My glacier cave discoveries - Eddy Cartaya

Eddy Cartaya: Những khám phá về hang động bằng băng.

Translator: Trang Dam Reviewer: Nhu PHAM

So how many of you

Bao nhiêu người trong số các bạn từng đi vào hang động?

have ever been in a cave before?

Okay, a few of you.

OK, một vài.

When you think of a cave,

Nói đến hang động,

most of you think of a tunnel

mọi người thường nghĩ đến một đường hầm xuyên qua đá rắn.

going through solid rock.

In fact, that's how most caves are.

Thật ra đa số hang động là vậy.

Around this half of the country,

Trên nửa đất nước này, phần lớn là hang động đá vôi.

most of your caves are made of limestone.

Back where I'm from,

most of our caves are made from lava rock

Ở quê nhà tôi, đa số hang động là đá núi lửa

because we have a lot of volcanoes out there.

bởi có rất nhiều núi lửa ở đó.

But the caves I want to share with you today

Nhưng hang động mà tôi muốn nói đến là hang băng,

are made completely of ice,

specifically glacier ice

cụ thể hơn là sông băng

as formed in the side of the tallest mountain

hình thành bên cạnh ngọn núi cao nhất Oregon

in the state of Oregon

Núi Hood.

called Mount Hood.

Now, Mount Hood's only one hour's drive

Núi Hood chỉ cách một giờ lái xe từ Portland,

from Portland,

the largest city in Oregon

thành phố lớn nhất Oregon với hơn hai triệu dân.

where over two million people live.

Now, the most exciting thing

Điều hứng thú nhất với một nhà thám hiểm hang động

for a cave explorer

is to find a new cave

là tìm thấy hang mới và là người đầu tiên đi vào đó.

and be the first human to ever go into it.

Điều hứng thú thứ hai với anh ta là

The second most exciting thing

for a cave explorer

is to be the first one to make a map of a cave.

là người đầu tiên vẽ bản đồ một cái hang.

Now, these days,

Gần đây, vì nhiều người leo núi,

with so many people hiking around,

it's pretty hard to find a new cave,

việc tìm ra một hang động mới khá là khó,

so you can imagine how excited

nên bạn có thể tưởng tượng chúng tôi đã vui đến thế nào

we were to find three new caves

within sight of Oregon's largest city

khi tìm ra ba hang động ngay thành phố lớn nhất Oregon,

and realize that they have never been explored

biết rằng chúng chưa từng được khám phá hay vẽ bản đồ.

or mapped before.

It was kind of like being an astronaut

Cứ như một phi hành gia vì chúng tôi được thấy nhiều thứ

because we were getting to see things

and go places

và đi được nhiều nơi mà người khác chưa từng.

that no one had ever seen or gone before.

So, what is a glacier?

Vậy sông băng là gì?

Well, those of you that have ever seen

Những ai đã từng thấy hoặc chạm vào tuyết

or touched snow,

you know that it's really light

đều biết nó rất nhẹ vì đó chỉ là một cụm

because it's just a bunch of tiny ice crystals

clumped together

tinh thể băng nhỏ xíu kết dính, phần lớn là không khí.

and it's mostly air.

If you squish a handful of snow

to make a snowball,

Nếu bạn nắm tuyết thành một quả cầu,

it gets really small, hard, and dense.

nó sẽ nhỏ lại, cứng và đặc.

Well, in a mountain like Hood

Ở một ngọn núi như núi Hood nơi tuyết rơi dày 6m mỗi năm,

where it snows over twenty feet a year,

it crushes the air out of it

không khí bị đẩy hết ra ngoài

and gradually forms it into hard, blue ice.

và tuyết dần biến thành băng cứng, có màu xanh.

Now, each year more and more ice

Mỗi năm băng một dày chất chồng lên nhau,

stacks up on top of it

and eventually gets so heavy

cuối cùng, trở nên rất nặng đến nỗi trượt xuống sườn núi.

that it starts to slide down the mountain

under its own weight,

Dưới lớp băng ấy, hình thành một sông băng chảy chậm.

forming a slow-moving river of ice.

When an ice pack like that starts to move,

Khi một khối băng như thế bắt đầu trôi,

ta gọi nó là sông băng và đặt cho nó một cái tên.

we call it a glacier

and we give it a name.

The name of the glacier these caves were formed

Tên của sông băng hình thành nên những hang động ấy là Sandy Glacier.

is the Sandy Glacier.

