Life Is Hard. Art Helps | Liana Finck | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

The ways of the world often baffle me.

လောက နည်းဟန်တွေက ကျွန်မကို မကြခဏ တွေးရခက်စေလေ့ရှိတယ်။

I sometimes wonder if I missed the memo about the most basic things.

အခြေခံအကျဆုံး အရာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး သတိမမူမိ ဘူးလားလို့ တစ်ခါတလေ ကျွန်မ တွေးမိတယ်။

What are you supposed to make for dinner?

ညစာအတွက် ဘာချက်ရမလဲ။

What do you talk about in an elevator?

ဓာတ်လှေကားထဲမှာ ဘာအကြောင်း ပြောသလဲ။

Why do people cut in line?

လူတွေ ဘာကြောင့် ကြားဖြတ်တန်းစီရတာလဲ။

How do you leave a dinner party without being rude?

ညစာ စားပွဲကို မရိုင်းဘဲ ဘယ်လိုထွက်သွားမလဲ။

Or do you leave it all?

ဒါမှမဟုတ် အားလုံးကို ထားခဲ့သလား။

["Why are you still here?"]

[" ဘာကြောင့် ဒီမှာ ရှိနေသေးတာလဲ။"]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

My tendency to see the world like I'm from outer space

ကမ္ဘာကြီးကို အပြင်ဘက် အာကာသကနေ မြင်ချင်တာက ကျွန်မ ကလေးဘဝကတည်းက

was a bit of a liability when I was a kid.

နည်းနည်း တာဝန်မကင်းခဲ့တာပါ။

True story.

ဖြစ်ရပ်မှန်။

["What's a noogie?"]

["ခေါင်းခေါက်တာက ဘာလဲ။"]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But it's been helpful in my career.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကျွန်မရဲ့ သက်မွေးအလုပ်မှာ အထောက်အကူပြုတယ်။

I'm a cartoonist.

ကျွန်မက ကာတွန်းပညာရှင်ပါ။

When I first started making cartoons for The New Yorker about a decade ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ်လောက်က The New Yorker အတွက် ကာတွန်းတွေ စတင်ဖန်တီးခဲ့တုန်းက

I kept my ideas light and quirky.

ကျွန်မရဲ့ စိတ်ကူးတွေကို ပေါ့ပေါ့ပါးပါးပဲ ထားတယ်။

And please shout out if you don't get any of them,

ဒါတွေထဲက တစ်ခုခုကိုမှ နားမလည်ရင်၊ အော်လိုက်ကြပါ။

I'll explain.

ကျွန်မ ရှင်းပြပါမယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

["The synchronized swim team quits"]

["အချိန်ကိုက်ထားတဲ့ ရေကူးအသင်းက နှုတ်ထွက်သွားတယ်။” ]

I didn't draw anything too personal.

ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆန်လွန်တာ တစ်ခုမှ ကျွန်မ မဆွဲခဲ့ဘူး။

["Unicorns do exist!"]

["သိင်္ဂဿမြင်း တည်ရှိတယ်။"]

I mean, personal for someone.

ဆိုလိုတာက တစ်ယောက်ယောက်အတွက် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာပါ။

I figured I was too specific,

ကျွန်မဟာ သီးခြားဖြစ်လွန်းပြီး ဆက်စပ်ဖို့နဲ့ ဖတ်ဖို့

too hard to relate to and read, possibly, too female.

ခက်လွန်းတာကို တွက်ဆမိတယ်၊ မိန်းမဆန်လွန်းတာဖြစ်လောက်တယ်။

It took a breakup.

လမ်းခွဲသွားတော့တာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

["I know there would be a time

["ကိုယ့်ခြေထောက်ကို မဖျက်ဆီးဘဲ

I could wear them without destroying my feet."]

ဒါတွေကို ဝတ်ရမယ့်အချိန်တစ်ခု ရှိမယ်ဆိုတာ ငါ သိပါတယ်။” ]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It took a breakup to get me to start drawing more autobiographically.

ကိုယ်တိုင်ရေးအတ္ထုပ္ပတ္တိအရ နောက်ထပ် ပုံစဆွဲဖို့ လမ်းခွဲတာတစ်ခု လိုအပ်တယ်။

The pain I was feeling, although objectively pretty run of the mill,

ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ အတော်လေး ထူးမခြားနား ဆိုပေမဲ့၊ ကျွန်မ ခံစားခဲ့ရတဲ့ နာကျင်မှုက

was impossible to ignore.

လျစ်လျူရှုဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။

[Tunnel of love]

[ချစ်ခြင်းမေတ္တာ ဥမင်]

I knew that drying was my strongest problem-solving tool.

