Felix Dennis' odes to vice and consequences

Tłumaczenie: Monika Sulima Korekta: Magdalena Róg

"The Better Man."

"Lepszy człowiek."

I was the better at getting and keeping.

Ja byłem lepszy w zdobywaniu i zatrzymywaniu.

You were the better at spend and spend;

Ty byłeś lepszy w wydawaniu i wydawaniu.

I was the better at grubbing and heaping,

Ja byłem lepszy w wygrzebywaniu i gromadzeniu.

But who was the better man in the end?

Ale kto okazał się lepszym człowiekiem?

Yes, who was the better man, my friend?

Tak, kto był lepszym człowiekiem, mój przyjacielu ?

You were the better with lords and ladies,

Ty byłeś lepszy z panami i damami.

I was the better at pillaging Troy;

Ja byłem lepszy w plądrowaniu Troi.

You were the better at kissing the babies,

Ty byłeś lepszy w całowaniu dzieci.

I was the better at search and destroy.

Ja byłem lepszy w szukaniu i niszczeniu.

But who was the better man, old boy?

Ale kto był lepszym człowiekiem, stary kolego?

Who was the better man?

Kto był lepszym człowiekiem?

I was the better at improvisation,

Ja byłem lepszy w improwizacji.

You were the better at spinning the plates;

Ty byłeś lepszy w żonglowaniu talerzami.

I was the better at procrastination,

Ja byłem lepszy w odwlekaniu,

You were the better at quiet debate.

Ty byłeś lepszy w cichych debatach.

But who was the better man, old mate?

Ale kto był lepszym człowiekiem, stary kumplu?

Who was the better man?

Kto był lepszym człowiekiem?

You were the better at rolling a reefer,

Ty byłeś lepszy w skręcaniu jointów.

I was the better at coke and rum;

Ja byłem lepszy z colą i rumem.

Remember that night on the beach in Ibiza?

Pamiętasz tę noc na plaży na Ibizie?

The Maori twins

Bliżniaczki Maori

with the tattooed bum?

z wytatuowanymi pośladkami?

But who was the better man, old chum?

Ale kto był lepszym człowiekiem, stary kolego?

Who was the better man?

Kto był lepszym człowiekiem?

Now we come down to it, relatives grieving.

I na nas przyszła pora, rodzina w żałobie.

Out in the hall with their crocodile tears;

W korytarzu ze swoimi krokodylimi łzami;

Now that you're out of it, now that you're leaving,

Teraz, kiedy właśnie się uwolniłeś, kiedy odchodzisz.

Now that they've sealed your arse and your ears,

Teraz, kiedy to zamknęli twój tyłek i uszy,

What I've been meaning to tell you for years,

Chciałem ci powiedzieć coś już od wieków

And years, and years, and years, old friend ...

wieków, wieków i wieków, stary przyjacielu ....

Is that you were the better man, in the end;

że ostatecznie to ty okazałeś się lepszym człowiekem.

You were the better man,

Ty byłeś lepszym człowiekiem

My friend.

Mój przyjacielu.

(Applause)

(Aplauz)

I wrote this next poem for my mother.

Następny wiersz napisałem dla mojej matki.

Every one of us had a mother,

Każdy z nas miał matkę.

only one --

Tylko jedną.

probably the most important person in your life,

Prawdopodobnie najważniejszą osobę w naszym życiu

if you're lucky enough to know them.

jeśli mieliście szczęście ją poznać.

My mother was certainly the most important in mine.

Moja matka z pewnością była dla mnie najważniejsza.

Let me try and describe her to you.

Pozwólcie, że spróbuję ją wam opisać.

She's 86 years old. She's frail.

Ma 86 lat. Jest krucha.

White, platinum hair.

Białe, platynowe włosy.

Why do they do that? Why do old ladies go to those hair shops,

Dlaczego starsze panie to robią?

and make those helmets?

Chodzą do fryzjera, żeby czesać się w hełmy?

