Where Does Your Sense of Self Come From? A Scientific Look | Anil Ananthaswamy | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

About a decade ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်လောက်က

I met someone who had experienced a few episodes of schizophrenia.

စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါ ဖြစ်ရပ်တချို့ကို ခံစားခဲ့ရတဲ့သူ တစ်ယောက်နဲ့ ဆုံခဲ့တယ်။

They had felt that their sense of self,

သူတို့ရဲ့ ပင်ကို အသိစိတ်၊ ဖြစ်လိုတဲ့ ခံစားချက်က

of what it feels like to be them,

အတော်အတန် ပြောင်းလဲသွားတယ်လို့

changing somewhat.

သူတို့ ခံစားမိကြတယ်။

The boundaries of their body began to feel a bit nebulous.

သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ နယ်နိမိတ်တွေက နည်းနည်း ဝိုးတဝါးဖြစ်လာတယ်။

Even their psychological self felt a bit porous at times.

သူတို့ရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပင်ကိုကတောင် တစ်ခါတလေ နည်းနည်း မလုံဘူးလို့ ခံစားရတယ်။

They were experiencing what could be called an altered sense of self.

သူတို့က ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ်တစ်ခု လို့ ခေါ်နိုင်တာကို တွေ့ကြုံခံစားနေရတာပါ။

Over the years, I met many such brave and insightful people

နှစ်တွေတစ်လျှောက် ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကို စိတ်တွေနဲ့ ရှင်သန်တာ ဘယ်လိုဆိုတာ မျှဝေတဲ့

who shared what it's like to live with their altered selves.

ဒီလို သတ္တိရှိပြီး ထိုးထွင်းအမြင်ရှိတဲ့ လူအတော်များများနဲ့ ကျွန်တောာ် ဆုံခဲ့တယ်။

And by "altered," I mean "different,"

“ပြောင်းလဲသွားတဲ့”ဆိုတာက "ချို့တဲ့တာ" မဟုတ်တဲ့၊

not "deficient,"

"ခြားနားမှု"ကို ဆိုလိုပေမဲ့၊

while acknowledging that coping with altered selves

ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ်တွေကို ဖြေရှင်းတာက

can be a struggle at times.

တစ်ခါတလေ ရုန်းကန်မှုတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

So speaking with them,

ဒါကြောင့် ဘာသာရေးပညာရှင်တွေ၊

and with theologians, philosophers, neuroscientists,

အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တွေ၊ အာရုံကြော သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့အတူ စကားပြောရင်း

I came to understand that this self that each one of us takes oneself to be

ကျွန်တော်တို့ တစ်ယောက်စီ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ယူဆတာက ထင်သလောက်

is not as real as it seems.

အမှန်မဟုတ်တာကို နားလည်လာတယ်။

The self is a slippery subject.

ပင်ကိုစိတ်က စိတ်မချရတဲ့ အကြောင်းအရာတစ်ခုပါ။

We all intuitively know what it means.

ဘာကိုဆိုလိုတယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ အားလုံး အလိုလို သိကြပါတယ်။

It’s there when we wake up.

ဒါက နိုးနေတဲ့အခါမှာပါ။

It disappears when we fall asleep.

အိပ်ပျော်သွားတဲ့အခါ ဒါက ပျောက်ကွယ်သွားတယ်။

It reappears in our dreams.

အိပ်မက်တွေထဲမှာ ပြန်ပေါ်လာတယ်။

It's what makes us who we are.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ ဘယ်သူဆိုတာကို ဖြစ်စေတာပါ။

It seems solid, unchanging, permanent.

ခိုင်မာပြီး မပြောင်းမလဲ၊ တည်မြဲနေပုံရတယ်။

And yet, we can examine aspects of the self

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ တကယ်လို့ထင်ရတဲ့ ပင်ကိုစိတ်ရဲ့

that seem real to us,

အသွင်အပြင်တွေကို စစ်ဆေးပြီး

and ask, “Just how real are they?”

"ဒါတွေက ဘယ်လောက် စစ်မှန်လဲ" လို့မေးနိုင်ပါတယ်။

Take, for instance, the question "Who am I?"

ဥပမာ၊ "ငါက ဘယ်သူလဲ" ဆိုတဲ့မေးခွန်းပါ။

The most likely answer you will get or give to such a question

ဒီလိုမေးခွန်းတစ်ခုအတွက် ရနိုင် ဒါမှမဟုတ် ပေးနိုင်လောက်ဆုံး အဖြေက

will be in the form of a story.

ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် ပုံစံ ဖြစ်မှာပါ။

We tell others -- and indeed, ourselves -- stories about who we are.

တကယ်တော့ ကိုယ်ဘယ်သူဆိုတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို အခြားသူတွေကို ပြောပြတယ်။

We take our stories to be sacrosanct.

ဇာတ်လမ်းတွေကို အလေးအမြတ်ထားကြတယ်။

We are our stories.

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေပါ။

But a condition that most of us, sadly, will be familiar with --

ဒါပေမဲ့ ဝမ်းနည်း စရာက၊ အများစုဟာ မှတ်ဉာဏ် ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂါနဲ့ ရင်းနှီးနေမယ်ဆိုတဲ့

Alzheimer's disease --

အခြေအနေတစ်ခုက ကျွန်တော်တို့ကို

tells us something quite different.

အတော် ခြားနားတာတစ်ခုကို ပြောပြတာပါ။

Alzheimer's begins by affecting short-term memory.

မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ ရောဂါက ရေတိုမှတ်ဉာဏ်ကို ထိခိုက်တာနဲ့ အစပြုတယ်။

Think about what that does to someone's story.

တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ဘာလုပ်လဲဆိုတာ စဉ်းစားကြည့်ပါ။

In order for our stories to form, to grow,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေ ဖွဲ့စည်းဖို့၊ ကြီးထွားဖို့

something that just happens to us has to first enter short-term memory,

ကျွန်တော်တို့မှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတစ်ခုက ပထမ ရေတိုမှတ်ဉာဏ်ထဲကို ဝင်သွားရမယ်၊

and then, get incorporated

နောက်တော့ ရေရှည် ဖြစ်ရပ်

into what's called long-term episodic memory.

မှတ်ဉာဏ်လို့ ခေါ်တာထဲမှာ ဖြည့်သွင်းရမယ်။

It has to become an episode in our narrative.

ဒါက ဇာတ်လမ်းထဲက ဇာတ်ကွက်တစ်ကွက် ဖြစ်လာရမယ်။

But what if the experience doesn't even enter short-term memory?

ဒါပေမဲ့ ဒီအတွေ့အကြုံက ရေတို မှတ်ဉာဏ်ထဲကိုတောင် မဝင်ဘူးဆိုရင်ကော။

That's exactly what Alzheimer's does.

ဒါက မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂါက လုပ်တာ အတိအကျပါ။

In the beginning,

အစပိုင်းမှာ

Alzheimer's impairs the formation of short-term memory.

မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂွက ရေတို မှတ်ဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်မှုကို ထိခိုက်စေတယ်။

It impairs the growth of the narrative.

ဒါက ဇာတ်လမ်း တိုးပွားမှုကို ထိခိုက်စေတယ်။

It's as if our stories begin stalling upon the onset of the disease.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေဟာ ရောဂါ စတင်ချိန်မှာ စတင် တန့်နေသလိုပါ။

Eventually, Alzheimer's eats away at all the long-term memories.

နောက်ဆုံး မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂါက ရေရှည် မှတ်ဉာဏ်အားလုံးကို လုံးပါးပါးစေတယ်။

So if you were to meet someone with mid-stage Alzheimer's,

ဒီတော့ မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂါရှိတဲ့ လူတစ်ယောက်နဲ့ တွေ့ဆုံရင်၊

they will likely be able to tell you stories about who they are.

သူတို့က သူတို့က ဘယ်သူလဲဆိုတဲ့ ဇာတ်လမ်း တွေကိုခင်ဗျားကို ပြောပြနိုင်လောက်တယ်။

But if you know their real stories,

ဒါပေမဲ့ သူတို့ရဲ့ ဇာတ်လမ်း အစစ်အမှန်တွေကို ခင်ဗျားက သိနေရင်၊

you'll be able to tell that they sometimes scramble up their narrative,

တစ်ခါတလေ သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ ဇာတ်ကြောင်းကို ရောမွေတာ၊ တစ်ခါတလေ

that they sometimes mix up the sequence of episodes from their lives.

သူတို့ဘဝတွေထဲက ဇာတ်ကွက် အစီအစဉ်တွေကို ရောနှောတာကို ခင်ဗျား သိနိုင်မှာပါ။

It's as if they are recalling their own stories

ဒါက သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် ဇာတ်လမ်းတွေကို

in ways that are not quite accurate.

အတော် မတိကျတဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ ပြန်အမှတ်ရနေသလိုပါ။

It's important, at this stage,

ဒီအဆင့်မှာ ရောမွေထားတဲ့ ဇာတ်ကြောင်းကို

to realize that there is still a person experiencing that scrambled narrative.

