Blindness Isn't a Tragic Binary — It's a Rich Spectrum | Andrew Leland | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

(Audio description) A white man with glasses sits at a marble table

(အသံ)မျက်မှန်နဲ့ လူဖြူတစ်ယောက် လှီးထားတဲ့သစ်တော်သီးပါတဲ့ ပန်ကန်ဘေးက

next to a plate of sliced pears.

စကျင်ကျောက်စားပွဲမှာထိုင်နေတယ်။

Hi, I'm Andrew Leland.

ကျွန်တော်က Andrew Leland ပါ။

I'm blind.

မျက်မမြင်ပါ။

And this is a TED Talk about blindness,

ဒါက ကျွန်တော့အတွက် စိတ်ရှုပ်ထွေးစေတဲ့

which is confusing for me and for you

အမြင်ကွယ်တဲ့အကြောင်း TED ပြောချက်တစ်ခုပါ။

because just by watching me right now, you can probably tell I'm not blind.

အခု ကျွန်တော့်ကို ကြည့်ရုံနဲ့ ကျွန်တော်က မျက်မမြင်မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောနိုင်လို့ပါ။

For example, I can tell that on this plate right here,

ဥပမာ၊ ဒီပန်းကန်ပေါ်မှာ အပြုံး မျက်နှာနဲ့ သစ်တော်သီး

there are five slices of pear arranged in a smiley face.

၅ စိတ်ကို စီထားတယ်လို့ ကျွန်တော် ပြောနိုင်တယ်။

Or that that --

ဒါမှမဟုတ် ဒါက...

(AD) A framed photo hangs on the wall behind him.

(အသံ) သူ့နောက်က နံရံမှာ ဘောင်ခတ်ထားတဲ့ ဓာတ်ပုံတစ်ပုံပါ။

AL: Is a photograph of a very sad hippo.

AL: သိပ်ဝမ်းနည်းတဲ့ ရေမြင်းရဲ့ ဓာတ်ပုံပါ။

So you might be wondering, if I can see all that,

ဒီတော့ အားလုံးကို မြင်ရရင် ဘာလို့ မျက်စိကွယ်တာကို

why am I talking about blindness?

ပြောနေတာလဲလို့ တွေးနိုင်လေက်တယ်။

OK, so I'm going blind.

ကောင်းပြီ၊ ဒီတော့ ကျွန်တော် မျက်စိကွယ်လာနေတာပါ။

I don't know exactly when.

ဘယ်တော့လဲ အတိအကျမသိဘူး။

As a teenager, I was diagnosed with retinitis pigmentosa, or RP,

ဆယ်ကျော်သက်အရွယ်မှာ retinitis pigmentosa (သို့) RP ရောဂါရှိတယ်ဆိုတာ သိလိုက်ရတယ်၊

which is a degenerative retinal condition.

ဒါက ယိုယွင်းလာတဲ့ မြင်လွှာ အခြေအနေတစ်ခုပါ။

In my teens and early 20s,

ဆယ်ကျော်သက်နဲ့ အသက် ၂၀ အစောပိုင်းမှာ

I only noticed it at night.

ဒါကို ညမှာပဲ သတိထားမိတယ်။

Then in my early 30s, my peripheral vision started to deteriorate.

အသက် ၃၀ ကျော်အစောပိုင်းမှာ ကျွန်တော့်ရဲ့ ဘေးပိုင်းအမြင်က ပိုဆိုးလာတယ်။

Right now I have central vision,

အခု ကျွန်တော့်မှာ ဗဟိုအမြင်ရှိတယ်၊

but I'm seeing the world through a pretty narrow porthole.

ဒါပေမဲ့ အတော်လေး ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ အပေါက်ကနေ ကမ္ဘာကို မြင်နေတာပါ။

So even though I can see these pears and that hippo, I'm legally blind.

ဒီတော့ သစ်တော်သီးတွေနဲ့ ရေမြင်းကို မြင်ရပေမဲ့ တရားဝင် မျက်စိကွယ်နေတာပါ။

I have severe tunnel vision,

တည့်တည်ကိုပဲ မြင်ပေမဲ့၊

but it doesn't look like a tunnel

မြင်သမျှကို ဦးနှောက်က အမြန်

because your brain adapts really quickly to whatever you see.

လိုက်ဖက်အောင်လုပ်တာကြောင့် တည့်တည့်ပဲ မြင်တာနဲ့ မတူဘူး။

Like if the frame of the movie you're watching

ဥပမာ၊ ကြည့်နေတဲ့ ရုပ်ရှင်ဘောင်က အရွယ်အစား

starts to shrink to a much smaller size, at first you'll be annoyed.

