Lessons from Losing My Mind | Andy Dunn | TED

Çeviri: Elif Usta Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

When I was 20, I was the Messiah.

20 yaşımdayken Mesih’tim.

For about a week.

Yaklaşık bir hafta boyunca.

And for those of you who haven't had the privilege of being the Messiah,

Siz hiç Mesih olma ayrıcalığı yaşamadıysanız

I have to tell you something.

bilmelisiniz ki,

It is awesome.

Mesih olmak müthiş bir şey.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Imagine, you are the person that's going to save the world,

Düşünsenize, dünyayı kurtarıp barışı getirecek olan

bring peace on Earth,

kişi sizsiniz.

and no one knows it yet but you.

Ancak bunu henüz sizden başka kimse bilmiyor.

I arrived as the second coming my senior year of college.

Üniversite son sınıfta okul ikincisiydim.

New Year's Eve, 1999.

1999′da Yılbaşı gecesinde.

After a night of partying, I came to a stunning conclusion.

Parti yaptığımız gecenin ardından çarpıcı bir sonuca vardım.

I was Jesus 2.0.

Ben İsa 2.0 idim.

For the next 100 hours, I couldn't eat,

Sonraki 100 saat boyunca,

ne uyuyabildim ne de yemek yiyebildim.

I couldn't sleep,

but I did spend a fair amount of time preaching my gospel

Ama Evanston’daki Burger King’de

müjdemi duyurmak için epey zaman harcadım.

at the Burger King in Evanston.

Turns out, though -- and this may be a disappointment to my supporters --

Ancak ortaya çıktı ki, bu destekçilerim için hayal kırıklığı olabilir,

that I was in fact not the Messiah.

ben aslında Mesih değilmişim.

I was just a 20-year-old Midwestern kid

Daha sonra bipolar tip 1 semptomu olarak teşhis edilen

having a manic episode

manik bir dönem geçiren

later diagnosed as a symptom of bipolar disorder type I.

20 yaşında, orta batılı bir çocuktum.

And it was very much not awesome for my family and my friends.

Bu ailem ve arkadaşlarım için pek de iyi sayılmazdı.

And so what exactly is a manic episode?

Öyleyse manik dönem tam olarak nedir?

Typical symptoms include a lack of sleep,

Tipik belirtileri arasında uykusuzluk,

grandiosity, relentless optimism,

görkemlilik, amansız iyimserlik,

high-risk behaviors,

yüksek riskli davranışlar,

racing speech

artan konuşma

and ideas that are seen as delusional.

ve sanrısal olarak görülen fikirler vardır.

Does that remind you of anyone?

Bu size birini hatırlatıyor mu?

(Laughter)

(Kahkahalar)

Because it sounds to me like an entrepreneur having a good day.

Çünkü bana bir girişimci iyi bir gün geçiriyormuş gibi geliyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And in fact, it is estimated

Ve aslında,

that three percent of all of us have bipolar.

yüzde üçümüzün bipolar olduğu tahmin ediliyor.

A staggering number in its own right.

Kendi içinde önemli bir sayı.

For entrepreneurs, that number is 11 percent.

Girişimcilerde bu sayı yüzde 11.

And at the intersection ...

İkisinin kesiştiği noktada...

Hi, mom, that’s me.

Merhaba anne, bu benim.

The best of both worlds.

İki iyi şeyi bir arada yaşamak.

And it's not just bipolar.

Bu sadece bipolar değil.

According to a study from the University of California at San Francisco,

San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan

entrepreneurs also over-index in ADHD,

bir araştırmaya göre,

girişimciler DEHB, depresyon ve madde kullanımında da aşırı endekse sahiptir.

in depression and in substance use.

And maybe this correlation between neurodiversity and innovation

Belki nöro-çeşitlilik ve inovasyon arasındaki bu korelasyon

shouldn't surprise us.

bizi şaşırtmamalı.

After all, to be an entrepreneur is to conjure things that aren't real yet.

Ne de olsa girişimci olmak, henüz gerçek olmayan şeyleri hayal etmektir.

That sort of invention, that sort of vision

Bu tür bir icat, bu tür bir vizyon

requires more than a little bit of magical thinking.

biraz sihirli düşünceden daha fazlasını gerektirir.

