Why Change Is So Scary — and How to Unlock Its Potential | Maya Shankar | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

When I was a kid,

ကျွန်မ ငယ်ငယ်တုန်းက

the violin was the center of my life.

တယောက ကျွန်မ ဘဝရဲ့ ဗဟိုချက်ပါ။

I'd run home from the bus stop after school and practice for hours.

ကျောင်းပြီးတဲ့အခါ ဘတ်စကားမှတ်တိုင်ကနေ အိမ်ကို ပြေးပြီး နာရီနဲ့ချီလေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။

Every Saturday, my mom and I would wake up at four in the morning

စနေနေ့တိုင်း အမေနဲ့ကျွန်မဟာ Juliard မှာ သင်ယူနိုင်အောင်

to catch a train to New York so I could study at Juliard.

နယူးယောက်ကို ရထားစီးဖို့ မနက် လေးနာရီမှာ နိုးတယ်။

Here's a throwback to eight-year-old me performing the violin.

ဒီမှာ ရှစ်နှစ်အရွယ် ကျွန်မ တယော ဖျော်ဖြေနေတဲ့ပုံကို ပြန်ပြတာပါ။

Some questionable fashion choices from young Maya here,

ဒီမှာ Maya ကလေးလေးဆီက သံသယဖြစ်စရာ ဖက်ရှင် ရွေးချယ်မှုတချို့က

not going to lie.

လိမ်မှာမဟုတ်ဘူ။

But anyway, when I was a teenager, my musical idol, Itzhak Perlman,

ဒါပေမဲ့ ဘာဖြစ်ဖြစ် ကျွန်မ ဆယ်ကျော်သက် တုန်းက ဂီတ အသည်းစွဲ Itzhak Perlman က

သူ့ရဲ့ သီးသန့်ကျောင်းသားဖြစ်ဖို့ ကျွန်မကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တယ်။

invited me to be his private student.

And my big dream of becoming a concert violinist felt within reach.

ဂီတဖျော်ဖြေပွဲ တယောသမားဖြစ်လာဖို့ အိပ်မက်ကြီးကို လက်လှမ်းမီနိုင်ခဲ့တယ်။

But then one morning when I was 15,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မအသက် ၁၅ နှစ်အရွယ် တစ်မနက်မှာတော့

I was practicing this tricky technical passage.

ဒီခဲရာခဲဆစ် ပညာပိုင်း အပိုဒ်ကို လေ့ကျင့်နေမိတယ်။

I struggled to get it right,

ဒါကို မှန်အောင် ကြိုးစားခဲ့ပြီး

and I overextended my finger on a single note.

သင်္ကေတတစ်ခုထည်းမှာ လက်ညှိုးကို အလွန်အကျွံဆန့်မိတယ်။

I heard a popping sound.

ဖောက်ခနဲ အသံက ကြားလိုက်ရတယ်။

I’d permanently damaged the tendons in my hand,

လက်အတွင်းက အရွတ်တွေကို ထာဝရ ပျက်စီးစေခဲ့ပြီး

and my dream was over.

အိပ်မက်က ပြီးဆုံးသွားတယ်။

I share this story

ကျွန်မတို့အားလုံးအတွက်

because unexpected change happens to all of us.

မမျှော်လင့်တဲ့ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်တာကြောင့် ဒီဇာတ်လမ်းကို မျှဝေတာပါ။

An accident or an illness,

မတော်တဆမှု ဒါမှမဟုတ် နာမကျန်းမှုတစ်ခု၊

a relationship that suddenly ends.

ရုတ်တရက် အဆုံးသတ်သွားတဲ့ ဆက်ဆံရေးတစ်ခုပါ။

Today, I'm not a violinist, but I'm a cognitive scientist.

ဒီနေ့ တယောပညာရှင် မဟုတ်ပေမဲ့ သိမှတ်မှုဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်ပါ။

And I'm interested in how we respond to exactly this kind of change.

ဒီလို ပြောင်းလဲမှုမျိုး အတိအကျကို ကျွန်မတို့ တုံ့ပြန်ပုံကို စိတ်ဝင်စားတယ်။

I spent the past two decades studying the science of human behavior.

လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ တုန်းက လူ့အမူအကျင့် သိပ္ပံပညာကို လေ့လာခဲ့တယ်။

And today I host a podcast called "A Slight Change of Plans" --

ဒီနေ့ ကျွန်မ ” A Slight Change of Plans ” ဆိုတဲ့ပေါ့ဒ်ကက်စ် ကို လက်ခံကျင်းပပါတယ်။

(Audience cheers)

(ပရိသတ် ဩဘာသံများ)

glad you guys like it --

ရှင်တို့ သဘောကျတာကို ဝမ်းသာပါတယ်။

where I interview people from all over the world

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက လူတွေရဲ့ ဘဝကို ပြောင်းလဲစေတဲ့

about their life-altering experiences.

အတွေ့အကြုံတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး တွေ့ဆုံမေးမြန်းတဲ့နေရာပါ။

I started this podcast because change is scary for a lot of us, am I right?

