A Bold Plan to Rewild the Earth — at Massive Scale | Kristine McDivitt Tompkins | TED

Çeviri: Ozay Ozaydin Gözden geçirme: Eren Gokce

I'm of the first generation in all of human history

İnsanlık tarihi boyunca gezegenin her köşesinde

to witness the decimation of wild nature

vahşi doğanın yok oluşuna

taking place in every corner of the planet.

tanıklık eden ilk nesildenim.

This isn't a mystery, we know this.

Bu bir gizem değil, bunu biliyoruz.

At the end of the day, it's simple mathematics.

Günün sonunda, bu basit bir matematik.

We humans expand our footprint,

Biz insanlar ayak izimizi genişletiyoruz,

habitat on land and sea shrink,

karada ve denizde yaşam alanları daralıyor,

wildlife numbers fall,

vahşi yaşamın sayısı azalıyor,

temperatures rise

sıcaklıklar yükseliyor

and human communities suffer.

ve insan toplulukları acı çekiyor.

And this is what keeps me up at night.

İşte beni geceleri uykusuz bırakan da bu.

But I'm also busy.

Ama aynı zamanda meşgulüm de.

Edward Abbey, the godfather of environmental activism, once said,

Çevreci aktivizmin fikir babası Edward Abbey bir keresinde şöyle demişti:

"Sentiment without action is the ruin of the soul."

“Eylemsiz duygusallık ruhun mahvolmasıdır.”

And for me, the antidote to despair is to act.

Benim için umutsuzluğun panzehiri harekete geçmektir.

And the most direct action at Tompkins Conservation

Tompkins Conservation’daki en doğrudan eylem,

is to be part of the global movement of rewilding the Earth.

Dünya’yı yeniden yabanileştirme küresel hareketinin bir parçası olmaktır.

So what is rewilding anyway?

Peki yeniden yabanileştirme nedir?

It means allowing ancient nature

Kadim doğaya kendini iyileştirmesi için

the space and the freedom to heal itself.

alan ve özgürlük tanımak anlamına geliyor.

And when that's not possible,

Bu mümkün olmadığında,

actively restoring territories

bölgeleri aktif olarak restore etmek

and bringing back species who have gone missing.

ve kaybolan türleri geri getirmek.

Rewilding is both simple and miraculous.

Yeniden doğaya kazandırma hem basit hem de mucizevidir.

I know this because I have lived it.

Bunu biliyorum çünkü yaşadım.

Here's what I think can happen if we take on rewilding the continent

Kıtayı büyük ölçekte yeniden doğaya kavuşturmayı üstlenirsek

at a massive scale.

neler olabileceğini düşünüyorum.

Because frankly,

Çünkü açıkçası,

we're kind of running out of time saving the natural world.

doğal dünyayı kurtarmak için zamanımız tükeniyor.

So if there was ever a moment for a Hail Mary pass in conservation,

Eğer doğa korumada bir Hail Mary pası atmamız gereken bir an varsa,

I think this is it.

bence bu o an.

30 years ago, when my late husband, Doug Tompkins, and I

30 yıl önce rahmetli eşim Doug Tompkins ile birlikte

began working on land conservation projects,

arazi koruma projeleri üzerinde çalışmaya başladığımızda

we weren't really sure what we were going to do,

ne yapacağımızdan tam olarak emin değildik,

but we knew we would invest everything we had

ancak doğal dünyayı tahrip ettiğini gördüğümüz

in terms of our time and resources

kalkınma trenini yavaşlatmak için

to slow down the freight train of development

zamanımız ve kaynaklarımız açısından

that we saw destroying the natural world.

sahip olduğumuz her şeyi harcayacağımızı biliyorduk.

As climbers, ski racers, wildlife people,

Dağcılar, kayak yarışçıları, yaban hayatı insanları olarak,

we had long begun to witness with our own eyes,

uzun zamandır kendi gözlerimizle tanık olmaya başlamıştık

and it was time for us to react to those things

ve bizim için çok açık olan bu şeylere

that were oh so clear to us.

tepki vermenin zamanı gelmişti.

For the two of us,

İkimiz için bu,

that meant making a 180-degree shift of our business lives.

iş hayatlarımızda 180 derecelik bir değişim yapmak anlamına geliyordu.

Doug, as the cofounder of “The North Face” and then “Esprit”

Doug, “The North Face” ve ardından “Esprit ”in kurucu ortağı olarak

And for me, it was retiring from Patagonia company after 25 years,

benim içinse, 18 yılı CEO olarak geçen 25 yılın ardından

18 of those years as CEO.

Patagonia şirketinden emekli olmak demekti.

We moved to a roadless area at the tip of South America,

Güney Amerika’nın ucunda, Şili’de

at the foot of a very deep fjord in Chile.

çok derin bir fiyordun eteklerindeki yolsuz bir bölgeye taşındık.

