Where Does Your Sense of Self Come From? A Scientific Look | Anil Ananthaswamy | TED

Çeviri: Hilal Cosan Gözden geçirme: Ilayda Gokgoz

About a decade ago,

Yaklaşık on yıl önce,

I met someone who had experienced a few episodes of schizophrenia.

birkaç şizofreni nöbeti geçirmiş biriyle tanıştım.

They had felt that their sense of self,

Benlik duygusunun, kendileri olmanın nasıl olduğuna

of what it feels like to be them,

dair hislerinin bir şekilde değiştiğini

changing somewhat.

hissetmişti.

The boundaries of their body began to feel a bit nebulous.

Vücudunun sınırlarını bulanık hissetmeye başlamıştı.

Even their psychological self felt a bit porous at times.

Psikolojik benliği bile bazen biraz boşluklu hissettirdi.

They were experiencing what could be called an altered sense of self.

Değiştirilmiş öz benlik denebilecek şeyi tecrübe ediyordu.

Over the years, I met many such brave and insightful people

Yıllar içinde, değişmiş benlikleriyle yaşamanın nasıl olduğunu

who shared what it's like to live with their altered selves.

paylaşan birçok cesur ve anlayışlı insanla tanıştım.

And by "altered," I mean "different,"

Ve “değişmiş” derken, “farklı” demek istiyorum,

not "deficient,"

“eksik” değil

while acknowledging that coping with altered selves

değişmiş benliklerle başa çıkmanın

can be a struggle at times.

zorlu olabildiğini bilerek.

So speaking with them,

Onlarla ve

and with theologians, philosophers, neuroscientists,

ilahiyatçılarla, filozoflarla, nörologlarla konuşmakla

I came to understand that this self that each one of us takes oneself to be

anladım ki bu herkesin kendini sandığı benlik

is not as real as it seems.

göründüğü kadar gerçek değil.

The self is a slippery subject.

Benlik tutarsız bir konudur.

We all intuitively know what it means.

Hepimiz içgüdüsel olarak anlamını biliriz.

It’s there when we wake up.

Uyandığımızda oradadır.

It disappears when we fall asleep.

Uykuya daldığımızda ortadan kaybolur.

It reappears in our dreams.

Rüyalarımızda tekrar ortaya çıkar.

It's what makes us who we are.

Bizi biz yapan şeydir.

It seems solid, unchanging, permanent.

Somut, değişmez, kalıcı görünür.

And yet, we can examine aspects of the self

Buna rağmen, benliğin bize gerçek görünen yönlerini inceleyip

that seem real to us,

“Ne kadar gerçek?”

and ask, “Just how real are they?”

diye sorabiliriz.

Take, for instance, the question "Who am I?"

Örneğin, “Ben kimim?” sorusunu düşünün.

The most likely answer you will get or give to such a question

Böyle bir sorudan alacağınız en olası cevap

will be in the form of a story.

hikaye şeklinde olacaktır.

We tell others -- and indeed, ourselves -- stories about who we are.

Başkalarına -ve kuşkusuz kendimize- kim olduğumuz hakkında hikayeler anlatırız.

We take our stories to be sacrosanct.

Hikayelerimizi kutsal olarak ele alırız.

We are our stories.

Hikayelerimiz biziz.

But a condition that most of us, sadly, will be familiar with --

Ama ne yazık ki çoğumuzun aşina olduğu bir rahatsızlık-

Alzheimer's disease --

Alzheimer hastalığı-

tells us something quite different.

bize farklı bir şey söylüyor.

Alzheimer's begins by affecting short-term memory.

Alzheimer kısa süreli hafızayı etkileyerek başlıyor.

Think about what that does to someone's story.

Bunun birinin hikayesine ne yaptığını düşünün.

In order for our stories to form, to grow,

Hikayelerimizin şekillenmesi, gelişmesi için

something that just happens to us has to first enter short-term memory,

bize olan bir şeyin önce kısa süreli hafızaya girmesi,

and then, get incorporated

ve sonra,

into what's called long-term episodic memory.

uzun süreli anı belleğine dahil olmalıdır.

It has to become an episode in our narrative.

Hikayemizde bir bölüm olmalıdır.

But what if the experience doesn't even enter short-term memory?

Ama ya bu tecrübe kısa süreli hafızaya bile girmezse?

That's exactly what Alzheimer's does.

Alzheimer tam olarak bunu yapıyor.

