The gory history of barber surgeons - Stephanie Honchell Smith

Tłumaczenie: Joanna Młotek

It’s a cold morning in 15th century France,

Jest zimny poranek w XV-wiecznej Francji,

and you're off to the barber for a shave and a haircut.

a ty udajesz się do fryzjera na golenie i strzyżenie.

You hear the familiar sound of singing inside

Ze środka dochodzi znajomy dźwięk śpiewu,

and eye a bowl of blood in the window.

a w oknie widzisz miskę krwi.

Both chairs are taken.

Obydwa krzesła są zajęte.

You grab a cup of ale and examine the array of teeth strung from the walls.

Nalewasz sobie kufel piwa i oglądasz sznur zębów zawieszony między ścianami.

Suddenly, a scream.

Nagle - krzyk.

The barber’s apprentice wipes pus from the boil he’s just lanced.

Uczeń fryzjera ściera ropę z pęcherza, który właśnie przebił.

By the other chair,

Przy drugim krześle

the barber fixes a pair of pliers over a blackened, rotting tooth.

fryzjer chwyta obcążkami poczerniały, gnijący ząb.

For centuries, barbers in western and northern Europe didn’t just cut hair,

Przez wieki na zachodzie i północy Europy fryzjerzy nie tylko obcinali włosy,

they also performed a range of surgeries;

ale także wykonywali różne operacje,

from tooth extraction to stitches, and even amputation.

od wyrywania zębów, aż po szycie, a nawet amputację.

There were two main factors that led to barbers filling this position.

Wynikało to przede wszystkim z dwóch względów.

Before this, these surgical procedures were mostly performed by monks.

Wcześniej to mnisi wykonywali większość tych operacji.

The clergymen were required by the Catholic Church

Ponieważ Kościół katolicki zobowiązywał duchownych

to sport a very specific haircut, called tonsures,

do noszenia bardzo specyficznej fryzury zwanej tonsurą

and to remove all facial hair,

i golenia zarostu,

so the monasteries generally had at least one barber.

klasztory miały zazwyczaj co najmniej jednego fryzjera.

Given their proximity and ability to work with sharp blades,

Jako że byli pod ręką i umieli posługiwać się ostrymi narzędziami,

these barbers often assisted in surgeries.

fryzjerzy ci często pomagali przy operacjach.

And in 1215, the church issued an edict

W 1215 roku kościół wydał edykt

banning monks from any act that purposefully spilled blood.

zakazujący mnichom wszelkiego celowego przelewania krwi.

At the same time, universities with medical schools

W tym samym czasie w Europie

were opening across Europe.

otwierają się szkoły medyczne.

However, these doctors saw themselves as academic scholars

Lekarze ci postrzegali siebiej jednak jako uczonych,

who would never dirty their hands by touching blood or wielding knives.

którzy nie chcieli brudzić rąk, dotykając krwi, lub używać noży.

Medicine and surgery became two separate, yet complementary, disciplines—

Medycyna i chirurgia stały się dwiema odrębnymi,

ale dopełniającymi się dyscyplinami,

like geometry and carpentry.

tak jak geometria i stolarstwo.

So operations were left in the hands and shears of barber-surgeons.

Tak więc operacje pozostały w rękach - i nożycach - fryzjerów-chirurgów.

Rather than studying anatomy in textbooks,

Zamiast uczyć się anatomii z podręczników

barber-surgeons trained through extended apprenticeships.

fryzjerzy-chirurdzy szkolili się poprzez rozszerzone praktyki zawodowe.

They often combined knowledge of anatomy with astrology,

Często łączyli wiedzę z zakresu anatomii z astrologią,

taking both the patient’s symptoms and corresponding astrological events—

biorąc pod uwagę zarówno objawy, jak i odpowiadające im zdarzenia astrologiczne -

such as lunar phases— into account when deciding on treatment.

- takie jak fazy księżyca - przy podejmowaniu decyzji medycznych.

Like many people of the time,

Jak wielu ludzi w tamtych czasach

they regarded the position of the sun, moon, and stars to be highly significant.

uważali, że pozycje Słońca, Księżyca i gwiazd są bardzo ważne.

They also memorized poems to commit information to memory—

Aby przyswoić wiedzę uczyli się także na pamięć wierszych,

such as one identifying where on the body bloodletting should be performed.

wskazujących, na przykład, skąd na ciele należy upuścić krwi.

For headaches, the temples;

Przy bólu głowy - ze skroni;

for liver problems, the little finger on the right hand;

W przypadku problemów z wątrobą - z małego palca prawej ręki;

and for hemorrhoids, the back of the legs.

a w przypadku hemoroidów - z tyłu nóg.