We committed ourselves to saving as much wild habitat as we could,

Başlangıçta sadece arazi satın alarak, nihayetinde Şili ve Arjantin’de

at first by simply buying land,

iki milyon dönümden fazla önemli yaşam alanı edinerek,

ultimately acquiring over two million acres

kendimizi kurtarabildiğimiz kadar vahşi yaşam alanını kurtarmaya adadık.

of key habitat in Chile and Argentina.

Some of these tracks were still wild,

Bu parkurların bazıları hâlâ yabaniydi,

but some were deeply degraded

ancak bazıları yüzyıldır süren

after a century of livestock overgrazing and deforestation

aşırı hayvan otlatma, ormansızlaşma ve diğer tehditler nedeniyle

and other threats.

derin bir şekilde bozulmuştu.

We formed teams on the ground and worked with communities

Sahada ekipler oluşturduk ve topluluklarla,

and local, regional, national governments.

yerel, bölgesel ve ulusal hükûmetlerle birlikte çalıştık.

And partnering with now 12 presidential administrations in the two countries,

İki ülkede şu anda 12 başkanlık yönetimiyle ortaklık kurarak,

we gave back everything that we put together

koruma arazileri açısından bir araya getirdiğimiz her şeyi

in terms of conservation lands

by donating them in the form of new national parks.

yeni millî parklar şeklinde bağışlayarak geri verdik.

(Applause)

(Alkışlar)

Yes.

Evet.

(Applause)

(Alkışlar)

So far, we’ve initiated 15 new national parks,

Şimdiye kadar 15 milyon dönümden fazla alanı koruyan

protecting over 15 million acres.

15 yeni millî park açtık.

We came to know, without a doubt,

Hiç şüphesiz, en çok zarar gören ormanlar,

that landscapes can recover,

otlaklar ve sulak alanlar da dahil olmak üzere,

even those forests, grasslands, wetlands hardest hit.

doğal alanların iyileşebileceğini öğrendik.

But the more we worked saving and restoring lands and seascapes,

Ancak toprakları ve deniz manzaralarını kurtarmak

ve restore etmek için ne kadar çok çalışırsak,

the more we came to realize

that you can't have healthy ecosystems

kilit taşı türler eksikse sağlıklı ekosistemlere

if keystone species are missing.

sahip olamayacağınızı o kadar çok fark ettik.

As Lois Crisler said,

Lois Crisler’in dediği gibi,

“Landscape without wildlife is just scenery.”

“Yaban hayatı olmadan manzara sadece manzaradır.”

And we never saw ourselves as being in the scenery business.

Biz kendimizi hiçbir zaman manzara işinde görmedik.

Protecting large-scale territories is essential.

Büyük ölçekli bölgelerin korunması esastır.

You can't paint a masterpiece unless you have the canvas.

Tuvaliniz yoksa bir başyapıt çizemezsiniz.

But once the territory is secured long-term,

Ancak bölge uzun vadeli olarak güvence altına alındığında,

we had to commit ourselves to go beyond land conservation

kendimizi arazi korumanın ötesine geçmeye adamalı

and set our goals to leaving behind fully functioning ecosystems.

ve hedeflerimizi geride tam olarak işleyen

ekosistemler bırakmak olarak belirlemeliydik.

Figuring out what species are missing

Hangi türlerin eksik olduğunu

or whose numbers are low and fragile,

ya da sayılarının az ve kırılgan olduğunu tespit etmek

and commit to bringing them back.

ve onları geri getirmeyi taahhüt etmek.

And that's exactly what we're doing.

Yaptığımız şey de tam olarak bu.

Today, Patagonia grasslands,

Bugün Patagonya otlakları,

temperate rainforests are safe and whole,

ılıman yağmur ormanları güvende ve bir bütündür

and nearly two million acres of wetlands have been protected.

ve yaklaşık iki milyon dönüm sulak alan koruma altına alınmıştır.

A total of 24 native species, which were nearly extinct,

Tüm ekosistemleri etkileyen tepe yırtıcılardan tohum taşıyıcılara,

are again roaming free and reproducing in their rightful territories,

otçullara, daha küçük yırtıcılara kadar nesli tükenmek üzere olan

from apex predators that influence entire ecosystems

toplam 24 yerli tür yeniden özgürce dolaşıyor

to seed bearers, herbivores,

ve hak ettikleri bölgelerde çoğalıyor,

smaller predators,

each playing out their essential role in the theater that we call life.

her biri yaşam dediğimiz tiyatrodaki temel rollerini oynuyor.

In Chile, the population of the nearly extinct huemul deer

Şili’de, nesli neredeyse tükenmiş olan huemul geyiğinin nüfusu

is no longer losing ground.

artık azalmıyor.

