JR: Can Art Change the World? | TED

Translator: Ngọc Ánh Nguyễn Reviewer: Thu Ha Tran

Wow, wow, people.

Wow, wow, mọi người.

You know, actually, I love people because my work is about people.

Thật ra, tôi rất yêu con người vì công việc của tôi là về con người.

It's actually about bringing people together.

Chính xác hơn là làm mọi người xích lại gần nhau.

I'm an artist.

Tôi là một họa sĩ,

cho tới khi tìm được công việc thật sự,

I mean, until I found a real job,

but now it looks like it's getting pretty serious.

nhưng giờ có vẻ tôi đang dần nghiêm túc với nó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But, you know, I also love walls.

Nhưng tôi cũng yêu những bức tường.

And I know that walls are supposed to divide us,

Và tôi biết rằng những bức tường được xây để chia tách chúng ta,

but I think I've found a way

nhưng tôi nghĩ tôi đã tìm ra một cách

to use walls to bring us together.

dùng những bức tường để gắn kết chúng ta.

And I've tried this in different places.

Và tôi đã thử ở nhiều nơi khác nhau.

This was in Israel, Palestine, 15 years ago,

Đây là tại Israel, Palestine, 15 năm trước,

where, with my friend Marco,

nơi tôi với bạn tôi Marco,

I took photos of Israeli and Palestinian doing the same job

tôi chụp những bức ảnh về Israeli và tương tự với Palestian

and then pasted them on Israeli city and Palestinian city,

sau đó dán chúng lên thành phố Israel và Palestinian,

and people couldn't even recognize who is who.

và mọi người còn không thể nhận ra ai với ai.

This was in the favelas of Brazil.

Đây là tại một khu ổ chuột Brazil.

Faces of women on the hills of the community.

Chân dung những người phụ nữ trên quả đồi khu dân cư.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Often the first target of the violence that is happening there.

Thường là mục tiêu đầu tiên của sự bạo lực xảy ra ở đó.

Đây là Lourve, bảo tàng địa phương tại Paris.

This is a local museum we have in Paris, it's called the Louvre.

I don’t know if you’ve heard about it, but I thought I’d give it a shout out.

Không biết các bạn đã từng nghe tới chưa nhưng tôi muốn dành lời khen cho nó.

And with 400 people and paper and glue,

Và với 400 con người cùng giấy và keo,

we wheat-pasted the entire plazas to make the pyramid ten times bigger.

chúng tôi dán cả trung tâm bằng bột mì để khiến kim tự tháp lớn hơn gấp 10 lần.

This was at the border between Mexico and US.

Đây là ở biên giới giữa Mexico và Mĩ.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause and cheers)

(Tiếng vỗ tay và reo hò)

Kikito, the little kid, is one year old,

Kikito, em bé một tuổi,

and he lives in the little house you see on the top left of the image.

sống trong một ngôi nhà nhỏ bạn có thể thấy ở góc trái bức ảnh.

I just wonder, at his age, what is his perspective on the wall?

Tôi vừa suy nghĩ, tại tầm tuổi đó, cậu ấy nghĩ gì về bức tường?

You know, each time I do a project, I wonder: Can art change the world?

Mỗi khi tôi làm một dự án, tôi tự hỏi: Nghệ thuật có thể thay đổi thế giới không?

And I never really know how a projects starts.

Và tôi chưa từng biết một dự án bắt đầu như nào.

Couple years ago, I was making breakfast

Một vài năm trước, khi tôi đang nấu bữa sáng

and a friend of mine called me.

và một người bạn gọi cho tôi.

Friend Saul, he says, "JR, you love walls.

Saul nói: “JR, mày thích những bức tường.

Why don't you do a project in prison?"

Nghĩ sao về một dự án trong tù?”

I was like, you know, I was just, "Dude, you know, I would do it,

Tôi kiểu, tôi trả lời: “Anh bạn, như mày thấy, tao sẽ làm nó,

but it's too much paperwork administrative, bureaucracy.

nhưng có quá nhiều giấy tờ hành chính.

Plus, I've been arrested 15 times, they don't want me in there."

Hơn nữa, tao đã bị bắt giữ 15 lần, họ không muốn thấy tao ở đó đâu.”

And he was like, "I know, bro,

Và bạn tôi đáp: “Tao biết mà

but you love walls so much, what you would do in there.

nhưng mày thích những bức tường, mày định làm gì với chúng.

If you could do it, what could you do?"

Nếu mày có cơ hội, mày sẽ làm gì?”

I was like, "OK, you know what?"

Tôi trả lời: “Ok, mày biết gì không?”

