The science of macaroni salad: What's in a molecule? - Josh Kurz

Nauka w misce z makaronem: Czymże jest cząsteczka? - Josh Kurz

Tłumaczenie: Maria Barć Korekta: Kacper Borowiecki

We already know that the world is made of things,

Już wiemy, że świat składa się z rzeczy,

things like cats

takich jak koty

and macaroni salad,

i sałatka z makaronem,

and macaroni salad is made of things

która z kolei składa się z rzeczy

like mayo

takich jak majonez,

and mustard

musztarda,

and celery,

which are all made of molecules.

czy seler,

które składają się z cząsteczek.

As we'll see, these molecules

Teraz widzimy, że te cząsteczki

are made of the same stuff,

powstały z tych samych składników,

just mixed together in different ways.

tylko różnie wymieszanych.

Let's go back to our macaroni salad.

Wróćmy do sałatki.

We've already unmixed things physically

Fizycznie rozdzieliliśmy ją

as much as we can.

na ile się dało.

Now, we'll go further and unmix things chemically

Teraz rozdzielimy składniki chemicznie,

by breaking some bonds.

rozbijając wiązania.

Many larger, complex molecules

Wiele dużych, skomplikowanych cząsteczek

are just a bunch of smaller molecules bonded together

składa się z mniejszych,

powiązanych razem jak klocki.

like building blocks.

Here, again, macaroni salad provides a nice example.

Sałatka z makaronem znów dostarcza świetnego przykładu.

If you look at the pasta,

Spójrz na makaron,

you'll notice it's made of a lot of this stuff,

a zobaczysz, że jest w nim pełno

starch,

skrobi,

which is this molecule,

zwanej też amylozą,

otherwise known as amylose.

a to jej cząsteczka.

Turns out, if you break some bonds,

Rozerwij parę wiązań,

amylose is made up of smaller molecules

a amyloza rozpadnie się

of glucose, a simple sugar.

na małe cząsteczki glukozy, cukru prostego.

If you take a bunch of these same glucose molecules

Weź garść tych cząsteczek glukozy,

and rearrange them in a different way,

poukładaj je inaczej,

you get cellulose,

a wyjdzie celuloza,

which is what plants are made of.

z której są zrobione rośliny.

So, while this piece of pasta made of amylose

Chociaż makaron z amylozy

and this wooden spoon made of cellulose

i drewniana łyżka z celulozy

look vastly different,

wcale nie wyglądają podobnie,

they're both essentially made of the same molecules,

są zrobione z tych samych cząsteczek,

just stuck together differently.

tylko inaczej poukładanych.

This type of breaking apart and recombining

Takie rozkładanie i składanie zachodzi,

is what goes on when you digest food.

kiedy trawisz jedzenie.

The complex proteins found in the foods we eat,

Złożone białka, które zjadamy

na przykład w marchewce czy jajku

like carrots and eggs,

can't be used by our bodies

because we are not carrots or chickens.

nadają się do wykorzystania przez marchew i kury, ale nie nas.

What we can use are the smaller molecules

Możemy wykorzystać mniejsze cząsteczki,

that make up these proteins,

z których składają się białka,

the amino acids.

aminokwasy.

During digestion, our bodies break these proteins up

Kiedy organizm trawi,

rozkłada białka na aminokwasy,

into their amino acids

so they can be rearranged and put back together

które potem może poskładać

to make human proteins.

w ludzkie białka.

But let's keep breaking bonds.

Ale wróćmy do rozbijania wiązań.

All molecules are made up of atoms bonded together.

Cząsteczki składają się z powiązanych atomów.

If some molecules are building blocks,

Jeśli cząsteczki są jak klocki,

atoms are the building blocks

atomy to klocki

of the building blocks.

składające się na te klocki.

And you'll notice that with the molecules

Zauważ, że w cząsteczkach

from macaroni salad,

sałatki z makaronem

the same six types of atoms keep showing up:

powtarza się sześć rodzajów atomów:

carbon,

węgiel,

hydrogen,

wodór, tlen,

oxygen,

nitrogen,

azot, fosfor

phosphorus,

and sulfur,

i siarka,

or CHONPS.

czyli CHONPS.

There's a few others,

Są też inne,

but the big six is what macaroni salad is made of.

ale ta szóstka to główne składniki sałatki.

If we went a step further,

Moglibyśmy pójść o krok dalej,

we could use these same atoms,

wykorzystać te atomy,

recombine them,

poprzekładać

and make other stuff

i zrobić coś nowego,

like gasoline

choćby benzynę

or sulfuric acid,

czy kwas siarkowy,

methane,

metan,

and nylon.

albo nylon.

It's all made from the same elements

Składają się z tych samych pierwiastków,

that make up macaroni salad.

co sałatka z makaronem.

So, to recap,

Podsumujmy:

everything is made of atoms.

wszystko składa się z atomów.

They are the stuff that things are made of.

Z atomów są zrobione różne rzeczy.

Atoms are grouped together in different ways

Atomy, rozmaicie poukładane,

to form molecules.

tworzą cząsteczki.

These molecules are constantly being combined,

Cząsteczki stale się łączą

broken apart,

i rozdzielają

and recombined.

w coraz to nowe układy.

They get thrown into mixtures,

Trafiają do mieszanin,

separated,

rozdzielają się,

remixed

znowu mieszają

over and over and over again.

i tak w kółko.

The stuff that things are made of

Tworzywo rzeczy

is always in flux;

jest stale w ruchu,

it's always changing.

ciągle się zmienia.

Macaroni salad is only macaroni salad for a short time.

Sałatka pozostanie sałatką tylko na krótko.

You eat it,

Zjesz ją,

some of it becomes part of you,

część stanie się częścią ciebie,

the rest eventually goes into the ocean

część prędzej czy później trafi do morza,

and gets eaten by other animals that die,

zjedzą ją zwierzęta,

and after millions of years, they turn into oil,

które za miliony lat staną się ropą,

which is where gasoline comes from.

z której robimy benzynę.

And that's why gasoline and macaroni salad

Tak więc benzyna i sałatka z makaronem

are not that different -

nie różnią się tak bardzo -

they're both made of the same stuff,

składają się z tego samego,

just one tastes better.

tylko jedno smakuje lepiej.