What actually causes high cholesterol? - Hei Man Chan

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

In 1968, the American Heart Association made an announcement

၁၉၆၈ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန် နှလုံးအဖွဲ့အစည်းက  လူတွေရဲ့ အစားအစာတွေကို

that would influence people’s diets for decades:

ဆယ်စုနှစ်တွေချီတာ လွှမ်းမိုးမယ့် ကြေညာချက်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်၊

they recommended that people avoid eating more than three eggs a week.

သူတို့က တစ်ပတ်ကို ကြက်ဥ ၃ လုံးထက် ပိုမစားဖို့ အကြံပြုခဲ့တာပါ။

Their reasoning was that the cholesterol packed into egg yolks

သူတို့ရဲ့ အကြောင်းပြချက်က ကြက်ဥအနှစ်ထဲမှာ ညပ်သိပ်နေတဲ့ ကိုလက်စထရောဟာ

could increase cardiovascular disease risk.

နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါ အန္တရာယ်ကို တိုးစေနိုင်တယ်ဆိုတာပါ။

But it turns out that the reality is more complicated.

ဒါပေမဲ့၊ အဖြစ်မှန်က ပိုရှုပ်ထွေးပါတယ်။

Let's delve into digestion to understand why.

ဘာကြောင့်လဲဆိုတာကို နားလည်ဖို့ အစာခြေတာကို အသေးစိပ်လေ့လာကြည့်ရအောင်။

As your body processes a meal, it emulsifies fats into lipid droplets

ခန္ဓာကိုယ်က အစာကို စီမံလုပ်ဆောင်တဲ့အခါ၊ အဆီတွေကို အူသိမ်ထဲမှာ စုပ်ယူနိုင်တဲ့

that can then get absorbed in your small intestine.

အဆီပါတဲ့ အစက်လေးတွေအဖြစ် ပျစ်ချွဲလာစေတယ်။

These lipid droplets make their way to various tissues,

ဒီအဆီပါတဲ့ အစက်လေးတွေက၊ အသည်းအပါအဝင်၊

including your liver.

တစ်ရှူးမျိုးစုံဆီ ရောက်သွားတယ်။

There, specialized cells unpack and reassemble them

အဲဒီမှာ၊ အထူး ဆဲလ်တွေက လှည့်ပတ်နေတဲ့သွေးကနေ စီးဆင်းဖို့

into lipid-protein packages, called lipoproteins,

အကောင်းဆုံးလုပ်ထားတဲ့ Lipoproteins လို့ခေါ်တဲ့

that are optimized to flow through your bloodstream.

အဆီပါတဲ့ ပရိုတင်း အထုပ်တွေအဖြစ် ဒါတွေကို ဖြေပြီး ပြန်လည်စုစည်းတယ်။

Lipoproteins are composed of different ratios of protein and fat,

Lipoproteins  က ပရိုတင်းနဲ့ အဆီရဲ့ မတူတဲ့ အချိုးအစားတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာကြောင့်၊

so their density varies.

ဒါတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆက ကွဲပြားတယ်။

VLDL, or very low-density lipoprotein,

VLDL ဒါမှမဟုတ် အလွန်သိပ်သည်းဆ နည်းတဲ့ lipoprotein က၊

is mostly packed with fatty molecules, including triglycerides and cholesterol.

triglycerides နဲ့ ကိုလက်စထရောအပါအဝင်၊ အဓိကက​ အဆီမော်လီကျူးတွေနဲ့ ပြည့်ကျပ်နေတယ်။

VLDL delivers lipids to your muscle and fat cells

VLDL က  ကြွက်သားနဲ့ အဆီဆဲလ်တွေဆီ သိုလှောင်ပြီး စွမ်းအင်အတွက်

to be stored and used for energy.

အသုံးပြုဖို့ အဆီဒြပ်ပေါင်းတွေ ပို့ပေးတယ်။

Afterwards, it’s converted into LDL, or low-density lipoprotein.

နောက်တော့ ဒါက LDL သို့မဟုတ် သိပ်သည်းဆ နည်းတဲ့ lipoprotein အဖြစ် ပြောင်းသွားတယ်။

LDL is informally known as “bad cholesterol”

LDL က နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါတွေနဲ့

because it’s associated with cardiovascular diseases.