I had an idea.

Tao có một ý tưởng.

If I wanted to finish my poached eggs

Nếu tôi muốn ăn nốt món trứng trần

and my, you know, French toast before it gets cold,

và bánh mì nướng kiểu Pháp trước khi nó nguội

I had to get rid of him.

tôi phải dừng cậu ta lại.

So I told him, "You know what, I'll paste the entire prison."

Vì thế, tôi bảo cậu ấy: “Tao sẽ dán cả cái nhà tù.”

He was like, "Wow, that's amazing."

Cậu ấy kiểu: “Wow, tuyệt đấy.”

He hung up the phone,

Cậu ta ngắt máy,

I thought I'd never hear from him for two decades.

Tôi nghĩ là tôi sẽ không gặp lại Saul một thời gian.

He called his friend Scott, who was like, "What's up?"

Cậu ấy gọi Scott, Scott bắt máy: “Gì đó?”

Saul is like, “I spoke to JR, he’s down to do a project in prison.”

“Tôi vừa nói chuyện với JR, cậu ấy đã nhận dự án trong nhà tù.”

Scott's like, "That's amazing, let me call the governor."

Scott bất ngờ: “Tuyệt vời, để tôi làm việc với ủy ban..”

Hung up the phone, called the governor.

Cậu ta ngắt máy và gọi ủy ban.

Governor was like, "Who's this JR?"

Ủy ban kiểu: “JR là ai?”

"He does black and white,

“Cậu ấy chụp ảnh trắng đen,

and, you know, he takes photos of people, he records their story ..."

và cậu ấy chụp ảnh mọi người, ghi lại câu chuyện của họ...”

"I'm sorry, I've never heard of it."

“Xin lỗi, tôi chưa từng nghe đến.”

"Yes, there's very large murals."

“Ở đó có những bức tranh tường cỡ lớn.”

And the governor was like, "Wait, wait, wait.

Và ủy ban: “Chờ đã, chờ đã, chờ đã.”

Before I was the governor, I was in a mural.

Trước khi lên làm ủy ban, câu chuyện của tôi cũng xuất hiện trong đó.

There were 1,300 people,

Đã có 1300 người,

each one of them recorded their story, and I was one of them.

tôi là một trong những người đã ghi lại câu chuyện ở đó.

Is that the same artist?"

Có phải nghệ sĩ đó không?”

The guy said, "Yes, that's the same artist."

Anh ấy trả lời: “Phải, đúng là nghệ sĩ đó.”

"Give him full clearance for every prison in the state of California."

“Cho phép cậu ấy vào mọi nhà tù tại bang California.”

(Laughter and applause)

(Tiếng cười và vỗ tay)

Calls me back.

Gọi lại cho tôi sau nhé.

Next thing you know, I’m on Google Earth,

Và thấy đấy, tiếp đó tôi dùng Google Earth,

and there's 35 prisons.

và thấy 35 nhà tù.

I'm looking at them and I'm like, well, first of all, I'm a wallpaper man.

Tôi nhìn chúng và tự nghĩ, trước hết, tôi là một người dán tường.

I cannot paste if I don't have my clear surface.

Tôi không thể dán nếu không có bề mặt phẳng.

So that doesn't work, that doesn't work, that doesn't work.

Vì thế, cái này, cái đó, và cái tiếp đều không được.

The yard is made of sand and grass.

Sân toàn là cát và cỏ

I cannot do it.

Tôi không thể làm được.

I know nothing about prisons.

Tôi chẳng biết gì về nhà tù cả.

So then I see this one and I'm like, "Wait, can we zoom in this one?"

Vì vậy, khi tôi thấy nơi này: “Chờ đã, phóng to cái này lên được không?”

I'm like, "Oh, actually, you know what?

“Oh, thật ra, các bạn biết gì không?

The yard here in the center looks like it's concrete.

Ở đây, cái sân trông giống như làm từ bê tông.

I could work on that."

Tôi có thể dùng nó.”

"Look, JR, that's a supermax security prison."

“Nhìn này, JR, đây là nhà tù được bảo vệ siêu nghiêm ngặt.”

It's called Tehachapi,

được gọi là Tehachapi,

it's actually in the top five of the most violent prisons.

nó nằm trong top năm nhà tù bạo lực nhất.

I was like, "That will do it."

Tôi kiểu: “Cái này được đó.”

The next day, we flew there.

Hôm sau, chúng tôi đến đó.

We arrived there,

Chúng tôi đến nơi,

and of course, you know, it's not that easy to get there.

và dĩ nhiên, các bạn cũng đoán được vào đó không hề dễ.

It's like fences, electric fences, walls.