ပိုကျုံ့လာရင် အစပိုင်းမှာ စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်လိမ့်မယ်။

"This sucks," you might say to yourself,

“ဒီဖန်ပြင်သေးသေးလေးမှာ ရုပ်ရှင်ကြည့်တာ

"I don't like watching this movie on this tiny screen."

မကြိုက်ဘူး၊ အလကားကွာ” လို့ ကိုယ့်ဘာသာ ပြောလောက်တယ်။

Then your complaints will soften and disappear,

ဒီနောက် ညည်းညူတာတွေ ပျော့ပျောင်း၊ ပျောက်ကွယ်ကာ

and your brain will adapt to the new normal.

ဦးနှောက်က သာမန်အသစ်နဲ့ လိုက်အောင်လုပ်မယ်။

Like the first time you watch a movie on your cell phone,

ဆဲလ်ဖုန်းကနေ ပထမဆုံး အကြိမ် ရုပ်ရှင်ကြည့်သလို

it will be annoyingly small at first, and then you just get used to it.

အစမှာ စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်လောက်အောင် သေးငယ်လာပြီး နေသားကျလာမယ်။

So every time I lose another chunk of vision,

ဒီတော့ အမြင်အာရုံတစ်ပိုင်း ထပ်ဆုံးၡုံးတိုင်း

at first I feel super extra blind,

အစမှာ နောက်ထပ် အမြင်ကွယ်တာတွေ၊

sometimes scared or claustrophobic.

တစ်ခါတလေ လှောင်ပိတ်တာ ကြောက်တာကို ခံစားရတယ်။

My world is shrinking.

ကျွန်တော့ ကမ္ဘာဟာ ကျုံ့နေပါပြီ။

But then a week will go by, I get used to it,

ဒါပေမဲ့ တစ်ပတ်အကြာမှာ၊ ဒါနဲ့ အသားကျလာတယ်၊

I don't feel so blind anymore.

အမြင်ကွယ်တယ်လို့ မခံစားရတော့ဘူး။

This experience of super gradual vision loss has given me time

တဖြည်းဖြည်း အမြင်အာရုံ ဆုံးၡုံးတဲ့ ဒီအတွေ့အကြုံက မျက်စိကွယ်တာက

to think about what blindness is,

ဘာလဲဆိုတာ စဉ်းစားဖို့ အချိန်ရစေတယ်၊

which might seem like an obvious question.

ဒါက သိသာတဲ့ မေးခွန်းတစ်ခုလို ဖြစ်နိုင်တယ်။

Blindness is the absence of sight,

မျက်စိကွယ်တာက အမြင်အာရုံ ကင်းမဲ့တာဆိုပေမဲ့

but it's actually more complicated than that.

တကယ်တော့ ဒီထက် ပိုရှုပ်ထွေးပါတယ်။

Trying to define blindness can start to feel paradoxical.

မျက်စိကွယ်တာကို အနက်ဖွင့်ဖို့ ကြိုးစားတာက ဝိရောဓိ စဖြစ်လာနိုင်တယ်။

There's a paradox that's useful in thinking about blindness.

မျက်စိကွယ်တာကို တွေးရာမှာ အသုံးဝင်တဲ့ ဝိရောဓိတစ်ခု ရှိတယ်။

It's called the paradox of the heap.

ဝိရောဓိ အစုအပုံလို့ ခေါ်ပါတယ်။

Let's say you have a heap of something, like sand or marbles or goji berries.

သဲ၊ ဖန်ဂေါ်လီ ဒါမှမဟုတ် ဂေါ်ဂျီ ဘယ်ရီ သီးလို တစ်ခုခု အပုံလိုက် ရှိတယ် ဆိုပါစို့။

Now imagine I take a single little goji berry off of the heap.

အခု ဂေါ်ဂျီ ဘယ်ရီသီးလေးတစ်လုံးကို အပုံထဲကနေ ထုတ်ယူတယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

Is it still a heap?

ဒါက အပုံတစ်ပုံဖြစ်တုန်းလား။

OK, what if I remove a second tiny little goji berry from the heap?

ကောင်းပြီ၊ ဒုတိယ ဂေါ်ဂျီ ဘယ်ရီသီးလေးကို အပုံထဲကနေ ဖယ်ထုတ်လိုက်ရင်ကော။

Obviously that is still a heap also.

ဒါကလည်း အပုံတစ်ခု ဖြစ်တုန်းဆိုတာ သိသာပါတယ်။

But, the ancient Greek philosopher wondered,

ဒါပေမဲ့ ရှေးဂရိအတွေးအခေါ် ပညာရှင်က ဘယ်အချိန်မှာ

at what point is it no longer a heap?