Barber-surgeons certainly kept busy.

Fryzjerzy-chirurdzy z pewnością mieli sporo pracy.

From around 1300 CE,

Od około 1300 roku n.e.

unpredictable weather across the North Atlantic

nieprzewidywalna pogoda nad północnym Atlantykiem

caused by what is now called the Little Ice Age,

spowodowana tym, co obecnie nazywamy małą epoką lodowcową,

led to regular famines.

powodowała częste klęski głodu.

People often had to choose between starvation

Ludzie często musieli wybierać między głodowaniem

or eating rye flour that was contaminated with the fungus ergot.

a jedzeniem trującej mąki żytniej zaatakowanej przez sporysz.

This led to widespread illnesses,

W rezultacie rozpowszechniały się choroby,

which in extreme cases caused gangrene, or the rotting of body tissue.

które w skrajnych przypadkach powodowały gangrenę, czyli gnicie tkanek.

When gangrene set in,

Gdy wdała się gangrena,

the only hope of saving a patient was through amputation.

pacjenta mogła uratować jedynie amputacja.

Barbers would saw off infected limbs,

Fryzjerzy odcinali zakażone kończyny

covering the stumps with cow or pig bladders while they healed.

i opatrywali kikuty krowimi lub świńskimi pęcherzami na czas gojenia.

And their work wasn’t limited to just shops and monasteries.

Ich praca nie ograniczała się tylko do zakładów i klasztorów.

Armies needed both hairdressing and wound care,

Armie potrzebowały zarówno fryzjerów, jak i medyków dla rannych,

and barber-surgeons accompanied them on campaigns near and far.

więc fryzjerzy-chirurdzy towarzyszyli im w bliskich i dalekich wyprawach.

Through the centuries, barber-surgeons contributed important knowledge

Fryzjerzy-chirurdzy poszerzyli znacząco

to the medical establishment.

wiedzę medyczną.

One of the most famous, Ambroise Paré,

Jednen z najbardziej znanych, Ambroise Paré,

blurred the lines between doctor and barber-surgeon

zacierał granice między lekarzami a fryzjerami-chirurgami -

by publishing medical textbooks

publikował on podręczniki medyczne

and teaching at France’s first surgical college.

i nauczał na pierwszej francuskiej uczelni chirurgicznej.

In the 16th century, he gained renown as a military surgeon,

W XVI wieku wsławił się jako chirurg wojskowy,

in part for advocating against the painful and medically useless practice

częściowo dlatego, że walczył przeciwko bolesnej i medycznie bezużytecznej

of pouring boiling oil into gunshot wounds.

praktyce zalewania ran postrzałowych wrzącym olejem.

Instead, he applied an antiseptic salve of egg yolks, rosewater, and turpentine,

Zamiast tego stosował antyseptyczną maść z żółtek jaj, wody różanej i terpentyny,

which soon became standard treatment on battlefields across Europe.

co wkrótce stało się standardową praktyką na polach bitew w całej Europie.

By the 18th century, medical knowledge started advancing rapidly.

W XVIII wieku wiedza medyczna zaczęła się szybko rozwijać.

New surgical techniques emerged for closing wounds,

W chirurgii pojawiły się nowe techniki zamykania ran,

controlling blood loss, and performing complex procedures,

kontrolowania utraty krwi i wykonywania złożonych zabiegów

like removing cancerous tissue.

takich jak usuwanie tkanki nowotworowej.

Surgery became more specialized—

Chirurgia stała się wysoce wyspecjalizowana i -

and under pressure from the medical establishment—

w odpowiedzi na presję służby medycznej -

barbers and surgeons soon split into clear-cut occupations.

fryzjerstwo i chirurgia stały się dwoma osobnymi zawodami.

Surgeons and dentists entered the ranks

Chirurdzy i dentyści weszli w szeregi

of university-trained medical practitioners,

lekarzy z wykształceniem wyższym,

while barbers remained craftsmen who learned their trade

fryzjerzy natomiast pozostali rzemieślnikami, którzy fachu uczyli się

through apprenticeships.

na praktykach zawodowych.

However, the legacy of the barber-surgeon can still be seen today,

Wciąż można jeszcze jednak znaleźć ślady po fryzjerach-chirurgach

perhaps most prominently in the red and white stripes on the barber pole—

przede wszystkim w czerwono-białych paskach na słupku barberskim,

which, according to legend,

które, według legendy,

represent blood and the bandages used by their pre-modern counterparts.

reprezentują krew i bandaże używane przez dawnych fryzjerów.