Có rất nhiều hàng rào, lưới điện, tường.

And you add more walls and more people that check your IDs.

Và càng vào sâu, có càng nhiều người kiểm tra.

I get all the way to the yard.

Tôi đã đi đến cuối đường để tới cái sân.

And it looked like some army guy with bulletproof jackets and heavily armed

Và thấy vài anh lính mặc áo khoác chống đạn được trang bị vũ khí.

who say, "Alright, this is going to be very simple.

Họ nói: “Được rồi, mọi thứ sẽ đơn giản như này.

There's some people waiting for you in a gymnasium.

Có vài người đang đợi cậu ở phòng gym.

We gathered some inmates.

Chúng tôi đã tập hợp vài người.

You cannot approach them, you cannot touch them.

Cậu không được tiếp cận hay chạm vào họ.

You can sit at the chair that we designed for you,

Cậu có thể ngồi vào cái ghế đã để sẵn,

and we're going to surround the area of the gymnasium."

và chúng tôi sẽ đứng bao quanh khu vực phòng gym.”

That sounds fun.

Nghe có vẻ thú vị.

I enter the room,

Tôi bước vào phòng,

and we do this thing in France, I don't know if you have that,

và chào như ở Pháp, không biết các bạn có làm thế không,

but you shake people's hand, you know?

việc bắt tay ấy?

So I started shaking people's hands, "Hello, how are you? My name is JR.

Tôi bắt đầu bắt tay: “Xin chào, bạn thấy thế nào? Tên tôi là JR.

What's your name?"

Tên bạn là gì?”

And go around the table, and then I sat.

Tôi đi quanh bàn rồi ngồi xuống.

And I spoke with them.

Và tôi nói chuyện với họ, rất nhiều người đã ở đó từ khi còn là thanh thiếu niên.

A lot of them have been there since they were teenagers,

some of them even from the age of 13.

Một trong số đó thậm chí từ khi 13 tuổi.

And I've never seen anything like it.

Tôi chưa từng gặp tình huống này. Sau đó, tôi kể với họ về nghệ thuật và ý tưởng.

And so I told them about my art and about the idea.

And they asked me a question, they said,

Họ hỏi tôi một câu:

"But what is the purpose of your art?"

“Nhưng nghệ thuật của bạn có mục đích gì?”

Well, you know, that's a good question.

Vâng, đây là một câu hỏi hay.

I don't know if I can answer before, you know, trying a project.

Trước đó tôi không chắc là mình có thể trả lời được.

So I explained them an idea, and I said, “Wait, before we start anything,

Vì vậy tôi đã giải thích ý tưởng và nói với họ: “Trước khi bắt đầu,

I just want you to know,

Tôi chỉ muốn bạn biết rằng,

if there's anyone here in this room that by being in this project,

Nếu có ai đó trong phòng này khi tham gia vào dự án

you might offend some of your victims outside,

có lẽ sẽ xúc phạm một vài nạn nhân,

I'm not your guy.

thì tôi không nghĩ ta nên làm với nhau.

I'm going to get too much attention for you.

Tôi sẽ khiến mọi người nhận quá nhiều sự chú ý.

If I were you, don't participate in this project."

Nếu tôi là bạn, tôi sẽ không tham gia dự án này.”

Six or seven guys stood up and left the room.

Sáu hay bảy người đã đứng dậy và rời khỏi phòng.

I was like, "Alright."

“Ổn thôi.”, tôi nói

So we kept on going and I started photographing them.

Rồi chúng tôi tiếp tục dự án và bắt đầu chụp ảnh họ.

Very simple, it's just a small part of the process.

Rất đơn giản, đây chỉ là một phần nhỏ của cả quá trình.

I'm not really a photographer.

Tôi không phải nhiếp ảnh gia.

That’s just one part that I use, and I get to meet them and talk with them.

Đây chỉ là một phần công cuộc để làm quen và trò chuyện với họ.

And each of them started explaining me their story,

Và từng người một kể tôi nghe,

where they grew up,

nơi họ lớn lên,

where they come from,

quê hương của họ,

how many years, some of them spent decades in this prison.

thời gian ở tù, một vài người đã ở trong nhà giam vài thập kỉ.

And the thing is that, I told them, I said,

Tôi nói với họ điểm mấu chốt là:

"Look, this photo is nothing.

“Bức ảnh này chẳng là gì.

I need you to go in the next room.

Tôi cần mọi người sang phòng bên cạnh.

I'm going to leave a mic there.

Tôi sẽ để sẵn mic ở đó

And I want you to record your story from the beginning.

và tôi muốn các bạn ghi âm câu chuyện của mình từ đầu đến cuối.