အသက်မပါတာက ကျွန်မရဲ့ အားအကောင်းဆုံး ပြဿနာ ဖြေရှင်းရေး ကိရိယာဆိုတာ ကျွန်မသိတယ်။

So I decided to diagram what I was going through.

ဒီတော့ ကျွန်မ ကြုံတွေ့ခဲ့တာတွေကို ပုံကြမ်းချဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

[Tunnel of love. Just kidding. Wall of death.]

[ချစ်ခြင်းမေတ္တာ ဥမင်။ နောက်တာပါ။ မရဏ နံရံ။]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

By making these drawings, I could see how my ex and I had hurt each other.

ဒီပုံတွေကို ဖန်တီးရင်း၊ အဆက်ဟောင်းနဲ့ ကျွန်မ အချင်းချင်း ထိခိုက်ခဲ့ပုံကိုသိရတယ်။

And move on.

ရှေ့ဆက်သွားပါ။

တခြား လမ်းခွဲတာတွေပေါ်ကိုပေါ့။

Onto other breakups.

["Again?" Pit of despair]

["နောက်ထပ်လား" "လက်မှိုင်ချမှုရဲ့ တွင်း]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Drawing from my own life was a revelation to me,

ကျွန်မရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဘဝကနေ ဆွဲတာက ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပိုကောင်းကောင်း နားလည်အောင်

not only because it helped me understand myself better,

ကူညီရုံမက၊ ကျွန်မကို လူတွေနဲ့ ဆက်စပ်ပေးတာကို

but because it made me see for the first time

ပထမဆုံး ကျွန်မကို တွေ့မြင်စေတာကြောင့်

that people could relate to me.

ကျွန်မကို မျက်စိဖွင့်ပေးတာပါ။

Now that I had this amazing tool,

အခု ကျွန်မမှာ ဒီအံ့ဖွယ် ကိရိယာရှိပြီ၊

there were so many problems I wanted to solve with it.

ဒါနဲ့အတူ ကျွန်မ ဖြေရှင်းချင်ခဲ့တဲ့ ပြဿနာတွေ အများကြီးပါ။

The problem of scheduling.

အစီအစဉ်ချတဲ့ ပြဿနာ။

[Work | Family / Friends]

[အလုပ် ၊ မိသားစု / မိတ်ဆွေတွေ]

The problem of too many things happening all at the same time.

တစ်ချိန်တည်းမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ များလွန်းတဲ့ အရာတွေရဲ့ ပြဿနာ။

[ "I'm having a birthday party! "I'm visiting New York!"]

[ "မွေးနေ့ပွဲ ကျင်းပနေပါတယ်။ "နယူးယောက်မှာ လည်ပတ်နေတယ်...

The problem, relatedly, of time.

ပြဿနာက ဆက်စပ်နေတာက အချိန်နဲ့ပါ။

[Childhood / now]

[ကလေးဘဝ / လက်ရှိ]

And finally, dating again.

နောက်ဆုံးတော့ ပြန်ချိန်းတွေ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

There's an endless amount to say about dating.

ချိန်းတွေ့တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပြောစရာက မကုန်နိုင်အောင်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

There are, of course, problems

တကယ်တော့ ပုံတစ်ပုံထဲမှာ

that can't be summed up in a single drawing.

အကျဉ်းချုပ်လို့မရတဲ့ ပြဿနာတွေ ရှိနေတာပါ။

For these problems, you need many drawings.

ဒီပြဿနာတွေအတွက် ပုံတွေ အများကြီးလိုအပ်ပါတယ်။

One more complex problem I have is with God.

နောက်ထပ် ရှုပ်ထွေးတဲ့ ပြဿနာတစ်ခုကတော့ ဘုရားသခင်နဲ့ပါ။

I'm Jewish, so I'm talking about the God of the Old Testament.

ကျွန်မက ဂျူးလူမျိုးဆိုတော့ ဓမ္မဟောင်း ကျမ်းရဲ့ ဘုရားသခင်အကြောင်း ပြောနေတာပါ။

My problem with God isn't actually a big problem.

ဘုရားသခင်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကျွန်မရဲ့ ပြဿနာက တကယ်တော့ ပြဿနာကြီးတစ်ခု မဟုတ်ဘူး။

It's just, I don't know, it's stayed with me.

ကျွန်မ သိကိုမသိတာပါ၊ ဒါက ကျွန်မနဲ့အတူ ရှိနေတယ်။

My problem with God is that he's too confident.

ဘုရားသခင်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကျွန်မရဲ့ပြဿနာက သူဟာ ယုံကြည်စိတ်ချလွန်းတာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

For me, creation is an act of solving problems,

ကျွန်မအတွက် ဖန်ဆင်းခြင်းက ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းပေးတဲ့၊

of figuring things out.