ကြုံတွေ့နေရတဲ့ လူတစ်ယောက် ဖြစ်နေသေးတာကို သိဖို့ အရေးကြီးတယ်။

ဝမ်းနည်းစရာက မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂါက လူတစ်ယောက်ရဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ဖျက်ဆီးဖို့

Sadly, Alzheimer's goes on to destroy one's narrative,

and so much more.

ဆက်ဖြစ်နေပြီး ဒါထက်ပိုပါသေးတယ်။

And towards the end,

နောက်ဆုံးမှာတော့

it's unclear whether there is still someone experiencing something,

တစ်ခုခုကို ကြုံတွေ့နေရတဲ့ တစ်ယောက်ယောက် ရှိသေးလားဆိုတာ မရှင်းလင်းတာက

because the person cannot communicate verbally anymore.

အဲဒီလူက နောက်ထပ် စကားနဲ့ မဆက်သွယ်နိုင်တော့လို့ပါ။

And yet,

ရှိသေးတာက

Alzheimer's tells us that these stories that we take ourselves to be,

မှတ်ဉာဏ်ချွတ်ယွင်းတဲ့ရောဂါက ပြောပြတာက ကိုယ်တိုင် ဖြစ်နေတာလို ယူဆတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေ၊

what philosophers call the “narrative self,”

"ပင်ကိုစိတ် ဇာတ်လမ်း" လို့ အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တွေက ခေါ်တာတွေပါ၊

these are spun by the brain and body.

ဒါတွေက ဦးနှောက်နဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာက ထွင်ထားတာပါ။

They are constructions.

ဒါတွေက အဆောက်အအုံတွေပါ။

Sometimes, the constructions are disrupted, even destroyed.

တစ်ခါတလေ အဆောက်အအုံတွေကို အလျဉ်ပြတ်စေပြီး ဖျက်တောင်ဖျက်ဆီးတာပါ။

And while that is horrific for the person experiencing it,

ဒါက ကြုံတွေ့နေရသူအတွက် ထိတ်လန့်စရာဖြစ်ပေမဲ့၊

and for their caregivers,

ပြုစုစောင့်ရှောက်သူတွေအတွက်တော့၊

it is nonetheless a window

ဘာဖြစ်ဖြစ်၊ ပင်ကိုစိတ် ဇာတ်လမ်းရဲ့

onto the constructed nature of our narrative self.

တည်ဆောက်ထားတဲ့ သဘောသဘာဝမှာ ပြတင်းပေါက်တစ်ချပ်ပါ။

And when the construction goes wrong,

အဆောက်အအုံက ချွတ်ယွင်းသွားတဲ့အခါ၊

we perceive our own stories in ways that are not quite real.

ကိုယ်ပိုင် ဇာတ်လမ်းတွေကို အတော် မမှန်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ သိမြင်ကြတယ်။

From the narrative self, let's talk about our body.

ပင်ကိုစိတ် ဇာတ်လမ်းကနေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအကြောင်း ပြောကြရအောင်။

Let's take a very basic aspect of our bodily self.

ကိုယ်ခန္ဓာ ကိုယ်၌ရဲ့ အခြေခံ သွင်ပြင်ကို ကြည့်ရအောင်။

This feeling we all have,

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကိုယ်ခန္ဓာ နဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ

that we are owners of our body and body parts,

အစိတ်အပိုင်းတွေရဲ့ ပိုင်ရှင်တွေ၊ ကိုယ်ခန္ဓာနဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းတွေကို

that our bodies and body parts belong to us.

ကျွန်တော်တို့ ပိုင်တယ်ဆိုတဲ့၊ အားလုံးမှာရှိတဲ့ ခံစားချက်ပါ။

It seems such a strange thing to think that it could even be otherwise.

ဒါက တနည်းနည်းနဲ့တောင် ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ယူဆဖို့က ထူးဆန်းတာတစ်ခုဖြစ်ပုံရတယ်။

If I were to ask you, "Does your hand belong to you?"

" ခင်ဗျားရဲ့လက်ကို ခင်ဗျား ပိုင်သလား" လို့ မေးရင်၊

you're going to say, "Of course it does. What a foolish question."

"မိုက်မဲတဲ့မေးခွန်းပဲ။ ပိုင်တာပေါ့။" လို့ခင်ဗျားက ဖြေမှာပေါ့။

But not everyone would agree.