A vision that might seem fantastical to others at first

Başkalarına ilk başta fantastik gelebilecek bir vizyon

is later deemed to be obvious,

daha sonra çok basit görülebiliyor;

like, say, flying through the air in a huge metallic capsule

örneğin, devasa metalik bir kapsülün içinde 30,000 fit yükseklikte ve

at 30,000 feet and 575 miles an hour.

saatte 575 mil hızla havada uçmak gibi.

For me, that vision -- get ready for it -- was pants.

Benim için bu vizyon, hazır olun, saçmalık!

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's always been pants.

Her zaman saçmalıktı.

OK, well, not exactly.

Tamam, tam olarak değil.

My vision was one for a world

Benim vizyonum, markaların

where brands would be built internet-first.

önce internet üzerinden inşa edileceği bir dünyaydı.

And so in 2007, I cofounded a menswear e-commerce company called Bonobos.

2007′de Bonobos adında bir erkek giyim e-ticaret şirketinin kurucu ortağı oldum.

Now I know what you might be thinking.

Ne düşündüğünüzü biliyorum.

Selling pants online is not that remarkable of a vision.

İnternet üzerinden pantolon satmak o kadar da harika bir vizyon değil.

But in 2007, it was improbable.

Ama 2007′de imkansızdı.

Think about it.

Bir düşünün.

Amazon was barely focused on fashion,

Amazon modaya neredeyse hiç odaklanmamıştı,

Apple had only just launched the iPhone.

Apple iPhone’u yeni çıkarmıştı.

Mobile commerce and the App Store were just a twinkle in the eye.

Mobil ticaret ve App Store sadece göz açıp kapayıncaya kadardı.

Facebook didn't have an ad platform.

Facebook’un reklam platformu yoktu.

That's, by the way, where you acquire customers for a digital brand.

Bu arada, dijital bir markaya müşteri kazandırdığınız yer de burasıdır.

And essential tools for digital storytelling,

Ve dijital hikaye anlatımı için Instagram, TikTok gibi

like Instagram and TikTok, didn't even exist.

gerekli araçlar yoktu bile.

Instagram was three years away from being created,

Instagram’ın ortaya çıkmasına daha üç yıl vardı,

and TikTok was nine years away.

TikTok’un ise dokuz yıl.

Maybe that was a good thing at the time.

Belki o zamanlar bu iyi bir şeydi.

Every venture capitalist we pitched said the same thing:

Teklif götürdüğümüz her risk sermayedarı aynı şeyi söyledi:

"You guys are crazy."

“Siz delisiniz.”

Which is an interesting word choice, if you think about it in this context.

Ki ilginç bir kelime seçimi, eğer bu bağlamda düşünürseniz.

Against these odds, over the next decade

Bu olumsuzluklara rağmen, önümüzdeki on yıl boyunca

we went on to raise 100 million in venture capital,

100 milyon girişim sermayesi toplamaya,

to sell over a million pairs of pants,

bir milyondan fazla pantolon satmaya,

to invent an inventory-free retail store and open 60 of those,

envantersiz bir perakende mağazası icat etmeye ve bunlardan 60 tane açmaya,

en nihayetinde 500′ün üzerinde istihdam yaratmaya devam ettik.

creating ultimately over 500 jobs.

The company was acquired a decade after founding

Şirket, kurulduktan on yıl sonra,

by the world's largest retailer by revenues,

kendisi de dijital dönüşüm sürecinde olan

itself in its own process of digital transformation,

gelirleri bakımından dünyanın en büyük perakendecisi tarafından

for over 300 million.

300 milyonun üzerinde bir bedelle satın alındı.

Building any brand now in internet-first is commonplace.

Artık herhangi bir markanın önce internette inşa edilmesi oldukça yaygın.

It's table stakes.

Bu masa bahsi.

It's obvious.

Çok açık.

Maybe it wasn't so crazy after all.

Belki de o kadar çılgınca değildi.

But there was a dark side to this success.

Ama bu başarının karanlık bir tarafı vardı.

