We need to track the world's water like we track the weather | Sonaar Luthra

Çeviri: Muhammed Boğatekin Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

We need to build a weather service for water.

Su için bir meteoroloji servisi kurmamız gerekiyor.

Yet, until we collectively demand accountability,

Bunu hepimiz talep etmedikçe

the incentives to fund it will not exist.

fon için teşvik de olmayacaktır.

The first time I spoke at a conference was here at TED, eight years ago.

İlk konferans konuşmamı 8 yıl önce TED'de yapmıştım.

Fresh out of grad school, little did I know

Yeni mezundum

ve ben fark etmeden sahnede geçirdiğim o birkaç dakika

that in those few minutes onstage,

I was framing the questions I was going to be asked

önümdeki on yıl boyunca bana sorulacak soruları belirlemişti.

for the next decade.

And, like too many 20-somethings,

20'li yaşlarındaki birçok kişi gibi ben de

I expected to solve the world's problems --

kendi teknolojimle dünyanın problemlerini çözmeyi hedefliyordum,

more specifically, the world's water problems --

özellikle de su problemlerini.

with my technology.

I had a lot to learn.

Öğrenecek çok şeyim vardı.

It was seductive,

Bu konu ilgimi oldukça çekmişti,

believing that our biggest water quality problems persist

su kalitesi anlamında sorunlar bitmek tükenmek bilmiyordu

because they're so hard to identify.

çünkü belirlemesi zordu.

And I presumed

Daha basit, hızlı ve uygun fiyatlı dedektörlere

that we just needed simpler, faster and more affordable sensors.

ihtiyacımız olduğunu düşünüyordum.

I was wrong.

Yanılıyormuşum.

While it's true that managing tomorrow's water risk

Şurası kesin: Yarının su riskiyle ilgilenmek

is going to require better data and more technology,

beraberinde daha iyi veri ve teknoloji gerektirecek.

today we're barely using the little water data that we have.

Bugün bile su hakkında sahip olduğumuz kısıtlı veriyi zar zor kullanabiliyoruz.

Our biggest water problems persist because of what we don't do

Bizim en büyük su problemimiz hala devam ediyorsa

bu yapmadıklarımızdan ve ciddiyetini kavrayamadığımız problemlerdendir.

and the problems we fail to acknowledge.

There's actually little question

Bugün elimizde olan su verisi,

about what today's water data is telling us to do as a species:

insanoğlu olarak ne yapmamız gerektiğine dair

aklımızda küçük soru işaretleri bırakıyor.

we need to conserve more,

Evet, suyumuzu daha çok korumalı

and we need to pollute less.

ve daha az kirletmeliyiz.

But today's data is not going to help us forecast the emerging risks

Ama bu veri, işletmelerin ve piyasanın karşılaşacağı

facing businesses and markets.

yeni problemleri öngöremiyor,

It's rapidly becoming useless for that.

dolayısıyla da git gide gereksiz bir hale geliyor.

It used to carry more value,

Eskiden bu veri nispeten daha kıymetliydi

ama bu veri bize hiçbir zaman tam olarak ne kadar suyumuz olduğunu

but it's never actually told us with any real accuracy

how much water we have

or what's in it.

ve bu suyun içinde ne olduğunu bize veremedi.

Let's consider the past decade of water usage statistics

G20 ülkelerinin son on yıldaki su tüketim oranlarına bir göz atalım.

from each of the G20 nations.

Now, what these numbers do not tell you

Bu rakamlar her ne kadar söylemese de

is that none of these countries directly measures how much water they use.

bu ülkelerin tükettikleri su miktarını doğrudan ölçmüyor.

These are all estimates,

Bunların hepsi tahmin

and they're based on outdated models

ve hepsi iklim krizini ya da iklim krizinin suya olan etkisini

that don't consider the climate crisis,

nor do they consider its impact on water.

göz önünde bulundurmayan eski modellere dayanıyor.

In 2015, Chennai, India's sixth-largest city,

2015'te Hindistan'ın altıncı en büyük şehri olan Chennai

was hit with the worst floods it had seen in a century.

son yüzyılda görülen en büyük sel felaketini yaşadı.

Today, its water reservoirs are nearly dry.

Bugün, Chennai'nin su rezervleri kurumak üzere.

It took three years to get here,

Bu hale üç yılda geldi;

three years of subaverage rainfall.

üç yıl yağışlar ortalamanın altında yağdı ve sonuç bu.

Now, that's faster than most nations tabulate their national water data,

Bu, çoğu ülkenin ulusal su verilerini ortaya koymasından daha hızlı bir sorun,

including the US.

buna ABD de dahil.