ဒီပို့ဒ်ကက်စ်ကို စတင်ခဲ့တာက အပြောင်းအလဲက လူအများကြီးအတွက် ထိတ်လန့်စရာကောင်းလို့ပါ။

For one, it is filled with uncertainty,

တစ်ခုက ဒါက မရေရာမှုတွေနဲ့ ပြည့်နေပြီး

and we hate uncertainty.

မရေရာမှုတွေကို ကျွန်မတို့ မုန်းကြတယ်လေ။

Research shows that we're more stressed

ဓာတ်လိုက်ခံရဖို့ အခွင့်အလမ်း ၁၀၀ % ရှိတယ်လို့

when we're told we have a 50 percent chance of getting an electric shock

အပြောခံရတာထက် အခွင့်အလမ်း ၅၀ % ရှိတယ်လို့ အပြောခံရတဲ့အခါ

than when we're told we have a 100 percent chance.

ပိုစိတ်ဖိစီးတယ်လို့ သုတေသနတွေက ဖော်ပြပါတယ်။

It's wild, right?

လွန်လွန်ကဲကဲ မဟုတ်လား။

I mean, we'd rather be sure that a bad thing is going to happen

ဆိုလိုတာက မရေရာမှုတစ်ခုကို ဖြေရှင်းရတာထက်

than to have to deal with any uncertainty.

ဆိုးဝါးတာတစ်ခု ဖြစ်လာမှာကို သေချာချင်တာပါ။

Change is also scary because it involves loss of some kind.

အပြောင်းအလဲက ထိတ်လန့်စရာကောင်းတာက တစ်စုံတစ်ရာ ဆုံးၡုံးမှုလည်း ပါဝင်လို့ပါ။

By definition, we're departing from an old way of being

အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ချက်အရ၊ ကျွန်မတို့ဟာ ဖြစ်တည်မှု နည်းဟောင်းကနေ

and entering a new one.

ထွက်ခွာပြီး အသစ်တစ်ခုထဲ ဝင်နေတာပါ။

And when we experience a change

ကိုယ်တိုင်အတွက် ရွေးမှာမဟုတ်တဲ့

that we wouldn't have chosen for ourselves,

ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုကို ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါ၊

it's easy to feel that our lives are contracting,

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဘဝတွေဟာ အရင်က ကန့်သတ်ခံရတာထက်

that were more limited than before.

ကျုံ့လာနေတယ်လို့ ခံစားရဖို့ ပိုလွယ်ပါတယ်။

But when we take this perspective,

ဒါပေမဲ့ ဒီအမြင်ကို လက်ခံတဲ့အခါ

we fail to account for an important fact.

အရေးကြီးတဲ့ အချက်တစ်ချက်ကို ထည့်မစဉ်းစားကြဘူး။

That when an unexpected change happens to us,

မမျှော်လင့်တဲ့ ပြောင်းလဲမှုတစ်ခု ဖြစ်လာတဲ့အခါ၊

it can also inspire lasting change within us.

ဒါက ကျွန်မတို့ကိုယ်တွင်းမှာ တည်တံ့တဲ့ အပြောင်းအလဲကိုလည်း လှုံ့ဆော်ပေး နိုင်တယ်။

We become different people on the other side of change.

ကျွန်မတို့ဟာ ပြောင်းလဲမှုရဲ့ အခြားဘက်က မတူတဲ့ လူတွေဖြစ်လာတယ်။

What we're capable of, what we value and how we define ourselves,

ကျွန်မတို့ တတ်စွမ်းတာ၊ တန်ဖိုးထားတာနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတ်မှတ်ပုံတွေ၊

these things can all shift.

ဒါတွေ အားလုံးဟာ ပြောင်းသွားနိုင်တယ်။

And if we can learn to pay close attention to these internal shifts,

ဒီအတွင်းပိုင်း ပြောင်းလဲမှုတွေကို ဂရုတစိုက် အာရုံစိုက်ဖို့ သင်ယူနိုင်ရင်၊

we may just find that rather than limiting us,

ကျွန်မတို့ကို ကန့်သတ်ထားတာတွေထက်

change can actually expand us.

အပြောင်းအလဲက ချဲ့ထွင်ပေးနိုင်တာကို တွေ့ရှိရမှာပါ။

Alright, today I'm going to share with you three questions you can ask yourself

ဒီနေ့ ကျွန်မက နောက်တစ်ခါ ဘဝက ထိတ်လန့်စရာ မျှော်လင့်မထားတွေဖြစ်စေတဲ့အခါ၊

the next time life throws you that dreaded curveball.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးလို့ရတဲ့ မေးခွန်း သုံးခုကို မျှဝေမှာပါ။

In the moment, I know it's so easy to focus on what you've lost.

ဒီအခိုက်အတန့်မှာ ဆုံးၡုံးခဲ့တာတွေကို အာရုံစိုက်ဖို့က သိပ်လွယ်တာကို သိပါတယ်။

And so I'm really hoping that you can use these questions as tools

ဒီတော့ ရှင်တို့ ရနိုင်တာအားလုံးကို ရှာဖွေဖို့ ဒီမေးခွန်းတွေကို

to discover all that you might gain.