In the beginning,

Başlangıçta,

Alzheimer's impairs the formation of short-term memory.

Alzheimer kısa süreli hafızanın oluşumunu bozar.

It impairs the growth of the narrative.

Hikayenin gelişimini engeller.

It's as if our stories begin stalling upon the onset of the disease.

Sanki hikayelerimiz hastalığın başlamasıyla oyalanmaya başlıyor.

Eventually, Alzheimer's eats away at all the long-term memories.

Nihayetinde, Alzheimer bütün uzun vadeli anıları yer bitirir.

So if you were to meet someone with mid-stage Alzheimer's,

Eğer Alzheimer’ın orta evrelerinde biriyle tanışırsanız,

they will likely be able to tell you stories about who they are.

büyük ihtimalle size kim oldukları hakkında hikayeler anlatabileceklerdir.

But if you know their real stories,

Ama eğer gerçek hikayelerini biliyorsanız,

you'll be able to tell that they sometimes scramble up their narrative,

bazen hikayelerini karıştırdıklarını fark edebilirsiniz

that they sometimes mix up the sequence of episodes from their lives.

ya da hayatlarındaki bölümlerin dizilimini karıştırdıklarını

It's as if they are recalling their own stories

Sanki kendi hikayelerini doğru olmayan

in ways that are not quite accurate.

şekillerde hatırlıyor gibilerdir.

It's important, at this stage,

Bu evrede,

to realize that there is still a person experiencing that scrambled narrative.

hala bu karışmış hikayeyi deneyimleyen birinin olduğunu fark etmek önemlidir.

Sadly, Alzheimer's goes on to destroy one's narrative,

Ne yazık ki, Alzheimer kişinin hikayesini ve çok daha fazlasını

and so much more.

yok etmeye devam eder.

And towards the end,

Ve sona doğru,

it's unclear whether there is still someone experiencing something,

birinin hala bir şey yaşayıp yaşamadığı belli değildir,

because the person cannot communicate verbally anymore.

çünkü o kişi artık sözel olarak iletişim kuramaz.

And yet,

Buna rağmen,

Alzheimer's tells us that these stories that we take ourselves to be,

Alzheimer bize kendimizi s andığımız hikayeleri anlatıyor

what philosophers call the “narrative self,”

filozofların “öz anlatı” diye adlandırdığı bu olay

these are spun by the brain and body.

beden ve beyin tarafından döndürülüyor.

They are constructions.

Bunlar birer yapı.

Sometimes, the constructions are disrupted, even destroyed.

Bazen, bu yapılar bozulur, hatta yok olur.

And while that is horrific for the person experiencing it,

Ve bunu yaşayan kişi için korkunç olmakla birlikte,

and for their caregivers,

onların bakıcıları için,

it is nonetheless a window

bu yine de inşa edilmiş

onto the constructed nature of our narrative self.

anlatı kimliğimizin doğasına açılan bir penceredir.

And when the construction goes wrong,

Ve inşa etme ters gittiğinde,

we perceive our own stories in ways that are not quite real.

kendi hikayelerimizi pek de gerçek olmayan şekillerde algılıyoruz.

From the narrative self, let's talk about our body.

Anlatı kimliğimizden yola çıkarak, beden hakkında konuşalım.

Let's take a very basic aspect of our bodily self.

Bedensel benliğimizin çok basit bir yönünü ele alalım.

This feeling we all have,

Hepimizin sahip olduğu bu his,

that we are owners of our body and body parts,

bedenimize ve vücut parçalarımıza sahibi olduğumuz

that our bodies and body parts belong to us.

bedenimizin ve parçalarının bize ait olduğu hissi.

It seems such a strange thing to think that it could even be otherwise.

Tam tersinin olabileceğini bile düşünmek çok garip görünüyor.

If I were to ask you, "Does your hand belong to you?"

Eğer size “Eliniz size mi ait?” diye soracak olsaydım,

you're going to say, "Of course it does. What a foolish question."

“Tabii ki öyle. Ne kadar saçma bir soru.” derdiniz.

But not everyone would agree.

Ama herkes buna katılmayabilir.

Early on in my research,

Araştırmamın başlarında

a neuropsychologist alerted me to a condition called xenomelia,

bir nöropsikolog beni xenomelia ya da yabancı uzuv sendromu

or foreign limb syndrome.

denen bir duruma karşı uyardı.