I want to understand,

Tôi muốn hiểu chúng,

you have to talk like, if you're throwing a bottle in the ocean,

các bạn cần nói như đang giãi bày nỗi lòng

I want to understand where you come from.

tôi muốn biết bạn tới từ đâu.

And then what brought you to make that crime that led you to prison.

Và điều gì đã khiến bạn phạm tội.

And if you changed, explain how you changed and why."

Và nếu bạn đã thay đổi, giải thích nó diễn ra như thế nào và tại sao.”

They all went, some stayed for 10 minutes,

Một vài người dành khoảng 10 phút,

some stayed for 20, 30 minutes.

một số dành 20, 30 phút.

Some of them were crying in that place.

Một vài người đã khóc ngay tại đó.

Then I went back to my studio and that's what we do.

Xong xuôi, chúng tôi quay lại phòng làm việc.

We print strips of paper like a giant puzzle,

In những dải giấy như bộ xếp hình khổng lồ,

so we have to combine it together.

và cần phải gộp chúng lại.

It's all just paper and glue.

Chỉ cần keo và giấy.

And then we combine them by numbers,

Rồi ghép chúng lại theo số,

and then we went back there.

và quay lại đó.

And we started bringing everybody in the yard.

Chúng tôi tập hợp mọi người tại sân.

And we started pasting.

Và bắt đầu dán.

Everyone from every gang, every race, participated.

Tất cả tù nhân từ mọi băng đảng, bè phái đều tham gia.

Now, the thing is,

Bây giờ, vấn đề là,

we're still in a supermax security prison.

chúng tôi đang ở nhà tù an ninh bậc nhất.

So the guards were like,

Thế nên bảo vệ kiểu:

"Look, we love you with your paper and stuff,

“Nghe này, chúng tôi thích cậu và những thứ ở đây,

but we’re going to count everything you brought in,

nhưng chúng tôi phải đếm mọi thứ cậu mang vào,

and we’re going to make sure you leave with everything out.

và đảm bảo cậu mang mọi thứ ra ngoài khi rời đi.

So every hour we're going to stop this whole project

Vì vậy, chúng tôi phải ngừng dự án mỗi tiếng một lần

and make sure there's not one scissors missing,

và đảm bảo không một cái kéo nào thất lạc,

one brush, one, you know, bucket, anything."

bạn hiểu mà, không mất một cái cọ, cái xô, hay bất kì cái gì.”

So we went through the process,

Chúng tôi đã đi hết quá trình,

and I had planned two to three days to paste the whole thing.

tôi đã dự tính phải mất khoảng hai đến ba ngày.

Those guys were so motivated,

Nhưng mọi người đều rất năng nổ,

that in literally two or three hours we had done it.

nên chúng tôi chỉ mất hai đến ba tiếng.

So I said, "Wait, stop, guys,

Vì vậy, tôi nói: “Mọi người chờ chút,

they're going to bring you back to your cell, give me a second.

Bảo vệ sẽ đưa mọi người về lại buồng giam.

I'm going to try to get some guards to paste with us."

Tôi sẽ nhờ vài bảo vệ dán cùng.”

And they were like, look, "We love utopianism and stuff,

“Chúng tôi thích chủ nghĩa không tưởng và những thứ này,

but that’s where it stops.”

nhưng phải dừng ở đây thôi.”

"No, just give me a second."

“Không, chờ tôi một chút.”

So I start going to the guards and I say, "Hey, do you mind participating?"

Tôi chạy tới nhờ những người bảo vệ “Bạn có thể tham gia cùng tôi không?”

Fifty "no," one guy said "yes."

Hầu hết đều từ chối trừ một người.

I say, "Cool, come with me.

“Tuyệt, lại đây.” tôi nói.

They're going to show you."

Họ sẽ chỉ cho bạn cách làm.”

And then another guard and another guard.

Rồi từng bảo vệ cùng tham gia.

And that's where the real walls were falling down,

Và đó chính là lúc những bức tường thực sự được gỡ bỏ,

because there's no communication between those guards and the inmates.

bởi vì trước đó những người bảo vệ và tù nhân chưa từng tương tác.

(Applause)

(Vỗ tay)

And you know what?

Và bạn biết gì không?

From the floor, it was so big we couldn't see it anyway.

Nhìn từ dưới, nó to tới mức không nhìn bao quát được.

You had to send a drone.

Phải dùng máy bay điều khiển.

So remember, again, you're in a supermax security prison.

Nhắc lại lần nữa, bạn đang ở nhà tù an ninh bậc nhất.