(Laughter)

(Śmiech)

Bright as a button. All the ducks in a row.

Bystra. Ma równo pod sufitem.

Looks like a much prettier version

Wygląda jak ładniejsza wersja

of Margaret Thatcher,

Margaret Tatcher.

(Laughter)

(Śmiech)

but without any of the soft bits in Margaret's character.

Ale bez żadnych delikatności w charakterze Margaret.

(Laughter)

(Śmiech)

I wrote this poem for her. These are not my beliefs.

Napisałem ten wiersz dla niej. To nie są moje przekonania.

But my mother has lived by this creed

Ale moja matka żyła według tych zasad

all her life.

całe swoje życie.

"Never Go Back."

"Nigdy nie wracaj."

Never go back. Never go back.

Nigdy nie wracaj. Nigdy nie wracaj.

Never return to the haunts of your youth.

Nigdy nie wracaj do duchów młodości.

Keep to the track, to the beaten track;

Trzymaj się szlaku, utartego szlaku.

Memory holds all you need of the truth.

Pamięć zawiera wystarczającą ilość prawdy.

Never look back. Never look back.

Nigdy się nie oglądaj. Nigdy się nie oglądaj.

Never succumb to the gorgon's stare.

Nigdy nie ulegaj spojrzeniu Meduzy.

Keep to the track, to the beaten track;

Trzymaj się szlaku, utartego szlaku.

No-one is waiting and nothing is there.

Nikt tam nie czeka i niczego tam nie ma.

Never go back. Never go back.

Nigdy nie wracaj. Nigdy nie wracaj.

Never surrender the future you earned.

Nigdy nie rezygnuj z wypracowanej przyszłości.

Keep to the track, to the beaten track;

Trzymaj się szlaku, utartego szlaku.

Never return to the bridges you've burned.

Nigdy nie powracaj do spalonych mostów.

Never look back. Never look back.

Nigdy się nie oglądaj. Nigdy się nie oglądaj.

Never retreat to the 'glorious past.'

Nigdy nie uciekaj do "wspaniałej przeszłości".

Keep to the track, to the beaten track;

Trzymaj się szlaku, utartego szlaku.

Treat every day of your life as your last.

Traktuj każdy dzień życia jakby był ostatnim.

Never go back. Never go back.

Nigdy nie wracaj. Nigdy nie wracaj.

Never acknowledge the ghost on the stair.

Nigdy nie uznawaj ducha na schodach.

Keep to the track, to the beaten track;

Trzymaj się szlaku, utartego szlaku.

No-one is waiting and nothing is there.

Nikt tam nie czeka i niczego tam nie ma.

(Applause)

(Aplauz)

Now ladies and gentlemen, I'm up on me hobbyhorse.

Panie i Panowie, to właśnie mój konik.

If every commercially minded cosmetic surgeon

Jeśli każdy komercyjnie myślący chirurg plastyczny

were tied end to end along a railroad track,

zostałby przywiązany do szyn kolejowych

that would be me,

to właśnie ja

stoking the train

prowadziłbym ten pociąg

without a qualm in the world.

jak gdyby nigdy nic.

Ladies, don't do it.

Panie, nie róbcie tego.

Don't do it.

Nie róbcie tego.

You think we want you to do it, but we don't want you to do it.

Sądzicie, że chcemy żebyście to robiły ale się mylicie.

Stop it.

Przestańcie.

Tell them to go to hell.

Poślijcie ich do diabła.

You bodies are wonderful as they are.

Wasze ciała są piękne, takie jakie są.

Just leave them alone.

Zostawcie je w spokoju.

"To a Beautiful Lady of a Certain Age."

"Do pięknej damy w pewnym wieku."

Lady lady, do not weep.

Damo, damo nie szlochaj.

What is gone is gone. Now sleep.

Co odeszło już nie wróci. A teraz śpij.

Turn your pillow. Dry your tears.

Odwróć poduszkę, osusz łzy.

Count thy sheep and not thy years.