You may have heard of something called phantom limb syndrome,

Hayalet uzuv sendromu denen bir şey duymuş olabilirsiniz,

in which people who have had an amputation

ampütasyon geçiren insanların

feel the presence of that limb, sometimes.

bazen o uzvun varlığını hissetmesine denir.

Xenomelia is somewhat of an opposite condition,

Xenomelia ise bir nebze tam tersi bir durum,

where people feel like some part of their body --

insanların vücüdunun bir bölümünün

usually the extremities, their hands or legs --

-genellikle ekstremiteler, elleri ya da bacakları-

don't belong to them.

onlara ait olmadığını hissetmesidir.

So this neuropsychologist talked of phantom limb syndrome

Bu nöropsikolog, hayalet uzuv sendromundan vücüt bulmayan

as animation without incarnation.

bir canlandırma olarak bahsetti.

So the limb is gone, it's not incarnate anymore,

Yani uzuv orada yok, enkarne halde değil

but it's animated in your mind.

ama zihninizde canlı.

And he talked of xenomelia as incarnation without animation.

Ve Xenomelia’dan enkarne olmayan bir canlandırma olarak bahsetti.

So the limb is present, healthy even, incarnate,

Yani uzuv mevcut, hatta sağlıklı, enkarne,

and yet, in your own mind, it feels like it doesn't belong to you.

fakat zihninde sana ait değilmiş gibi hissettiriyor.

So in xenomelia,

Xenomelia’da

the brain and bodily processes

vücut parçalarımıza aitlik duygusunu

that give rise to our sense of ownership of our body parts,

meydana getiren beyinsel ve bedensel süreçler

they're misfiring, so to speak,

tabiri caizse tutukluk yapıyor,

and the consequences can be serious.

ve sonuçları ciddi olabilir.

People with xenomelia will sometimes take extreme measures

Xenomelia sahibi insanlar, bazen yabancı görünen uzuvlarından kurtulmak,

to get rid of, to amputate their foreign-seeming body parts.

ampüte etmek için aşırı şeyler yapabilirler.

From the perspective of the self, though,

Yine de benlik prespektifinden

xenomelia is telling us something very profound.

xenomelia bize çok ciddi bir şey söylüyor.

It's telling us that something as basic

Bize uzuvlarımıza karşı

as the sense of ownership of our own body parts

aitlik duygusu kadar basit bir şeyin bir yapı

is a construction.

olduğunu söylüyor.

And sometimes, the construction goes wrong,

Ve bazen, yapı süreci ters gider

and we perceive our own bodies in ways that are not quite real.

ve vücutlarımızı gerçek olmayan şekillerde algılarız.

Let's take another aspect of our bodily self.

Bedensel benliğimizin başka bir yönünü ele alalım.

It's called the sense of agency.

Buna eylemlilik duygusu deniyor.

So when I do something like pick up a cup,

Mesela bir bardak aldığımda,

I have this implicit feeling that I am the agent of that action,

o eylemin faili olduğuma, o eylemi irademle var ettiğime dair

that I have willed that action into existence.

örtülü bir hisse sahip oluyorum.

That feeling is the sense of agency.

Bu his eylemlilik duygusudur.

But someone with schizophrenia may not have that feeling, always.

Ama şizofreniye sahip biri her zaman bu hisse sahip olmayabilir.

Someone with schizophrenia

Şizofreniye sahip biri

might do something and not feel like they are the agent of that action.

bir şeyi yapıp kendilerini o eylemin faili gibi hissetmeyebilirler.

So schizophrenia tells us

Yani şizofreni bize

that it is possible to be someone who does something

birinin ona eşlik eden eylemlilik duygusu olmadan

but doesn't have an accompanying sense of agency.

bir eylemi yapabileceğini gösteriyor.

So just like the narrative self and the sense of ownership of body parts,

Anlatı benliğimizin ve uzuvlarımıza karşı aitlik duygusunun olduğu gibi,

the sense of agency is also a construction,

eylemlilik duygusu da bir yapıdır,

and it, too, can fail.

ve o da başarısız olabilir.

So you can see where this is going.

Bunun nereye gittiğini görebilirsiniz.

Let me take one more example to drive home this point.

Bu noktayı vurgulamak için bir örnek daha vermeme izin verin.

Let's talk of what it feels to be a body here and now.

Şu an burada vücut olmanın nasıl hissettirdiği hakkına konuşalım.

