JR: Can Art Change the World? | TED

Çeviri: Berra Metin Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Wow, wow, people.

Hey hey hey insanlar.

You know, actually, I love people because my work is about people.

Aslında insanları çok seviyorum çünkü işim insanlarla alakalı.

It's actually about bringing people together.

Aslında insanları bir araya getirmekle alakalı.

I'm an artist.

Ben bir sanatçıyım.

I mean, until I found a real job,

Yani gerçek bir iş bulana kadar

but now it looks like it's getting pretty serious.

ama iş gittikçe ciddiye biniyor gibi gözüküyor.

(Laughter)

(Kahkaha)

But, you know, I also love walls.

Ama aynı zamanda duvarları da seviyorum.

And I know that walls are supposed to divide us,

Duvarların görevinin bizi ayırmak olduğunu biliyorum

but I think I've found a way

ama sanırım onları bizi bir araya getirmek için kullanmanın bir yolunu buldum.

to use walls to bring us together.

And I've tried this in different places.

Ve bunu farklı yerlerde denedim.

This was in Israel, Palestine, 15 years ago,

Burası 15 yıl önce İsrail, Filistin’deydi,

where, with my friend Marco,

arkadaşım Marco ile

İsrail ve Filistinlilerin aynı işi yaparlarken fotoğraflarını çektim

I took photos of Israeli and Palestinian doing the same job

sonra onları İsrail ve Filistin tarafında şehirlere yapıştırdım

and then pasted them on Israeli city and Palestinian city,

and people couldn't even recognize who is who.

insanlar kimin kim olduğunu bile fark edemediler.

This was in the favelas of Brazil.

Bu ise Brezilya’nın favelalarındaydı.

Faces of women on the hills of the community.

Topluluğun tepelerinde kadınların yüzleri.

(Applause)

(Alkış)

Often the first target of the violence that is happening there.

Genelde kadınlar orada yaşanan şiddetin ilk hedefi.

This is a local museum we have in Paris, it's called the Louvre.

Bu, Paris’ten yerel bir müze. Adı Louvre.

I don’t know if you’ve heard about it, but I thought I’d give it a shout out.

Daha önce duydunuz mu bilmiyorum ama bahsetmek istedim.

And with 400 people and paper and glue,

400 insan, kağıt, ve tutkal ile

we wheat-pasted the entire plazas to make the pyramid ten times bigger.

piramidi on kat büyütmek için tüm plazaları yapıştırdık.

This was at the border between Mexico and US.

Bu yer Meksika ve ABD sınırındaydı.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause and cheers)

(Alkış ve tezahürat)

Kikito, the little kid, is one year old,

Kikito, küçük çocuk, bir yaşında

and he lives in the little house you see on the top left of the image.

ve fotoğrafın sol üst tarafında gördüğünüz küçük evde yaşıyor.

I just wonder, at his age, what is his perspective on the wall?

Merak ediyorum, o yaşta bir çocuğun duvara bakış açısı ne?

You know, each time I do a project, I wonder: Can art change the world?

Ne zaman bir proje yapsam, merak ediyorum: Sanat dünyayı değiştirebilir mi?

And I never really know how a projects starts.

Ve bir projenin nasıl başladığını asla bilmiyorum.

Couple years ago, I was making breakfast

Birkaç yıl önce kahvaltı yapıyordum

and a friend of mine called me.

ve bir arkadaşım beni aradı.

Friend Saul, he says, "JR, you love walls.

Arkadaş Saul, dedi ki “JR, sen duvarları seviyorsun.

Why don't you do a project in prison?"

Neden hapishanede bir proje yapmıyorsun?

I was like, you know, I was just, "Dude, you know, I would do it,

Ona dedim ki “Dostum, yani, yaparım

but it's too much paperwork administrative, bureaucracy.

ama bu çok fazla evrak ve bürokrasi demek.

Plus, I've been arrested 15 times, they don't want me in there."

Ayrıca, ben 15 defa tutuklandım beni orada istemezler.”

And he was like, "I know, bro,

Ve o da şöyle dedi “Biliyorum kardeşim

but you love walls so much, what you would do in there.

ama sen duvarları çok seviyorsun, orada ne yapardın.

If you could do it, what could you do?"

Yapabilseydin orada ne yapardın?

I was like, "OK, you know what?"

Ve ben şöyle dedim: “Biliyor musun?

