốm yếu nằm viện.

She knows I understand

Bà biết tôi hiểu

that even though I may be the one drawing the pictures,

rằng dù tôi có thể là người vẽ tranh

she’s a collaborator with an equal part in the work.

nhưng bà là người cộng tác với phần việc ngang bằng.

And here’s my mom saying ...

Và mẹ tôi nói như này:

“Do not write about that in this comic!”

“Đừng có viết nó vào trong truyện tranh!”

The reason this all started didn't have anything to do with art or writing

Lí do những thứ này bắt đầu không liên quan đến nghệ thuật hay văn học

or even health care.

hay chăm sóc sức khoẻ.

It came from me wanting to help my mom.

Nó bắt nguồn từ việc tôi muốn giúp đỡ mẹ.

And that’s the same power you have

Và đó là sức mạnh tương tự

in your relationships with the people you care for.

có trong mối quan hệ với người bạn yêu thương.

You know their health care needs,

Bạn biết nhu cầu chăm sóc sức khoẻ của họ,

you live their stories with them.

bạn sống trong câu chuyện với họ.

I understand you may still feel a bit skeptical

Tôi hiểu bạn có thể thấy một chút hoài nghi

about showing up at the doctor’s office with a sketchbook,

về việc đến gặp bác sĩ với một cuốn sổ vẽ,

but you may be surprised to discover

nhưng bạn sẽ ngạc nhiên khi nhận ra

that the people in your health care community

những người trong cộng đồng chăm sóc sức khoẻ của bạn đã quen với y học đồ hoạ,

are already familiar with graphic medicine,

the growing movement at the intersection of health care and comics.

sự phát triển ở giao điểm của chăm sóc sức khỏe và truyện tranh.

They may already know how a picture can be an amazing time-saver

Họ có thể đã biết một bức tranh có thể tiết kiệm thời gian

or a tool for creating empathy and personal connections.

hoặc là công cụ tạo sự đồng cảm và kết nối con người.

Just imagine if your new doctor opened your chart

Chỉ tưởng tượng nếu bác sĩ mới của bạn mở biểu đồ

and saw pictures that sparked curiosity about the person,

và thấy những bức tranh khơi dậy sự tò mò về người đó,

not just the symptoms.

không chỉ triệu chứng.

When I looked at all the pictures I’d drawn of my mom,

Khi tôi nhìn tất cả những bức tranh tôi vẽ cho mẹ,

I did see her symptoms,

tôi có thấy triệu chứng,

but I also see my mom.

nhưng tôi thấy cả mẹ tôi.

She’s there in all the words and pictures that have continued to hold us together.

Bà ở cả trong từ ngữ và hình ảnh thứ đã gắn kết chúng tôi lại với nhau.

Jocelyn: [Thanks for helping me!]

Jocelyn: [Cảm ơn đã giúp mẹ!]

SH: [I thought you were helping me.]

SH: [Con nghĩ mẹ đang giúp con.]