And after a century of livestock grazing in the Patagonia grasslands,

Pumalar ve tilkiler gibi yırtıcı hayvanların öldürülmesini kutlayan

which celebrated the killing of predators such as cougars and foxes,

Patagonya otlaklarında bir asır süren hayvan otlatmanın ardından,

they are back and they are thriving.

geri döndüler ve gelişiyorlar.

But all of this experience has shown us that this is still not enough.

Ancak tüm bu deneyimler bize bunun hâlâ yeterli olmadığını gösterdi.

The speed and power of the climate crisis and the extinction crisis

İklim krizinin ve yok olma krizinin hızı ve gücü,

demand, I think, that we change our tactics again,

bence taktiklerimizi yeniden değiştirmemizi gerektiriyor

and this time it's got to be on a massive scale.

ve bu kez çok büyük ölçekte olmalı.

Yes, the parks offer refuge from the forces of industrialization,

Evet, parklar sanayileşme güçlerine karşı bir sığınak sunuyor

and we know ecosystems can be restored.

ve ekosistemlerin restore edilebileceğini biliyoruz.

And very importantly, we know that when people reconnect with nature,

Çok daha önemlisi, insanlar doğayla yeniden bağ kurduklarında bunun onlara

it inspires them to protect it.

doğayı koruma konusunda ilham verdiğini biliyoruz.

But at the same time, if you think about it, parks,

Ama aynı zamanda, eğer düşünürseniz, parklar,

even the massive wild parks, are islands.

hatta devasa vahşi parklar bile birer adadır.

They're not connected.

Birbirleriyle bağlantılı değiller.

And this is a huge problem

Bu da büyük bir sorun

because in order to survive and become resilient,

çünkü ekosistemlerin hayatta kalabilmeleri ve dirençli olabilmeleri için

ecosystems need to be connected.

birbirleriyle bağlantılı olmaları gerekiyor.

Sometimes extensions of territories and sometimes as stepping stones.

Bazen bölgelerin uzantıları, bazen de sıçrama taşları olarak.

One way or the other,

Öyle ya da böyle,

flora and fauna have to be able to expand over territories

flora ve fauna bir zamanlar olduğu gibi

bölgeler üzerinde genişleyebilmelidir.

as they once did.

So how is this done?

Peki bu nasıl yapılır?

It requires expanding strategies into the next 20 years.

Stratejileri önümüzdeki 20 yıla doğru genişletmeyi gerektiriyor.

We have to reconnect the wild fabric of South America,

Hem Şili hem de Arjantin’den Güney Amerika’nın vahşi dokusunu

both from Chile and Argentina.

yeniden birbirine bağlamalıyız.

Our 30 years of conservation work is radiating up and out now,

30 yıllık koruma çalışmalarımız şimdi yukarı ve dışarı doğru yayılıyor,

reconnecting habitat and species back into one full continent.

habitat ve türleri yeniden tam bir kıtaya bağlıyor.

Luckily, and not surprisingly,

Neyse ki ve şaşırtıcı olmayan bir şekilde,

Mother Nature has already built the literal road map

Tabiat Ana bunu mümkün kılacak gerçek yol haritasını çoktan oluşturdu.

to make this possible.

In Chile, this means going up the entire spine of the Andes

Şili’de bu, nesli tükenmekte olan türlerle

And Dağları’nın omurgasının tamamına çıkmak

with endangered species

and down the currents to Antarctica,

ve akıntılarla Antarktika’ya inmek,

following marine wildlife systems beyond --

deniz yaban hayatı sistemlerini insan yapımı sınırların ötesinde -

and this is the point -- human-made borders.

ve asıl mesele de bu - takip etmek anlamına geliyor.

As an example of this in Argentina,

Arjantin’de buna bir örnek olarak,

rivers are natural wildlife bridges.

nehirler doğal yaban hayatı köprüleridir.

So if we protect the rivers and the land around them,

Yani nehirleri ve etraflarındaki araziyi korursak,

we create these continental-scale corridors.

bu kıta ölçeğindeki koridorları yaratmış oluruz.

Think of them as wild highways.

Bunları vahşi otoyollar olarak düşünün.

In our kind of work,

Çalışmalarımızda, üst düzey yırtıcıların rolü hakkında söylenen bir söz var ki

there's a saying about the role of top predators

bence bu konuyu daha açık hâle getirmeye yardımcı oluyor.

that I think helps make this clearer.

In our case,

Bizim durumumuzda,

if jaguars can expand their territory from north to south,

eğer jaguarlar bölgelerini kuzeyden güneye, doğudan batıya

east to west,

genişletebilirlerse,

then everybody else, animals, insects, flora, fauna,

o zaman diğer herkes, hayvanlar, böcekler, flora, fauna,

can "walk under their legs."

“bacaklarının altında yürüyebilir”.

And that's our goal.

Bizim amacımız da bu.

