What’s worse than a wasp’s sting? Murder - Miles Zhang

Tłumaczenie: Karolina Jasińska Korekta: Ola Królikowska

A cockroach and jewel wasp are locked in battle—

Trwa bitwa pomiędzy karaluchem a osą szmaragdową,

but not for long.

nie będzie jednak długa.

The wasp latches onto the cockroach, arcs her body,

Osa czepia się karalucha, wygina ciało w łuk

and inserts her stinger precisely into a cluster of nerves

i zatapia żądło dokładnie w zespół nerwów

in the cockroach’s thorax.

w odwłoku karalucha.

The venom that surges out temporarily paralyzes the cockroach’s front legs.

Jad chwilowo paraliżuje przednie odnóża karalucha.

She then stings its brain,

Osa żądli go w mózg,

where her venom blocks its fight-or-flight response.

a tam jad blokuje obronne odruchy ciała.

From here on out, the cockroach is essentially a zombie.

Teraz karaluch staje się żywym trupem.

The wasp snaps the cockroach’s antennae in half,

Osa łamie na pół czułek karalucha,

uses the broken pieces as straws to feed off its blood-like hemolymph,

używa złamanej części jak słomki, żeby wyssać podobną do krwi hemolimfę,

then leads it into a subterranean lair.

a następnie zabiera go do tajnej kryjówki.

She lays an egg on her victim and carefully seals the burrow,

Składa jajo na swojej ofierze i starannie zamyka wejście do nory,

which becomes her offspring’s nursery— and the cockroach’s crypt.

która stanie się wylęgarnią młodych os, ale także grobowcem karalucha.

Over the following weeks,

Przez kolejne tygodnie

her larva hatches, bores into the cockroach,

wykluje się larwa, weżre się w karalucha,

eats it alive, pupates in its carcass,

pożre go żywcem, przepoczwarzy się w odwłoku martwego karalucha

and emerges as an iridescent adult.

i ujawni się w swojej dorosłej formie.

This gruesome tale is just one example of parasitoidism,

Ta okropna opowieść to tylko jeden przykład pasożytnictwa,

an evolutionary strategy employed by most wasps.

strategii ewolucyjnej większości os.

Parasitoids feed off other animals as they develop,

Podczas rozwoju pasożyty żywią się innymi zwierzętami,

usually killing their hosts in the process.

zwykle w trakcie zabijając żywiciela.

In fact, these insects are about to meet their ends by way of wasps—

Te owady zostaną wykończone przez osy,

each in a uniquely dreadful manner.

każdy w wyjątkowo okropny sposób.

This wasp targets the ladybug, planting an egg inside its body.

Ta osa na cel wzięła biedronkę i złożyła jajo w jej ciele.

When the larva hatches, it consumes the beetle’s body fat.

Gdy larwa się wykluwa, zjada tłuszcz z ciała żuka.

It eventually emerges, but the ladybug’s duty isn’t done.

W końcu się pojawia, ale biedronka wciąż ma obowiązki.

It’s now semi-paralyzed, possibly due to a viral infection the wasp gave it.

Wirusowe zakażenie przekazane przez osę częściowo ją paraliżuje.

The larva spins a cocoon between its legs,

Larwa tworzy kokon między odnóżami biedronki,

and the still-alive-but-bewitched beetle stands guard.

a biedronka pełni rolę strażnika jak zahipnotyzowana.

When a predatory lacewing larva approaches,

Gdy zaczepia ją drapieżna larwa sieciarki,

the ladybug twitches, scaring it off.

biedronka odstrasza ją swoimi ruchami.

Many other creatures avoid the ladybug altogether

Wiele stworzeń i tak unika biedronek

because of its bright coloration, which advertises its toxicity.

z powodu ich jaskrawych kolorów sygnalizujących toksyczną naturę owada.

After a week, an adult wasp appears,

Po tygodniu larwa staje się dorosłą osą

leaving its hapless helper’s corpse behind.

i porzuca zwłoki nieszczęsnego pomocnika.

Next is the tiny but fierce crypt-keeper wasp,

Kolejny pasożyt to mała, ale zaciekła osa z gatunku Euderus set,

which targets gall wasp larvae like this one.

której celem są larwy galasówek, takich jak ta tutaj.

The gall wasp larva is also parasitic, but in a more vegetarian sense.