Friends and mentors and other business leaders warned me

Arkadaşlarım, akıl hocalarım ve diğer iş liderleri,

girişim yolculuğunun dramatik ruh hali değişimleri, inişler ve çıkışlarla

that the entrepreneurial journey was filled with dramatic mood swings,

dolu olduğu konusunda uyarmıştı.

highs and lows.

They even call startups what?

Hatta startup’lar için ne diyorlar?

A roller coaster.

Bir hız treni.

And so my bipolar disorder was cloaked,

Böylece bipolar bozukluğum

not as symptoms of an illness or a condition,

bir hastalığın veya durumun belirtileri olarak değil,

but symptoms of a job.

bir işin belirtileri olarak görünmez oldu.

I cycled through a couple of mood states.

İki ruh hali arasında gidip geldim.

Dizzyingly productive periods of hypomania,

Baş döndürücü derecede üretken hipomani dönemleri,

a misunderstood [mood] state that is a diluted form of mania

maninin seyreltilmiş bir biçimi olan yanlış anlaşılmış bir [ruh hali] durumu

without the telltale psychosis that leads to a diagnosis of bipolar I,

belirgin bir psikoz olmadan bipoloar 1 teşhisine yol açar,

but all of the increased energy and creativity

ancak tüm bu artan enerji ve yaratıcılık

and ideation and joie de vivre

ve fikir üretme ve yaşama sevinci

and burning the candle at both ends.

ve geceyi gündüze katarak çalışmak.

You can get a lot done when you’re hypomanic.

Hipomanik olduğunuzda çok şey yapabilirsiniz.

Alternating with devastating periods of depression.

Hemen ardından gelen yıkıcı depresyon dönemleri.

For me, both mild and severe,

Benim için hem hafif hem şiddetli

often 50 or 100 days at a time,

genellikle bir periyotu 50 veya 100 gün sürüyor,

catatonic, can't get out of bed, disappearing on the team,

katatonik, yataktan çıkamıyor, takımda kayboluyor,

unable to go to work.

işe gidemiyorum.

Sometimes undesiraous of living.

Bazen yaşama karşı isteksizlik.

And all of it was amplified by what was happening at work.

Ve tüm bunlar iş yerinde olanlarla daha da güçlendi.

A gutting co-founder divorce,

Hararetli bir kurucu ortak ayrılığı,

a rotating door of executive turnover,

yeni gelen yöneticinin dönen kapısı,

maddening and expensive flights

genellikle hipomaninin neden olduğu

into shiny new objects and distracting ideas,

çıldırtıcı ve pahalı uçuşlar,

often driven by hypomania,

parlak yeni nesnelere ve dikkat dağıtıcı fikirlere eğilim

and a whopping cash flow burn rate that at times reached five million dollars

zaman zaman ayda beş milyon dolara ulaşan

muazzam bir nakit harcama oranı.

a month.

It's hard to do, actually, but but we did it.

Aslına bakarsanız, yapması zor ama biz başardık.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And all of it boiled over in 2016.

Bunların hepsi 2016′da kontrolden çıktı.

I was leading a team of 400 people

En son yirmi yaşında Burger King’de

when the mania that I hadn't experienced

müjdeyi duyururken yaşadığım mani

since I was preaching the gospel at Burger King when I was 20

400 kişilik bir ekibi yönetirken

came raging back.

coşkulu bir şeklide geri geldi.

In a manic episode at my New York apartment,

New York’taki dairemde geçirdiğim bir manik nöbette,

I rose from my bed, literally howling at the moon,

kelimenin tam anlamıyla yatağımdan aya uluyarak kalktım,

convinced I was the president

başkan ve Batman olduğuma

and Batman,

ikna olmuştum

which is actually a high-potential combination, if you think about it.

ki düşündüğünüzde bu aslında yüksek potansiyeli olan bir kombinasyon.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And then the darkness really set in.

Sonra tam manasıyla karanlık çöktü.

I smashed my fist into a glass window pane.

Yumruğumla pencere camını kırdım.