Aslında benim bir fikrim var.

I had an idea.

If I wanted to finish my poached eggs

Haşlanmış yumurtalarımı

and my, you know, French toast before it gets cold,

ve Fransız tostumu soğumadan bitirmek istiyorsam,

ondan kurtulmalıydım.

I had to get rid of him.

So I told him, "You know what, I'll paste the entire prison."

Bu yüzden ona dedim ki “Biliyor musun, tüm hapishaneyi yapıştıracağım. ”

He was like, "Wow, that's amazing."

O da dedi ki “Vay, bu inanılmaz. ”

He hung up the phone,

Telefonu kapattı.

I thought I'd never hear from him for two decades.

Ondan önümüzdeki yirmi yıl haber alacağımı sanmıyordum.

He called his friend Scott, who was like, "What's up?"

Arkadaşı Scott’u aradı Scott ona “N’aber?” dedi.

Saul is like, “I spoke to JR, he’s down to do a project in prison.”

Saul “JR ile konuştum ve onu hapishanede bir proje yapmaya ikna ettim.″

Scott's like, "That's amazing, let me call the governor."

Scott da dedi ki: “Bu harika, valiyi arayayım.

Telefonu kapattı, valiyi aradı.

Hung up the phone, called the governor.

Vali ona sordu “Kim bu JR?”

Governor was like, "Who's this JR?"

"He does black and white,

“ Siyah beyaz çalışmalar yapıyor

and, you know, he takes photos of people, he records their story ..."

insanların fotoğraflarını çekerek onların hikâyelerini kaydediyor ... ”

"I'm sorry, I've never heard of it."

“Üzgünüm, onu hiç duymadım.”

"Yes, there's very large murals."

“Çok büyük duvar resimleri var.”

And the governor was like, "Wait, wait, wait.

Ve vali şöyle dedi “Bekle biraz.”

Before I was the governor, I was in a mural.

Vali olmadan önce ben de bir duvar resmindeydim.

There were 1,300 people,

1300 insan vardı,

each one of them recorded their story, and I was one of them.

her biri hikâyesini kaydetti ve ben de onlardan biriydim.

Is that the same artist?"

Bu aynı sanatçı mı?”

The guy said, "Yes, that's the same artist."

“Evet, aynı sanatçı.” dedi.

"Give him full clearance for every prison in the state of California."

“Kalifornia eyaletindeki tüm hapishaneler için ona tam yetki verin.”

(Laughter and applause)

(Kahkaha ve alkış)

Calls me back.

Beni geri aradı.

Next thing you know, I’m on Google Earth,

Ve sonra, Google Earth’den baktım

and there's 35 prisons.

35 tane hapishane var.

Onlara baktım ve her şeyden önce ben bir duvar kağıdı adamıyım.

I'm looking at them and I'm like, well, first of all, I'm a wallpaper man.

I cannot paste if I don't have my clear surface.

Net bir yüzeyim yoksa yapıştıramam diye düşündüm.

So that doesn't work, that doesn't work, that doesn't work.

Yani bu olmaz, bu olmaz, bu da olmaz.

The yard is made of sand and grass.

Avlu kum ve çimden yapılmış.

I cannot do it.

Yapamam.

I know nothing about prisons.

Hapishaneler hakkında hiçbir şey bilmiyorum.

So then I see this one and I'm like, "Wait, can we zoom in this one?"

Sonra bunu gördüm ve şöyle dedim “Bir dakika, yakınlaştırabilir miyiz?”

I'm like, "Oh, actually, you know what?

Şöyle dedim “Biliyor musun,

The yard here in the center looks like it's concrete.

ortadaki avlu betondan gibi görünüyor.

I could work on that."

Bunun üzerinde çalışabilirim.”

"Look, JR, that's a supermax security prison."

Bak, JR, orası üst düzey güvenlikli bir hapishane.”

It's called Tehachapi,

Adı Tehachapi,

it's actually in the top five of the most violent prisons.

şiddet olaylarının en fazla olduğu ilk beş hapishaneden biri.

I was like, "That will do it."

“Bu işimi görür.” dedim.

The next day, we flew there.

Ertesi gün oraya uçtuk.

We arrived there,

Oraya vardık

and of course, you know, it's not that easy to get there.

tahmin edeceğiniz gibi oraya ulaşmak pek de kolay değil.

It's like fences, electric fences, walls.