It's geofencing.

Có hàng rào địa lý.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So we send in the drone,

Chúng tôi đưa máy bay điều khiển vào, họ chưa từng thấy thứ này bao giờ,

those guys have never seen a drone their whole life,

they were more excited about the drone than the whole project.

họ còn hứng thú với cái máy bay điều khiển hơn là dự án.

And I was so scared because I was like, "I hope we did the puzzle right.

Tôi đã khá sợ: “Tôi hy vọng chúng ta xếp đúng.”

Because if not, it's going to look a bit ugly from up there."

Bởi vì nếu sai, nó sẽ khá xấu khi nhìn từ trên cao xuống.”

And that's what you see from up there.

Và đây là thứ bạn thấy khi nhìn từ trên xuống.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và reo hò)

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

The whole yard, all their faces.

Những khuôn mặt lấp kín khoảng sân.

And when you zoom in, actually, you see the picnic table,

Và thật ra khi phóng to, còn có thể thấy cái bàn dã ngoại,

you can still see, it looks like a hole, but it's actually an illusion.

Bạn có thể thấy, nó trong như cái hố, nhưng thực chất đó là ảo ảnh.

And you see the guys walking on it.

Và có thể thấy người đang đi trên đó.

Now, the craziest part of all of it

Và phần điên rồ nhất

is because of that crazy permit that I had,

nằm ở sự cho phép điên rồ mà tôi có,

I literally walked in without being searched.

tôi đã vào đó mà không hề bị kiểm tra.

I had my phone on me.

Tôi mang theo điện thoại.

So I started filming in there and posting it on social media.

Vì thế tôi bắt đầu ghi hình và đăng nó lên mạng xã hội.

So this guy there was showing me his tattoo on day one.

Và một hôm có một anh chàng đã cho tôi xem hình xăm.

And then the evening, he called his family and they said,

Vào buổi tối, anh ấy gọi cho gia đình và họ nói rằng:

"We saw you on JR's Instagram.

“Cả nhà thấy con trên Instagram.

It's incredible, we see what you guys are doing."

Thật kì diệu khi chúng ta biết con đang làm gì.”

He was so proud the next day he said,

Ngày hôm sau, anh ta tự hào nói:

"JR, do you mind me showing my diplomas?"

“JR, tôi có thể khoe chứng chỉ không?”

They started realizing the impact of suddenly having a connection

Họ bắt đầu nhận ra sự tác động của việc liên hệ

with the outside.

với thế giới bên ngoài.

Then this guy showed up.

Và rồi người này xuất hiện.

His name is Kevin.

Tên anh ấy là Kevin.

You know, when I saw him, I was like, "Whoa."

Khi tôi thấy anh ấy, tôi đã thốt lên “Wow”

In my life, I'll never have a second chance to ask a guy, hopefully,

Tôi sẽ không có cơ hội thứ hai trong đời để hỏi một người,

why he has a fucking swastika on his face.

tại sao anh ta lại có chữ vạn trên mặt.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And so I ask him, and he was like, "Oh, this?"

Và tôi đã hỏi, anh ấy hơi bất ngờ: “Ồ, cái này ấy hả?”

Almost like he forgot about it.

Giống như anh ta đã quên nó.

He was like, "I did this as a gang thing when I went in prison.

Anh ấy đáp: “Tôi có nó như nghi thức của bang khi tôi vào tù.

But now, if I could, I would remove it."

Nhưng bây giờ, tôi ước có thể xóa nó.”

I was like, "OK, do you mind if I take a photo and I share it?"

Tôi ngỏ lời: “Tôi chụp ảnh và chia sẻ nó được không?”

He's like, "Yeah, sure."

Anh ấy đồng ý.

I share that photo.

Tôi đã chia sẻ nó.

Now, as you can imagine, on social media,

Bạn có thể hình dung, trên mạng xã hội,

a lot of people were as shocked and offended as I was.

rất nhiều người đã sốc và cảm thấy bị xúc phạm như tôi lúc trước.

But a lot of people were like, “That’s strange,

Nhưng cũng có nhiều người thấy: “Lạ thật đấy,

because that doesn't connect with the beauty in his eyes

vì nó không liên quan đến đôi mắt siêu đẹp

and the humanity in him."

và tính người trong anh ấy.”

So I went back to him and I said, "Look, Kevin,

Vì thế, tôi quay lại và nói: “Nhìn này, Kevin,

there's this thing called social media.

Cái này là mạng xã hội.

Tôi biết anh ở đây quá lâu nên không biết về nó,

I know you've been here too long and you don't know about this,

nhưng nhiều người đang bình luận và tôi sẽ đọc cho anh nghe.

but people are writing comments, I'm going to read them to you.