ဒါပေမဲ့ လူတိုင်းတော့ သဘောတူမှာမဟုတ်ဘူး။

Early on in my research,

ကျွန်တော့်ရဲ့ သုတေသန အစောပိုင်းမှာ

a neuropsychologist alerted me to a condition called xenomelia,

အာရုံကြောပညာရှင်တစ်ယောက်က ကျွန်တော့ကို Xenomelia ပင်ကိုမဟုတ်တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါ

or foreign limb syndrome.

ရောဂါလက္ခဏာစုကို သတိပေးခဲ့တယ်။

You may have heard of something called phantom limb syndrome,

တစ်ခါတစ်လေ ရှိနေတဲ့ ခြေလက်တစ်ဖက်က ဖြတ်တောက်ထားတယ်လို့ ခံစားရတဲ့

in which people who have had an amputation

phantom limb syndrome လို့

feel the presence of that limb, sometimes.

ခေါ်တဲ့အရာကို ကြားဖူးလောက်ကြတယ်။

Xenomelia is somewhat of an opposite condition,

Xenomelia က ဆန့်ကျင်ဘက် အခြေအနေ တစ်ခုပါ၊

where people feel like some part of their body --

ဒီမှာ လူတွေက ကိုယ်ခန္ဓာ အစိတ်အပိုင်းတချို့၊

usually the extremities, their hands or legs --

အများအားဖြင့် ခြေဖျားလက်ဖျားတွေ၊ လက် ဒါမှမဟုတ်

don't belong to them.

ခြေထောက်တွေကို မပိုင်သလို ခံစားရတာပါ။

So this neuropsychologist talked of phantom limb syndrome

ဒါကြောင့် အာရုံကြောပညာရှင်က သရုပ်သကန်မဲ့ သက်ဝင်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ်

as animation without incarnation.

phantom limb syndrome အကြောင်းကို ပြောခဲ့တာပါ။

So the limb is gone, it's not incarnate anymore,

ဒီတော့ ခြေ၊လက်တွေ ပျောက်သွားပြီ၊ ကိုယ်မထင်ရှားတော့ပေမဲ့၊

but it's animated in your mind.

စိတ်ထဲမှာ သက်ဝင်လှုပ်ရှားတယ်။

And he talked of xenomelia as incarnation without animation.

Xnomelia ကို သက်၀င်လှုပ်ရှားမှုမရှိတဲ့ သရုပ်သကန်အဖြစ် သူက ပြောခဲ့တယ်။

So the limb is present, healthy even, incarnate,

ဒီတော့ ခြေ၊လက်တွေ ရှိနေတယ်၊ ကိုယ်ထင်ရှားနေပေမဲ့

and yet, in your own mind, it feels like it doesn't belong to you.

စိတ်ထဲမှာတော့ မသက်ဆိုင်ဘူးလို့ ခံစားရတယ်။

So in xenomelia,

ဒီတော့ Xenomelia မှာ

the brain and bodily processes

ဦးနှောက်နဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ ဖြစ်စဉ်တွေက

that give rise to our sense of ownership of our body parts,

ကိုယ်ခန္ဓာ အစိတ်အပိုင်းတွေကို ပိုင်တယ် ဆိုတဲ့ ခံစားချက်ကို ဖြစ်ပေါ်စေတယ်၊

they're misfiring, so to speak,

ဒါတွေက လွဲမှားနေတယ်၊ ပြောရရင်တော့၊

and the consequences can be serious.

အကျိုးဆက်တွေက ပြင်းထန်နိုင်တယ်။

People with xenomelia will sometimes take extreme measures

Xenomelia ရောဂါရှိသူတွေဟာ တစ်ခါတစ်ရံ သူတို့ရဲ့ ပင်ကိုမဟုတ်ဘူးလို့ထင်ရတဲ့

to get rid of, to amputate their foreign-seeming body parts.

ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းတွေကို ဖယ်ထုတ်ဖို့ လွန်လွန်ကဲကဲ လုပ်ဆောင်မှာပါ။

From the perspective of the self, though,

ဒါပေမဲ့ ပင်ကိုစိတ်ရှုထောင့်ကနေဆို

xenomelia is telling us something very profound.

Xenomelia က အလွန်နက်ရှိုင်းတာ တစ်ခုခုကို ပြောပြနေတာပါ။

It's telling us that something as basic

ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့

as the sense of ownership of our own body parts

ပိုင်ဆိုင်မှု သဘောလောက်ကို အခြေခံကျတာ တစ်ခုက အဆောက်အအုံတစ်ခုလို့

is a construction.