Çitler, elektrikli çitler, duvarlar.

And you add more walls and more people that check your IDs.

Daha fazla duvar ve kimliklerinizi kontrol eden daha fazla kişi.

I get all the way to the yard.

Avluya kadar gittim.

And it looked like some army guy with bulletproof jackets and heavily armed

Kurşun geçirmez ceketli ve ağır silahlı asker gibi biri

who say, "Alright, this is going to be very simple.

“Tamam, çok kısa olacak.

There's some people waiting for you in a gymnasium.

Spor salonunda sizi bekliyorlar.

We gathered some inmates.

Birkaç mahkûm topladık.

You cannot approach them, you cannot touch them.

Onlara yaklaşamazsın, onlara dokunamazsın.

You can sit at the chair that we designed for you,

Senin için ayarladığımız sandalyeye oturabilirsin

and we're going to surround the area of the gymnasium."

ve biz de spor salonunun etrafında olacağız″dedi.

That sounds fun.

Bu kulağa eğlenceli geliyor.

I enter the room,

Odaya girdim

and we do this thing in France, I don't know if you have that,

biz Fransa’da tanıştığımız insanlarla tokalaşırız

but you shake people's hand, you know?

sizde de bu var mı bilmiyorum.

Ben de insanlarla tokalaşmaya başladım, “Merhaba, nasılsınız? Benim adım JR.

So I started shaking people's hands, "Hello, how are you? My name is JR.

What's your name?"

Sizin adınız ne?″

And go around the table, and then I sat.

Masanın etrafından dolaşıp oturdum.

And I spoke with them.

Ve onlarla konuştum.

A lot of them have been there since they were teenagers,

Çoğu ergenliklerinden bu yana oradaydı

some of them even from the age of 13.

hatta 13 yaşından beri orada olanlar vardı.

And I've never seen anything like it.

Daha önce hiç böyle bir şey görmemiştim.

And so I told them about my art and about the idea.

Onlara sanatımı ve fikrimi anlattım.

And they asked me a question, they said,

Ve bana bir soru sordular, dediler ki:

"But what is the purpose of your art?"

“Peki sanatının amacı nedir?”

Well, you know, that's a good question.

Bu güzel bir soru.

I don't know if I can answer before, you know, trying a project.

Bir projeyi denemeden önce cevap verebilir miyim bilmiyorum.

So I explained them an idea, and I said, “Wait, before we start anything,

Onlara bir fikir açıkladım ve dedim ki, “Bekleyin, bir şeye başlamadan önce,

I just want you to know,

Sadece şunu bilmenizi istiyorum

if there's anyone here in this room that by being in this project,

eğer bu odada bu projede yer alarak

you might offend some of your victims outside,

dışarıdaki bazı kurbanlarını rencide etme ihtimali olan biri varsa

I'm not your guy.

sizin adamınız ben değilim.

I'm going to get too much attention for you.

Bu projeyle üzerinize çok fazla dikkat çekeceğim.

If I were you, don't participate in this project."

Sizin yerinizde olsam bu projede yer almazdım.

Six or seven guys stood up and left the room.

Altı yedi adam ayağa kalktı ve odadan çıktı.

I was like, "Alright."

Ben de dedim ki “Pekâlâ.”

So we kept on going and I started photographing them.

Böylece devam ettik ve onları fotoğraflamaya başladım.

Very simple, it's just a small part of the process.

Çok basit, sürecin sadece küçük bir parçası.

I'm not really a photographer.

Ben aslında bir fotoğrafçı değilim.

That’s just one part that I use, and I get to meet them and talk with them.

Bu yöntemlerimden sadece biri ve onlarla tanışıyor ve konuşuyorum.

And each of them started explaining me their story,

Ve her biri bana hikâyelerini anlatmaya başladı

where they grew up,

nerede büyüdüklerini,

where they come from,

nereden geldiklerini,

how many years, some of them spent decades in this prison.

bu hapishanede kaç yıl bazıları kaç on yıl kaldıklarını.

And the thing is that, I told them, I said,

Ve olay şu, onlara dedim ki:

"Look, this photo is nothing.

“Bakın, bu fotoğraf hiçbir şey değil.

I need you to go in the next room.

Yan odaya gitmenizi istiyorum.

I'm going to leave a mic there.

Orada bir mikrofon olacak.

And I want you to record your story from the beginning.