ကိစ္စရပ်တွေကို အဖြေရှာတဲ့ လုပ်ရပ်တစ်ခုပါ။

God already seems to have everything figured out.

ဘုရားသခင်ဟာ အရာရာတိုင်းကို အဖြေရှာထားပုံရတယ်။

He strikes me as more of a king than a creator.

ကျွန်မကို နားလည်စေတာ ဖန်ဆင်းရှင်ထက်၊ ဘုရင်တစ်ပါးအဖြစ်ပါ။

And I'm not sure you can be both.

နှစ်ခုစလုံး ဖြစ်နိုင်တာတော့ ကျွန်မ မသေချာဘူး။

As an experiment,

စမ်းသပ်မှုတစ်ခုအနေနဲ့

I decided to remake the Book of Genesis as a graphic novel.

ကမ္ဘာဦးကျမ်းကို ဂရပ်ဖစ်ဝတ္ထုအဖြစ် ပြန်လည်မွမ်းမံဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

My version of God is not confident.

ကျွန်မရဲ့ ဘုရားသခင် မူက ယုံကြည်စိတ်ချမှုမရှိဘူး။

And maybe not coincidentally,

မတော်တဆ မဟုတ်လောက်တာက

she's a woman.

သူဟာ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ပါ။

It surprised me how few changes I needed to make to the original text,

ကျဲပါးပြီး ရှေးကျကာ အဓိပ္ပာယ် ကောက်ယူဖို့ သင့်တော်တဲ့၊ မူရင်း စာသားကို

which is sparse and ancient and lends itself well to interpretation.

ကျွန်မ နည်းနည်းလေး ပြောင်းလဲဖို့လိုပုံက ကျွန်မကို အံ့ဩမိစေတယ်။

For example,

ဥပမာ၊

the Bible opens in this mysterious, moody way

သမ္မာကျမ်းစာက ဒီအသိခက်တဲ့၊ စိတ်ပြောင်း လွယ်ပုံကိုမှောင်မည်း၊ ဆန်းကြယ်တဲ့

with God floating aimlessly on the face of a dark, mysterious void.

ဟင်းလင်းပြင်ရဲ့ မျက်နှာပြင်မှာ ဘုရားသခင် ရည်ရွယ်ချက်မဲ့ မျောနေတာနဲ့ ဖွင့်ထားတယ်။

In my version, I have her floating this way

ကျွန်မရဲ့ မူထဲမှာ ပန်းချီဆရာတစ်ယောက်အနေနဲ့

because she's feeling despondent about her limitations as an artist.

ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ မျှော်လင့်ချက်မဲ့နေလို့ ဒီနည်းနဲ့ သူ မျောလွင့်နေတာပါ။

She's made this messy, wet, mixed up dark first drafts of the world,

သူက ဒီရှုပ်ထွေး၊ စိုစွတ်မှုကို ဖန်တီးတယ်၊ ကမ္ဘာ့ ပထမ အမှောင်ရ ပုံကြမ်းတွေကို ရောပြီး

and she just doesn't know where to go from here.

ဒီကနေ ဘယ်ကိုသွားရမယ်ဆိုတာ သူ မသိဘူး။

My version of God doesn't know exactly what she's doing,

ကျွန်မရဲ့ ဘုရားသခင် မူက သူ လုပ်နေတာကို အတိအကျ မသိပေမဲ့၊

but she draws a horizon line, and things start to fall into place.

သူက မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းမျဉ်းကို ဆွဲတယ်၊ အရာတွေက နေရာကျလာတယ်။

She banishes Adam and Eve from the Garden of Eden,

သူက အာဒံနဲ့ ဧဝကို သူ့ကို မနာခံတဲ့အတွက် ဧဒင် ဥယျာဉ်ကနေ

not because they disobeyed her,

နှင်ထုတ်တာမဟုတ်ဘဲ၊

but because, by eating the apple and becoming wise,

ပန်းသီးစားရင်း ပညာရှိလာတာကြောင့်

she feels they have outgrown the world she created for them,

သူတို့အတွက် ဖန်ဆင်းထားတဲ့ ကမ္ဘာနဲ့ မတော်တော့ဘူးလို့ ခံစားရတဲ့အတွက်

and she needs to let them go.

သူတို့ကို လွှတ်ပေးဖို့ လိုတယ်လို့ ခံစားမိတာပါ။

She scatters the builders of the Tower of Babel,

သူက ဘေဘယ်လ် မျှော်စင် တည်ဆောက်သူတွေကို လူစုခွဲလိုက်တာက

not because she's threatened by their power,

သူ တို့ရဲ့ စွမ်းအားကြောင့် ခြိမ်းခြောက် ခံရတာကြောင့်မဟုတ်ဘဲ၊

but because, like any introvert,

အတွင်းစွဲသမားတစ်ယောက်လို

she needs her privacy.