ဒါက ပြောနေတာပါ။

And sometimes, the construction goes wrong,

တစ်ခါတလေ အဆောက်အအုံကက ချွတ်ယွင်းသွားပြီး

and we perceive our own bodies in ways that are not quite real.

ကျွန်တော်တို့က ကိုယ်ခန္ဓာကို အတော့ကို မမှန်တဲ့နည်းတွေနဲ့ သိမြင်ကြတယ်။

Let's take another aspect of our bodily self.

ကိုယ်ခန္ဓာ ပင်ကိုစိတ်ရဲ နောက်ထပ် သွင်ပြင်တစ်ခုကို ကြည့်ရအောင်။

It's called the sense of agency.

ဒါကို ထိန်းချုပ်တဲ့ စိတ်လို့ ခေါ်ပါတယ်။

So when I do something like pick up a cup,

ဒီတော့ ခွက်တစ်ခွက်ယူလိုက်တာလို တစ်ခုခုကို ကျွန်တော် လုပ်တဲ့အခါ

I have this implicit feeling that I am the agent of that action,

ဒီလုပ်ရပ်ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်က ကျွန်တော်၊ ကျွန်တော်က ဒီလုပ်ရပ်ကို တည်ရှိစေချင်တယ်

that I have willed that action into existence.

ဆိုတဲ့ သွယ်ဝိုက်တဲ့ ခံစားချက်ကို ခံစားရတယ်။

That feeling is the sense of agency.

ဒီခံစားချက်က ထိန်းချုပ်တဲ့ စိတ်ပါ။

But someone with schizophrenia may not have that feeling, always.

ဒါပေမဲ့ စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါသည် တစ်ယောက်မှာ ဒီခံစားချက် အမြဲ မရှိလောက်ဘူး။

Someone with schizophrenia

စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါသည်တစ်ယောက်ဟာ

might do something and not feel like they are the agent of that action.

တစ်ခုခု လုပ်နိုင်လောက်ပြီး သူဟာ ဒီလုပ်ရပ်ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်လို့ မခံစားရဘူး။

So schizophrenia tells us

ဒီတော့ စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါက ပြောပြတာက

that it is possible to be someone who does something

လူတစ်ယောက်က တစ်ခုခုလုပ်ဖို့ ဖြစ်နိုင်ပေမဲ့

but doesn't have an accompanying sense of agency.

ပူးတွဲပါလာတဲ့ ထိန်းချုပ်တဲ့စိတ် မရှိဘူးဆိုတာပါ။

So just like the narrative self and the sense of ownership of body parts,

ဒီတော့ ပင်ကိုစိတ် ဇာတ်လမ်းနဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ အစိတ်အပိုင်းတွေကို ပိုင်ဆိုင်တဲ့သဘောလိုပဲ၊

the sense of agency is also a construction,

ထိန်းချုပ်တဲ့စိတ်ကလည်း အဆောက်အအုံတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and it, too, can fail.

ဒါကလည်း ပျက်ယွင်းနိုင်ပါတယ်။

So you can see where this is going.

ဒီတော့ ဒါက ဘယ်ကို သွားနေတယ်ဆိုတာ သိနိုင်ပါတယ်။

Let me take one more example to drive home this point.

ဒီအချက်ကို ရှင်းလင်းသွားဖို့ နောက်နမူနာတစ်ခုကို ပြပါရစေ။

Let's talk of what it feels to be a body here and now.

ဒီအချိန်၊ ဒီနေရာမှာ ခန္ဓာကိုယ် ဖြစ်ရတာက ဘာ ခံစားရတယ်ဆိုတာ ပြောကြရအောင်။

Not the feeling of being a story,

ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်ရတဲ့ ခံစားချက်မဟုတ်ဘဲ၊

but the feeling of being a body in the present moment.

လက်ရှိအချိန်မှာ ခန္ဓာကိုယ်ဖြစ်ရတဲ့ ခံစားချက်ပါ။

Psychologists estimate

စိတ်ပညာရှင်တွေက ယေဘုယျ

that about five percent of the general population

လူဦးရေရဲ့ ငါးရာခိုင်နှုန်းခန့်ဟာ ဘဝ တစ်ချိန်ချိန်မှာ

will, at some point in their lives, have an out-of-body experience.

ကိုယ်ခန္ဓာပြင်ပ အတွေ့အကြုံ ရှိလာမယ်လို့ ခန့်မှန်းကြတယ်။

အခု ကျွန်တော်တို့အားလုံး ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်း အတွေ့အကြုံ တစ် ခုရှိနေကြတယ်လို့ ယူဆရအောင်။

Let's assume that all of us right now are having an in-body experience.