Hikâyenizi en başından anlatmanızı istiyorum.

I want to understand,

Anlamak istiyorum,

you have to talk like, if you're throwing a bottle in the ocean,

okyanusa şişe bırakır gibi konuşmalısınız.

I want to understand where you come from.

Nereden geldiğinizi anlamak istiyorum.

And then what brought you to make that crime that led you to prison.

Sizi hapishaneye getiren o suçu işlemeye neyin ittiğini.

And if you changed, explain how you changed and why."

Ve eğer değiştiyseniz nasıl ve neden değiştiğinizi anlatın.”

They all went, some stayed for 10 minutes,

Hepsi gitti, bazıları içerde 10 dakika kaldı

some stayed for 20, 30 minutes.

bazıları 20-30 dakika kaldı.

Some of them were crying in that place.

Bazıları ağlıyordu.

Then I went back to my studio and that's what we do.

Sonra stüdyoma geri döndüm bizim yaptığımız şey bu.

We print strips of paper like a giant puzzle,

Kağıt şeritler basıyoruz dev bir bulmaca gibi

so we have to combine it together.

sonra da onları birleştiriyoruz.

It's all just paper and glue.

Sadece kağıt ve yapıştırıcı.

And then we combine them by numbers,

Sonra onları sayılarla birleştiririz

and then we went back there.

daha sonra oraya geri gittik.

And we started bringing everybody in the yard.

Herkesi avluya getirmeye başladık.

And we started pasting.

Ve yapıştırmaya başladık.

Everyone from every gang, every race, participated.

Her çeteden, her ırktan herkes katıldı.

Now, the thing is,

Şimdi olay şu

we're still in a supermax security prison.

hâlâ üst düzey güvenlikli bir hapishanedeyiz.

Gardiyanlar bana şunu dediler:

So the guards were like,

"Look, we love you with your paper and stuff,

“Bak, seni kağıtlarınla eşyalarınla seviyoruz

but we’re going to count everything you brought in,

ama getirdiğin her şeyi sayacağız

and we’re going to make sure you leave with everything out.

buradan giderken hepsini götürdüğünden emin olacağız ”

So every hour we're going to stop this whole project

Bu yüzden saat başı tüm projeyi durduracak

and make sure there's not one scissors missing,

ve de makas, fırça veya kova gibi birşeyin

eksik olup olmadığını kontrol edecektik.

one brush, one, you know, bucket, anything."

So we went through the process,

Böylece süreci başlattık

and I had planned two to three days to paste the whole thing.

projenin tamamını yapıştırmanın iki üç gün süreceğini düşünmüştüm.

Those guys were so motivated,

Adamlar o kadar motiveydi ki

that in literally two or three hours we had done it.

2-3 saatte işimizi bitirmiştik.

Ben dedim ki “Bekleyin, durun çocuklar,

So I said, "Wait, stop, guys,

they're going to bring you back to your cell, give me a second.

sizi hücrelerinize geri götürecekler bana bir saniye verin.

I'm going to try to get some guards to paste with us."

Birkaç gardiyandan bizimle birlikte yapıştırmalarını isteyeceğim.

And they were like, look, "We love utopianism and stuff,

Ve onlar şöyle dediler “Ütopyacılığı falan seviyoruz

but that’s where it stops.”

ama buraya kadar.

"No, just give me a second."

“Hayır, bana bir saniye verin.”

So I start going to the guards and I say, "Hey, do you mind participating?"

Gardiyanlara gittim ve dedim ki: “Hey, katılmak ister miydiniz?”

Fifty "no," one guy said "yes."

Ellisi “hayır”, biri “evet” dedi.

“Harika, benimle gel.

I say, "Cool, come with me.

They're going to show you."

Sana nasıl yapacağını gösterecekler.” dedim.

And then another guard and another guard.

Ve sonra bir başka gardiyan, sonra bir diğeri.

And that's where the real walls were falling down,

Ve işte burası gerçek duvarların yıkıldığı yer

because there's no communication between those guards and the inmates.

çünkü mahkumlar ve gardiyanlar arasında iletişim yoktu.

(Alkış)

(Applause)

And you know what?

Ve ne var biliyor musunuz?

From the floor, it was so big we couldn't see it anyway.

Yerden bakınca, o kadar büyüktü ki onu göremedik.

You had to send a drone.

Dron göndermemiz gerekiyordu.

So remember, again, you're in a supermax security prison.

