Just add water: The garden insect that can turn into a plague - Jeffrey A. Lockwood

559,496 views ・ 2021-11-04

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Marcin Byrski Korekta: Ola Królikowska
00:06
The ravenous swarm stretches as far as the eye can see.
0
6704
3834
Żarłoczny rój rozciąga się, gdzie tylko sięga wzrok.
00:10
It has no commanding general or strategic plan;
1
10663
3291
Nie ma przywódcy ani żadnego planu.
00:13
its only goals are to eat, breed, and move on—
2
13954
3875
Skupia się tylko na tym, żeby jeść, rozmnożyć się i ruszyć dalej.
00:17
a relentless advance that transforms pastures and farms into barren wastelands.
3
17829
6209
Niszczycielski pochód, który zamienia łąki i gospodarstwa w jałowe pustkowia.
00:25
These are desert locusts— infamous among their locust cousins
4
25163
4375
To właśnie szarańcza pustynna, gatunek szarańczy owiany złą sławą
00:29
for their massive swarms and capacity for destruction.
5
29538
3374
z uwagi na wielkie plagi i ich niszczycielski potencjał.
00:33
But these insects aren't always so insatiable.
6
33412
2709
Jednak te owady nie zawsze są aż tak zachłanne.
00:36
In fact, most of the time desert locusts are no more dangerous
7
36329
3625
W rzeczywistości szarańcza pustynna
przeważnie nie jest groźniejsza od koników polnych spotykanych w ogrodzie.
00:39
than garden-variety grasshoppers.
8
39954
2208
00:42
So what does it take to turn these harmless insects
9
42287
3042
Co więc sprawia, że tak nieszkodliwe owady
00:45
into a crop-consuming plague?
10
45329
2583
zamieniają się w plagę pożerającą plony?
00:48
Desert locust eggs are laid in the damp depths of desert soil,
11
48454
4750
Szarańcza pustynna składa jaja w wilgotnej głębi pustynnej gleby,
00:53
in arid regions stretching from North Africa to South Asia.
12
53371
4041
na suchych obszarach sięgających od Afryki Północnej do Południowej Azji.
00:57
During the dry weather typical in these ecosystems,
13
57662
3209
Podczas susz, które są typowe w tamtejszym ekosystemie,
01:00
desert locusts live a solitary lifestyle.
14
60871
3041
szarańcza pustynna wiedzie samotniczy tryb życia.
01:04
Adolescent hoppers will spend a few lonely weeks foraging for plants,
15
64079
4375
Dorastające nimfy spędzą kilka samotnych tygodni, żerując na roślinach.
01:08
before growing wings, reproducing, and dying.
16
68454
4459
Następnie wyrosną im skrzydła, rozmnożą się i umrą.
01:14
But when a region receives an abundance of rain,
17
74079
3042
Jednak, kiedy region obfituje w opady,
01:17
the scene is set for a startling transformation.
18
77121
3083
dochodzi do radykalnych zmian.
01:20
Increased moisture supports more vegetation
19
80496
2958
Zwiększona wilgotność sprzyja rozwojowi roślinności,
01:23
for newly hatched hoppers to eat,
20
83454
2292
która stanowi żywność dla nowo wyklutych nimf.
01:25
leading large groups to feed in close proximity.
21
85746
3333
Sprawia to, że duże skupiska owadów żerują blisko siebie.
01:29
The frequent contact stimulates their leg hairs,
22
89329
3584
Częste ocieranie się stymuluje włosy na ich odnóżach,
01:32
triggering the release of a hormone
23
92913
2375
co powoduje uwalnianie hormonu,
01:35
that causes them to actively cluster even closer.
24
95288
3541
który sprawia, że aktywnie gromadzą się w jeszcze gęstsze skupiska.
01:39
Gluttonous crowds of locusts produce huge amounts of poop,
25
99038
4833
Żarłoczny rój szarańczy produkuje ogromne ilości odchodów,
01:43
which carries a pheromone that furthers their transformation.
26
103871
4000
które zawierają feromon sprzyjający ich transformacji.