And although there were forecasts

Zamanında Chennai'deki ciddi su kıtlıklarını tahmin eden

that predicted severe shortages of water in Chennai,

birçok tespit olmasına rağmen

none of them could actually help us pinpoint exactly when or where

hiçbirimiz bunun ne zaman ve nerede olacağını tam anlamıyla kestiremedik.

this was going to happen.

This is a new type of water problem,

Bu, yeni tür bir su problemi

because the rate at which every aspect of our water cycle changes

çünkü su döngümüzün her bir aşaması her anlamda hızlı bir şekilde değişmekte.

is accelerating.

As a recent UN warning this month revealed,

Bu ay BM'nin son yaptığı uyarıya göre,

we are now facing one new climate emergency every single week.

her hafta yeni bir iklim tehlikesiyle karşı karşıya kalıyoruz.

There are greater uncertainties ahead for water quality.

Su kalitesi anlamında epey bir muamma bulunmakta.

It's rare in most countries for most water bodies to be tested

Birçok ülkede bir sene içinde suları kirletenlerin oranı

for more than a handful of contaminants in a year.

test edilme oranından daha fazla.

Instead of testing, we use what's called the "dilution model"

Kirliliği yönetmek adına test yapmak yerine

"seyreltme" dediğimiz yöntemi kullanıyoruz.

to manage pollution.

Now, imagine I took an Olympic-sized swimming pool,

Diyelim ki tatlı su dolu olimpik bir havuz var

I filled it with fresh water and I added one drop of mercury.

ve içinde bir damla cıva ekliyoruz.

That would dilute down to one part per billion mercury,

Bu, bir damla bir milyon parçaya dağılır

which is well within what the World Health Organization

ki Dünya Sağlık Örgütü de bunu sağlıklı kabul ediyor.

considers safe.

But if there was any unforeseen drop in how much water was available --

Ya peki mevcut suda beklenmedik bir düşüş olursa?

less groundwater, less stream flow, less water in the pool --

Yer altı suları ve akarsular ne kadar azalırsa

less dilution would take place,

cıva da o denli az seyrelir

and things would get more toxic.

ve dolayısıyla su daha da zehirli hale gelir.

So this is how most countries are managing pollution.

Birçok ülke su kirliliğiyle böyle yönetiyor.

They use this model to tell them how much pollution is safe.

Kirliliğin ne kadarının güvenli olduğunu anlatmak için bu modeli kullanıyorlar

And it has clear weaknesses,

ve bunun bariz zayıf yanları var

but it worked well enough when we had abundant water

ama yeterince suyumuz

and consistent weather patterns.

ve düzenli hava şartları olduğunda gayet iş görüyor

Now that we don't, we're going to need to invest and develop

ama gelin görün ki yok,

dolayısıyla yeni veri toplama stratejileri geliştirip

new data-collection strategies.

buna yatırım yapmak durumundayız

But before we do that, we have to start acting on the data we already have.

ama bu işe koyulmadan önce elimizdeki veriler üzerinde çalışmalıyız.

This is a jet fuel fire.

Bu, bir jet yakıtı yangını.

As many of you may be aware,

Birçoğunuz biliyordur,

jet fuel emissions play an enormous role in climate change.

jet yakıtı salınımı iklim değişikliğinde çok önemli bir rol oynuyor

What you might not be aware of is that the US Department of Defense

ama ABD Savunma Bakanlığı'nın

dünyanın en büyük jet yakıtı tüketicisi olduğunu belki de birçoğunuz bilmiyordur.

is the world's largest consumer of jet fuel.

And when they consume jet fuel,

Bu yakıtı kullanırken de

they mandate the use of the firefighting foam pictured here,

resimde gördüğünüz PFAS denilen ve birtakım kimyasallar içeren

which contains a class of chemicals called PFAS.

bu köpüğü de kullanıyorlar.

Nobody uses more of this foam than the US Department of Defense,

Bu köpüğü ABD Savunma Bakanlığı kadar kullanan yok

and every time it's used, PFAS finds its way into our water systems.

ve bu PFAS öyle bir şey ki her seferinde bir yolunu bulup suyumuza karışabiliyor.

Globally, militaries have been using this foam since the 1970s.

Bu köpük 1970'lerden beridir

dünya genelinde ordular tarafından kullanılııyor.