ကိရိယာတွေအဖြစ် သုံးနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

Alright, let’s start with question number one.

ကောင်းပြီ၊ မေးခွန်း နံပါတ် တစ်နဲ့ စလိုက်ရအောင်ပါ။

This is inspired by a conversation I had on my podcast

ဒါက Christine Ha လို့ခေါ်တဲ့ အမျိုးသမီးနဲ့ ပေါ့ဒ်ကက်စ်မှာ

with a woman named Christine Ha,

ပြောခဲ့တဲ့ စကားဝိုင်းက လှုံ့ဆော်မှုဖြစ်ပြီး

and it's about our capabilities.

စွမ်းဆောင်ရည်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။

Christine was 24 when a rare autoimmune disease left her permanently blind.

ရှားပါးတဲ့ ကိုယ်ခံအားရောဂါက သူ့ကို ထာဝရ မျက်စိကွယ်စေချိန်မှာ Christine က ၂၄နှစ်ပါ။

At the time, she was learning to cook the Vietnamese dishes

အဲဒီတုန်းက ကလေးဘဝမှာ သူနှစ်သက်ခဲ့တဲ့ ဗီယက်နမ်ဟင်းလျာတွေကို

that she had loved in childhood.

ချက်ပြုတ်ဖို့ သင်ယူနေတုန်းပါ။

But now cooking even simple meals was tough.

ဒါပေမဲ့ အခု ရိုးရိုး အစားအစာတွေကို ချကါတာတောင် သိပ်ခက်နေတယ်။

She told me that her frustration peaked one day

တစ်နေ့မြေပဲ ထောပတ်နဲ့ ဂျယ်လီ ဆဲန်ဒဝစ်ခ်ျလုပ်နေတုန်း

when she was making a peanut butter and jelly sandwich.

သူ့ရဲ့စိတ်ပျက်မှုက အထွတ်အထိပ် ရောက်သွားတယ်လို့ ကျွန်မကို ပြောပြတယ်။

She struggled to align the two slices of bread

သူက ပေါင်မုန့်နှစ်ချပ်ကို ညှိဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပြီး

and sticky jelly dripped all over her hands and onto the counter.

ပျစ်နေတဲ့ ဂျယ်လီက သူ့လက်တစ်လျှောက်လုံးနဲ့ ကောင်တာပေါ်ကို စီးကျသွားတယ်။

She threw the sandwich into the trash,

သူက အသားညှပ်ပေါင်မုန့်ကို အမှိုက်ပုံးထဲ ပစ်ချလိုက်ပြီး

and she felt really defeated by the limited future

သူ့ကိုယ်သူ စိတ်ကူးထားတဲ့ အကန့်အသတ်ရှိတဲ့ အနာဂတ်က

that she imagined for herself.

သူ့ကို တကယ်ပဲ နိုင်သွားပြီလို့ ခံစားခဲ့ရတယ်။

Since Christine lived alone though,

Christine က တစ်ယောက်တည်းနေတာကြောင့်

she had no choice but to keep at it.

ဒါကို ဆက်ထိန်းရုံမှလွဲပြီး အခြားရွေးချယ်စရာမရှိခဲ့ဘူး။

She remembers her delight when she successfully cut an orange

လိမ္မော်သီးတစ်လုံးကို ပထမအကြိမ် အောင်မြင်စွာ လှီးလိုက်တဲ့အခါနဲ့

for the first time

မီးမလောင်ဘဲ ကြက်ဥတစ်လုံးကို

and when she scrambled an egg without burning it.

မွှေကြော်လိုက်တဲ့အခါ သူ့ပျော်ရွှင်မှုကို သူ သတိရသွားတယ်။

As she spent more hours in the kitchen,

မီးဖိုချောင်မှာ နာရီများစွာနေခဲ့တဲ့အတွက်

she realized that cooking was far more multi-sensory than she had thought.

ချက်ပြုတ်တာက သူထင်ထားတာထက် ပိုအာရုံခံနိုင်တယ်ဆိုတာ သူ သိလိုက်ရတယ်။

While she couldn't see if the garlic had browned,

ကြက်သွန်ဖြူ ညိုလာလားဆိုတာ သူ မသိနိုင်ပေမဲ့

she could rely on the smell and the sizzling sounds in the pan.

အနံ့နဲ့ ဒယ်အိုးထဲက တရှဲရှဲအသံတွေကို အားကိုးနိုင်ပါတယ်။

But Christine also realized something bigger.

ဒါပေမဲ့ Christine က ပိုကြီးမားတာ တစ်ခုကိုလည်း သဘောပေါက်မိတယ်။

Something new was emerging within her.

သူ့ကိုယ်တွင်းမှာ အသစ်တစ်ခု ပေါ်လာတယ်။

At the start of her vision loss she had cooked just to get by.