အစုအပုံမဟုတ်တော့တာကို တွေးတောခဲ့တယ်။

How many goji berries do I have to remove?

ဘယ်ရီဘယ်နှစ်ခုလုံးကို ဖယ်ရှားရမလဲ။

Is it still a heap when there's only ten left?

ဆယ်လုံးပဲ ကျန်တဲ့အခါ အပုံလိုက်ဖြစ်နေတုန်းလား။

Five?

ငါးလုံးလား။

Vision works this way too.

အမြင်အာရုံကလည်း အလားတူပါ။

How much vision do I need to lose

မျက်မမြင်လို့ တရားဝင်

before I can legitimately call myself blind?

မခေါ်နိုင်ခင် အမြင် ဘယ်လောက် ဆုံးၡုံးဖို့လိုလဲ။

I saw this photo online the other day.

ဟိုတစ်နေ့က ဒီပုံကို အွန်လိုင်းမှာ တွေ့မိတယ်၊

(AD) In the photo, a Black woman holds a white cane

(အသံ)ပုံထဲမှာ လူမည်း အမျိုးသမီးက ကြိမ်ဖြူ ကိုင်ပြီး

and looks at a cell phone.

ဖုန်းကို ကြည့်နေတယ်။

AL: The image circulated with a caption,

AL: ဒီပုံက စာတန်းနဲ့အတူ ပျံ့သွားတယ်၊

"If you can see what's wrong, say 'I see it.'"

“မှားယွင်းနေတာကို မြင်ရရင် ‘မြင်တယ်’ လို့ပြောပါ။”

Can you see what's wrong with this photo?

ဒီဓာတ်ပုံမှာ ဘာမှားနေတယ်ဆိုတာ သိနိုင်မလား။

The answer that the people sharing the photo had

ဓာတ်ပုံကို ဝေမျှနေတဲ့ လူတွေရဲ့ အဖြေက

is that the woman can't be blind.

အမျိုးသမီးက မျက်မမြင်မဟုတ်ဘူးဆိုတာပါ။

If she is, why is she looking at her phone?

သူသာ မျက်မမြင်ဆိုရင်၊ ဘာလို့ ဖုန်းကို ကြည့်နေတာလဲ။

Blind people don't look at things.

မျက်မမြင်တွေက အရာတွေကို မကြည့်ဘူး။

The caption wants you to remember: blind people don’t see.

စာတန်းက မှတ်မိစေချင်တာက၊ မျက်မမြင်တွေက မမြင်ကြဘူး။

And if she can see,

သူ မြင်နိုင်ရင်၊

what's she doing with that long white cane

သူ မျက်မမြင်ဆိုတာ ကမ္ဘာကို အချက်ပြတဲ့

that signals to the world that she's blind?

အဖြူရောင် တုတ်ရှည်နဲ့ သူ ဘာလုပ်နေတာလဲပေါ့။

Maybe she's trying to get sympathy that she doesn't deserve

မထိုက်တန်တဲ့ စာနာမှုရဖို့ ကြိုးစား နေတာ၊ လူတွေကို တစ်နည်းနည်းနဲ့

or trying to trick us somehow.

လှည့်စားဖို့ ကြိုးစာနေတာ ဖြစ်လောက်တယ်။

So how blind you have to be to be blind?

ဒီတော့ မျက်မမြင်ဖြစ်ဖို့ ဘယ်လောက် အမြင်ကွယ်ရမလဲ။

How much vision do you have to remove from the heap of sight

မျက်စိမကွယ်ခင် အမြင်အပုံကနေ အမြင်အာရုံ

before it becomes blindness?

ဘယ်လောက်ကို ဖယ်ရှားရမှာလဲ။

People love binaries, especially people on the internet,

လူတွေက ဒွိစုံသဘောတွေကို နှစ်သက်တယ်၊ အထူးသဖြင့် ဒွိဟဖြစ်မှုကို

which is a place that's not always very friendly to ambiguity.

အမြဲတမ်း သိပ် မဖော်ရွေတဲ့ နေရာဖြစ်တဲ့ အင်တာနက်ပေါ်က လူတွေပါ။

This photo was shared more than 33,000 times,

ဒီဓာတ်ပုံကို အကြိမ်ပေါင်း ၃၃,၀၀၀ ကျော် ဝေမျှခဲ့ပြီး

and I think it went viral exactly because of its ambiguity.