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But what that means is having this feeling of being in a body,

ဒါပေမဲ့ ဆိုလိုတာက၊ ကိုယ်ခန္ဓာတစ်ခုအတွင်းမှာ ရှိနေတဲ့၊

being anchored to a body,

ကိုယ်ခန္ဓာတစ်ခုမှာ ကျောက်ချထားတဲ့၊

occupying a certain volume of space

နေရာလပ် ပမာဏ အတော်အတန်ကို ယူထားပြီး

and looking at the world from behind our eyes.

မျက်စိနောက်က ကမ္ဘာကို ကြည့်နေတယ်ဆိုတဲ့ ခံစားချက်ပါ။

But if you are having an out-of-body experience,

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ ပြင်ပ အတွေ့အကြုံ ရှိနေရင်တော့၊

you could possibly be feeling that you're up near the ceiling,

ခင်ဗျားဟာ မျက်နှာကြက်အနီးမှာ ရှိနေပြီး အောက်က ထိုင်ခုံမှာ

looking down at your own body sitting in the chair below.

ထိုင်နေတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို ငုံ့ကြည့်နေလောက်တယ်။

People do report such experiences,

လူတွေက ဒီလိုအတွေ့အကြုံများကို ပြောပြကြပြီး

and mild versions of this have been replicated in labs.

ဒါရဲ့ သိမ်မွေ့တဲ့ ပုံစံတွေကို ဓာတ်ခွဲခန်းတွေမှာ ပုံတူပွားခဲ့ကြတယ်။

But if you think, like I do,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော် တွေးသလို၊ တွေးကြရင်တော့၊

that out-of-body experiences are the outcome of brain processes

ကိုယ်ခန္ဓာ ပြင်ပ အတွေ့အကြုံတွေက လွဲမှားနေတဲ့

that are misfiring,

ဦးနှောက်ဖြစ်စဉ်တွေရဲ့ ရလဒ်ပါ၊

then it stands to reason that the experience of being in-body,

ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်းမှာ ရှိနေတဲ့၊ ဖွဲ့စည်းပါဝင်နေတဲ့ အတွေ့အကြုံက

၎င်းကိုယ်၌က အဆောက်အအုံတစ်ခုဖြစ်ပြီး

of being embodied,

is itself a construction,

ဒါကလည်း အပိုင်းပိုင်း ကွဲနိုင်တာကို

and that, too, can come apart.

လူတိုင်း နားလည်ပါတယ်။

So what are these experiences of altered selves telling us?

ဒီတော့ ဒီပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ် အတွေ့အကြုံတွေက ဘာကို ပြောပြနေလဲ။

They're telling us

ဒါတွေက ပြောပြနေတာက

that just about everything we take to be real

ကိုယ်ခန္ဓာတွေ၊ ဇာတ်လမ်းတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့

about ourselves --

ငြင်းမရတဲ့ အမှန်တရားတွေကို

"real" in the sense that we think we are always experiencing

အမြဲ တွေ့ကြုံနေရတယ်လို့ ထင်တဲ့ သဘောအရ "အစစ်အမှန်"၊

undeniable truths about our bodies, our stories --

ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး တကယ်လို့ ယူဆတာ အားလုံးကိုပါ၊

well, that's just not the case.

ကောင်းပါပြီ၊ ဒါက မမှန်ပါဘူး။

So when theologians and philosophers tell us that the self is an illusion,

ဘာသာရေးပညာရှင်တွေနဲ့ အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တွေက ပင်ကိုစိတ်ကို စိတ်လှည့်စားမှုတစ်ခုလို့

this is partly what they mean.

ပြောတဲ့အခါ၊ ဒါက သူတို့ ဆိုလိုတာ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါ။

You may have realized by now that there still remains the question

ဘယ်သူ ဒါမှမဟုတ် ဘာက တွေ့ကြုံခံစားနေတာလဲ ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့မေးခွန်း ကျန်နေဆဲဆိုတာ

of who or what is doing the experiencing,

အခုဆို သဘောပေါက်နိုင်လောက်ပါပြီ၊

even in the case of altered selves.

ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ် ကိစ္စမှာတောင်ပါ။

This experiencing “I” in the question “Who am I?”

"ငါ ဘယ်သူလဲ" ဆိုတဲ့ မေးခွန်းထဲက " ငါ" ဆိုတဲ့ ဒီတွေ့ကြုံခံစားမှုက

is at the heart of the debate about the self.