Và tôi nghĩ anh nên trả lời một vài cái.”

And I think some of them you should answer.

Chúng tôi nói chuyện và tôi đã ghi lại rất nhiều video

So we started talking, and I did many and many videos

and asking him again and again, and he responded

tôi hỏi và anh ấy trả lời

and he went deeper and deeper.

mỗi lần như vậy, anh ấy lại chia sẻ sâu sắc hơn.

And it started a chain of people who were like,

Và bắt đầu có nhiều người nói:

"Let's get this tattoo out of his face."

“Xóa hình xăm trên mặt anh ta đi”

So now before we revealed the image that you saw,

Bây giờ, trước khi chúng tôi công bố hình ảnh mà bạn vừa thấy,

I didn't want to throw it to the world like that.

tôi không muốn cứ quẳng nó ra thế giới như vậy.

For now, only the inmates and I have seen it.

Bây giờ, với những tù nhân tôi đã gặp,

We started an app where you can actually go in,

chúng tôi tạo một ứng dụng,

it's totally free,

nó hoàn toàn miễn phí,

and you can go and click on any face and hear their story

bạn có thể vào và nhấn vào gương mặt để nghe câu chuyện của họ

for as much as they want.

bao nhiêu lần cũng được.

(Applause)

(Vỗ tay)

I wonder, you know, I've seen it.

Bạn biết không, tôi tự hỏi

I saw people telling me that they heard story, and like a podcast.

Nhiều người nói với tôi họ đã nghe những câu chuyện.

But I wonder, how would they feel about it?

Nhưng tôi tự hỏi, họ cảm thấy thế nào?

You know, I wanted the feedback from them.

Bạn biết đấy, tôi muốn nghe góp ý từ họ.

So I got a permit to go back into prison.

Vì vậy, tôi đã xin phép quay trở lại nhà tù.

And this time I said, let me work on some more walls, I'll find an idea.

Và lần này tôi đề nghị dành vài bức tường cho tôi, tôi sẽ có ý tưởng.

So I go back in there and I started working on the walls,

Rồi tôi quay lại đó và bắt đầu với những bức tường,

but it was really, the excuse was like, I need to speak to you guys.

nhưng thật ra đó là cái cớ, tôi cần nói chuyện với họ.

So I said, "What happened, guys?"

Tôi hỏi: “Đã xảy ra những gì vậy?”

Họ bất ngờ: “Ý là sao, có chuyện gì là sao?”

They were like, "Well, what do you mean, what happened?"

I was like, "I was on the outside, I couldn't speak to you guys.

Tôi đáp: “Ở ngoài, tôi không thể tương tác với mọi người.

Ở đây có thay đổi gì không?”

What was the impact inside?"

“À, đã có một vài sự tác động cơ bản.

"Oh, the impact inside is pretty simple.

Let me tell you for myself, I mean, my daughter never visited me in 14 years.

Để tôi kể cho mà nghe, con gái tôi chưa từng đến thăm tôi trong 14 năm.

And now she sat in her bedroom, and she listened to my audio,

Bây giờ, nó có thể nghe đoạn băng của tôi trong phòng ngủ

and now she sees me every week.”

và con bé đến thăm tôi hàng tuần.”

He says, "You can ask whoever you want of those guys here,

Anh ấy bảo tôi: “Bạn có thể hỏi bất kì ai ở đây,

and they'll tell you the same story."

họ sẽ kể giống tôi.”

(Applause)

(Vỗ tay)

And he told me another thing happened.

Anh ấy còn kể cho tôi một chuyện khác:

"Is that the guards started listening to our stories.

“Những người bảo vệ cũng bắt đầu nghe câu chuyện chúng tôi kể.

They treat us differently now."

Giờ họ đối xử với chúng tôi khác lắm.”

Then we started seeing the walls falling down.

Chúng tôi nhận thấy bức tường đang dần được gỡ bỏ.

So I left a little souvenir in the courtyard.

Vậy nên tôi đã để một món quà trong sân.

I was like, "Let me make one more wall disappear before I go."

Tôi ngẫm: “Trước khi đi, tôi có thể khiến một bức tường nữa biến mất.”

So we pasted the mountains from behind the wall on the wall.

Vì vậy, chúng tôi đã dán những ngọn núi ở đằng sau tường lên bức tường.

And it's still there, actually.

Và đến giờ chúng vẫn ở đó.

(Applause)

(Vỗ tay)

This one is still in level four, which is the supermax security prison.

Nhà tù này ở mức bốn, mức độ an ninh cực cao.