Not the feeling of being a story,

Bir hikaye olmanın hissi değil,

but the feeling of being a body in the present moment.

şimdiki anda vücut olmanın hissi.

Psychologists estimate

Psikologların tahminine göre

that about five percent of the general population

genel nüfusun yüzde beşi kadarı

will, at some point in their lives, have an out-of-body experience.

hayatlarının bir döneminde beden dışı deneyim yaşıyor.

Let's assume that all of us right now are having an in-body experience.

Varsayalım ki hepimiz şuan vücut içi bir deneyim yaşıyoruz.

(Laughter)

(Kahkaha)

But what that means is having this feeling of being in a body,

Ama bunun anlamı, bir vücudun içinde olma hissi,

being anchored to a body,

bir vücuda demirli olmak,

occupying a certain volume of space

belli bir alan hacmi kaplamak,

and looking at the world from behind our eyes.

ve dünyaya gözlerimizin arkasından bakmaktır.

But if you are having an out-of-body experience,

Ama eğer vücut dışı bir deneyim yaşıyorsanız,

you could possibly be feeling that you're up near the ceiling,

muhtemelen tavana yakın olduğunuzu,

looking down at your own body sitting in the chair below.

ve aşağıda sandalyede oturan vücudunuza baktığınızı hissedebilirsiniz.

People do report such experiences,

İnsanlar böyle tecrübeleri bildiriyor,

and mild versions of this have been replicated in labs.

ve bunun hafif versiyonları ise laboratuvarlarda kopyalandı.

But if you think, like I do,

Ama eğer benim gibi

that out-of-body experiences are the outcome of brain processes

vücut dışı deneyimlerin hatalı olan beyin süreçlerinin

that are misfiring,

sonucu olduğunu düşünüyorsanız,

then it stands to reason that the experience of being in-body,

o zaman vücudun içinde olma, somutlaşma deneyiminin

of being embodied,

kendisininin bir

is itself a construction,

inşa olduğu mantıklıdır

and that, too, can come apart.

ve bu da parçalanabilir.

So what are these experiences of altered selves telling us?

Peki bu değişmiş benlikle ilgili deneyimler bize ne anlatıyor?

They're telling us

Bize kendimizle alakalı

that just about everything we take to be real

gerçek olarak kabul ettiğimiz

about ourselves --

yaklaşık her şeyin-

"real" in the sense that we think we are always experiencing

vücutlarımız, hikayelerimiz hakkında her zaman

undeniable truths about our bodies, our stories --

yadsınamaz doğruları tecrübe ettiğimizi düşündüğümüz “gerçek”-

well, that's just not the case.

ama durum bu değil.

So when theologians and philosophers tell us that the self is an illusion,

Yani ilahiyatçılar ve filozoflar bize benliğin yanılgı olduğunu söylediklerinde,

this is partly what they mean.

kastettikleri kısmen bu.

You may have realized by now that there still remains the question

Şimdiye kadar fark etmiş olabilirsiniz, değişmiş benlikler

of who or what is doing the experiencing,

söz konusu olduğunda bile deneyimlemeyi kimin

even in the case of altered selves.

ya da neyin yaptığı sorusu kalıyor.

This experiencing “I” in the question “Who am I?”

“Ben kimim?” sorusundaki deneyimleyen “ben”

is at the heart of the debate about the self.

benlik hakkındaki tartışmanın merkezinde.

This experiencing “I” doesn’t go away

Bu deneyimleyen “ben”,

if one or a few aspects of the self are disrupted.

benliğin birkaç yönü bozulmadığı sürece kaybolmuyor.

But what if all of the aspects of the self that comprise us

Ama ya benliğimizi oluşturan

were to be disrupted?

bütün yönler bozulsaydı?

Would the experiencing “I” disappear?

Deneyimleyen “ben” yok olur muydu?

We don't have a satisfactory answer to that question, yet.

Bu soruya henüz tatmin edici bir cevabımız yok.

It’s possible that the experiencing “I” is also an illusion,

Deneyimleyen “ben” ’in de yanılgı olması da mümkündür.

in the sense of being a construction,

yapı olma anlamında,

a construction without a constructor.

kurucusu olmayan bir yapıdır.

That debate, however, is somewhat unresolved.

Halbuki bu tartışma, bir bakıma çözülmemiştir.

Despite such doubts, I, personally -- whatever I am --

Böyle şüphelere rağmen, şahsen ben -her neysem-

think that the self has no reality outside of the brain and body.

benliğin beyin ve vücut dışında bir gerçekliğinin olmadığını düşünüyorum.