ပင်ကိုစိတ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဆွေးနွေးငြင်းခုံမှုရဲ့ အဓိကအချက်ပါ။

This experiencing “I” doesn’t go away

ပင်ကိုစိတ်ရဲ့ တစ်ခု ဒါမှမဟုတ် သွင်ပြင် အနည်းငယ်က

if one or a few aspects of the self are disrupted.

အလျဉ်ပြတ်နေရင်၊ "ငါ" ဆိုတဲ့ ဒီခံစားမှုက ပျောက်မသွားဘူး။

But what if all of the aspects of the self that comprise us

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ ပါဝင်တဲ့ ပင်ကိုစိတ် သွင်ပြင်အားလုံးက

were to be disrupted?

အလျဉ်ပြတ်နေရင်ကော။

Would the experiencing “I” disappear?

"ငါ" ဆိုတဲ့ ခံစားမှုက ပျောက်ကွယ်သွားမလား။

We don't have a satisfactory answer to that question, yet.

ဒီမေးခွန်းအတွက် ကျေနပ်ဖွယ်ရာ အဖြေတစ်ခု မရှိသေးဘူး။

It’s possible that the experiencing “I” is also an illusion,

"ငါ" လို့ ခံစားနေရတာက တည်ဆောက်သူမပါတဲ့ အဆောက်အအုံတစ်ခု၊

in the sense of being a construction,

အဆောက်အအုံတစ်ခု ဖြစ်နေတဲ့ သဘောမျိုးမှာ

a construction without a constructor.

စိတ်လှည့်စားမှုတစ်ခုလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

That debate, however, is somewhat unresolved.

ဒါပေမဲ့ ဒီငြင်းခုံမှုက အတော်အတန် မဖြေရှင်းရသေးဘူး။

Despite such doubts, I, personally -- whatever I am --

ဒီလို သံသယတွေရှိပေမဲ့ ၊ ကျွန်တော် ဘာဖြစ်နေနေ၊ ကိုယ်တိုင်ကတော့၊

think that the self has no reality outside of the brain and body.

ပင်ကိုစိတ်က ဦးနှောက်နဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ အပြင်မှာ ဖြစ်တည်မှုမရှိဘူးလို့ ယူဆတယ်။

I think that the experiencing “I” will not persist after the body is gone.

ကိုယ်ခန္ဓာ မရှိတဲ့နောက်မှာ "ငါ" ဆိုတဲ့ ခံစားမှုက ဆက်ရှိမနေဘူးလို့ ထင်တယ်။

So what does one make of such knowledge?

ဒါဆို လူတစ်ယောက်ကို ဒီလိုအသိပညာဖြစ်စေတာက ဘာလဲ။

Well, firstly, these ideas will feel liberating to some

ပထမဆုံး ဒီစိတ်ကူးတွေက တချို့ကို လွတ်မြောက် စေပြီး

and might sit heavily upon others.

အခြားသူတွေကို ပြင်းထန်စွာ လဲကျစေမှာပါ။

Regardless, I think we can all attend to the stories that we think we are.

ဘာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ကိုယ် ဖြစ်နေတယ်လို့ ထင်တဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို အာရုံက်နိုင်တယ်လို့ ထင်တယ်။

Our feelings and emotions are modulated by our stories,

ခံစားချက်တွေနဲ့ စိတ်လှုပ်ရှားမှုတွေကို ဇာတ်လမ်းတွေက ထိန်းညှိပြီး၊

and in turn, our feelings and emotions become part of our stories.

တစ်ဖန် ခံစားချက်တွေ၊ စိတ်လှုပ်ရှားမှုတွေက ဇာတ်လမ်းတွေရဲ့ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာတယ်။

And our stories, our narratives, are not just cognitive --

ဇာတ်လမ်းတွေ၊ ဇာတ်ကြောင်းတွေက သိမှတ်မှုသာ မဟုတ်ဘဲ၊

they live in our bodies,

ဒါတွေက ကိုယ်ခန္ဓာတွေထဲမှာ နေတယ်၊

and our bodies structure and shape our stories.

ကိုယ်ခန္ဓာတွေကို တည်ဆောက်ပြီး ဇာတ်လမ်းတွေကို ပုံသွင်းပေးတယ်။

So knowing all this,

ဒီတော့ ဒါတွေအားလုံးကို သိထားတာက

recognizing the constructive nature of it all,

အားလုံးရဲ့ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ သဘောသဘာဝကို အသိအမှတ်ပြုပြီး

maybe we can hold on less tightly to our stories.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို မတင်းမကျပ် ဆုပ်ကိုင်နိုင်တာပါ။

Maybe we can learn to let go.