Tekrar hatırlatayım üst düzey güvenlikli bir hapishanedesiniz.

It's geofencing.

(Laughter)

Bu coğrafi çit.

So we send in the drone,

(Kahkaha)

Dronu gönderdik

those guys have never seen a drone their whole life,

adamlar hayatları boyunca hiç dron görmemişler

they were more excited about the drone than the whole project.

dron için tüm proje için olduklarından daha heyecanlıydılar.

And I was so scared because I was like, "I hope we did the puzzle right.

Çok korkmuştum, şöyle dedim “Umarım puzzle’ı doğru yapmışızdır.”

Çünkü yapmamışsak, yukarıdan biraz çirkin görünecek.

Because if not, it's going to look a bit ugly from up there."

Yukarıdan görünen şey bu.

And that's what you see from up there.

(Alkış ve tezahürat)

(Applause and cheers)

Thank you.

Teşekkürler.

The whole yard, all their faces.

Tüm avlu, tüm yüzler.

And when you zoom in, actually, you see the picnic table,

Ve yakınlaştırdığınızda piknik masasını görüyorsunuz

you can still see, it looks like a hole, but it's actually an illusion.

bakın, bir çukur gibi görünüyor ama aslında bir ilüzyon.

And you see the guys walking on it.

Üzerinde yürüyen adamları görüyorsunuz.

Now, the craziest part of all of it

Şimdi, işin en çılgın kısmı şu

is because of that crazy permit that I had,

sahip olduğum çılgın izin sayesinde

I literally walked in without being searched.

elimi kolumu sallayarak üstüm aranmadan içeri girdim.

I had my phone on me.

Telefonum yanımdaydı.

So I started filming in there and posting it on social media.

Video çekmeye ve sosyal medyada yayınlamaya başladım.

So this guy there was showing me his tattoo on day one.

Adamlardan biri ilk gün bana dövmesini göstermişti.

And then the evening, he called his family and they said,

Sonra akşam ailesini aradı ona dediler ki:

"We saw you on JR's Instagram.

“Seni JR’ın Instagram’ında gördük.

It's incredible, we see what you guys are doing."

Bu inanılmaz, ne yaptığınızı görüyoruz.”

He was so proud the next day he said,

Ertesi gün çok gururluydu ve dedi ki:

"JR, do you mind me showing my diplomas?"

“JR, diplomalarımı gösterebilir miyim? ”

They started realizing the impact of suddenly having a connection

Aniden dışarıyla bağlantı kurmanın etkisini fark etmeye başladılar.

with the outside.

Then this guy showed up.

Sonra yanıma bir adam geldi.

His name is Kevin.

Adı Kevin.

You know, when I saw him, I was like, "Whoa."

Onu gördüğümde şöyle düşündüm: “Vayy.”

In my life, I'll never have a second chance to ask a guy, hopefully,

Hayatım boyunca bir daha adamın birine yüzünde neden Svastika olduğunu

sormak için ikinci bir şansım olmayacağını umuyorum.

why he has a fucking swastika on his face.

(Laughter)

(Kahkaha)

And so I ask him, and he was like, "Oh, this?"

Ve ona sordum, o da dedi: “Ah, bu mu?”

Almost like he forgot about it.

Neredeyse onu unutmuş gibiydi.

He was like, "I did this as a gang thing when I went in prison.

“Hapse girdiğimde bunu yaptım çetenin simgesi gibi bir şey.

But now, if I could, I would remove it."

Mümkün olsaydı hemen sildirirdim.”

I was like, "OK, do you mind if I take a photo and I share it?"

“Tamam, fotoğraf çekip paylaşmamın sakıncası var mı?” dedim.

He's like, "Yeah, sure."

O da “Yok, tabii.” dedi.

I share that photo.

O fotoğrafı paylaştım.

Now, as you can imagine, on social media,

Hayal edebileceğiniz gibi,

a lot of people were as shocked and offended as I was.

birçok insan benim kadar şaşkındı ve rencide olmuştu.

But a lot of people were like, “That’s strange,

Birçok insan “Bu garip,

because that doesn't connect with the beauty in his eyes

çünkü bu onun gözlerindeki güzellikle

and the humanity in him."

ve içindeki insanlıkla bağdaşmıyor.”

So I went back to him and I said, "Look, Kevin,

Geri döndüm ve dedim ki, “Bak Kevin,

there's this thing called social media.

sosyal medya diye bir şey var.