Licz owce, nie twoje lata.

Nothing good can come of this.

Nic dobrego z tego nie wyniknie.

Time rules all, my dearest.

Czas wszystkim rządzi, najdroższa.

'Tis but folly to be waging war

Głupcem musisz być wypowiadając wojnę,

On one who never lost before.

temu, który nigdy jej nie przegrał.

Lady, this is all in vain.

Pani, to nic nie da.

Youth can never come again;

Młodość nigdy nie powróci.

We have drunk the summer wine.

Wypiliśmy letnie wino.

None can make a stitch in time.

Nikt nie zszyje czasu.

Nip and tuck till crack of doom.

Nie naciągnie go aż po kres czasu.

What is foretold in the womb

Przepowiedni z łona

May not be foresworn with gold.

Nie można kupić złotem.

Nor may time be bought or sold.

I czas nie może być kupiony ani odsprzedany.

Dearest, do I love thee less?

Najdroższa, czy kocham Ciebie mniej?

Do I shrink from thy caress?

Czy zanikam od twoich trosk ?

Think you I could cease to care?

Sądzisz, że mógłbym przestać się przejmować?

Never was there one so fair!

Nie było nikogo tak prawego!

Lady lady, do not weep --

Damo, damo nie szlochaj.

What is gone is gone. Now sleep.

Co odeszło już nie wróci. A teraz śpij.

Lean against me, calm your fears,

Oprzyj się na mnie, odgoń niepokoje.

Count thy blessings, not thy years.

Licz błogosławieństwa, nie lata.

(Applause)

(Aplauz)

America, ladies and gentlemen, has done more for me financially than Britain

Panie i Panowie, Ameryka uczyniła dla mnie finansowo więcej

ever has, or ever could have done.

niż Wielka Brytania kiedykolwiek mogła.

I was born in Britain, as you have probably guessed.

Urodziłem się w Wielkiej Brytanii jak prawdopodobnie zgadliście.

Even when on its worst behavior,

Nawet jeśli na to nie zasługują

I find myself automatically defending the USA

zawsze automatycznie bronię Stanów

from the sneers of green-eyed Europhiles

przez szyderstwem zielonookich Eurofilów

playing their Greek card to Roman trumps.

grając w greckie karty w rytm rzymskiej trąbki.

America is an empire.

Ameryka jest imperium.

I hope you know that now.

Mam nadzieję, że już to wiecie.

All empires, by definition, are bumbling,

Wszystkie imperia z definicji są niezgrabne,

shambolic, bullying, bureaucratic affairs,

chaotyczne, zastraszające i biurokratyczne.

as certain of the rightness of their cause in infancy,

tak prawe jak w dniu narodzin,

as they are corrupted by power in their dotage.

tak korupcja ich zżera u starości.

I am no historian, ladies and gentlemen.

Nie jestem historykiem, Panie i Panowie

But it seems to be that the USA's sins,

ale wydaje mi się, że grzechy Stanów

compared to those of many previous empires,

wobec grzechów poprzednich imperiów

are of a more moderate,

są nieco mniejsze

if more pervasive, kind.

jeśli nie wszechobecne.

Let me put this bluntly.

Pozwólcie, że będę szczery,

If Americans are so fat,

Jeśli Amerykanie są tak grubi,

stupid and ignorant,

głupi i ciemni

my dear friends from Birmingham,

to, moi drodzy przyjaciele z Birmingham,

how come they rule the world?

jak mogą rządzić światem?

"Hail to the Gods of America."

"Chwała bogom Ameryki."

Hail to the Gods of America!

Chwała bogom Ameryki !

Hail to the gods of the dream.

Chwała bogom marzeń.

Invictus E Pluribus Unum.

Invictus E Pluribus Unum.

But which of them reigns supreme?

Ale który z nich rządzi pozostałymi?

Which is America's Jupiter?

Który jest Jowiszem Ameryki ?

The Brahmins of Capital Hill?

Brahmini z Capital Hill ?