စွန့်လွှတ်တတ်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ သင်ယူနိုင်ပါတယ်။

But that's easier said than done,

ဒါပေမဲ့ အပြောထက် အလုပ်က ပိုလွယ်ပါတယ်၊

because the thing that is doing the letting go

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ စွန့်လွှတ်တဲ့အရာကလည်း

is also the thing that has to be let go of.

စွန့်လွှတ်ရမယ့် အရာဖြစ်လို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Maybe we can just marvel at the efforts of people over millennia,

ဗောဓိပင်အောက်မှာ ထိုင်နေတဲ့ ဗုဒ္ဓကနေ "ငါ ဘယ်သူလဲ" ဆိုတဲ့မေးခွန်းကို

from the Buddha sitting under the Bodhi tree

ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေးခဲ့တဲ့ ခေတ်သစ် အတွေးအခေါ်ပညာရှင်နဲ့

to the modern philosopher and neuroscientist

အာရုံကြောသိပ္ပံပညာရှင်အထိ၊ အနှစ်တစ်ထောင်ကျော်က လူတွေရဲ့

who has asked themselves the question "Who am I?"

ကြိုးပမ်းမှုတွေကို ကျွန်တော်တို့ အံ့သြမိတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

But most of all,

ဒါပေမဲ့ အများစုကတော့

I think we owe a debt to those amongst us

ကျွန်တော်တို့တွေထဲက ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ်တွေကို သတ္တိရှိရှိ

who bravely bear witness to our altered selves --

သက်သေခံတဲ့သူတွေဆီမှာ အကြွေးတင်နေတယ်လို့ ကျွန်တော် ထင်ပါတယ်။

whether we do so voluntarily,

ဆန္ဒအလျောက် ဒီလို လုပ်တာဖြစ်စေ၊

like monks and nuns do when they meditate,

ဘုန်းကြီတွေနဲ့ သီလရှင်တွေ ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်တဲ့အခါလိုဖြစ်စေ၊

or whether it's brought upon us by biology and circumstance.

ဇီဝဗေဒနဲ့ အခြေအနေတွေကြောင့် ကျွန်တော်တို့အပေါ် ကျရောက်တာဖြစ်စေပါ။

There is something remarkably robust

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပင်ကို အသိစိတ်ရဲ့ ပေါင်းရုံးမှုကို

about the processes that give rise to the totality of our sense of self.

ဖြစ်စေတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ထူးထူခြားခြား ဒူပေနာပေခံတာတစ်ခုရှိတယ်။

But there's something frighteningly fragile about them too.

ဒါပေမဲ့ ဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အလွန်အမင်း မခိုင်ခံတာတစ်ခုရှိတယ်။

They can crack.

ဒါတွေက အက်ကွဲနိုင်ပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့ထဲက တစ်ယောက်ယောက်ဟာ ဘဝရဲ့ တစ်ချိန်ချိန်မှာ

And any one of us, at any time in our lives,

may have to confront such cracks.

ဒီလိုအက်ကြောင်းတွေကို ရင်ဆိုင်ရလောက်တယ်။

And that knowledge, I believe, should make us empathetic

ဒီအသိပညာက ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ်တွေကို ရင်ဆိုင်နေတဲ့သူတွေအတွက်

towards those of us dealing with altered selves.

ကိုယ်ချင်းစာစိတ်ရှိအောင် လုပ်ပေးမယ်တယ်လို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်ပါတယ်။

But I also believe that altered selves

ဒါပေမဲ့ ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပင်ကိုစိတ်တွေကို

should not be seen as the outcome of deficits,

ချို့တဲ့မှုတွေရဲ့ ရလဒ် ဒါမှမဟုတ် သာမန်လို့ ယူဆထားတဲ့ အရည်အချင်းတွေ

or as the outcome of a lack of attributes considered normal.

ကင်းမဲ့တဲ့ရလဒ်အဖြစ် မမြင်သင့်ဘူး လို့လည်း ကျွန်တော် ယုံကြည်ပါတယ်။

They are different ways of being,

ဒါတွေက ဖြစ်တည်မှုရဲ့ မတူတဲ့ နည်းလမ်းတွေဖြစ်ပြီး

and it's the willingness of some of us to confront the self's constructed nature

အားလုံးအတွက် ပင်ကိုစိတ်ကို နားလည်အောင် ကူညီပေးနေတဲ့ ပင်ကိုစိတ်ရဲ့ တည်ဆောက်ထားတဲ့

that is helping make sense of the self for all of us.

သဘာဝကို ရင်ဆိုင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ထဲက တချို့ရဲ့ လိုလိုလားလားရှိမှုပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။