We know PFAS causes cancer, birth defects,

PFAS'nin kanser ve doğum lekelerine sebep olduğunu biliyoruz

and it's now so pervasive in the environment

ve doğada o kadar hızlı yayılıyor ki

that we seem to find it in nearly every living thing we test,

test ettiğimiz neredeyse her canlıda buna rastlıyoruz,

including us.

buna biz de dahiliz.

But so far, the US Department of Defense has not been held accountable

Ama bugüne kadar bu PFAS kirliliğinden

for PFAS contamination,

bir kez dahi sorumlu veya muhatap tutulmadı.

nor has it been held liable.

And although there's an effort underway to phase out these firefighting foams,

İnsanlar bu köpüğü ortadan kaldırmak için canla başla çalışırken

they're not embracing safer, effective alternatives.

daha güvenli alternatif köpüklere hiç kapı aralamıyorlar.

They're actually using other PFAS molecules,

Esasında onlar da çok daha ciddi hastalıklara sebep olabilecek

which may, for all we know, carry worse health consequences.

başka tür PFAS molekülleri barındırıyor.

So today, government accountability is eroding to the point of elimination,

Geldiğimiz noktada artık hükümetlere bu konuda neredeyse hiç güvenilmiyor.

and the risk of liability from water pollution is vanishing.

Keza su kirliliğinin sorumluluk riski de günden güne azalıyor.

What types of incentives does this create for investing in our water future?

Peki ne yaparsak yarının suyu için yatırım kültürü oluşturabiliriz?

Over the past decade, the average early stage global investment

Son 10 yılda, erken aşama su teknolojileri girişimcileri tarafından yapılan

in early stage water technology companies

erken aşama küresel yatırımların toplamı senelik 30 milyon doları geçmedi.

has totaled less than 30 million dollars every year.

That's 0.12 percent of global venture capital for early stage companies.

Bu rakam, dünyaki erken aşama şirketlerin risk sermayelerinin yüzde 0,12'si ediyor.

And public spending is not going up nearly fast enough.

Bununla beraber ayrılan fonlar da çok cüzi miktarlardan öteye gitmiyor.

And a closer look at it reveals that water is not a priority.

Tabloya yakından baktığımızda suyun ilk önceliğimiz olmadığı ortaya çıkıyor.

In 2014, the US federal government was spending 11 dollars per citizen

2014'de ABD Federal Hükümeti

bilgi teknolojileri altyapısı için kişi başı 251 dolar harcarken

on water infrastructure,

versus 251 dollars on IT infrastructure.

su altyapısı için ise kişi başı 11 dolar harcadı.

So when we don't use the data we have,

Elimizdeki verinin hakkını vermezsek

we don't encourage investment in new technologies,

ne yeni teknolojilere yatırıma

we don't encourage more data collection

ne daha fazla veri toplamaya

and we certainly don't encourage investment in securing a water future.

ne de yarının suyu için yatırıma teşvik edebiliriz.

So are we doomed?

Peki sizce biz bittik mi?

Part of what I'm still learning

Yapabileceğimiz şeylerin aciliyetinin

is how to balance the doom and the urgency with things we can do,

ve ciddiyetinin arasındaki dengeyi kurmayı hala öğrenmekteyim

because Greta Thunberg and the Extinction Rebellion

çünkü Greta Thunberg ve Yok olma İsyanı bizden bir şeyleri ümit etmemizi değil,

don't want our hope -- they want us to act.

harekete geçmemizi istiyor.

So what can we do?

Peki ne yapabiliriz?

It's hard to imagine life without a weather service,

Hava durumu olmadan hayat epey bir zor olurdu

but before modern weather forecasting,

ama günümüz hava durumu sistemi henüz yokken

ticari hava yolu taşımacılığı diye bir şey de yoktu;

we had no commercial air travel,

it was common for ships to be lost at sea,

gemiler denizlerde sıkça kaybolur,

and a single storm could produce a food shortage.

en ufak bir fırtına gıda kıtlığına neden olurdu.

Once we had radio and telegraph networks,

Ne zaman ki radyo ve telgraf hatları kuruldu

all that was necessary to solve these problems

bu problemleri çözmek için ihtiyacımız olan tek şey

was tracking the movement of storms.

artık bu fırtınaların hareketlerini takip etmekti.

And that laid the foundation for a global data collection effort,

Bu da günümüzde her hane halkı ve iş yerinin bel bağladığı

one that every household and every business depends upon today.

küresel veri toplama girişiminin temellerini oluşturdu.