And worst of all, I struck my now-wife, Manuela,

Ve en kötüsü,

beni korumaya ve Greenwich Village’nin sokaklarında

and pushed and kicked her mother, Leni,

to the ground as they tried to protect me,

çıplak koşmama engel olmaya çalışan

to prevent me from running naked into the streets of Greenwich Village.

şimdiki eşim Manuela’ya vurdum ve annesi Leni’yi yere itip tekmeledim.

When I saw ...

Gördüğümde...

When I saw Leni two weeks later,

İki hafta sonra Leni’yi gördüğümde,

I thought it would be for the last time.

bunun son görüşme olacağını düşünmüştüm.

And instead, she put her hand on my hand

Bunun yerine Leni, elini elimin üzerine koydu ve

and she said something I’ll never forget,

hiç unutmayacağım ve sizlerin de asla unutmamasını umduğum

and something I hope all of you never forget.

bir şey söyledi.

She said, "Andy, this is just like any chronic physical illness.

Dedi ki: “Andy, bu tıpkı herhangi bir kronik hastalık gibi.

All you have to do is see your doctor and take your medication.

Tek yapman gereken, doktora görünmek ve ilaçlarını almak.

And if you do,

Eğer öyle yaparsan

and if Manuela wants to stay with you, then you have my blessing."

ve eğer Manuela seninle birlikte kalmak isterse, ben de rıza gösteriyorum.”

And I started crying, as you might imagine.

Tahmin edebileceğiniz gibi ağlamaya başladım.

And Manuela did stay with me.

Manuela benimle kaldı.

But her love and commitment came with conditions.

Ancak sevgisinin ve bağlılığının koşulları vardı.

It was our rabbi who told us on our wedding day

Haham düğün günümüzde bize

that the only unconditional love on the planet

dünyadaki tek koşulsuz sevginin

ebeveynler ve çocuklar arasında olduğunu söylemişti

is that between parent and child,

which was a disappointing thing to hear on my wedding day.

ki düğün günümde bunu duymak hayal kırıklığı yarattı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I thought, you know, I was headed for the unconditional love thing.

Bense koşulsuz sevgi olayına doğru gittiğimi sanıyordum.

He said all other forms of love are conditioned.

Diğer tüm sevgi türlerinin şarta bağlı olduğunu söyledi.

They are conditioned upon each of us treating each other well,

Her birimizin birbirine iyi davranma şartına bağlıdır;

which requires accountability and boundaries,

bu da beraberinde sorumluluk ve sınırlar gerektirir.

conditioned upon an honest and transparent exchange of information and feelings,

Dürüst ve şeffaf bir bilgi ve duygu alışverişine bağlıdır;

which requires disclosure and feedback,

bu da açıklık ve geribildirim gerektirir.

and conditioned upon each of us, individually,

Her birimizin bireysel olarak iyi olmak için

elinden gelen her şeyi yapması şartına bağlıdır

doing all in our power to be well,

which requires initiative and self care.

ve bu da inisiyatif ve öz bakım gerektirir.

And this is not just in our personal lives.

Bu sadece özel hayatlarımız için geçerli değildir.

It's also at work.

İş hayatımız için de geçerlidir.

Now, Manuela and I are married with a two-year-old.

Manuela ile evliyiz ve iki yaşında bir çocuğumuz var.

(Applause)

(Alkışlar)

He's not two in that photo.

Bu fotoğrafta iki yaşında değil.

That would be a very small two-year-old.

İki yaş için çok küçük bir çocuk olurdu.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And look, some days that feels like a miracle.

Bazı günler bir mucize gibi geliyor.

From where I was to now, it feels like a miracle.

Bulunduğum yerden şu ana gelmek sanki bir mucize gibi.

And while Manuela's love is a miracle

Manuela’nın sevgisi

and Isaiah’s existence, his very existence, is a miracle,

ve Isaih’ın varlığı bir mucizeyken,

my getting well was not a miracle.

benim iyi olmam bir mucize değildi.

It was very hard work and it still is.

Çok zor bir işti ve hâlâ da öyle.

So I have got, and I'm proud to say,

Bu yüzden, gururla söylüyorum ki,

an Olympic regimen of mental hygiene and mental fitness.

zihinsel hijyen ve zihinsel zindelik konusunda olimpik bir rejimim var.

Let me play it to you.

Size anlatayım.

I see a psychiatrist two to three times a week

Haftada iki ya da üç kez 45 dakikalık bir terapi seansı için

for a 45-minute therapy session.

bir psikiyatriste gidiyorum.

Now, you would think therapy once a week is enough.

Haftada bir kez terapinin yeterli olduğunu düşünebilirsiniz.

But for me, I want my doctor to lay eyes on me every 72 hours

Ama benim için, doktorumun her 72 saatte bir beni görmesini istiyorum ki

so he can assess my mood.

ruh halimi değerlendirebilsin.

I've got five different medications that I take.

Beş farklı ilaç kullanıyorum.

Her gün bir ilacın dozajını durumuma göre

One every day and the other four we titrate up and down

depending on where I am.

arttırıp azaltıyoruz.

And then I've got a relentless focus on sleep,

Sonra kararlılıkla uykuya odaklanıyorum,

çünkü uyku benim gibi kesinlikle bipolar olan biri için

because sleep is for me, certainly, with bipolar,

a leading or a lagging indicator of mood.

ruh halinin öncü veya gecikmeli bir göstergesi.

And by the way, that might be all of us.

Bu arada, bu hepimiz için aynı olabilir.

And so every morning, the first thing I do

Bu yüzden her sabah ilk yaptığım şey;

is I send a Fitbit sleep report to a WhatsApp group

içinde doktorumun, eşimin ve buna benimle birlikte

en uzun süre katlanan üç kişinin daha olduğu,

that includes my doctor, my wife

and the three people who have endured this with me the longest:

annem Usha, babam Charlie ve kız kardeşim Monica,

My mom, Usha, my dad, Charlie, and my sister Monica.

bir WhatsApp grubuna Fitbit uyku raporu gönderiyorum.

Here it is.

İşte burada.

Every morning, this is my statement of life.

Her sabah, bu benim yaşam bildirimim.

And what is it?

Bu nedir?

It is a daily reminder to never forget what's possible.

Nelerin mümkün olduğunu asla unutmamak için günlük bir hatırlatıcı.

For all of our strengths have shadows, don't they?

Güçlü yanlarımızın bir de gölgeleri var, değil mi?

It doesn't take a lot of brainpower to bring to mind other entrepreneurs,

Kendilerine ve başkalarına büyük zararlar veren

diğer girişimcileri, liderleri ve vizyonerleri

leaders and visionaries

who have caused great harm to themselves and others.

hatırlamak için çok fazla çaba sarf etmemize gerek yok.

Even society at large.

Hatta genel olarak toplum.

And so what do we do?

Peki ne yapacağız?

We admire their strengths.

Onların güçlü yanlarına hayranlık duyuyoruz.

We even lionize them as individuals.

Hatta onları birey olarak yüceltiyoruz.

But their shadows we ignore.

Ama gölge taraflarını görmezden geliyoruz.

And we do so at our individual and collective peril.

Bunu kendimizi ve etrafımızdakileri tehlikeye atarak yapıyoruz.

I would know

Biliyorum

because for 16 years I ignored mine

çünkü 16 yıl boyunca kendiminkini ihmal ettim ve

at great cost to myself and others.

kendime ve başkalarına pahalıya mal oldu.

Why did I do that?

Neden böyle yaptım?

Because I didn’t want to “be bipolar.”

Çünkü “bipolar olmak” istemedim.

That's what we say of people who have bipolar.

Bipolar rahatsızlığı olan insanlara böyle söylüyoruz.

We don’t say someone “is cancer.”

Birinin “kanser olduğunu” söylemeyiz.

We say they have it.

Onların kanser hastalığını geçirdiklerini söyleriz.

That's a first step to helping our friends

Dostlarımıza, sevdiklerimize ve iş arkadaşlarımıza

and our loved ones and our colleagues,

yardım etmenin ilk adımı budur,

not by conflating their illness or condition with their identity,

hastalıklarını veya durumlarını kimlikleriyle birleştirerek değil,

but by acknowledging it as just a part of their life story

ama bunu hayat hikayelerinin bir parçası olarak kabul edip

and then helping them confront it.

sonra da bu durumla yüzleşmelerine yardımcı olarak.