I think that the experiencing “I” will not persist after the body is gone.

Deneyimleyen “ben” ’in vücut gittikten sonra devam etmeyeceğini düşünüyorum.

So what does one make of such knowledge?

Peki böyle bir bilgiden ne çıkar?

Well, firstly, these ideas will feel liberating to some

İlk olarak, bu fikirler bazılarına özgürleştirici gelebilir,

and might sit heavily upon others.

ama bazılarına da ağır basabilir.

Regardless, I think we can all attend to the stories that we think we are.

Her şeye rağmen, bence hepimiz olduğumuzu düşündüğümüz hikayelere katılabiliriz.

Our feelings and emotions are modulated by our stories,

Hislerimiz ve duygularımız hikayelerimiz tarafından ayarlanır,

and in turn, our feelings and emotions become part of our stories.

ve karşılığında, hislerimiz ve duygularımız hikayemizin bir parçası olur.

And our stories, our narratives, are not just cognitive --

Ve hikayelerimiz, anlatılarımız sadece kavramsal değildir

they live in our bodies,

vücudumuzun içinde yaşarlar,

and our bodies structure and shape our stories.

ve vücutlarımız hikayelerimizi şekillendirir ve yapılandırır.

So knowing all this,

Bütün bunları bilerek,

recognizing the constructive nature of it all,

tüm bunların yapıcı doğasını tanıyarak,

maybe we can hold on less tightly to our stories.

belki hikayelerimize daha az sıkı tutunabiliriz.

Maybe we can learn to let go.

Belki bırakmayı öğrenebiliriz.

But that's easier said than done,

Ama söylemesi dile kolaydır,

because the thing that is doing the letting go

çünkü bırakmayı gerçekleştiren şey,

is also the thing that has to be let go of.

aynı zamanda bırakmamız gereken şey.

(Laughter)

(Kahkaha)

Maybe we can just marvel at the efforts of people over millennia,

Belki insanların binlerce yıllık çabalarına hayret edebiliriz,

from the Buddha sitting under the Bodhi tree

Bodhi ağacının altında oturdan Buda’dan

to the modern philosopher and neuroscientist

kendilerine “Ben kimim?” sorusunu sormuş

who has asked themselves the question "Who am I?"

modern filozof ve nörologlara.

But most of all,

Ama hepsinden öte,

I think we owe a debt to those amongst us

Ama sanıyorum ki aramızda değişmiş benliklerine

who bravely bear witness to our altered selves --

cesurca tanıklık edenlere borcumuz var,

whether we do so voluntarily,

ister keşişler veya rahibelerin

like monks and nuns do when they meditate,

meditasyon yaptığındaki gibi gönüllü olarak olsun

or whether it's brought upon us by biology and circumstance.

ya da biyoloji ve durumlar tarafından başımıza gelmiş olsun

There is something remarkably robust

Benlik duygumuzun bütünlüğüne yol açan

about the processes that give rise to the totality of our sense of self.

süreçler hakkında dikkate değer ölçüde güçlü bir şeyler vardır.

But there's something frighteningly fragile about them too.

Ama onlar hakkında korkutucu derecede kırılgan bir şey de var.

They can crack.

Kırılabilirler.

Ve her birimiz, hayatımızın herhangi bir vaktinde,

And any one of us, at any time in our lives,

may have to confront such cracks.

böyle çatlaklarla uğraşmak zorunda kalabiliriz.

And that knowledge, I believe, should make us empathetic

Ve inanıyorum ki bu bilgi, değişmiş benlikleriyle

towards those of us dealing with altered selves.

uğraşanlara karşı bizi empatik yapmalı.

But I also believe that altered selves

Ama ayrıca inanıyorum ki değişmiş benlikler bir eksikliğin sonucu

should not be seen as the outcome of deficits,

bir eksikliğin sonucu ya da

or as the outcome of a lack of attributes considered normal.

normal sayılan özelliklerin eksikliği olarak görülmemelidir.

They are different ways of being,

Var olmanın birçok farklı yolu vardır,

and it's the willingness of some of us to confront the self's constructed nature

ve benliğin inşa edilmiş doğasıyla yüzleşmek isteyen bazılarımız

that is helping make sense of the self for all of us.

benliği hepimiz için anlamlandırmaya yardımcı oluyor.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkürler.