Blindness Isn't a Tragic Binary — It's a Rich Spectrum | Andrew Leland | TED

Translator: vy ngo Reviewer: Uy Tran

(Audio description) A white man with glasses sits at a marble table

(AD) Người đàn ông da trắng đeo kính ngồi ở bàn đá cạnh dĩa lê gọt sẵn.

next to a plate of sliced pears.

Hi, I'm Andrew Leland.

Xin chào, tôi là Andrew Leland.

I'm blind.

Tôi bị mù.

And this is a TED Talk about blindness,

TED Talk này nói về mù lòa,

which is confusing for me and for you

chủ đề khiến bạn và tôi bối rối

because just by watching me right now, you can probably tell I'm not blind.

vì nếu chỉ nhìn tôi lúc này, bạn có thể nhận thấy tôi không mù.

For example, I can tell that on this plate right here,

Ví dụ, tôi biết có cái dĩa ngay đây,

there are five slices of pear arranged in a smiley face.

có năm miếng lê xếp thành hình mặt cười.

Or that that --

Hoặc kia là --

(AD) A framed photo hangs on the wall behind him.

(AD) Một bức ảnh treo tường sau lưng anh ấy.

AL: Is a photograph of a very sad hippo.

AL: là hình chú hà mã buồn bã.

So you might be wondering, if I can see all that,

Có thể bạn sẽ nghĩ, nếu tôi thấy được hết thế kia,

why am I talking about blindness?

sao tôi lại nói mình mù?

OK, so I'm going blind.

Tôi đang dần mất thị lực.

I don't know exactly when.

Tôi không rõ là từ lúc nào.

As a teenager, I was diagnosed with retinitis pigmentosa, or RP,

Khi còn là thiếu niên, tôi được chẩn đoán bị viêm võng mạc sắc tố, hay RP,

which is a degenerative retinal condition.

là tình trạng thoái hóa võng mạc.

In my teens and early 20s,

Trong thời niên thiếu và đầu 20,

I only noticed it at night.

Bệnh trạng chỉ rõ lúc đêm.

Then in my early 30s, my peripheral vision started to deteriorate.

Sau đó, vào những năm đầu 30, thị lực của tôi bắt đầu suy giảm.

Right now I have central vision,

Hiện tôi vẫn nhìn được ở trung tâm,

but I'm seeing the world through a pretty narrow porthole.

nhưng giờ tầm nhìn của tôi khá hẹp.

So even though I can see these pears and that hippo, I'm legally blind.

Nên dù có thấy mấy miếng lê và con hà mã kia, tôi vẫn bị mù.

I have severe tunnel vision,

Tôi mắc thị trường hình ống nặng, mà nó không như đường hầm

but it doesn't look like a tunnel

because your brain adapts really quickly to whatever you see.

vì não nhanh chóng thích nghi với những gì bạn thấy.

Like if the frame of the movie you're watching

Giống như khi xem phim, những khung hình dần thu nhỏ.

starts to shrink to a much smaller size, at first you'll be annoyed.

Lúc đầu, bạn sẽ khó chịu.

"This sucks," you might say to yourself,

Bạn nghĩ “Chán thật chứ“,

"I don't like watching this movie on this tiny screen."

“chả muốn xem phim trên cái màn hình bé xíu này đâu.”

Then your complaints will soften and disappear,

Sau đó sự bất mãn sẽ giảm đi và dần biến mất,

and your brain will adapt to the new normal.

và bộ não sẽ thích nghi với trạng thái mới.

Like the first time you watch a movie on your cell phone,

Như lần đầu xem phim trên điện thoại,

it will be annoyingly small at first, and then you just get used to it.

ban đầu sẽ khá khó chịu, rồi bạn cũng quen dần.

So every time I lose another chunk of vision,

Vậy nên mỗi lần tầm nhìn của tôi bị thu hẹp lại,

at first I feel super extra blind,

thoạt đầu tôi thấy mù mờ tột cùng,

sometimes scared or claustrophobic.

đôi lúc là sợ hãi và tù túng.

My world is shrinking.

Thế giới tôi thấy đang hẹp đi.

But then a week will go by, I get used to it,

Nhưng một tuần sau, tôi đã quen,

I don't feel so blind anymore.

và không thấy mù lòa thế nữa.

This experience of super gradual vision loss has given me time

Thị lực suy giảm dần đã cho tôi thời gian

to think about what blindness is,

để ngẫm nghĩ xem mù lòa là gì,

which might seem like an obvious question.

dù câu trả lời đã rõ ràng.

Blindness is the absence of sight,

Mù lòa là mất đi thị lực,

but it's actually more complicated than that.

nhưng sự thật phức tạp hơn vậy.

Trying to define blindness can start to feel paradoxical.

Cố định nghĩa mù lòa có thể phi lý.

There's a paradox that's useful in thinking about blindness.

Có một nghịch lý giúp ta hiểu mù lòa.

It's called the paradox of the heap.

Đó là nghịch lý vun đống.

Let's say you have a heap of something, like sand or marbles or goji berries.

Giả sử bạn xếp vun thứ gì thành đống, như là cát, viên bi, hay quả kỷ tử.

Now imagine I take a single little goji berry off of the heap.

Giờ hãy tưởng tượng tôi lấy một quả kỷ tử ra khỏi đống này.

Is it still a heap?

Đó vẫn là một đống nhỉ?

OK, what if I remove a second tiny little goji berry from the heap?

Vậy nếu tôi lấy thêm một quả nữa thì sao?

Obviously that is still a heap also.

Rõ ràng vẫn là một đống.

But, the ancient Greek philosopher wondered,

Nhưng các nhà triết học Hy Lạp cổ đại tự hỏi,

at what point is it no longer a heap?

khi nào đó sẽ không còn là một đống nữa?

How many goji berries do I have to remove?

Tôi phải lấy đi bao nhiêu quả kỷ tử?

Is it still a heap when there's only ten left?

Chỉ còn 10 quả thì có là một đống không?

Five?

Hay năm quả?

Vision works this way too.

Thị lực cũng giống vậy.

How much vision do I need to lose

Tôi phải mất bao nhiêu phần thị lực để được gọi là người mù chính đáng?

before I can legitimately call myself blind?

I saw this photo online the other day.

Tôi thấy bức ảnh này trên mạng hôm nọ.

(AD) In the photo, a Black woman holds a white cane

(AD) Trong ảnh, người phụ nữ da đen cầm gậy trắng và xem điện thoại.

and looks at a cell phone.

AL: Tấm ảnh được lan truyền kèm tựa đề,

AL: The image circulated with a caption,

“Nếu nhận ra có gì sai sai, hãy nói ‘Tôi có thấy.’”

"If you can see what's wrong, say 'I see it.'"

Can you see what's wrong with this photo?

Bạn có thấy cái gì sai ở đây không?

The answer that the people sharing the photo had

Người chia sẻ bức ảnh trả lời

is that the woman can't be blind.

là người phụ nữ không thể nào mù.

If she is, why is she looking at her phone?

Nếu bị mù, sao cô ấy xem điện thoại được?

Blind people don't look at things.

Người mù không thấy đường.

The caption wants you to remember: blind people don’t see.

Tựa đề muốn bạn nhớ: người mù không thấy gì.

And if she can see,

Và nếu thấy đường,

what's she doing with that long white cane

cô ấy cần gì cầm cây gậy trắng để báo cho mọi người biết mình bị mù?

that signals to the world that she's blind?

Maybe she's trying to get sympathy that she doesn't deserve

Có lẽ cô ấy muốn nhận sự thương cảm dù bản thân chẳng xứng

or trying to trick us somehow.

hoặc muốn lừa gạt chúng ta.

So how blind you have to be to be blind?

Vậy phải suy giảm thị lực đến mức nào thì mới là mù?

How much vision do you have to remove from the heap of sight

Phải lấy đi bao nhiêu phần trong đống thị lực

before it becomes blindness?

để trở thành người mù?

People love binaries, especially people on the internet,

Người ta thích sự rõ ràng,

nhất là trên mạng xã hội, nơi không phải luôn ưu ái sự mơ hồ.

which is a place that's not always very friendly to ambiguity.

This photo was shared more than 33,000 times,

Bức ảnh này có hơn 33.000 lượt chia sẻ,

and I think it went viral exactly because of its ambiguity.

và tôi nghĩ nó gây sốt chính vì sự mơ hồ.

It illuminates a weird, paradoxical truth about blindness.

Bức ảnh phản ánh một sự thật kỳ lạ, đầy nghịch lý về người mù.

Blind people can see.

Người mù có thấy đường.

I don't mean this in the way that people mean it

Nói thế nhưng tôi không có ý giống những người nhắc đến Daniel Kish.

when they talk about Daniel Kish.

Kish makes clicking sounds with his mouth

Kish tạo ra tiếng lách cách bằng miệng

that he uses to navigate his environment the way a bat uses sonar.

để định vị xung quanh như cách loài dơi định vị bằng sóng siêu âm.