Biliyorum çok uzun süredir buradasın ve bilmiyorsun

I know you've been here too long and you don't know about this,

insanlar yorum yazıyor onları sana okuyacağım.

but people are writing comments, I'm going to read them to you.

Ve bence bazılarına cevap vermelisin.

And I think some of them you should answer.

Böylece konuşmaya başladık ve birçok video yaptım

So we started talking, and I did many and many videos

and asking him again and again, and he responded

ona tekrar tekrar sordum ve o cevapladı

and he went deeper and deeper.

gittikçe daha derine indi.

And it started a chain of people who were like,

“Şu dövmeyi suratından çıkaralım.” diyen bir insan zinciri başladı.

"Let's get this tattoo out of his face."

So now before we revealed the image that you saw,

Gördüğünüz imajı yayınlamadan önce

I didn't want to throw it to the world like that.

onu dünyaya bu şekilde göstermek istemedim.

For now, only the inmates and I have seen it.

Şimdilik sadece mahkumlar ve ben gördük.

We started an app where you can actually go in,

Gerçekten içeri girebileceğiniz

it's totally free,

tamamen ücretsiz

and you can go and click on any face and hear their story

herhangi bir yüze tıklayıp hikâyelerini

onların paylaştıkları kadarıyla dinleyebileceğinizbir uygulama kurduk.

for as much as they want.

(Applause)

(Alkış)

I wonder, you know, I've seen it.

Merak ediyorum, bilirsiniz ya, bunu gördüm.

I saw people telling me that they heard story, and like a podcast.

İnsanlar bana hikâyeyi duyduklarını söylediler bir podcastmiş gibi.

Ama merak ediyorum, onlar bu konuda ne hissederlerdi?

But I wonder, how would they feel about it?

You know, I wanted the feedback from them.

Onlardan geri bildirim almak istedim.

So I got a permit to go back into prison.

Böylece hapishaneye geri dönmek için izin aldım.

And this time I said, let me work on some more walls, I'll find an idea.

Ve bu sefer dedim ki, biraz daha duvar üzerinde çalışayım, bir fikir bulacağım.

So I go back in there and I started working on the walls,

Geri döndüm ve duvarlarda çalışmaya başladım

but it was really, the excuse was like, I need to speak to you guys.

ama bahaneydi asıl olay şuydu onlarla konuşmam gerekiyordu.

Dedim ki: “Eee neler oldu çocuklar?”

So I said, "What happened, guys?"

Onlar da şöyle dedi “Neler oldu derken?”

They were like, "Well, what do you mean, what happened?"

I was like, "I was on the outside, I couldn't speak to you guys.

Dedim ki: “Dışarıdaydım, sizinle konuşamadım.

İçerideki etki nasıldı?”

What was the impact inside?"

“Ah, içerideki etki oldukça netti.

"Oh, the impact inside is pretty simple.

Let me tell you for myself, I mean, my daughter never visited me in 14 years.

Mesela kızım beni 14 yıldır hiç ziyaret etmemişti.

And now she sat in her bedroom, and she listened to my audio,

Yatak odasında oturup ses kaydımı dinlemiş

and now she sees me every week.”

şimdi her hafta beni ziyarete geliyor.

He says, "You can ask whoever you want of those guys here,

Dedi ki, “Buradaki adamlardan istediğine sorabilirsin

and they'll tell you the same story."

sana aynı hikâyeyi anlatacaklar.”

(Applause)

(Alkış)

And he told me another thing happened.

Bana başka bir şey daha söyledi.

"Is that the guards started listening to our stories.

“Gardiyanlar hikâyelerimizi dinlediklerinden beri

They treat us differently now."

bize farklı davranıyorlar.”

Then we started seeing the walls falling down.

O zaman duvarların yıkıldığını görmeye başladık.

So I left a little souvenir in the courtyard.

Avluya küçük bir hatıra bıraktım.

I was like, "Let me make one more wall disappear before I go."

“Gitmeden önce bir duvarı daha ortadan kaldırayım. ” dedim.

So we pasted the mountains from behind the wall on the wall.

Böylece dağları duvarın arkasından duvara yapıştırdık.

And it's still there, actually.

Aslında hâlâ orada.

(Applause)

(Alkış)

This one is still in level four, which is the supermax security prison.