A sorcerer's profit on Wall Street?

Profit czarnoksiężnika z Wall Street?

They eye of a dollar bill?

Oko jednodolarówki?

Or is it celebrity status?

Czy status gwiazdora?

The worship of those we hate.

Kult tych, których nienawidzimy.

Or the cult of living forever,

Lub kult chcących żyć wiecznie.

If only we'd watch our weight.

Gdybyśmy tylko mogli utrzymać naszą wagę.

What of the titans of media?

Co z tytanami mediów?

Or Hollywood's siren call?

Lub syrenim śpiewem z Hollywood?

What of the temples of justice,

Co ze świątyniami sprawiedliwości,

Whose servants enslave us all?

których posługacze nas zniewolili?

What of the Brand and the Label?

Co z marką i etykietą ?

What of the upstart Sport?

Co z nowobogackim sportem?

And what of the Constitution,

Co z Konstytucją,

That bully of last resort?

tym stręczycielem ostatniej szansy?

Hail to the God of America,

Chwała bogowi Ameryki.

Whose power the masses extol --

Którego potęga masy na wyżyny wynosi-

Convenience rules America;

Wygoda rządzi Ameryką;

Convenience owns our soul.

Wygoda rządzi naszą duszą.

Aye, that it does.

Oh tak.

(Applause)

(Aplauz).

And if you would like to know why I am not a father --

Pewnie chcielibyście wiedzieć dlaczego nie jestem ojcem -

I, who by a miracle have 22 godchildren --

ja, który cudem ma 22 chrześniaków.

the answer is in this poem,

Odpowiedź tkwi w tym wierszu,

which upsets me every time I read it.

który smuci mnie za każdym razem kiedy go czytam.

"Love Came to Visit Me."

"Miłość mnie odwiedziła."

Love came to visit me,

Miłość mnie odwiedziła,

shy as a fawn.

płochliwa jak jelonek.

But finding me busy,

Znalawszy mnie zajętego,

she fled, with the dawn.

uciekła wraz z nadejściem świtu.

At 20 the torch of resentment was lit.

W wieku 20 lat pochodnia rozżalenia rozpaliła się.

My rage at injustice

Mój gniew na niesprawiedliwość

waxed hot as the pits.

gorący jak węgiel

The flux of its lava cleared all in its path.

Strumień lawy oczyścił wszystko na swojej drodze.

Comrades and enemies fled from its wrath.

Towarzysze i wrogowie uciekali od jej gniewu.

Yet lovers grew wary, once novelty waned

Atrakcyjność odchodzi a w kochankach czujność się rodzi.

To lie with a bloody man,

Leżeć z cholernym mężczyzną,

his terror unfeigned.

jego terror ujawniony.

At 30 my powers seemed mighty to me.

W wieku 30 lat moje możliwość wydawały się nieograniczone.

The fruits of my rivals, I shook from the tree.

Owoce moich rywali zrzucałem z drzewa.

By guile and by bluster,

Poprzez oszustwa i szaleństwo,

by night and by day,

nocą i dniem

I battered and scattered the fools from my way.

biłem i rozpraszałem głupców z mojej drogi.

And women grew willing to sham and to bluff.

Kobiety coraz chętniej oszukiwały i blefowały.

Their trinkets and baubles cost little enough.

Ich świecidełka i błyskotki nie kosztowały wiele.

From 40 to 50, grown easy and sly,

Między 40 a 50 rokiem życia, żyłem łatwo i chytrze.

I wined them and dined them, like pigs in a sty.

Karmiłem i poiłem je jak świnie w chlewie.

We feasted and reveled and rutted in muck,

Ucztowaliśmy, hulaliśmy i ryliśmy w błocie.

Forgetting our peril, forgetting to duck,

Zapominając o niebezpieczeństwie, zapominając o unikach.

Forgetting times arrows are sharper than knives.

Zapominając, że strzały czasu są ostrzejsze niż noże.

Grown sick to our stomachs,

Mieliśmy siebie dosyć

and sick of our lives.

i dosyć naszych żyć.

Love came to visit me,

Miłość przyszła do mnie,

shy as a fawn.

płochliwa jak jelonek.

But finding me busy,

Znalawszy mnie zajętego

she fled with the dawn.

uciekła wraz z nadejściem świtu.

(Applause)

(Aplauz)

Um, there are --

Mam zbyt wiele pieniędzy

I've got far too much money and I have far too much fun

i zbyt dobrze się bawię

in my businesses.

w tym biznesie.

So poetry came as a complete shock to me, ladies and gentlemen.

Poezja była dla mnie kompletnym szokiem, Panie i Panowie.

A complete shock. I was a little ill.

Kompletnym szokiem. Byłem nieco chory.

Okay, I was ill.

Poważnie chory.

Okay, I had a life-threatening illness, you know.

Miałem zagrażającą życiu chorobę.

I was in a clinic. I wasn't allowed to make telephone calls.

Byłem w klinice. Nie mogłem wykonywać telefonów.

I wasn't allowed to see any of my -- you know, whatever.

Nie mogłem widywać nikogo.

So, in the end I begged a pack of Post-it notes off a nurse.

W końcy wybłagałem pielęgniarkę o paczkę kartek samoprzylepnych.

And from another nurse, I begged a pencil, pen.

Od innej wybłagałem ołówek i długopis.

And I didn't know what else to do. So I started to write poetry.

Nie wiedziałem co dalej robić, więc zacząłem pisać poezję.

That was in October of 2000.

Był to październik 2000 roku.

I'm not an evil man.

Nie jestem złym człowiekiem,

But sometimes I try to put myself in an evil man's position.

ale czasami staram się postawić w jego sytuacji.

I'm not a glorious and fantastic-looking woman,

Nie jestem piękną i fantastyczną kobietą

who men fall down, you know, when she walks in a room.

dla której mężczyźni tracą głowę kiedy wchodzi do pokoju.

But sometimes I try to put myself in that position.

Czasami jednak staram się postawić w jej sytuacji.

(Laughter)

(Śmiech)

Not with much success.

Z małym sukcesem.

But it's interesting to me. I love to write historical verse.

Jest to dla mnie interesujące. Uwielbiam pisać wiersze historyczne.

I love to think what they thought, what it was like.

Uwielbiam myśleć to co oni, wyobrażać sobie jak to było.

Because although

Mimo, że wiele z osób tu występujących

many of the speakers and many of the people who are in the audience,

i tych którzy są dzisiaj na widowni

although you guys can not only go to the moon,

nie poleci nigdy na Książyc,

you know, you're going to totally transform everything.

to jednak zdołacie wszystko zmienić.

Cloning will transform everything. Voice navigation will transform everything.

Klonowanie wszystko zmieni. Nawigacja głosowa wszystko zmieni.

I don't know. You can do anything you want.

Możecie zrobić co tylko chcecie.

All you guys are so clever, and women, you can do it all!

Jesteście bystrzy, możecie robić co chcecie.

But human nature doesn't change, mate.

Natura ludzka jednak się nie zmienia.

My friends, human nature is exactly the same as it was

Przyjaciele, nautra ludzka jest dokładnie taka sama

when my ancestor --

jak wtedy kiedy mój przodek

probably it was my ancestor --

prawdopodobnie mój przodek,

got his hands around the neck of the last Neanderthal,

zacisnął dłonie wokół szyi Neandertalczyka

and battered the bastard to death.

i udusił skurczybyka na śmierć.

You think we didn't do that?

Sądziliście, że tego nie robiliśmy?

Oh, we did.

Cóż, robiliśmy.

We killed every single one of them.

Zabiliśmy ich wszystkich.

Inch by inch we killed them.

krok po kroku, zabiliśmy ich wszystkich.

We hunted them down wherever they were.

Wytropiliśmy ich.

Rivals for meat. Rivals for berries.