ဆက်နွှယ်နေတာကြောင့် “မကောင်းတဲ့ ကိုလက်စထရော” လို့ခေါ်တယ်။

This is because LDL is more prone to accumulating on blood vessel walls,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ LDL က ရောင်ရမ်းမှုကို ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ သွေးကြော နံရံတွေပေါ်မှာ

which can cause inflammation.

စုပုံနေလေ့ရှိတာကြောင့်ပါ။

The inflammation attracts specialized white blood cells, called macrophages,

ရောင်ရမ်းမှုက LDL စုပုံလာမှုကို ဖယ်ရှားဖို့ macrophages လို့ ခေါ်တဲ့

to remove the LDL buildup.

အထူး သွေးဖြူဥတွေကို ဆွဲဆောင်တယ်။

But absorbing too many lipids can compromise macrophages,

 ဒါပေမဲ့၊ အဆီအများအပြားကို စုပ်ယူတာက macrophage တွေကို ထိခိုက်စေပြီး

causing more inflammation and triggering more macrophage recruitment.

ရောင်ရမ်းမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေကာ macrophage ပိုစုဆောင်းမှုကို ဖြစ်စေတယ်။

As the cells clump together, they form a fibrous, scab-like cap,

ဆဲလ်တွေ စုပြုံလာတဲ့အခါ၊ ဒါတွေက အမျှင်တွေ၊ အနာဖေးလို အဖုံးတစ်ခုဖွဲ့စည်းကာ

effectively narrowing the artery.

သွေးကြောတွေကို တကယ်ပဲ ကျဉ်းမြောင်းစေတယ်။

This can interfere with blood flow and weaken vessel walls,

ဒါက သွေးစီးဆင်းမှုကို နှောင့်ယှက်နိုင်ကာ သွေးကြောနံရံတွေကို အားနည်းစေကာ

making clots and ruptures more likely.

သွေးခဲတာတွေ၊ ပေါက်ပြဲတာတွေ ပိုဖြစ်စေတယ်။

High-density lipoprotein. or HDL, on the other hand,

တစ်ဖက်မှာတော့၊ သိပ်သည်းဆ များတဲ့ lipoprotein။ ဒါမှမဟုတ် HDL က

packs more protein.

ပရိုတင်းကို ပိုပြည့်ကျပ်စေတယ်။

It picks up excess LDL in the blood and brings it back to the liver,

ဒါက သွေးထဲမှာ ပိုလျှံနေတဲ့ LDL ကို ယူ၊ အသည်းဆီ ပြန်ပို့ဆောင်ကာ

where it can be excreted.

အဲဒီမှာ စွန့်ထုတ်နိုင်တယ်။

Because HDL is anti-inflammatory and keeps LDL in check,

HDL က ရောင်ရမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ပြီး LDL ကို ထိန်းထားတာကြောင့်

it’s commonly called “good cholesterol.”

ဒါကို “ကောင်းသော ကိုလက်စထရော”  လို့ ခေါ်ကြတယ်။

Doctors order lipid panels to understand

မတူတဲ့ lipoproteins အမျိုးအစားတွေရဲ့ စုစည်းမှူတွေနဲ့

the concentrations of different kinds of lipoproteins

သွေးထဲက ဒါတွေရဲ့ အခြေခံအုပ်ချပ်တွေကို နားလည်ဖို့

and their building blocks in your blood.

ဆရာဝန်တွေက အဆီဒြပ်ပေါင်း အကန့်တွေကို စီစဉ်တယ်။

All lipoproteins are essential to your body’s functioning—

lipoprotein အားလုံးက ခန္ဓာကိုယ် လုပ်ဆောင်မှုအတွက် မရှိမဖြစ်ဆိုပေမဲ့၊

but it can become a problem if the different kinds get out of balance.

မတူတဲ့ အမျိုးအစားတွေ ဟန်ချက်ပျက်သွားရင်၊ ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်တယ်။

Some people are simply predisposed to having higher cholesterol.

လူတချို့က ကိုလက်စထရော ပိုမြင့်တဲ့ အလားအလာကို ရှိကိုရှိနေတာပါ။

For example, certain gene variants cause LDL receptors to behave abnormally,

ဥပမာ၊ တချိ့  ဗီဇမျိုးကွဲတွေက LDL အာရုံခံ အင်္ဂါတွေကို ပုံမှန်မဟုတ်ဘဲ ပြုမူလာစေပြီး

leaving more LDL circulating.

နောက်ထပ် LDL  လည်ပတ်စေတာပါ။

Otherwise, different lifestyle factors can influence blood lipid levels.