Brain scans show that when Kish navigates his environment this way,

Kết quả siêu âm não cho thấy khi Kish định vị xung quanh thế này

using his DIY sonar, his visual cortex lights up.

bằng sóng âm của chính mình, vỏ não thị giác của anh hoạt động.

That's amazing.

Thật thú vị.

But the point I'm making is much simpler.

Mà điều tôi đang nói đơn giản hơn nhiều.

On the one hand, blindness is a binary.

Một mặt, mù lòa là hệ nhị phân.

You're either blind or you're not.

Hoặc là mù, hoặc là thấy đường.

But on the other hand, blindness is a spectrum.

Nhưng mặt khác, mù lòa là một phổ rộng.

There are different degrees of blindness and different styles.

Có nhiều mức độ và kiểu mù khác nhau.

Some people have the inverse of what I've got.

Một số có bệnh trạng khác hẳn tôi.

They only see through their peripheral vision with nothing in the center.

Tầm nhìn của họ chỉ rõ ở phần rìa, còn ở chính giữa thì không.

Other blind people see the world

Những người mù khác có tầm nhìn như đeo tròng kính bị bôi Vaseline

as though their glasses have been smeared with Vaseline

or their head's been wrapped several times in saran wrap

hoặc như đầu bị quấn mấy vòng màng bọc thực phẩm

hoặc như nhìn xuyên qua một hồ cá kính dày, nứt vỡ.

or like they're looking through a thick, broken fishbowl.

Rất hiếm người mù hoàn toàn không thấy gì,

Only very few blind people see nothing at all, total darkness.

tầm nhìn đen như mực.

As I lose my sight,

Khi tôi dần mất thị lực,

I experienced this degeneration the way you might expect:

tôi nếm chịu điều này giống như bạn đoán:

as a loss.

sự mất mát.

In the meantime,

Hiện tại,

I feel privileged to still be able to see things like sunsets or tree frogs

tôi thấy may mắn vì vẫn có thể nhìn ngắm hoàng hôn, những con ếch

or celebrity breakfasts on Instagram.

hay bữa sáng của người nổi tiếng trên Instagram.

There's another paradox lurking around here.

Vẫn còn một nghịch lý khác nữa.

If blindness is a spectrum,

Nếu mù lòa là phổ rộng,

could it also include somebody who's not actually blind?

liệu nó có gồm cả những người không thật sự mù không?

The paradox works the other way.

Ta phải nghĩ theo hướng ngược lại.

How much sight do you have to add before someone's no longer blind?

Cần thêm bao nhiêu phần thị lực nữa để thôi không còn mù?

At a certain point, we do have to agree that someone's not blind,

Đến một lúc, ta phải chấp nhận rằng một người không mù,

even if they don't see very well.

dù họ thấy không rõ lắm.

I do think it's important to reserve blindness for people

Tôi nghĩ điều quan trọng là chỉ dùng khái niệm mù

cho những người không có điều kiện khôi phục thị lực,

who don't have the luxury of correcting their vision,

who need assistive technology to do things like read print or walk around.

cần công nghệ hỗ trợ những việc như đọc sách báo hay đi dạo.

Trái lại, phân loại các kiểu mù thế này

On the other hand, separating out blindness like this

can lead people to view the blind as strange or mysterious or off-putting.

có thể khiến người khác thấy người mù thật kì dị, bí ẩn và khó chịu,

And that can lead to fear and sometimes damaging misconceptions and stereotypes,

khiến họ e sợ và đôi khi tạo ra các định kiến và quan niệm gây tổn hại,

like the idea that blind people are psychic,

như ý niệm người mù là nhà ngoại cảm,

which some people actually believe,

mà có người thật sự tin thế,

or that they have super hearing.

hoặc người mù cực kỳ thính tai.

(AD) Words appear: Superpowers for the blind.

(AD): Dòng chữ: Siêu năng lực của người mù.

The brain rewires itself to boost the remaining senses.

Bộ não tự điều chỉnh để tăng cường các giác quan còn lại.

AL: Or more destructively,

AL: Hoặc tệ hơn là

that they can't go to a normal school

họ không thể học ở trường bình thường

or hold a normal job or travel on their own.

hoặc có công việc bình thường hoặc đi du lịch một mình.

So the next time you see a blind person do something

Nên lần tiếp theo bạn thấy người mù làm những việc

that you think only a sighted person should do,

giống những người sáng mắt khác,

like making eye contact with you or watching a movie,

như chạm mắt với bạn hoặc xem phim,

or standing at a bus stop checking their phone,

đứng ở trạm xe buýt và xem điện thoại,

remember, it might be possible to see even if you're blind.

hãy nhớ rằng, người mù vẫn nhìn thấy được.