Ta larwa także jest pasożytem, ale w bardziej wegetariańskim sensie.

It’s feasting on this oak tree,

Ucztuje na dębie,

tucked away in a chamber on one of its branches.

bytując w otworze w jednej z gałęzi.

Soon, it has company.

Wkrótce będzie mieć towarzystwo.

The crypt-keeper wasp adds her egg into the mix.

Osa Euderus set dodaje jej swoje jajo.

The gall wasp develops, and eventually begins chewing its way out,

Galasówka rozwija się i ostatecznie wygryza sobie drogę na zewnątrz,

as it normally would.

tak jak powinna.

But it makes a smaller-than-usual hole and gets stuck.

Jej otwór jednak jest mniejszy niż powinien, więc osa nie może wyjść.

The crypt-keeper larva eats through the gall wasp’s corpse, pupates within it,

Larwa Euderus set przegryza się przez ciało innej larwy, przepoczwarza się w nim

then makes its debut, crawling out of the dead wasp’s head.

i po raz pierwszy wypełza na świat przez głowę martwej osy.

The final victim is this caterpillar.

Ostatnią ofiarą jest ta gąsienica.

It would have become an owlet moth that fluttered in the cool night air,

Powinna stać się ćmą sówką, latającą w chłodnym nocnym powietrzu,

but a few weeks ago, while developing in its egg,

ale kilka tygodni temu, gdy rozwijała się w jaju,

this wasp injected an egg of her own.

ta osa złożyła w środku własne jajo.

The caterpillar hatched and began growing.

Gąsienica wykluła się i zaczęła rosnąć.

And in a process called polyembryony,

W procesie zwanym poliembrionią

the wasp spawn divides repeatedly inside of it.

jajo osy zaczęło się dzielić w jaju gąsienicy.

But a second kind of wasp also lays her eggs on the caterpillar.

Jednak drugi gatunek osy też złożył jajo w jaju gąsienicy.

The original brood senses this

Prawowite potomstwo to wyczuwa

and further develops into two distinct castes.

i rozwija się dalej w dwie odrębne kasty.

What was one egg becomes thousands of larvae:

Jedno jajo staje się tysiącami larw:

some of them are reproductives, others are soldiers.

niektóre są reproduktorami, inne żołnierzami.

The caterpillar is now both wasp buffet and battleground.

Gąsienica staje się teraz nie tylko stołówką dla os, ale też polem bitwy.

As the reproductive larvae consume its insides,

Larwy reprodukcyjne zjadają gąsienicę,

the soldiers kill the other parasitoids.

a żołnierze zabijają inne pasożyty.

The reproductive larvae morph into adults and the soldiers die within the host.

Larwy reprodukcyjne stają się dorosłymi, a żołnierze giną w ciele żywiciela.

Needless to say, the result for the caterpillar is ... very bad.

Nietrudno zgadnąć, że skutki tego są dla gąsienicy... bardzo złe.

This was just a peek into the prolific province of parasitoid wasps.

To tylko ułamek wiedzy z bogatej dziedziny pasożytniczych os.

Some venture underwater to find their hosts.

Niektóre szukają żywiciela pod wodą.

Others are hyperparasitoids, whose victims are other parasitoid wasps.

Inne to hiperpasożyty, a ich ofiary to inne osy pasożytnicze.

Scientists are still pulling back the curtain on these creatures.

Naukowcy wciąż odkrywają zwyczaje tych stworzeń.

They can be hard to collect and quite small:

Są dosyć małe i trudno je zdobyć:

the world’s tiniest known insect is a microscopic wasp

najmniejszym znanym na świecie owadem jest błonkówka mikroskopijna,

that parasitizes barklice eggs.

która pasożytuje na jajach psotników.

Though much remains unknown,

Chociaż pozostało dużo nieznanych faktów,

some researchers suspect that parasitoid wasps

naukowcy podejrzewają, że osy pasożytnicze

are among the most diverse animal groups—

stanowią jedną z najbardziej zróżnicowanych grup zwierząt,

perhaps the most diverse.

a może nawet są najbardziej zróżnicowaną.

Wasps have been perfecting their brand of parasitism

Osy doskonaliły techniki pasożytnictwa

for some 247 million years,

przez mniej więcej 247 milionów lat,

all to give their offspring the very best opportunities life has to offer.

tak aby zapewnić potomstwu wszystko, co w życiu najlepsze.