Bu hala dördüncü seviyede, yani süpermaksimum güvenlikli hapishanede.

And they told me in winter it becomes all snowy.

Bana kışın karlarla kaplandığını söylediler.

And so you actually don't tell the difference

Böylece gerçek gibi görünüyor.

between the reality and the wall.

Now, Kevin was still in prison,

Kevin hâla hapishanedeydi onu tekrar ziyaret ettim.

so I visited him again.

And something had changed in him.

Bir şey onu değiştirmişti.

Başkalarına yardım ediyordu.

He was already helping others,

and, you know, you could tell that he almost had forgotten about his tattoo,

Dövmesini sildirmemiş olsa da varlığını unuttuğunu görebilirdiniz

even if it was still there,

because you cannot remove tattoos in prison.

çünkü hapishanede dövme sildiremezsiniz.

So I bought him a book,

Ona bir kitap aldım

and I told him, "Look, there's a swastika on the cover,

ve dedim ki: “Bak, kapağında Svastika var

I thought you would like it."

beğeneceğini düşündüm.”

And he laughed.

Buna güldü.

But I said, "No, seriously, this is our friend,

Dedim ki, “Hayır, cidden, bunu yazan arkadaşımız Art Spiegelman

Art Spiegelman, who wrote it,

and he told the story about his family in the Holocaust."

Yahudi Soykırımındaki ailesinin hikâyesini anlatıyor.”

And so that night he went and read the book.

O gece gitti ve kitabı okudu.

And he was really moved.

Gerçekten etkilenmişti.

He called his mom and he said,

Annesini aradı ve dedi ki:

"Mom, those French people brought me this book that talks about the Holocaust."

“Anne, Fransızlar bana

Yahudi Soykırımı’ndan bahseden bu kitabı getirdiler.”

And she said, "But you stupid moron.

O da dedi ki: “Seni aptal moron.

Your family was from Poland.

Senin ailen Polonyalı.

They were hiding Jews.

Yahudileri saklıyorlardı.

They died in Auschwitz because of protecting them.

Onları korudukları için Auschwitz’de öldüler.

And you go in prison and do this on your face?"

Sen de hapse girip yüzüne bu dövmeyi mi yaptırdın?”

He was in shock.

Şoktaydı.

Couple years later, which is a couple months ago,

Birkaç yıl sonra ki bu da bir iki ay önce oluyor

he came out.

tahliye oldu.

Like many others from the project,

Projedeki diğerleri gibi,

almost all of them got moved to a lower-security prison,

hemen hemen hepsi daha düşük güvenlikli hapishanelere nakledilmiş

and one third of them got freed because of having good grades

ve üçte biri projeden sonra

gardiyanlardan iyi puan ve notlar aldıkları için serbest bırakılmıştı.

and notes by the guards after the project.

So Kevin went out, and the first thing he did

Kevin dışarı çıktı ve ilk işi kaldığı hapishaneye yukarıdan bakmak için

was to go up that hill that he looked at for 17 years,

17 yıl boyunca karşıdan baktığı o tepeye çıkmak oldu.

to look down at the prison that he was staying in.

And then the second thing, as I promised him,

İkinci iş olarak söz verdiğim gibi

I took him to a doctor to remove his tattoo.

onu dövmesini sildirmek için doktora götürdüm.

And the session started with the laser, and it's very painful.

Seans lazerle başladı ve çok acılıydı.

And at the end of it, the doctor removed the laser and she told him,

Sonunda doktor lazeri uzaklaştırdı ve ona dedi ki:

“Svastika dövmeni sildirmek için Yahudi bir doktordan daha uygun kim olabilir ki?

"Well, who's better than a Jewish doctor to remove your swastika?"

(Laughter and applause)

(Kahkaha ve alkış)

And that's him now.

Bu onun şimdiki hâli.

(Applause and cheers)

(Alkış ve tezahürat)

You know, we really tried to bring him here.

Gerçekten onu buraya getirmeye çalıştık.

But his parole officer, who is actually really nice,

Ama aslında nazik biri olan şartlı tahliye memuru dedi ki:

he said "JR, you're pushing too much.

“JR, şansını zorluyorsun.

He's not going to Canada.

Kanada’ya gidemez.

Sorry about this.”

Bunun için üzgünüm.”

But he knows I'm here talking about it.

Ama o burada ondan bahsettiğimi biliyor.