And this was as much the result of coordinated and consistent data collection

Bu, koordineli ve uyumlu bir veri toplama sürecinin ürünü olduğu kadar

as it was the result of producing a culture that saw greater value

karşılaştığımız tehlikeleri fark edip anlamamızı sağlayan

in openly assessing and sharing everything that it could find out and discover

şeffaf bir değerlendirme ve paylaşım kültürünün de bir meyvesiydi.

about the risks we face.

A global weather service for water would help us forecast water shortages.

Küresel bir su takip sistemi, hem su kıtlıklarını önceden görebilmeyi,

It could help us implement rationing well before reservoirs run dry.

hem su kaynaklarımız tükenmeden daha planlı kullanabilmeyi,

It could help us detect contamination before it spreads.

hem kirlilik daha yayılmadan önleyebilmeyi

It could protect our supply chains,

hem de tedarik zincirimizin

secure our food supplies,

ve gıda arzının devamını sağlayacaktır.

and, perhaps most importantly,

Belki de en önemlisi

it would enable the precise estimation of risk

tedbir alınması gereken riskleri

necessary to insure against it.

daha net ön görebilmemizi sağlayacaktır.

We know we can do this because we've already done it with weather.

Başarabileceğimizi biliyoruz çünkü bunu hava durumunda başardık

But it's going to require resources.

ama bunu yapabilmek için kaynak gerekecek.

We need to encourage greater investment in water.

Dolayısıyla su için daha geniş çaplı yatırımlar gerekiyor.

Investors, venture capitalists:

Yatırımcılar olsun, risk sermayederleri olsun;

a portion of your funds and portfolios should be dedicated to water.

su için pamuk ellerini cebe atmaları gerekiyor.

Nothing is more valuable

Sudan kıymetli başka bir şey yok,

and, after all, businesses are going to need to understand water risks

kaldı ki şirketler de girmekte olduğumuz rekabetçi piyasada

tutunabilmek istiyorlarsa su riskinin farkına varmaları gerekecek.

in order to remain competitive in the world we are entering.

Aside from venture capital,

Risk sermayesinin yanı sıra

there are also lots of promising government programs

vergi teşvikleri vasıtasıyla ekonomik kalkınmayı destekleyen

that encourage economic development through tax incentives.

ve oldukça umut verici bir takım hükümet programları mevcut.

A new option in the US that my company is using

ABD'de şu anda yeni seçenek olan,

aynı zamanda çalıştığım yerde de uygulanan yöntemin adı "Fırsat Alanları."

is called "opportunity zones."

They offer favorable tax treatment for investing capital gains

Belirli yoksul ve düşük gelirli bölgelerde sermaye yatırımları için

in designated distressed and low-income areas.

bir takım avantajlı vergilendirme olanakları sunuluyor.

Now, these are areas

Bu bölgeler aynı zamanda ciddi su problemleriyle de karşı karşıya,

that are also facing staggering water risk,

so this creates crucial incentives to work directly with the communities

dolayısıyla da bu program buna en çok ihtiyacı olan

yerel halkla doğrudan kol kola çalışmaya da teşvik ediyor.

who need help most.

And if you're not looking to make this type of investment

Peki, diyelim ki kafanızda böyle bir yatırım yapmak yok

but you own land in the US,

ama ABD topraklarında araziniz var.

did you know that you can leverage your land

İçindeki suyun kalitesini sürekli koruyup koruma alanı yaparak

to conserve water quality permanently

arazinizden faydalanabileceğinizi biliyor muydunuz?

with a conservation easement?

You can assign the perpetual right to a local land trust

Yerel birimlere başvurup arazinizi

to conserve your land

ve suyun kalitesini korumaya dair taahhüt verebilirsiniz.

and set specific water quality goals.

And if you meet those goals,

Bu taahhütleri yerine getirmeniz halinde,

you can be rewarded with a substantial tax discount every year.

hatrı sayılır bir vergi indiriminden her sene yararlanabilirsiniz.

How many areas could our global community protect

Peki küresel topluluğumuz bu ve diğer programlarla

kaç tane araziyi bu şekilde koruyabilir?

through these and other programs?

They're powerful because they offer the access to real property

Bu programlar oldukça etkili

çünkü küresel su takip sistemi için

necessary to lay the foundation for a global weather service for water.

ihtiyacımız olan arazileri bize sağlıyorlar

But this can only work if we use these programs as they are intended

ama programlardan sırf vergiden yırtmak değil de

and not as mere vehicles for tax evasion.

bu amaç uğruna yapılırsa verim alabiliriz.