Now, each year as new snow lands on the glacier,

Mỗi năm, tuyết rơi lên sông băng tan ra khi hè đến

it melts in the summer sun,

and it forms little rivers of water

và tạo nên những rãnh nước chảy cùng dòng với băng,

on the flow along the ice

and they start to melt

băng bắt đầu tan và bào mòn sông băng

and bore their way down through the glacier,

forming big networks of caves,

tạo nên nhiều hệ thống hang lớn

sometimes going all the way down

đôi khi sâu đến tận lớp đá nền bên dưới.

to the underlying bedrock.

Now, the crazy thing about glacier caves

Điều điên rồ về những hang động đó

is that each year new tunnels form,

là mỗi năm đều có đường hầm mới hình thành,

different waterfalls pop up

thác nước nổi lên hoặc di chuyển xung quanh

or move around from place to place

inside the cave.

bên trong hang động.

Warm water from the top of the ice

Nước ấm từ bề mặt băng bào mòn đường xuống,

is boring its way down,

and warm air from below the mountain

và không khí nóng dưới núi đẩy lên,

actually rises up,

gets into the cave,

vào trong hang và làm trần hang tan cao lên nữa.

and melts the ceilings back taller and taller.

But the weirdest thing about glacier caves

Nhưng điều kỳ lạ nhất về hang băng

is that the entire cave is moving

là cả cái hang luôn chuyển động

because it's formed inside a block of ice

vì nó hình thành trong một khối băng to bằng một thành phố nhỏ

the size of a small city

that's slowly sliding down the mountain.

đang trượt dần xuống núi.

Now, this is Brent McGregor,

Đây là Brent McGregor, bạn thám hiểm của tôi.

my cave exploration partner.

He and I have both been exploring caves a long time

Chúng tôi đều đã thám hiểm hang động và leo núi từ rất lâu,

and we've been climbing mountains a long time,

nhưng chưa từng khám phá một hang động băng nào.

but neither of us have ever really explored

a glacier cave before.

Back in 2011, Brent saw a YouTube video

Năm 2011, Brent xem một video trên Youtube về hai nhà leo núi

of a couple of hikers

that stumbled across the entrance

tình cờ đi qua lối vào một trong những hang động đó.

to one of these caves.

There were no GPS coordinates for it,

Không có tọa độ trên GPS,

and all we knew was that it was somewhere

tất cả những gì chúng tôi biết là nó ở đâu đó ở Sandy Glacier.

out on the Sandy Glacier.

So, in July of that year,

Nên tháng Bảy cùng năm, chúng tôi đến đó,

we went out on the glacier,

and we found a big crack in the ice.

và tìm thấy một kẽ nứt lớn trên khối băng.

We had to build snow and ice anchors,

Chúng tôi phải cắm neo trên tuyết để buộc dây leo vào

so we could tie off ropes

and repel down into the hole.

và thả mình xuống đó.

This is me looking into the entrance crevasse.

Đây là tôi đang nhìn vào kẽ nứt.

At the end of this hole,

Phía cuối cái lỗ này, chúng tôi tìm thấy một đường hầm đồ sộ

we found a huge tunnel

going right up the mountain

underneath thousands of tons of glacier ice.

dẫn thẳng lên ngọn núi nằm dưới hàng ngàn tấn sông băng.

We followed this cave back

Chúng tôi lần theo gần một cây số cho đến cuối hang.

for about a half mile until it came to an end.

And then with the help of our survey tools,

Với các công cụ đo đạc,

we made a three-dimensional map of the cave

chúng tôi đã vẽ một bản đồ 3D của cái hang trên đường ra.

on our way back out.

Vậy làm thế nào để vẽ bản đồ một hang động?

So, how do you map a cave?

Well, cave maps aren't like trail maps or road maps

Không giống bản đồ vùng hay bản đồ đường,

because they have pits and holes

hang có hầm và hố chồng đè lên nhau.

going to overlapping levels.

Để vẽ bản đồ hang, bạn phải dựng nhiều điểm đo đạc,

To make a cave map,

you have to set up survey stations

every few feet inside the cave,

cách nhau mỗi nửa mét trong hang,

and you use a laser to measure the distance

rồi dùng laser để đo khoảng cách giữa chúng.

between those stations.

And you use a compass and an inclinometer

Sau đó, bạn dùng la bàn và thiết bị đo nghiêng

to measure the direction the cave is headed

để xác định hướng hang và độ dốc của nền và trần hang.

and measure the slope of the floor and the ceilings.