İş yerinde, ekip liderleri için

At work, I think therapy should be more or less mandatory

terapinin hemen hemen zorunlu olması gerektiğini düşünüyorum.

for people who lead teams.

Second chances for unethical leaders should require great consideration.

Etik olmayan liderler için ikinci şanslar çok iyi düşünülmelidir.

Assholes should just straight up no longer be accommodated.

Pislikler çok ciddiyim daha fazla barındırılmamalı.

(Applause)

(Alkışlar)

Boards need to step up.

Yönetim kurulları adım atmalı.

And all of us,

Hepimiz,

we need to raise our hands when we're not well

iyi hissetmediğimizde ellerimizi kaldırmalı

and then seek and secure the help we need.

ve ihtiyacımız olan yardımı aramalı ve almalıyız.

I have been unbelievably lucky.

Ben inanılmaz derecede şanslıydım.

My family, old and new, stuck by me.

Ailem, eski ve yeni, bana destek oldu.

My board stuck by me,

Yönetim kurulum bana destek oldu.

my executive team stuck by me.

Yönetici ekibim bana destek oldu.

And I have access to wildly good health care.

Son derece iyi sağlık hizmetlerine erişimim var.

I love my psychiatrist.

Psikiyatristimi çok seviyorum.

I call him my most expensive friend.

Ona en masraflı arkadaşım diyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And I have -- and how many people have you heard this from --

Ben, bunu kaç kişiden duydunuz,

I have medication that actually works.

gerçekten işe yarayan ilaçlar kullanıyorum.

Because of all that,

Tüm bunlar sayesinde,

all that support and all that scaffolding,

tüm bu destek ve çaba sayesinde,

I am able to live and love and work with bipolar I.

bipolar tip 1 ile yaşayabiliyor, sevebiliyor ve çalışabiliyorum.

This shouldn't be a matter of luck.

Bu şans eseri olamaz.

(Applause)

(Alkışlar)

And so I've got one more crazy idea.

Bir çılgın fikrim daha var.

Maybe my craziest idea of all.

Belki de fikirlerim arasında en çılgını olanı.

We need to make mental health care fundamentally acceptable.

Ruh sağlığı hizmetlerini öncelikli olarak makul hale getirmeliyiz.

Actually --

Aslında...

(Applause)

(Alkışlar)

Hang on, this whole thing is going to land great.

Bekleyin, bütün bunlar harika bir iniş yapacak.

Actually affordable and universally accessible.

Gerçekten uygun fiyatlı ve evrensel olarak erişilebilir.

Look, I want us to be delusional sometimes.

Bakın, bazen hayalperest olmamızı istiyorum.

I want to be delusional sometimes.

Bazen ben de hayalperest olmak istiyorum.

I want people whose brains work differently,

Beyni farklı çalışan insanların olmasını istiyorum,

benim olduğu gibi ve sizin olabileceği gibi,

like mine does and like yours might,

to be able to dream crazy dreams,

insanların deli dolu hayaller kurmasını,

to share crazy thoughts,

ilginç fikirlerini paylaşmasını

and God willing or universe willing,

ve Tanrı’nın izniyle ya da evrenin izniyle

bring those dreams to life.

bu hayallerini gerçekleştirmesini istiyorum.

But we have to keep ourselves in check, don't we?

Ama kendimizi kontrol altında tutmalıyız, değil mi?

After all, only messiahs are all-knowing.

Ne de olsa, sadece Mesihler her şeyi bilir.

And entrepreneurs are not gods.

Girişimciler Tanrı değildir.

Even when we think we are.

Öyle olduğumuzu düşündüğümüzde bile.

We will be better humans,

Sadece dünyayı nasıl değiştirdiğimizi değil,

building a better future together,

birbirimize nasıl davrandığımızı da değerlendirdiğimizde

when we take stock not just of how we change the world,

daha iyi insanlar olacağız

but how we treated each other and ourselves along the way.

ve birlikte daha iyi bir gelecek inşa edeceğiz.

And the president and Batman both agree.

Başkan ve Batman, her ikisi de aynı fikirde.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)