ဒါရဲ့ ဒွိဟဖြစ်မှုကြောင့် အတိအကျ ပျံ့နှံ့သွားတယ်လို့ ထင်တယ်။

It illuminates a weird, paradoxical truth about blindness.

ဒါက မျက်စိကွယ်တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ထူးဆန်းပြီး ဝိရောဓိဖြစ်တဲ့ အမှန်တရားကို အလင်းပြတာပါ။

Blind people can see.

မျက်မမြင်တွေ မြင်နိုင်ပါတယ်။

I don't mean this in the way that people mean it

ဒါက လူတွေက Daniel Kish အကြောင်း ပြောတဲ့အခါ

when they talk about Daniel Kish.

ဆိုလိုတာမျိုးလို့ မဆိုလိုပါဘူး။

Kish makes clicking sounds with his mouth

လင်းနို့က ဆိုနာကို သုံးတဲ့နည်းအတိုင်း

that he uses to navigate his environment the way a bat uses sonar.

Kish က သူ့ဝန်းကျင်ကို လမ်းကြောင်းရှာဖို့ ပါးစပ်ကနေ မြည်သံတွေကို လုပ်တယ်။

Brain scans show that when Kish navigates his environment this way,

ကိုယ်တိုင်လုပ် ဆိုနာ သုံးရင်း ဝန်းကျင်ကို ဒီနည်းနဲ့ လမ်းကြောင်းရှာတဲ့အခါ

using his DIY sonar, his visual cortex lights up.

အမြင်ပိုင်း ဦးနှောက်အပြင်လွှာက လင်းလာတယ်လို့ ဦးနှောက်စကဲန်တွေက ပြတယ်။

That's amazing.

ဒါက အံ့သြစရာပေမဲ့

But the point I'm making is much simpler.

ကျွန်တော်လုပ်နေတာက ပိုရိုးရှင်းပါတယ်။

On the one hand, blindness is a binary.

တစ်ဖက်မှာတော့ အမြင်ကွယ်တာက ဒွိစုံသဘောပါ။

You're either blind or you're not.

မျက်မမြင်ဖြစ်နေသလို ဖြစ်လည်းမဖြစ်ဘူး။

But on the other hand, blindness is a spectrum.

ဒါပေမဲ့ တစ်ဖက်မှာတော့ အမြင်ကွယ်တာက ရောင်စဉ်တစ်ခုပါ။

There are different degrees of blindness and different styles.

အမြင်ကွယ်တဲ့ ပမာဏနဲ့ ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိတယ်။

Some people have the inverse of what I've got.

တချို့က ကျွန်တော်နဲ့ ပြောင်းပြန်တွေရှိတယ်။

They only see through their peripheral vision with nothing in the center.

သူတို့ဟာ ဗဟိုမှာ ဘာမှမမြင်ဘဲ၊ ဘေးဘက်အမြင်အာရုံကိုကနေပဲ မြင်ကြတယ်။

Other blind people see the world

အခြား မျက်မမြင်တွေက ဗာစလင်း

as though their glasses have been smeared with Vaseline

သုတ်ထားသလို ဒါမှမဟုတ် ခေါင်းကို ပလပ်စတစ်ပါးနဲ့

or their head's been wrapped several times in saran wrap

အထပ်ထပ်ပတ်ထားသလို၊ ဒါမှမဟုတ် ထူထဲ၊ကျိုးပဲ့နေတဲ့

or like they're looking through a thick, broken fishbowl.

ငါးကန်တစ် ခုကို ဖြတ်ကြည့်နေရသလို ကမ္ဘာကို မြင်ကြတယ်။

Only very few blind people see nothing at all, total darkness.

မျက်မမြင်အနည်းငယ်လောက်ပဲ လုံးဝ အမှောင်ထု၊ ဘာမှမမြင်ရတာပါ။

As I lose my sight,

အမြင်ကွယ်သွားတဲ့အခါ၊

I experienced this degeneration the way you might expect:

ထင်ထားတဲ့အတိုင်း ဒီယိုယွင်းပျက်စီးမှုကို တွေ့ကြုံခဲ့ရတယ်၊

as a loss.

ဆုံးၡုံးမှုတစ်ခုအနေနဲ့ပေါ့။

In the meantime,

ဒီအတောအတွင်း

I feel privileged to still be able to see things like sunsets or tree frogs

အင်စတာဂရမ်မှာ နေဝင်ချိန်တွေ၊သစ်ပင်ဖားတွေ၊ ကျော်ကြားတဲ့ မနက်စာတွေလို အရာတွေကို

or celebrity breakfasts on Instagram.

မြင်နိုင်ဖို့ အခွင့်ထူးရတယ်လို့ ခံစားရတယ်။

There's another paradox lurking around here.

ဒီပတ်လည်မှာ ပုန်းနေတဲ့ နောက်ထပ် ဝိရောဓိရှိတယ်။

If blindness is a spectrum,

အမြင်ကွယ်တာက ရောင်စဉ်တစ်ခုဆိုရင်

could it also include somebody who's not actually blind?

တကယ့် မျက်စိမကွယ်တဲ့ တစ်ယောက်ယောက်လည်း ပါဝင်နိုင်မလား။

The paradox works the other way.

ဝိရောဓိက တခြားနည်းနဲ့ အလုပ်လုပ်တယ်။

How much sight do you have to add before someone's no longer blind?

လူတစ်ယောက် မျက်စိမကွယ်ခင် အမြင်ဘယ်လောက် ပေါင်းထည့်ရလောက်လဲ။

At a certain point, we do have to agree that someone's not blind,

တစ်နေရာရာမှာတော့ လူတစ်ယောက်က မျက်စိမကွယ်ဘူးဆိုတာ သဘောတူရမယ်၊

even if they don't see very well.

သူတို့ ကောင်းကောင်းမမြင်ရတောင်ပါ။

I do think it's important to reserve blindness for people

အမြင်အာရုံ ပြုပြင်တာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဇိမ်ခံစရာ မရှိသူတွေအတွက်

who don't have the luxury of correcting their vision,

မျက်စိကွယ်တာကို ထိန်းသိမ်းဖို့ အရေးတယ်လို့ ထင်တယ်၊

who need assistive technology to do things like read print or walk around.

စာဖတ်တာ၊ လမ်းလျှောက်တာလိုတွေလုပ်ဖို့ ကူညီပေးတဲ့ နည်းပညာ လိုအပ်သူတွေပါ။

On the other hand, separating out blindness like this

တစ်ဖက်မှာ မျက်စိကွယ်တာကို ဒီလို ခွဲထုတ်တာက

can lead people to view the blind as strange or mysterious or off-putting.

မျက်မမြင်တွေကို လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်၊ စိတ်မချမ်းမြေ့စရာအဖြစ် ရှုမြင်စေနိုင်တယ်။

And that can lead to fear and sometimes damaging misconceptions and stereotypes,

ဒါက ကြောက်ရွံ့မှု၊ ထိခိုက်စေတဲ့ နားလည်မှု လွဲတာတွေ၊သမားရိုးကျပုံစံတွေဖြစ်နိုင်တယ်၊

like the idea that blind people are psychic,

ဥပမာ မျက်မမြင်တွေဟာ လူတချို့ တကယ် ယုံကြည်တဲ့

which some people actually believe,

သဘာဝလွန်တွေ၊ ဒါမှမဟုတ် သူတို့က

or that they have super hearing.

အကြားအာရုံ ထက်တယ်ဆိုတဲ့ အယူအပါ။

(AD) Words appear: Superpowers for the blind.

စကားလုံးတွေပေါ်လာတယ်။ မျက်မမြင်တွေအတွက်မဟာအစွမ်း။

The brain rewires itself to boost the remaining senses.

ဦးနှောက်က ကျန်တဲ့အာရုံတွေကို မြှင့်တင်ဖို့ သူ့ဘာသာ ပြန်ဆက်သွယ်တယ်။

AL: Or more destructively,

AL:သာမန်ကျောင်း မတက်နိုင်၊

that they can't go to a normal school

သာမန်အလုပ်တစ်ခု မမြဲနိုင်တာ၊

or hold a normal job or travel on their own.

သူ့ဘာသာ ခရီးမသွားနိုင်ဘူးဆိုတာက ပိုအပျက်သဘောဆန်ပါတယ်။

So the next time you see a blind person do something

ဒီတော့ နောက်တစ်ခါ မျက်စိမြင်တဲ့သူသာ လုပ်သင့်တယ်လို့

that you think only a sighted person should do,

မျက်မမြင်တစ်ယောက်က လုပ်နေတာကို တွေ့တဲ့အခါ၊

like making eye contact with you or watching a movie,

ဥပမာ သင်နဲ့ မျက်လုံးချင်းဆုံတာ၊ ရုပ်ရှင်ကြည့်တာ၊

or standing at a bus stop checking their phone,

ဖုန်းကြည့်ရင်း ကားမှတ်တိုင်မှာ ရပ်နေတာ၊

remember, it might be possible to see even if you're blind.

မျက်စိကွယ်နေရင်တောင် မြင်နိုင်တယ်ဆိုတာကို သတိရပါ။