အမြင်အာရုံ ဆုံးၡုံးစမှာ သူဟာ အဖြစ်ပဲ ချက်ပြုတ်ခဲ့တယ်။

I mean, it was really just a practical thing.

ဆိုလိုတာက တကယ့်ကို လက်တွေ့ကျတဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

But now she was thrilled by the challenge of it all.

ဒါပေမဲ့ အခုတော့ ဒါအားလုံးရဲ့ စိန်ခေါ်မှုကြောင့် သူ ပီတိဖြစ်နေတယ်။

She tackled harder and harder recipes over the years

သူဟာ နှစ်တွေတစ်လျှောက် ပိုပိုခက်ခဲတဲ့ ချက်ပြတ်နည်းတွေ ကိုင်တွယ်ခဲ့ပြီး

and eventually became the first-ever blind contestant

နောက်ဆုံးမှာ ” Master Chef ” တီဗွီ ပွဲစဉ်မှာ ပထမဆုံး

on the TV show "Master Chef."

မျက်မမြင် ပြိုင်ပွဲဝင်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

And guess what?

ဘာဆိုတာ မှန်းနိုင်လား။

She won the entire damn thing.

သူက သုံးစားမရတာကို အနိုင်ရခဲ့တယ်။

(Laughs)

(ရယ်သံများ)

Christine's a rock star.

Christine ကလ ရော့ခ်ကြယ်ပွင့်ပါ။

She's an amazing, amazing person.

သူက အံ့ဩစရာကောင်းတဲ့ လူတစ်ယောက်ပါ။

This brings us to the first question that you can ask yourself

ဒါက နောက်တစ်ကြိမ် မမျှော်လင့်တာ တစ်ခုခုကို ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခါ

the next time you face something unexpected.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးနိုင်တဲ့ ပထမဆုံး မေးခွန်းကို ဖြစ်စေတာပါ။

"How might this change change what you're capable of?"

“ကိုယ်လုပ်နိုင်တဲ့အရာကို ဒီအပြောင်းအလဲက ဘယ်လို ပြောင်းလဲပေးနိုင်မလဲ။”

When we predict how we'll respond to any given change,

ကြုံလာတဲ့အပြောင်းအလဲတိုင်းကို ဘယ်လို တုံ့ပြန်မလဲဆိုတာကို ခန့်မှန်းတဲ့အခါ

we tend to imagine what our present-day selves will be like in that new situation.

ဒီအခြေအနေသစ်မှာ ကိုယ့်ရဲ့လက်ရှိက ဘယ်လို ဖြစ်မယ်ဆိုတာကို စိတ်ကူးကြည့်တတ်ကြတယ်။

Research by the psychologist Dan Gilbert shows that we greatly underestimate

စိတ်ပညာရှင်Dan Gilber ရဲ့ သုတေသနအရ အတိတ်မှာ ကျွန်မတို့ အတော်ကြီး

how much we'll change in the future,

ပြောင်းလဲသွားတာကို အပြည့်အဝ အသိအမှတ်ပြုပေမဲ့

even though we fully acknowledge we've changed considerably in the past.

အနာဂတ်မှာ ဘယ်လောက် ပြောင်းသွားမယ်ဆိုတာကို အတော် လျှော့တွက်ကြတယ်လို့ ဖော်ပြတယ်။

Our psychology continually tricks us into believing

ကျွန်မတို့ရဲ့ စိတ်သဘောက အခု ဒီအခိုက်အတန့်မှာ

that who we are, right now, in this very moment,

ဒီနေရာမှာ နေရမယ့်သူ ကိုယ် ဘယ်သူဆိုတာကို

is the person that's here to stay.

ယုံကြည်ဖို့ အဆက်မပြတ် လှည့်ဖြားပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ မမျှော်လင့်တဲ့ အပြောင်းအလဲ နောက်ပိုင်း စိန်ခေါ်မှုတွေကို ရင်ဆိုင်ရသူက

But the person meeting the challenges after an unexpected change

will be different.

ခြားနားသွားမှာပါ။

You will be different.

ရှင်တို့ဟာ ခြားနားသွားမှာပါ။

Today, Christine is a world-renowned chef.

ဒီနေ့မှာ Christine ဟာ ကမ္ဘာ့ကျော် စားဖိုမှူးတစ်ယောက်ပါ။

She goes by the nickname The Blind Cook,

The Blind Cook လို့ ချစ်စနိုးမှည့်ထားတယ်။

and she owns three restaurants in Texas.

သူဟာ တက္ကဆက်မှာ စားသောက်ဆိုင် သုံးဆိုင် ပိုင်တယ်။

And importantly,

အရေးကြီးတာက

she's really curious about what else she can achieve without vision.

သူက အမြင်အာရုံမပါဘဲ ဘာတွေ အောင်မြင်နိုင် မလဲဆိုတာကို တကယ့်ကို သိချင်စိတ်ရှိတာပါ။

These days, you can find her snowboarding and rock climbing

ဒီနေ့တွေမှာ စနေ၊ တနင်္ဂနွေနေ့တိုင်း သူ နှင်းလျှောစီးတာ၊ ကျောက်တောင်

on the weekends.

တက်တာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။

Christine shared with me something

Christine က ဒါအားလုံးကို အရင်က

that she could never have imagined thinking before all this.

ဘယ်တော့မှ စဉ်းစားဖို့ စိတ်မကူးဖူးတဲ့ အရာတစ်ခုကို ကျွန်မနဲ့ ဝေမျှခဲ့တယ်။

That if given the choice today,

ဒီနေ့ ရွေးချယ်စရာပေးမယ်ဆိုရင်၊

she would choose not to have her vision restored.

သူ့အမြင်အာရုံကို ပြန်မရရှိဖို့ ရွေးချယ်မှာပါ။

Though she did tell me she'd like it back for a moment

သူက ကျွန်မကို တကယ် ပြောခဲ့ပေမဲ့၊ ခဏ ပြန်သွားချင်တာက

because she really wants to know what Justin Bieber looks like.

Justin Bieber ဘယ်လိုဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ သူ တကယ် သိချင်လို့ပါ ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Alright, let's move on to the second question.

ကောင်းပြီ၊ ဒုတိယ မေးခွန်းကို ဆက်သွားရအောင်။

This one is about our values,

ဒီတစ်ခုက တန်ဖိုးတွေနဲ့ ပတ်သက်တာပါ။

and it's inspired by a conversation I had

Florence Williams လို့ခေါ်တဲ့

with a science journalist named Florence Williams.

သိပ္ပံစာနယ်ဇင်းသမားတစ်ယောက်နဲ့ ပြောခဲ့တဲ့ စကားဝိုင်းက စေ့ဆော်တာပါ။

One evening about five years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်လောက်က တစ်ညနေခင်းမှာ

Florence and her husband were hosting a dinner party for their friends.

Florence နဲ့ သူ့ခင်ပွန်းက မိတ်ဆွေတွေ အတွက် ညစာစားပွဲကျင်းပခဲ့ကြတယ်။

As she was preparing the salad, her husband handed her his phone

သူက အသုပ်ကို ပြင်ဆင် နေတုန်း၊ ခင်ပွန်းက အမျိုးတစ်ယောက်ဆီက

so that she could read an email from a relative.

အီးမေးလ်ကိုဖတ်လို့ရအောင် သူ့ဖုန်းကို ကမ်းပေးလိုက်တယ်။

But he'd mistakenly pulled up the wrong email.

ဒါပေမဲ့ သူက မှားယွင်းတဲ့ အီးမေးလ်ကို ဆွဲကြည့်မိခဲ့တယ်။

What Florence saw instead

ဒီအစား Florence တွေ့လိုက်တာကတော့

was a lengthy note from her husband,

သူ့ခင်ပွန်းက သူ့အချစ်ကို တခြားအမျိုးသမီးဆီ

confessing his love to another woman.

ဝန်ခံထားတဲ့ စာရှည်တစ်စောင်ပါ။

I know.

ကျွန်မ သိလိုက်တယ်၊

Florence’s 25-year marriage came to an end,

Florence ရဲ့ ၂၅ နှစ်ကြာ အိမ်ထောင်ရေး အဆုံးသတ်သွားပြီး

and she told me that she was taken aback

သူ့ကြေကွဲမှုရဲ့ ကာယပိုင်းနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ

by the physical and emotional intensity of her heartbreak.

ပြင်းထန်မှုကြောင့် သူ စိတ်ပျက်အံ့သြ သွားတယ်လို့ ပြောခဲ့တယ်။

She said it felt like she'd been plugged into a faulty electrical socket.

သူဟာ မှားယွင်းတဲ့ ပလတ်ပေါက်ထဲကို ထိုးထည့်ခံရသလို ခံစားရတယ်လို့ ပြောခဲ့တယ်။

Since Florence is a problem solver by nature,

Florence က ပင်ကိုအနေနဲ့ ပြဿနာ ဖြေရှင်းသူဖြစ်တော့

she instinctively saw her heartbreak as a problem to solve

သူ့ရဲ့ကြေကွဲမှုကို ဖြေရှင်းဖို့ ပြဿနာတစ်ခုအဖြစ် မြင်ကာ

and develop a year-long, systematic plan to try and fix it.

ကြိုးစား၊ ပြင်ဆင်ဖို့ တစ်နှစ်တာ စနစ်ကျတဲ့ အစီအစဉ်တစ်ခု ရေးဆွဲတယ်။

Florence tried a bunch of things.

Florence က အတော်များများကို စမ်းကြည့်ခဲ့တယ်။

She took solo trips into the wilderness,

တောကန္တာရကို တစ်ယောက်တည်း ခရီးသွားတယ်၊

she tried a range of experimental therapies,

အစမ်း ကုထုံး အမြောက်အမြားကို စမ်းကြည့်ခဲ့တယ်၊

She even went to the Museum of Broken Relationships,

သူဟာ Museum of Broken Relationships ကိုတောင်သွားခဲ့တယ်၊

which I promise is the thing.

ကျွန်မ ကတိပေးတာက အကုန်လုပ်တာပါ။

You name it, she tried it.

ဘာပြောပြော သူ စမ်းကြည့်ခဲ့တယ်။

But by the end of the year,

ဒါပေမဲ့ နှစ်ကုန်ပိုင်းမှာတော့

none of these remedies had healed her broken heart.

ဒီကုစားမှုတွေထဲက တစ်ခုကမှ သူ့ကြေကွဲမှုကို မပျောက်ကင်းစေခဲ့ဘူး။

And so Florence had no choice

ဒါကြောင့် Florence ဟာ အတွေးအခေါ်အသစ်ကို

but to entertain a new philosophy altogether.

လုံးဝ လက်သင့်ခံရုံလွဲလို့ ရွေးစရာမရှိခဲ့ဘူး။

Maybe a broken heart was not a problem to solve.

ကြေကွဲနေတဲ့နှလုံးက ဖြေရှင်းရမယ့် ပြဿနာမဟုတ်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

And maybe closure wasn't the answer.

ပိတ်ဆို့တာက အဖြေမဟုတ်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

Research by the psychologist Dacher Keltner shows

စိတ်ပညာရှင် Dacher Keltner ရဲ့ သုတေသနပြုချက်အရ

that when we reduce our need for what's called cognitive closure,

သိမှတ်မှု ပိတ်ဆို့မှုလို့ခေါ်တဲ့အရာအတွက် ကျွန်မတို့ရဲ့ လိုအပ်ချက်ကို

the desire to arrive at clear and definitive answers,

လျှော့ချလိုက်တဲ့အခါ၊ ရှင်းလင်း၊တိကျတဲ့ အဖြေတွေရဖို့

our capacity to feel joy and beauty expands.

ဆန္ဒက ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ အလှအပကို ခံစား နိုင်စွမ်း ပွင့်ကားလာတယ်လို့ ဖော်ပြတယ်။

Florence told me that when she freed herself from this goal-oriented mindset,

Florence က ဒီပန်းတိုင်-ဦးစားပေးတဲ့ စိတ်သဘောထားကနေ လွတ်မြောက်သွားတဲ့အခါ၊

a mindset, by the way, that she had valued

စကားမစပ် ဒါက ဒီအချိန်အထိ

for so much of her life up until this point,

သူ့ဘဝတစ်လျှောက်လုံး တန်ဖိုးထားခဲ့တဲ့အရာပါ၊

she began to find unexpected delight in the unknown.

မသိမှုမှာ မျှော်လင့်မထားတဲ့ ပျော်ရွှင်မှု တွေ့ရှိတယ်လို့ ပြောပြတယ်။

This leads us to the second question you can ask yourself

ဒါက နောက်တစ်ကြိမ် မျှော်လင့်မထားတာကို ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခါ

the next time you face something unexpected.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်မေးနိုင်တဲ့ ဒုတိယ မေးခွန်းကို ဖြစ်စေတယ်။

How might this change change what you value?

ဒီအပြောင်းအလဲက သင်တန်ဖိုးထားတာကို ဘယ်လိုပြောင်းလဲစေနိုင်လဲ။

The unexpected implosion of Florence's marriage

Florence ရဲ့ မမျှော်လင့်တဲ့ အိမ်ထောင်ရေးပြိုကွဲမှုက

has permanently shifted the way that she sees her life.

သူ့ဘဝ ကို သူ မြင်ပုံကို ထာဝရ ပြောင်းလဲသွားစေခဲ့တယ်။

From a puzzle in need of solutions

အဖြေ လိုအပ်တဲ့ ပဟေဠိကနေ

to a more serendipitous path of discovery.

ပိုကံကောင်းတဲ့ ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု လမ်းကြောင်းဆီကိုပါ။

Now, when Florence goes hiking,

အခု ဖလောရင့်စ် ခြေလျင်ခရီးသွားတဲ့အခါ

she's just as likely to sit still, feeling the breeze,

ကြိုးစားပြီး ထိပ်ကို ရောက်ဖို့ လုပ်သလို၊ လေညင်းခံရင်း

as she is to try and make the summit.

ငြိမ်ငြိမ်းလေး ထိုင်နေဖို့ ပိုဖြစ်နိုင်တယ်။

She no longer makes five-year plans.

သူက ငါးနှစ် အစီအစဉ်တွေ မလုပ်တော့ဘူး။

And she's comfortable not knowing all the answers around her heartbreak.

သူရဲ့ ကြေကွဲမှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အဖြေအားလုံးကို မသိရတာက သူ သက်သောင့်သက်သာရှိတယ်။

By the way, I was texting with Florence the other day,

စကားမစပ် တစ်နေ့က Florence နဲ့ ကျွန်မတို့ စာရိုက်ပို့နေတုန်း

and she's currently in a very happy relationship.

သူ့မှာ လောလောဆယ် သိပ်ပျော်စရာ ကောင်းတဲ့ ဆက်ဆံရေးတစ်ခု ရှိနေတယ်။

If her ex-husband is listening to this, I just want him to know

သူမရဲ့ ခင်ပွန်းဟောင်းက ဒါကို နားထောင်နေရင်၊ Florence တော်တာကို

she's doing great, buddy.

သိစေချင်ပါတယ်၊ ကိုယ့်လူရေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Alright, now on to question number three.

ကောင်းပြီ၊ အခုတော့ မေးခွန်း နံပါတ် သုံးပါ။

This one is about how we define ourselves.

ဒါက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတ်မှတ်ပုံနဲ့ဆိုင်ပါတယ်။

It's about our self-identities.

ဒါက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတ်မှတ်တာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။

And it comes from my personal story of change with the violin.

ဒါက တယောနဲ့ ကျွန်မရဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အပြောင်းအလဲ ဇာတ်လမ်းကနေ လာတာပါ။

When my injury took the violin away from me,

ကျွန်မရဲ့ထိခိုက်ဒဏ်ရာက တယောကို ကျွန်မဆီကနေ ဖယ်ရှားလိုက်တဲ့အခါ

I found myself grieving not just the loss of the instrument,

တူရိယာကို ဆုံးၡုံးရုံသာမက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ပါ

but also the loss of myself.

ဆုံးၡုံး လိုက်ရလို့ ဝမ်းနည်းစရာလို့ မြင်မိတယ်။

For so long, the violin had defined me,

တယောက ကျွန်မကို သတ်မှတ်ထားတာ ကြာပြီ၊

that without it, I wasn't sure who I was or who I could be.

ဒါမပါရင်၊ ကျွန်မ ဘယ်သူ ဖြစ်နိုင်လဲဆိုတာ မသေချာခဲ့ဘူး။

I felt stuck.

ညပ်နေတယ်လို့ ခံစားရတယ်။

I'd later learned that this phenomenon is known as identity paralysis.

ဒီဖြစ်ရပ်ကို ပင်ကိုယ်လက္ခဏာ သွက်ချာပါဒ လို့ လူသိများတာကို နောက်မှ သိခဲ့ရတယ်။

It happens to a lot of us when we face the unexpected.

မျှော်လင့်မထားတာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခါ၊ အများစုဟာ ဒီလိုဖြစ်သွားတယ်။

Who we think we are and what we're about is suddenly called into question.

ကိုယ်က ဘယ်သူဆိုတာလို့ ထင်တာနဲ့၊ ကိုယ်က ဘာလဲဆိုတာက ရုတ်တရက် မေးခွန်းဖြစ်စေတာပါ။

But I since realized that there was something different,

ဒါပေမဲ့ ခြားနားတာတစ်ခုရှိတာကို သိလိုက်ရတာကြောင့်

something more stable that I could have anchored my identity to.

ကိုယ် ဘယ်သူဆိုတာကို ခိုင်ခံ့စေနိုင်တဲ့ ပိုတည်ငြိမ်တဲ့အရာတစ်ခုပါ။

And this brings us to that third and final question.

ဒါက တတိယနဲ့ နောက်ဆုံးမေးခွန်းကို ဖြစ်စေတယ်။

How might this change change how you define yourself?

ဒီအပြောင်းအလဲင ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတ်မှတ်ပုံကို ဘယ်လို ပြောင်းလဲစေနိုင်လဲ။

When I re-examine my relationship with the violin,

တယောနဲ့ ကျွန်မရဲ့ဆက်နွယ်မှုကို ပြန်ဆန်းစစ်တဲ့အခါ၊

I discovered that what I really missed wasn't the instrument itself,

ကျွန််မ တကယ် လက်လွတ်သွားတာက တူရိယာကိုယ်၌မဟုတ်တာကို သိလိုက်ရတယ်၊

but the fact that music had given me a vehicle

ဒါပေမဲ့ ဂီတက တခြားသူတွေနဲ့ စိတ်ပိုင်းအရ

for connecting emotionally with others.

ဆက်သွယ်မှုအတွက် ပို့ဆောင်ရာတစ်ခု ပေးခဲ့တာပါ။

I remember as a little kid playing for people

လူတွေအတွက် ဖျော်ဖြေနေတဲ့ ကလေးငယ်တစ်ယောက်အနေနဲ့

and feeling kind of awestruck

ကျွန်မတို့အားလုံး အသစ်တစ်ခုခုကို

that we might all feel something new together.

အတူ ခံစားရနိုင်တဲ့ မှင်တက်မိတာမျိုးကို အမှတ်ရမိတယ်။

What this means for me today

ဒီနေ့ ကျွန်မအတွက် ဆိုလိုတာက

is that I no longer anchor my identity to specific pursuits

တယောပညာရှင်၊ သိပ္ပံပညာရှင် ဒါမှမဟုတ် ပေါ့ဒ်ကက်စ်ထုတ်လုပ်သူလိုမျိုး

like being a violinist or a cognitive scientist

သီးခြား လိုက်စားမှုတွေမှာ ကျွန်မရဲ့ ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို

or a podcaster.

မှီတွယ်မနေတော့တာပါ။

Instead, I anchor my identity to what lights me up about those pursuits,

ဒါအစား ဒီလိုက်စားမှုတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မကို အလင်းပေးတာကို မှီတွယ်လိုက်တယ်၊

what really energizes me.

ကျွန်မကို တကယ် အားရှိစေတာပါ။

And for me, it's a love of human connection and understanding.

ကျွန်မအတွက်တော့ ဒါက လူသား ဆက်သွယ်မှုနဲ့ နားလည်မှုရဲ့ နှစ်သက်ရာတစ်ခုပါ။

I now define myself not by what I do,

အခု ကျွန်မ လုပ်တာနဲ့မဟုတ်ဘဲ ဘာကြောင့် ဒါကို လုပ်ရတာလဲဆိုတာနဲ့

but why I do it.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတ်မှတ်ပါတယ်။

Look, unexpected change comes for us all, whether we like it or not.

ကြိုက်ကြိုက်၊မကြိုက်ကြိုက် အားလုံးအတွက် မမျှော်လင့်တဲ့ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာတယ်။

And when it does, it can really suck.

ဒီလိုဖြစ်လာအခါ၊ စိတ်ပျက်စရာကောင်းနိုင်တယ်။

But I'm hoping that if we can stay open to how we might internally change,

ဒါပေမဲ့ အတွင်းပိုင်းမှာ ဘယ်လို ပြောင်းလဲ နိုင်မလဲ၊ဘယ်လို တိုးချဲ့နိုင်မလဲဆိုတာအတွက်

how we might expand,

ဖွင့်ထားနိုင်ရင်၊ မုန်တိုင်းကို

it can help us weather the storm.

ကျော်ဖြတ်ဖို့ ကူညီနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

Life recently threw me a new slight change of plans.

မကြာသေးခင်က ဘဝက ကျွန်မကို အစီအစဉ် အသစ်တွေ နည်းနည်း ပြောင်းလဲစေခဲ့တယ်။

I've always wanted to be a mom,

ကျွန်မက အမြဲတမ်း မိခင်တစ်ယောက်

but becoming one has been difficult

ဖြစ်ချင်ပေမဲ့၊ဖြစ်လာဖို့ ခက်ခဲခဲ့ပြီး

and my husband and I have had to navigate pregnancy losses

ကျွန်မခင်ပွန်းနဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ နှစ်တွေ တစ်လျှောက် ကိုယ်ဝန်ဆုံးၡုံးမှုတွေနဲ့

and other heartbreaks over the years.

တခြားကြေကွဲမှုတွေကို ဖြတ်သန်းခဲ့ရတယ်။

And now I'm not sure what will happen.

အခု ဘာဖြစ်မယ်ဆိုတာ ကျွန်မ မသေချာပေမဲ့

But I'm using these three questions to help me during this tough time.

ဒီ ခက်ခဲတဲ့ အချိန်အတွင်းမှာ ကျွန်မကို ကူညီဖို့ ဒီမေးခွန်းသုံးခုကို သုံးနေပါတယ်။

I'm asking myself how this unexpected challenge

ဒီမျှော်လင့်မထားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုက ကျွန်မ တတ်စွမ်းနိုင်တာ၊

might change what I'm capable of,

တန်ဖိုးထားတာကို ဘယ်လို ပြောင်းလဲနိုင်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဘယ်လို

what I value, and how I define myself.

သတ်မှတ်မလဲဆိုတာကို ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးနေတာပါ။

I'm still figuring things out.

ကိစ္စရပ်တွေကို ဖော်ထုတ်နေတုန်းပါပဲ။

But what I can tell you right now

ဒါပေမဲ့ အခု ရှင်တို့ကို ပြောနိုင်တာက

is that I'm imagining a future me

မိဘအတွက် ဘာကို ဆိုလိုတယ်ဆိုတဲ့

who is expanding her definition of what it means to parent.

သူရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို ချဲ့နေတဲ့ ကျွန်မရဲ့ အနာဂတ်ကို စိတ်ကူးနေတာပါ။

Who's perhaps finding what she craved from motherhood in other places.

တခြားနေရာတွေမှာ မိခင်ဘဝကနေ သူ တောင့်တခဲ့တာတွေကို ရှာဖွေနေတဲ့သူပါ။

At a minimum,

အနည်းဆုံးတော့

this exploration has allowed me

ဒီစူးစမ်းရှာဖွေမှုက အမေ့ဆိုတာရဲ့

to loosen my grip on the identity of Mom just a bit.

ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို ကိုင်တွယ်တာကို နည်းနည်း လျော့သွားစေခဲ့တယ်။

And I found it freeing.

ဒါကို လွှတ်ပေးတာလို့ ထင်ပါတယ်။

I'm beginning to see change with more possibility.

ပိုဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ ပြောင်းလဲမှုကို စတင်မြင်နေပါတယ်။

And I'm hoping you can, too.

ရှင်တို့လည်း လုပ်နိုင်မယ် မျှော်လင့်ပါတယ်။

Thank you so much.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

(Applause)

. (လက်ခုပ်သံများ)