And they told me in winter it becomes all snowy.

Như họ kể, mùa đông tuyết rơi rất nhiều.

And so you actually don't tell the difference

Và hầu như không thấy sự khác biệt

between the reality and the wall.

giữa cảnh thực và bức tường.

Now, Kevin was still in prison,

Hiện giờ, Kevin vẫn đang thụ án

so I visited him again.

nên tôi đã tới thăm anh ấy lần nữa.

And something had changed in him.

Có thứ gì đó ở anh ấy đã thay đổi.

He was already helping others,

Anh ấy đang giúp mọi người,

and, you know, you could tell that he almost had forgotten about his tattoo,

và, bạn biết đó, có thể thấy anh ấy đã hầu như quên đi hình xăm của mình,

even if it was still there,

cho dù nó vẫn ở đó,

because you cannot remove tattoos in prison.

vì bạn không thể xóa hình xăm khi đang ở trong tù.

So I bought him a book,

Tôi đã mua cho anh ấy một cuốn sách,

and I told him, "Look, there's a swastika on the cover,

và nói: “Nhìn xem, bìa sách in hình chữ vạn đó,

I thought you would like it."

tôi nghĩ là anh sẽ thích.”

And he laughed.

Và anh ấy đã cười.

But I said, "No, seriously, this is our friend,

Tôi nói: “Nghiêm túc đấy, bạn tôi,

Art Spiegelman, who wrote it,

Art Spiegelman đã viết nó,

and he told the story about his family in the Holocaust."

anh ấy kể về gia đình mình ở Holocaust.”

And so that night he went and read the book.

Tối đó anh ấy đã đọc cuốn sách ấy.

And he was really moved.

Và anh ấy thực sự cảm động.

He called his mom and he said,

Anh gọi cho mẹ và nói:

"Mom, those French people brought me this book that talks about the Holocaust."

“Mẹ ơi, những người Pháp này tặng con cuốn sách về Holocaust.”

And she said, "But you stupid moron.

Bà ấy đáp: “Thằng khờ này.

Your family was from Poland.

Nhà cậu đến từ Ba Lan.

They were hiding Jews.

Họ bao che người Do Thái.

They died in Auschwitz because of protecting them.

Họ mất ở Auschwitz vì bảo vệ những người này.

And you go in prison and do this on your face?"

Vậy mà cậu vào tù và xăm thứ này lên mặt sao?”

He was in shock.

Anh ấy đã rất sốc.

Couple years later, which is a couple months ago,

Vài năm sau đó, cũng là vài tháng trước,

he came out.

Anh ấy ra tù.

Like many others from the project,

Như nhiều người khác trong dự án,

almost all of them got moved to a lower-security prison,

hầu hết họ đều được chuyển tới nhà tù có an ninh thấp hơn,

and one third of them got freed because of having good grades

1/3 được trả tự do vì có điểm số tốt

and notes by the guards after the project.

và phản hồi tốt của bảo vệ sau dự án đó.

So Kevin went out, and the first thing he did

Khi ra ngoài, điều đầu tiên Kevin làm

was to go up that hill that he looked at for 17 years,

là tới ngọn đồi mà anh đã nhìn ngắm suốt 17 năm qua,

to look down at the prison that he was staying in.

để nhìn xuống nhà tù mà anh ấy đã ở.

And then the second thing, as I promised him,

Và điều thứ hai, như tôi đã hứa,

I took him to a doctor to remove his tattoo.

tôi đưa anh ấy đến bác sĩ để xóa hình xăm.

And the session started with the laser, and it's very painful.

Quá trình bắt đầu với tia laze và nó thật sự rất đau.

And at the end of it, the doctor removed the laser and she told him,

Và cuối cùng, bác sĩ tắt tia laze và nói:

"Well, who's better than a Jewish doctor to remove your swastika?"

“Còn ai phù hợp để xóa hình chữ vạn hơn bác sĩ người Do Thái chứ?”

(Laughter and applause)

(Tiếng cười và vỗ tay)

And that's him now.

Đây là anh ấy hiện tại.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và reo hò)

You know, we really tried to bring him here.

Bạn biết đấy, chúng tôi đã cố gắng để đưa anh ấy tới đây.

But his parole officer, who is actually really nice,

Nhưng người quản chế của anh ấy rất tử tế,

he said "JR, you're pushing too much.

anh ấy nói: “JR, bạn đang đi quá xa.

He's not going to Canada.

Kevin sẽ không tới Canada.

Sorry about this.”

Rất xin lỗi.”

But he knows I'm here talking about it.

Nhưng anh ấy biết, tôi ở đây và nói về nó.