သီးသန့်ဖြစ်တည်မှု လိုတာကြောင့်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

When she destroys the world in the story of Noah,

နောဧ ဇာတ်လမ်းထဲမှာ ကမ္ဘာကို သူ ဖျက်ဆီးတဲ့အခါ၊

it's not because she's incensed with mankind,

ဒါက လူသားတွေကို စိတ်ဆိုးနေလို့ မဟုတ်ဘဲ၊

but because she's incensed with herself.

သူ့ကိုယ်သူ စိတ်ဆိုးနေလို့ပါ။

She knows she could have done a better job when she made us.

ကျွန်မတို့ကို ဖန်တီးတဲ့အခါ ပိုကောင်းတဲ့ အလုပ်တစ်ခု သူ လုပ်နိုင်ပြီဆိုတာ သူ သိတယ်။

My adaptation of the Book of Genesis

ကျွန်မရဲ့ ကမ္ဘာဦးကျမ်းရဲ့ သင့်လျော်အောင် ပြောင်းလဲမှုက

is a creation story full of false starts and absurdities.

မှားယွင်းတဲ့ အစတွေ၊ အဓိပ္ပယ်မဲ့မှုတွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့ ဖန်ဆင်းခြင်း ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပါ။

But it's a creation story all the same.

ဒါပေမဲ့ ဖန်ဆင်းခြင်း ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပါပဲ။

One in which a self-conscious woman,

မဝံ့မရဲဖြစ်နေတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဟာ

even though she worries and makes mistakes,

စိုးရိမ်ပြီး အမှားတွေ လုပ်မိတာတောင်၊

is nonetheless a successful, committed artist.

ဘာဖြစ်ဖြစ်၊ အောင်မြင်တဲ့ အနုပညာရှင် စစ်စစ် တစ်ယောက်ပါ။

When I finished my book,

ကျွန်မရဲ့ စာအုပ် ပြီးသွားတဲ့အခါ

I did feel a new connection to the God of the Torah

တိုရာ ဘုရားသခင်နဲ့ ဆက်နွှယ်မှု အသစ်နဲ့ ကျွန်မရဲ့ ဘာသာတရားမှာ

and a new sense of belonging to my religion.

နှီးနွယ်မှု ခံစားချက်အသစ်ကို ခံစားခဲ့ရတယ်။

I also felt a new sense of belonging,

နှီးနွယ်နေတယ်ဆိုတဲ့ ခံစားချက်အသစ်ကိုလည်း ခံစားခဲ့ရတယ်၊

period.

ပြီးပြီလေ။

It's lonely being someone who has no idea how to act normal.

ပုံမှန် ဘယ်လို ပြုမူရမယ်ဆိုတာ မသိတဲ့ သူတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာက အထီးကျန်တာပါ။

But it's profoundly less lonely being that person

ဒါပေမဲ့ အလားတူ ခွကျပြီး မဝံ့မရဖြစ်နေတဲ့ ဘုရားသခင်တစ်ပါးက

in a world created for her

သူ့အတွက် ဖန်ဆင်းထားတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုထဲမှာ

by an equally awkward, self-conscious God.

ဒီလူဖြစ်နေတာက ထူးထူးခြားခြား အထီးကျန်တာ ပိုနည်းပါတယ်။

These days,

ဒီနေ့ရက်တွေမှာ

when I worry that I won't know what to make for dinner,

ညစာအတွက် ဘာချက်ရမယ်ဆိုတာ မသိမှာကို မစိုးရိမ်တော့ဘဲ၊

I remind myself that God wouldn't know either.

ဘုရားသခင်လည်း သိမှာမဟုတ်ဘူးလို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတိပေးလိုက်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This picture is giving me anxiety.

ဒီပုံက ကျွန်မကို စိတ်ပူပန်မှုပေးနေတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It's like, literally, I drew it from life.

တကယ့်ကို ဘဝကနေ ဒါကို ဆွဲထားသလိုမျိုးပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This gives me the confidence

ဒါက ကျွန်မနဲ့ နလပိန်းတုံးဖြစ်မှုကို လက်ခံပြီး

to embrace my cluelessness and just wing it.

ဒါကို အတောင်တပ်ဖို့ ကျွန်မကို ယုံကြည်စိတ်ချမှု ပေးတယ်။

Thank you, thank you so much.

ကျေးဇူးအများကြီး တင်ပါတယ်။

(Cheers and applause)

(လက်ခုပ်၊ဩဘာသံများ)