ဒါမှမဟုတ်ရင်၊ မတူတဲ့ နေထိုင်မှုပုံစံတွေက သွေးတွင်းအဆီအဆင့်ကို လွှမ်းမိုးနိုင်တယ်။ 

And food is one of them.

အစားအစာကလည်း ဒါတွေထဲက တစ်ခုပါ။

So, what’s the deal with eggs?

ဒါဆို ကြက်ဥတွေနဲ့ ဘာဆိုင်လို့လဲ။

Their yolks are indeed high in cholesterol,

ကြက်ဥ အနှစ်တွေမှာ ကိုလက်စထရော တကယ် မြင့်တယ်၊

which prompted the American Heart Association’s three egg weekly limit

ဒါ ၁၉၆၈ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန် နှလုံး အဖွဲ့အစည်းရဲ့ တစ်ပတ်  ကြက်ဥ ၃ လုံး

in 1968.

ကန့်သတ်ချက်ကို ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

But while some of the cholesterol in your blood comes directly

ဒါပေမဲ့၊ သွေးထဲက ကိုလက်စထရော တချို့က အစာမှာ ပါတဲ့

from cholesterol found in food,

ကိုလက်စထရောကနေ တိုက်ရိုက်လာပေမဲ့၊

your body actually makes a vast majority of it from the different fats you consume.

ခန္ဓာကိုယ်က သင် စားသုံးတဲ့ မတူညီတဲ့ အဆီကနေ ဒါရဲ့ အများစုကို ဖန်တီးတာပါ။

Saturated and trans fats, found in animal, palm, and coconut products

တိရိစ္ဆာန်၊ ထန်းနဲ့ အုန်း ထုတ်ကုန်တွေမှာ ပါဝင်တဲ့ ပြည့်ဝဆီနဲ့  အသွင်ပြောင်းအဆီတွေက

can drive your liver to create more VLDL and LDL packages.

အသည်းကို VLDL နဲ့ LDL အစုအပုံတွေ ပိုဖန်တီးဖို့ တွန်းအားပေးနိုင်တယ်။

Unsaturated fats, meanwhile, are abundant in foods like fish, nuts, and seeds,

တစ်ချိန်တည်းမှာ မပြည့်ဝဆီတွေက ငါး၊ အခွံမာ သီးနဲ့ အစေ့တွေလို အစာတွေမှာ ပေါများပြီး

and have anti-inflammatory properties that help counteract LDL buildup.

ရောင်ရမ်းမှုကို ကူညီတိုက်ဖျက်ဖို့ ဂုဏ်သတ္တိတွေ ရှိတယ်။  

A food’s fat composition has a greater effect

အစာတစ်ခုရဲ့ အဆီ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်မှုက အစာရဲ့ ကိုလက်စထရော ပမာဏထက်

on blood lipid concentrations than its cholesterol levels.

သွေးတွင်း အဆီဒြပ်ပေါင်း စုစည်းမှုအပေါ် အများကြီးပိုသက်ရောက်တယ်။

So the high cholesterol found in egg yolks isn’t actually of too much concern.

ဒါကြောင့် ကြက်ဥအနှစ်မှာ ပါတဲ့ ကိုလက်စထရော မြင့်မားတာက သိပ်စိုးရိမ်စရာမရှိဘူး။

Egg yolks contain some saturated fat, but not too much—

ကြက်ဥအနှစ်မှာ ပြည့်ဝဆီတချို့ ပါဝင်ပေမဲ့၊ သိပ်များလွန်းဘဲ၊ 

and they also contain unsaturated fats.

ဒါတွေမှာ မပြည့်ဝဆီတွေလည်း ပါဝင်တယ်။

Generally, an egg a day is considered nutritious.

ယေဘုယျအနေနဲ့၊ တစ်နေ့ ကြက်ဥတစ်လုံးဟာ အာဟာရပြည့်တယ်လို့ ယူဆရတယ်။

But it's not just what fats you eat, but what you eat them with.

ဒါပေမဲ့၊ စားတဲ့ အဆီတွေတင်မက၊ ဒါတွေနဲ့တွဲပြီး စားလိုက်တာရောပါ။

Fibrous fruits, vegetables, and whole grains help lower LDL levels

အမျှင်ဓာတ်ပါတဲ့ သစ်သီးတွေ၊ ဟင်းရွက်တွေနဲ့ သဘာဝ အစေ့အဆန်တွေက အစာခြေလမ်းကြောင်းအတွင်း

by affecting how fats are absorbed in the digestive tract.