You know, I want to use art as a bridge

Sanatı insanların birbirleri ile konuşmasını sağlamak için

to make people talk to each other.

köprü olarak kullanmak istiyorum.

Ben bir aktivist değilim, ben sadece bir sanatçıyım.

I'm not an activist, I'm just an artist.

I don't try to tell people what to think.

İnsanlara ne düşüneceklerini söylemeye çalışmıyorum.

I just try to make them think.

Sadece düşünmelerini sağlamaya çalışıyorum.

And I really see art,

Ve gerçekten sanatı,

to me, it's like, it's in the process.

bir süreç olarak görüyorum.

That's what's important.

Önemli olan budur.

And after this whole project, after everything I showed you,

Ve bu proje bittikten sonra, size gösterdiğim her şeyden sonra

what shook them, what struck them the most,

onları en çok sarsan en çok etkileyen şey

is that I shook their hand.

onlarla tokalaşmamdı.

So at the end, they even asked me for a hug.

Sonunda bana sarılmak bile istediler.

Now I remember their first question, which was:

İlk soruları olan “Sanatının amacı ne?” sorusunu hatırlıyorum.

What is the purpose of your art?

Well, art can change things, but can it change the world?

Sanat bir şeyleri değiştirebilir ama dünyayı değiştirebilir mi?

Or can it change a man?

Ya da bir adamı değiştirebilir mi?

Before you answer that question,

Bu soruyu yanıtlamadan önce,

think, at some point in your life, have you changed?

düşünün, hayatınızın bir noktasında değiştiniz mi?

And if yes, if you did,

Eğer siz değiştiyseniz

why can't they?

onlar neden değişemesin?

Thank you.

Teşekkürler.

(Alkış ve tezahürat)

(Applause and cheers)

Helen Walters: That's amazing, you're amazing.

Helen Walters: Bu harika, sen harikasın

You also just got back from Ukraine,

Ayrıca Ukrayna’dan da yeni döndün

and I wanted to show us just another piece of your work.

ve bize çalışmanızın başka bir parçasını göstermek istedim.

JR: Oh yeah, that was in Ukraine.

JR: Ah evet, bu Ukrayna’daydı.

The biggest city in the west side of Ukraine is called Lviv.

Ukrayna’nın batısındaki en büyük şehrin adı Lviv.

And a friend of mine took that photo at the border,

Bir arkadaşım o fotoğrafı sınırda çekti

he sent it to me, I printed it 150 feet long.

bana gönderdi 5 metre uzunluğunda bastım.

We rolled it as a tarp, walked through the border with it.

Onu branda gibi sardık sınırdan geçirdik.

It's actually easy to go that way, you know, to enter Ukraine.

Sınırı geçmek aslında çok kolay, yani, Ukrayna’ya girmek için.

So they were like, "Oh, you're going to go this way? Sure."

Bize sordular “Ah, bu tarafa mı gideceksiniz? Tabii.”

And then we drove to, you know, I met some people on Instagram,

Sonra oraya gittik Instagram’da bazı insanlarla tanıştım

and they came and picked me up in their car.

ve gelip beni arabalarıyla aldılar.

And then we gathered hundreds of people.

Sonra yüzlerce insan topladık.

We wanted to show Putin's planes who they were shooting out.

Putin’in uçaklarına kime ateş açtıklarını göstermek istedik.

(Applause)

(Alkış)

That little girl is actually safe.

O küçük kız güvende.

When she got photographed, she was coming out of the country.

Fotoğraf çekildiğinde, ülkeden çıkıyordu.

So she’s now in Warsaw, and she’s OK.

Şimdi Varşova’da ve durumu iyi.

And since then, actually,

O zamandan beri,

we're moving this image all around Europe.

bu fotoğrafı tüm Avrupa’da dolaştırıyoruz.

So while TED was happening in the last four days,

Son dört günde TED organizasyonu gerçekleşirken

the image was in Berlin, Dusseldorf, Venice this morning.

Berlin, Düsseldorf, ve bu sabah Venedik’teydi.

And then it will keep traveling and each time, each place,

Seyahat etmeye devam edecek ve her seferinde her yerde

people are gathering by themselves and opening it up.

insanlar kendi kendilerine bir araya geliyor ve onu açıyor.

HW: That is amazing, JR, thank you.

HW: Bu harika, JR, teşekkürler.

JR: Thank you.

JR: Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)