Rywale do mięsa. Rywale do jagód.

We're still doing it,

Wciąż to robimy,

with all of the genius assembled in this room.

z całym tym geniuszem zebranym w tym pokoju.

Our natures haven't changed a single iota.

Nasza natura nie zmieniła się choćby o jotę.

And they never will.

I nigdy się nie zmieni.

Even when we've got off this little planet,

Nawet jeśli odejdziemy z tej planety

and have put some of our eggs in some other baskets.

i rozproszymy się po świecie.

And I am as bad as you.

Jestem tak samo zdeprawowany jak wy.

I spent eight years

Spędziłem 8 lat

running one of the most successful publishing businesses in the world.

prowadząc jedno z najlepiej prosperujących wydawnictw na świecie.

And at seven o'clock every night,

O 7 wieczorem każdej nocy

I took me some more girls, already corrupted.

przyprowadzałem skorumpowane dziewczyny.

I never did anything to anyone that wasn't.

Nie robiłem nic, czego człowiek jeszcze nie wymyślił.

And I took crack cocaine,

Brałem kokaine

every single night for seven years.

każdej nocy przez 7 lat

It was like Dante's "Inferno."

To było jak "Piekło" Dantego.

It was unbelievable.

Niewiarygodne.

One of the offshoots of crack cocaine is that you keep an erection

Jednym ze skutków kokainy jest

for about four hours.

4 godzinna erekcja.

And you stay up for 12.

Nie śpisz przez 12.

It was absolutely unbelievable.

Niewiarygodne przeżycie.

Twenty-two godchildren I've got.

Mam 22 chrześniaków.

What do I say to them?

Co mam im powiedzieć?

I only stopped because I thought if I got caught,

Przestałem brać bo bałem się co się stanie

what would happen to my mother.

z moja matką jeśli mnie przyłapią.

If you're a woman, remember that.

Jeśli jesteś kobietą zapamiętaj to.

The love of your son

Miłość twojego syna

can utterly transform anything he does.

może przeobrazić wszystko co robi.

"Our Lady in White."

"Nasza Dama w bieli".

Pale she was, listless;

Była blada, apatyczna;

And soft to the touch.

Miękka w dotyku.

A generous mistress Whom many loved much.

Hojna kochanka, którą wielu tak mocno kochało.

Shoulder to shoulder, Night after night,

Ramię w ramię, noc za nocą,

We hoarded and sold her --

Gromadziliśmy się i sprzedawaliśmy ją -

Our Lady in White.

Naszą Damę w bieli.

We breathed but to savor

Oddychaliśmy tyllko aby jej skosztować,

her crystal caress.

jej kryształowej pieszczoty.

We craved but to favor the hem of her dress.

Pragnliśmy smakować rąbek jej sukni.

We dabbled and babbled,

Próbowaliśmy i paplaliśmy

Denying our thirsts.

Odmawiając naszym pragnieniom.

But always we scrabbled

Ale zawsze walczyliśmy

to lie with her first.

aby położyć sie z nią jako pierwsi.

Absent, we missed her,

Gdy odchodziła, tęskniliśmy za nią,

grew haggard and limp.

stając się wynędzniali i wiotcy.

Toyed with her sister,

Zabawialiśmy się z jej siostrą.

or threatened her pimp.

lub groziliśmy jej alfonsowi.

Came word out of Babel, the lady returns!

Nadchodzi wieść z Babilonu, nasza Dama powraca!

And there on the table we took her, in turns.

I tam, na stole braliśmy ją kolejno.

Sensing the power that tyranny craves,

Wyczuwając moc, której tyrania pragnie.

There in that hour, she made us her slaves.

Tam i o tej godzinie zniwoliła nas

Many there were, to covet her kiss.

Wielu pożadało jej pocałunku.

My shame as a spur,

Mój wstyd działał jak zachęta.

I fled the abyss.

Uciekłem przed otchłani.

But only just.

Ale tylko raz.

(Applause)

(Aplauz)