အဆီတွေ စုပ်ယူပုံကို သက်ရောက်စေရင် း LDL အဆင့်ကို ထိန်းထားဖို့ကူညီတယ်။

Overall, getting plenty of unsaturated fats and fiber

ယေဘုယျအနေနဲ့၊ မပြည့်ဝဆီနဲ့ အမျှင်ဓာတ် များများရရှိတာက

seems to help keep LDL in check.

LDL ကို ထိန်းထားဖို့ အထောက်အကူဖြစ်ပုံရတယ်။

And other activities can also impact lipid levels.

အခြားလုပ်ဆောင်မှုတွေကလည်း အဆီဒြပ်ပေါင်း အဆင့်တွေကို သက်ရောက်နိုင်တယ်။

It's not yet totally clear why,

ဘာကြောင့်လဲဆိုတာ မရှင်းလင်းသေးပေမဲ့၊

but resistance training and aerobic exercise

ကိုယ်ခံအား လေ့ကျင့်ခန်းနဲ့ အေရိုးဗစ် လေ့ကျင့်ခန်းတွေက

can lower LDL and increase HDL.

LDL ကို လျော့စေပြီး HDL ကို တိုးစေနိုင်တယ်။

This might be because they use more blood lipids for energy

ဒါတွေက စွမ်းအင်အတွက် သွေးတွင်း အဆီတွေကို ပိုအသုံးပြုပြီး HDL ထုတ်လုပ်တဲ့

and boost the activity of HDL-producing enzymes.

အင်ဇိုင်းတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကို မြှင့်တင်ပေးတာကြောင့် ဖြစ်လောက်တယ်။

Meanwhile, smoking increases LDL buildup,

တစ်ချိန်တည်းမှာ၊ ဆေးလိပ်သောက်တာက LDL  စုပုံလာမှုကို တိုးစေတယ်၊

perhaps by unleashing unstable free radical molecules

ဖြစ်လောက်တာကအဆီဒြပ်ပေါင်းနဲ့ သွေးကြောနံရံတွေကို ပျက်စီးစေတဲ့

that damage lipids and vessel walls.

မတည်မငြိမ်တဲ့ free radical မော်လီကျူးတွေ ထုတ်လွှတ်တာကြောင့်ပါ။

But when lifestyle changes don’t help to manage cholesterol levels,

ဒါပေမဲ့ လူနေမှုပုံစံပြောင်းတာက ကိုလက်စထရော ပမာဏတွေကို စီမံရာမှာ အထောက်အကူမဖြစ်တဲ့အခါ

as can be the case when genetics are at play,

မျိုးရိုးဗီဇ ပါဝင်လာတဲ့အခါမှာ ဖြစ်နိုင်တာကြာင့်

we luckily have some pretty effective therapies.

ကံကောင်းစွာပဲ၊ အတော်လေး ထိရောက်မှုရှိတဲ့ ကုထုံးအချို့ရှိတယ်။

Statins are drugs that block a liver enzyme required to produce LDL.

Statin တွေက LDL ထုတ်လုပ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ အသည်းအင်ဇိုင်းကို ပိတ်ဆို့တဲ့ ဆေးဝါးတွေပါ။

Other cholesterol medications increase the production of enzymes

အခြားကိုလက်စထရော ဆေးဝါးတွေက triglycerides တွေကို ဖြိုခွဲပြီး

that break down triglycerides and promote LDL receptor activity,

LDL အာရုံခံ လုပ်ဆောင်မှုကို မြှင့်တင်တဲ့ အင်ဇိုင်းတွေ ထုတ်လုပ်မှုကို တိုးစေတယ်၊

helping clear it from the bloodstream.

ဒါကို လှည့်ပတ်နေတဲ့သွေးကနေ ကူညီရှင်းလင်းတာပါ။

When it comes to cholesterol health,

ကိုလက်စထရော ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်လာတဲ့အခါ၊  

it’s important to keep the whole picture in mind— on and off the plate—

စားသင့်၊ မစားသင့်ဆိုတဲ့ပုံရိပ်တစ်ခုလုံးကို စိတ်မှာ မှတ်ထားဖို့ အရေးကြီးတယ်၊

so things don't get all, you know, scrambled.

ဒါဆို အရာအားလုံးက လုံးထွေးမသွားဘူးလေ။