So from Ibera National Park in Argentina,

Bu nedenle Arjantin’deki Ibera Ulusal Parkı’ndan

we build connections across the borders in Brazil, Paraguay,

Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Bolivya’daki

Uruguay, Bolivia,

sınırlar arasında bağlantılar kuruyor

and create biodiversity throughout the La Plata River basin,

ve La Plata Nehri havzası, Yungas bulut ormanı,

the Yungas cloud forest,

Chaco ormanı,

the Chaco forest,

Atlantik ormanı boyunca

the Atlantic forest.

biyolojik çeşitlilik yaratıyoruz.

There's no question that this is a very audacious next and new step.

Bunun çok cesur bir sonraki ve yeni bir adım olduğuna şüphe yok.

I'm 73,

73 yaşındayım

and for the first time in my business and conservation life,

ve iş ve koruma hayatımda ilk kez

I know I'm not going to see the end of this new story.

bu yeni hikâyenin sonunu göremeyeceğimi biliyorum.

But that's OK with me.

Ama bu benim için sorun değil.

In fact, a very wise and good friend of ours, Wes Jackson,

Aslında, çok bilge ve iyi bir dostumuz olan Wes Jackson

said to us years ago,

yıllar önce bize şöyle demişti:

"If your life's work can be accomplished in your lifetime,

“Eğer hayatınızın işi yaşamınız boyunca tamamlanabiliyorsa,

yeterince büyük düşünmüyorsunuz demektir.”

you're not thinking big enough."

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

Today, the original teams we built have become independent organizations

Bugün, kurduğumuz orijinal ekipler Fundación Rewilding Chile

known as Fundación Rewilding Chile

ve Fundación Rewilding Argentina olarak bilinen

and Fundación Rewilding Argentina.

bağımsız kuruluşlar hâline geldi.

And they are continuing this work long into the future.

Bu çalışmaları gelecekte de devam ettirecekler.

Sometimes people ask me what Doug would have wanted

Bazen insanlar bana Doug ne isterdi

and what I would hope our legacy becomes.

ve mirasımızın ne olmasını isterdim diye soruyorlar.

And I always say the same thing.

Ben de hep aynı şeyi söylüyorum.

As proud as we are of what we've been able to accomplish thus far,

Bugüne kadar başardıklarımızdan ne kadar gurur duysak da,

none of us spends much time looking backwards.

hiçbirimiz geçmişe bakarak fazla zaman geçirmiyoruz.

Rather, we see all the work that we've done

Aksine, yaptığımız tüm çalışmaları,

as a foundation to build third, fourth generations of team leaders

bizimle ortak bir vizyonu paylaşan üçüncü, dördüncü nesil ekip liderlerini

who share a common vision with us.

inşa etmek için bir temel olarak görüyoruz.

And that is, we refuse to accept a future without wildness,

Bu da, yabanıllığın, bolluğun

ve onurlu insan topluluklarının olmadığı bir geleceği

without abundance

and dignified human communities.

kabul etmeyi reddetmemizdir.

So what started as a personal journey has become a journey of many.

Böylece kişisel bir yolculuk olarak başlayan şey,

birçok kişinin yolculuğu hâline geldi.

From several dedicated individuals to whole teams,

Kendini işine adamış birkaç bireyden tüm ekiplere,

generations of teams and communities

nesiller boyu ekiplere

who are joining the movement toward regenerative economies,

ve rejeneratif ekonomilere doğru harekete katılan topluluklara,

followed by their offspring and their descendants.

onların çocuklarına ve torunlarına kadar.

And finally,

Son olarak,

this journey is about bringing back large-scale territories,

bu yolculuk büyük ölçekli bölgeleri geri getirmek,

keeping them safe

onları güvende tutmak

and finding the species who were long gone missing:

ve uzun süredir kayıp olan türleri bulmakla ilgili:

the jaguars, the huemul deer, the Andean condors,

Jaguarlar, huemul geyikleri, And kondorları,

dev karıncayiyenler, pumalar,

giant anteaters, pumas,

Pampas geyikleri, çıplak yüzlü curacao,

Pampas deer, the bare-faced curacao,

Darwin’in rheas’ı, yeleli kurt,

the Darwin’s rheas, maned wolf,

bataklık geyiği, macawlar, ocelotlar,

marsh deer, macaws, ocelots,

red footed-tortoises, giant river otters.

kırmızı ayaklı kaplumbağalar, dev nehir su samurları.

May they thrive long into the future.

Gelecekte de var olsunlar.

They are the legacy long after our story is told.

Onlar hikâyemiz anlatıldıktan çok sonra bile mirasımız olacaklar.

And remember,

Unutmayın,

the first step in saving nature

doğayı kurtarmanın ilk adımı

is the rewilding of our own minds.

kendi zihinlerimizi yeniden yabanileştirmektir.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)