01:48
The hopper’s diet shifts to include plants with toxic alkaloids.
27
108079
5042
Nimfy szarańczy włączają do swojej diety rośliny zawierające toksyczne alkaloidy.
01:53
Soon, the locusts take on a striking pattern that warns predators
28
113121
4667
Dzięki temu szarańcza nabiera barw, które działają jak mechanizm obronny.
01:57
of their newly poisonous nature.
29
117788
2208
Ostrzega on drapieżników przed trującymi właściwościami owada.
02:00
Smaller groups merge into bands of millions,
30
120079
3459
Mniejsze skupiska gromadzą się w roje liczące miliony osobników,
02:03
which mow down virtually all plant life in a kilometer-wide swath.
31
123538
5041
które niszczą niemal całą roślinność na obszarze szerokości jednego kilometra.
02:09
Roughly every week they shed and expand their exoskeletons,
32
129454
4584
Mniej więcej co tydzień szarańcza linieje i rośnie,
02:14
growing to roughly 50 times their hatching weight in just one month.
33
134038
4958
zaledwie w miesiąc zwiększajac masę około 50 razy od momentu wyklucia.
02:18
Finally, the metamorphosis is complete.
34
138996
2750
W końcu metamorfoza dobiega końca.
02:21
The adults beat their translucent wings and take flight
35
141871
3833
Dorosłe osobniki podrywają się do lotu, trzepocząc przezroczystymi skrzydłami,
02:25
as a full-fledged locust swarm.
36
145704
3000
i tworzą chmurę szarańczy.
02:29
In this gregarious phase, these long-winged, brightly colored creatures
37
149579
4917
W fazie gromadnej te jaskrawo ubarwione stworzenia o długich skrzydłach
02:34
appear so different from their solitary counterparts
38
154496
3208
tak bardzo różnią się od samotniczych odpowiedników,
02:37
that they were long thought to be a separate species.
39
157704
3000
że przez długi czas uważano je za oddzielny gatunek.
02:41
A typical swarm contains more locusts than there are humans on the planet,
40
161204
5250
W przeciętnym roju jest więcej osobników niż ludzi na całej Ziemi,
02:46
covering hundreds of square kilometers in a dense cloud.
41
166454
4125
a gęsta chmura szarańczy pokrywa obszar setek kilometrów kwadratowych.
02:51
At these numbers, desert locusts easily overwhelm their predators.
42
171704
4959
W takiej liczbie szarańcza pustynna z łatwością pokonuje swoich drapieżców.
02:56
A large swarm can match the daily food intake of a city of millions,
43
176746
5375
Duży rój może pochłonąć dziennie tyle żywności co milionowe miasto,
03:02
and flying with the wind,
44
182121
1583
a dzięki wiatrowi
03:03
the insect invasion can travel up to 150 kilometers a day.
45
183704
5167
inwazja szarańczy może pokonać nawet 150 kilometrów dziennie.
03:09
This living tornado can also cross large bodies of water.
46
189121
4958
Takie żywe tornado może również przekraczać duże zbiorniki wodne.
03:14
In 1988, a swarm even managed to traverse the Atlantic Ocean.
47
194079
5709
W 1988 roku szarańcza zdołała nawet pokonać Atlantyk.
03:20
The locusts likely formed rafts to rest at night,
48
200329
3500
Szarańcze prawdopodobnie utworzyły z siebie tratwy, żeby przeczekać noc,
03:23
before fueling up in the morning with a nourishing breakfast of their dead kin.
49
203829
5209
a rano wykorzystały martwych pobratymców jako pożywne śniadanie.
03:29
While flying over land, they seek out moist soil to lay eggs.
50
209996
4500
Kiedy szarańcze lecą nad lądem, szukają wilgotnej ziemi do składania jaj.
03:34
Swarming mothers transfer their gregarious condition to their offspring,
51
214663
4250
Samice z roju przekazują skłonność do gromadzenia się potomstwu,
03:38
making it likely that the next generation will form another swarm.
52
218913
4041
co sprawia, że następne pokolenie prawdopodobnie utworzy kolejny rój.