Now, those of you taking trigonometry,

Những ai học lượng giác thì loại toán đó

that particular type of math

is very useful for making maps like this

rất hữu dụng để làm loại bản đồ này

because it allows you to measure

vì nó giúp bạn đo đạc chiều cao và khoảng cách

heights and distances

without actually having to go there.

mà không cần đến tận nơi.

In fact, the more I mapped and studied caves,

Thật ra, càng nghiên cứu và vẽ bản đồ hang,

the more useful I found all that math

tôi càng thấy lượng giác, môn mà tôi từng ghét, hữu dụng.

that I originally hated in school to be.

So, when you're done surveying,

Sau khi đã đo đạc xong, bạn lấy hết chỗ số liệu đó

you take all this data,

you punch it into the computer,

nhét vào máy tính, rồi tìm ai đó giỏi vẽ

and you find someone

that can draw really well,

and you have them draft up a map

nhờ phác thảo một tấm bản đồ trông như thế này.

that looks something like this.

Nó sẽ cho bạn thấy cảnh bao quát đường hầm

And it will show you both

a bird's eye view of the passage

as well as a profile view of the passage,

và mặt cắt ngang, trông như một tổ kiến.

kind of like an ant farm view.

We named this cave Snow Dragon Cave

Chúng tôi gọi đó là hang Rồng Tuyết,

because it was like a big dragon

vì nó trông giống một con rồng đang nằm ngủ dưới tuyết.

sleeping under the snow.

Now, later this summer

Càng về cuối hè, khi tuyết tan nhiều hơn,

as more snow melted off the glacier,

we found more caves,

chúng tôi tìm thấy nhiều hang nữa và nhận ra chúng đều thông nhau.

and we realized they were all connected.

Not long after we mapped Snow Dragon,

Không lâu sau khi vẽ bản đồ Rồng Tuyết,

Brent discovered this new cave

Brent khám phá ra một cái hang khác cách đó không xa.

not very far away.

The inside of it was coated with ice

Bên trong hang phủ băng, nên chúng tôi phải đi

so we had to wear big spikes

in our feet called crampons,

đế đinh lớn dưới giày để khỏi ngã.

so we could walk around without slipping.

This cave was amazing!

Cái hang này thật tuyệt!

The ice in the ceiling was glowing blue and green

Trần băng lấp lánh màu xanh dương và xanh lá

because the sunlight from far above

vì có nắng từ trên cao chiếu qua lớp băng

was shining through the ice

and lighting it all up.

và thắp sáng cả động.

Now, we couldn't understand why this cave

Chúng tôi đã không hiểu vì sao

was so much colder than Snow Dragon

hang này lại lạnh hơn Rồng Tuyết rất nhiều

until we got to the end,

cho đến khi đến cuối hang.

and we found out why.

There was a huge pit or shaft called a moulin

Có một lỗ thông gió lớn cao gần 40m

going a 130 feet straight up

to the surface of the glacier.

thẳng lên trần sông băng.

Cold air from the top of the mountain

Không khí lạnh từ đỉnh núi

was flowing down this hole,

thổi xuống qua lỗ này, vào trong hang,

blasting through the cave,

freezing everything inside of it.

đóng băng mọi thứ bên trong đó.

And we were so excited about finding this new pit,

Chúng tôi cực kì phấn khích

we actually came back in January the following year

nên đã quay lại vào tháng Một năm sau

so we could be the first ones to explore it.

để trở thành những người đầu tiên khám phá nó.

It was so cold outside,

Bên ngoài rất lạnh

we actually had to sleep inside the cave.

nên chúng tôi phải ngủ bên trong hang.

Here's our camp on the left side

Đây là lán trại của chúng tôi ở bên trái lối đầu vào.

of this entrance room.

The next morning we climbed out of the cave

Sáng hôm sau, chúng tôi rời hang

and hiked all the way

và đi bộ cả quãng đường lên đến đỉnh sông băng,

to the top of the glacier

where we finally rigged and repelled this pit

cuối cùng, cũng thăm dò xong cái động.

for the very first time.

Brent named this cave Pure Imagination, I think,

Bren đặt tên cho nó là Ảo Mộng

because the beautiful sights we saw in there

vì cảnh đẹp tuyệt trần trong đó vượt ngoài trí tưởng tượng của ta.

were beyond what we could have ever imagined.