You know, I want to use art as a bridge

Tôi muốn dùng nghệ thuật như một cây cầu

to make people talk to each other.

để con người có thể giao tiếp với nhau.

I'm not an activist, I'm just an artist.

Tôi không phải một nhà hoạt động xã hội,

I don't try to tell people what to think.

tôi chỉ là một nghệ sĩ. Tôi không cố dạy mọi người phải nghĩ gì.

I just try to make them think.

And I really see art,

Và với tôi

to me, it's like, it's in the process.

nghệ thuật là cả một quá trình.

That's what's important.

Đó mới là điều quan trọng.

And after this whole project, after everything I showed you,

Sau dự án này, sau tất cả những gì tôi đã cho các bạn xem,

what shook them, what struck them the most,

điều ấn tượng và lay động họ nhất

is that I shook their hand.

là khi tôi bắt tay với họ.

So at the end, they even asked me for a hug.

Và đến cuối, họ còn muốn ôm tôi.

Now I remember their first question, which was:

Tới giờ tôi vẫn nhớ câu hỏi đầu tiên của họ:

What is the purpose of your art?

“Nghệ thuật của bạn có mục đích gì?”

Well, art can change things, but can it change the world?

Nghệ thuật có thể thay đổi nhiều thứ, nhưng liệu nó có thể thay đổi thế giới?

Or can it change a man?

Hay thay đổi một con người không?

Before you answer that question,

Trước khi trả lời câu hỏi này,

think, at some point in your life, have you changed?

hãy suy nghĩ, bạn đã từng thay đổi ở một thời điểm nào đó trong đời chưa?

And if yes, if you did,

Nếu bạn đã từng

why can't they?

thì tại sao họ lại không thể?

Thank you.

Xin cảm ơn mọi người.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và reo hò)

Helen Walters: That's amazing, you're amazing.

Helen Walters: “Cả bạn và bài phát biểu đều tuyệt vời.

You also just got back from Ukraine,

Bạn cũng vừa trở về từ Ukraine,

and I wanted to show us just another piece of your work.

và tôi muốn cho khán giả xem một phần tác phẩm của bạn.

JR: Oh yeah, that was in Ukraine.

JR: Được chứ, cái đó là ở Ukraine.

The biggest city in the west side of Ukraine is called Lviv.

Đó là Lviv, thành phố lớn nhất miền tây Ukraine.

And a friend of mine took that photo at the border,

Và một người bạn của tôi đã chụp bức ảnh này tại biên giới,

he sent it to me, I printed it 150 feet long.

anh ấy gửi cho tôi, tôi đã in một tấm dài 42,75 mét.

We rolled it as a tarp, walked through the border with it.

Chúng tôi cuộn nó như tấm bạt, và đem nó qua biên giới.

It's actually easy to go that way, you know, to enter Ukraine.

Thật ra đi theo cách này vào Ukraine khá dễ.

So they were like, "Oh, you're going to go this way? Sure."

Mọi người: “Có chắc là bạn muốn làm theo cách này không?”

And then we drove to, you know, I met some people on Instagram,

Và bạn biết đấy, chúng tôi lái xe tới đó, tôi đã gặp vài người trên Instagram,

and they came and picked me up in their car.

họ đến và đón tôi.

And then we gathered hundreds of people.

Sau đó, chúng tôi tập hợp hàng trăm người.

We wanted to show Putin's planes who they were shooting out.

Chúng tôi muốn máy bay của Putin thấy họ đang bắn vào những ai.

(Applause)

(Vỗ tay)

That little girl is actually safe.

Cô bé này hiện đã an toàn.

When she got photographed, she was coming out of the country.

Khi chụp ảnh, cô bé đang ra khỏi đất nước.

So she’s now in Warsaw, and she’s OK.

Giờ cô bé đang ở Warsaw, khỏe mạnh.

And since then, actually,

Và từ đó,

we're moving this image all around Europe.

chúng tôi chuyển bức ảnh đi khắp châu Âu.

So while TED was happening in the last four days,

Vậy nên, trong bốn ngày Ted diễn ra,

the image was in Berlin, Dusseldorf, Venice this morning.

bức ảnh đã ở Berlin, Dusseldorf, sáng nay đã tới Venice.

And then it will keep traveling and each time, each place,

Và nó sẽ tiếp tục du hành. Mỗi lần, sẽ có thêm nhiều người có thể thấy nó.

people are gathering by themselves and opening it up.

HW: That is amazing, JR, thank you.

HW: Thật tuyệt vời, cảm ơn JR.

JR: Thank you.

JR: Vâng, xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)