03:43
This means that while an individual desert locust lives only three months,
53
223288
4875
Oznacza to, że o ile pojedynczy osobnik żyje tylko trzy miesiące,
03:48
a plague can last up to a decade.
54
228163
2916
o tyle plaga szarańczy pustynnej może trwać nawet dekadę.
03:51
The potential for a years-long plague isn’t unique to desert locusts,
55
231496
4583
Ryzyko wieloletniej plagi nie dotyczy wyłącznie szarańczy pustynnej,
03:56
but the region they inhabit makes the prospect particularly deadly.
56
236079
4250
jednak z uwagi na region jej występowania taka wizja jest szczególnie niebezpieczna.
04:00
Their habitat spans some of the world’s poorest countries,
57
240538
4208
Siedlisko tych owadów obejmuje kilka z najbiedniejszych krajów świata,
04:04
largely populated by people who grow their own food.
58
244746
3708
w dużej mierze zamieszkałych przez ludzi, którzy produkują żywność na własny użytek.
04:08
By consuming crops and pastures,
59
248746
2458
Wyniszczając plony i pastwiska,
04:11
these insects directly endanger 10% of humanity.
60
251204
4834
szarańcza bezpośrednio zagraża 10% ludzkości.
04:16
Fortunately, a desert locust plague doesn't last forever.
61
256663
3750
Na szczęście plaga szarańczy pustynnej nie trwa w nieskończoność.
04:20
When a wet period ends,
62
260413
1625
Kiedy kończy się wilgotna pora,
04:22
vegetation becomes scarce and egg laying conditions decline.
63
262038
4125
roślinność staje się rzadsza i pogarszają się warunki do składania jaj.
04:26
As existing swarms die off, new hatchlings spread out in search of food,
64
266204
4875
Gdy istniejące roje wymierają, młode owady rozpraszają się w poszukiwaniu jedzenia,
04:31
creating enough distance to prevent solitary locusts from transforming.
65
271246
4417
oddalając się od siebie na tyle daleko,
że przemiana samotnych szarańczy nie dochodzi do skutku.
04:35
Human intervention can also help.
66
275954
2375
Pomóc może też interwencja człowieka.
04:38
Researchers use satellite imagery to identify regions at risk
67
278538
3625
Badacze używają obrazów satelitarnych, żeby zidentyfikować regiony,
04:42
of becoming locust hotspots and alert local governments.
68
282163
4000
które mogą stać się skupiskami szarańczy, i w porę ostrzec miejscowe władze.
04:46
While most countries fight back with chemical insecticides,
69
286288
3583
Podczas gdy większość krajów do walki używa środków owadobójczych,
04:49
some regions have found success using fungal diseases that are lethal to locusts
70
289871
5542
niektóre regiony odniosły sukces, wykorzystując choroby grzybicze,
które są śmiertelne dla szarańczy, ale bezpieczne dla ludzi i otoczenia.
04:55
but safe for people and the environment.
71
295413
2500
04:58
Unfortunately, other modern practices are exacerbating the threat.
72
298163
4250
Niestety inne współczesne praktyki tylko zwiększają zagrożenie.
05:02
Fields densely packed with a single crop are like a table set for locusts.
73
302663
5583
Pola gęsto zasiane jednym rodzajem uprawy są jak stół wystawiony dla szarańczy.
05:08
And erratic weather caused by climate change makes swarms harder to predict.
74
308246
5167
Kaprysy pogody wywołane zmianami klimatu utrudniają przewidywanie inwazji.
05:13
If we plan to discourage lonely locusts from becoming catastrophic crowds,
75
313621
4500
Jeśli nie chcemy, żeby szarańcze połączyły się w latającą katastrofę,
05:18
humans need to cut carbon emissions, rethink our agriculture,
76
318121
3833
musimy ograniczyć emisję węgla, przemyśleć podejście do rolnictwa
05:21
and generally reconsider our own ravenous appetites.
77
321954
3667
i w ogóle zastanowić się nad naszym własnym niepohamowanym apetytem.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7