So, besides really cool ice,

Vậy, ngoài băng lạnh, còn có gì trong những hang động đó?

what else is inside these caves?

Well, not too much lives in them

Chà, không nhiều thứ có thể sống được vì ở đó quá lạnh

because they're so cold,

and the entrance is actually covered up with snow

và lối vào bị tuyết che phủ suốt tám tháng trong năm,

for about eight months of the year,

but there are some really cool things in there.

nhưng cũng có vài thứ khá tuyệt.

There's weird bacteria living in the water

Có một loại vì khuẩn lạ sống trong nước

that actually eat and digest rocks

ăn và tiêu hóa đá

to make their own food

làm ra thức ăn

to live under this ice.

để sống dưới lớp băng.

In fact, this past summer

Thật ra, mùa hè vừa rồi,

scientists collected samples of water and ice

các nhà khoa học đã lấy mẫu nước và băng

specifically to see if things called extremophiles,

để xem liệu có extremophile,

tiny lifeforms that have evolved

những sinh vật nhỏ xíu đã tiến hóa

to live in a completely hostile conditions,

để sống trong môi trường hoàn toàn khắc nghiệt,

might be living under the ice,

sống dưới lớp băng hay không.

kind of like what they hope to find

Họ mong tìm thấy điều tương tự ở băng hai cực Sao Hỏa trong tương lai.

in the polar ice caps of Mars some day.

Another really cool thing

Một điều tuyệt vời khác là khi chim và các loạt hạt

is that as seeds and birds land

on the surface of the glacier and die,

chết trên bề mặt sông băng,

they get buried in the snow

chúng bị chôn trong tuyết và dần trở thành một phần của nó,

and gradually become part of the glacier,

sinking deeper and deeper into the ice.

ngày càng, chìm sâu vào lớp băng.

As these caves form

Khi hang động hình thành và băng tan,

and melt their way up into the ice,

they make these artifacts rain down from the ceiling

những cổ vật đó rơi từ trần xuống sàn hang,

and fall into the cave floor

where we end up finding them.

và chúng tôi tìm thấy chúng.

For example, this is a nodal first seed we found.

Ví dụ, đây là một hạt giống được tìm thấy.

It's been frozen in ice for over a hundred years,

Nó đã đóng băng hơn 100 năm

and it's just now starting to sprout.

và giờ đang nảy mầm.

This mallard duck feather was found over 1800 feet

Chiếc lông vịt trời được tìm thấy ở hơn 500m

in the back of Snow Dragon Cave.

sâu trong hang Rồng Tuyết.

This duck died on the surface

Con vịt này chết trên mặt sông băng từ rất, rất xưa,

of the glacier long, long ago,

and its feathers have finally made it down

và lông của nó đã vượt hơn 300m băng dày

through over a hundred feet of ice

before falling inside the cave.

trước khi rơi xuống trong lòng hang.

And this beautiful quartz crystal

Viên đá thạch anh này cũng được tìm thấy trong hang Rồng Tuyết.

was also found in the back of Snow Dragon.

Even now Brent and I find it hard to believe

Đến giờ, Brent và tôi vẫn không thể tin

that all these discoveries

rằng tất cả các khám phá này cơ bản là ở quá gần,

were essentially in our own backyard,

hidden away just waiting to be found.

chỉ chờ được khám phá.

Like I said earlier,

Như tôi đã nói,

the idea of discovery

sự khám phá trong thế giới bận rộn ngày nay

in this busy world we live in

kind of seems like something

you can only do with space travel now,

nghe như một thứ ta chỉ làm được khi du hành vũ trụ,

nhưng không phải vậy.

but that's not true.

Every year new caves get discovered

Mỗi năm, đều có những hang động mới được khám phá.

that no one has ever been in before.

So, it's actually not too late

Nên chưa là quá muộn

for one of you to become a discoverer yourself.

để ai đó trong số các bạn trở thành một nhà thám hiểm.

You just have to be willing to look

Chỉ cần bạn sẵn sàng tìm kiếm

and go where people don't often go

và đi đến những nơi người ta không thường đi

and focus your eyes and your mind

và chú ý bằng cả đôi mắt và tâm trí,

to recognize the discovery when you see it

bạn có thể khám phá ra điều kì diệu

because it might be in your own backyard.

bởi nó có thể ở rất gần.

Thank you very much.

Xin cảm ơn rất nhiều.