Koruma alanları kurulduğunda

When the conservation easement was established,

nobody could anticipate how ingrained in environmental movements

çevreyi kirleten büyük firmaların bu çevre hareketine karşı

nasıl bir tavır takınacağını kimse bilemiyordu.

corporate polluters would become.

And we've become accustomed to companies talking about the climate crisis

Bunu yanı sıra, iklim değişikliğinden dem vurup

bu konuda hiçbir şey yapmayan şirketlere de artık alışmıştık.

while doing nothing about it.

This has undermined the legacy and the impact of these programs,

Bu durum, programın kapsamını ve kalıcılığını zedelediği kadar

but it also makes them ripe for reclamation.

talep edilme anlamında olgunlaştırdı da.

Why not use conservation easements as they were intended,

Neden koruma alanlarını olması gerektiği gibi kullanıp

to set and reach ambitious conservation goals?

çevreyi korumak için kendimize iddialı hedefler koymayalım ki?

Why not create opportunities in opportunity zones?

Neden fırsat bölgelerinde fırsatlar yaratmayalım?

Because fundamentally, water security requires accountability.

Su güvenliği en başta sorumluluk ister.

Accountability is not corporate polluters sponsoring environmental groups

Hem çevrecileri destekleyip aynı zamanda çevreyi kirleten

müze ve büyük şirketlerden de sorumluluk almayı bekleyemeyiz.

and museums.

Bir kere bunların çıkarları çatışıyor.

Those are conflicts of interest.

(Applause)

(Alkış)

Accountability is:

Sorumluluk almak demek

making the risk of liability too expensive

suyu israf etmenin ve kirletmenin bedelini

to continue polluting and wasting our water.

ağır ödetmek demektir.

We can't keep settling for words. It's time to act.

Lafla peynir gemisi yürümüyor.

Artık harekete geçmenin zamanı

And where better to start than with our biggest polluters,

ve bu işe, çevreyi kirleten büyük şirketlerden değil de

particularly the US Department of Defense, which is taxpayer-funded.

özellikle vergilerimizle ayakta duran

ABD Savunma Bakanlığı'ndan başlamamız lazım.

Who and what are we protecting when US soldiers, their families

En başta Amerikan askerleri, aileleri ve askeri üslerin yakınlarında oturan

and the people who live near US military bases abroad

tüm bu insanlar zehirli sular içerken

biz neyi kimi koruyabileceğiz ki?

are all drinking toxic water?

Global security can no longer remain at odds with protecting our planet

Gezegenimizi korumadan ulusal güvenliğimizi de

toplum sağlımızı da koruyamayız.

or our collective health.

Our survival depends on it.

Bu, bir hayat memak meselesi.

Similarly,

Benzer şekilde,

birçok ülkede tarım, gıda tedariğinin korunması ve aksamaması için

agriculture in most countries depends on taxpayer-funded subsidies

that are paid to farmers to secure and stabilize food supplies.

çiftçilere verilen vergi kaynaklı teşviklerle ayakta duruyor.

Bu teşvikler bizim için hayati önem taşıyor

These incentives are a crucial leverage point for us,

because agriculture is responsible for consuming 70 percent

çünkü her sene suyumuzun yüzde yetmişini

of all the water we use every year.

tarımda kullanıyoruz.

Fertilizer and pesticide runoff

Gübreler ve böcek ilaçları bu suyun kirlenmesinde

are the two biggest sources of water pollution.

en büyük iki faktör.

Let's restructure these subsidies to demand better water efficiency

Suyu daha verimli kullanabilmek ve kirliliği azaltmak için

haydi bu teşvikleri yeniden yapılandıralım.

and less pollution.

(Applause)

(Alkış)

Finally:

Son olarak,

bilimin gücünü bastıran, yeniliklerin önüne ket vuran

we can't expect progress

if we're unwilling to confront the conflicts of interest

ve şeffaflığı geri plana atan

that suppress science,

bu çıkar çatışmasına dur demeye cesaret edemiyorsak

that undermine innovation

and that discourage transparency.

It is in the public interest

durup bir şeyler olmasını bekleyemeye hakkımız yok.

to measure and to share everything we can learn and discover

Karşılaştığımız su problemlerinden bir şeyler çıkarıp

ve bunları enine boyuna inceleyerek birbirimizle paylaşmak

about the risks we face in water.

toplumun yararına olacaktır.

Reality does not exist until it's measured.

Siz onu gidip bulana kadar gerçeklik diye bir şey yoktur.

It doesn't just take technology to measure it.

Bunu bulabilmek de sadece teknoloji değil

ortak bir iradeyle de olacak bir iştir.

It takes our collective will.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)