What actually causes high cholesterol? - Hei Man Chan

Çeviri: Ozay Ozaydin Gözden geçirme: Eren Gokce

In 1968, the American Heart Association made an announcement

1968 yılında Amerikan Kalp Derneği, insanların diyetlerini

that would influence people’s diets for decades:

onlarca yıl boyunca etkileyecek bir duyuru yaptı:

they recommended that people avoid eating more than three eggs a week.

İnsanların haftada üçten fazla yumurta yemekten kaçınmalarını tavsiye ettiler.

Their reasoning was that the cholesterol packed into egg yolks

Gerekçeleri ise yumurta sarısında bulunan kolesterolün

could increase cardiovascular disease risk.

kardiyovasküler hastalık riskini artırabileceğiydi.

But it turns out that the reality is more complicated.

Ancak gerçeğin daha karmaşık olduğu ortaya çıktı.

Let's delve into digestion to understand why.

Nedenini anlamak için sindirime bakalım.

As your body processes a meal, it emulsifies fats into lipid droplets

Vücudunuz bir yemeği işlerken, yağları emülsifiye ederek

ince bağırsağınızda emilebilecek lipit damlacıklarına dönüştürür.

that can then get absorbed in your small intestine.

These lipid droplets make their way to various tissues,

Bu lipit damlacıkları karaciğeriniz de dahil olmak üzere

çeşitli dokulara doğru yol alır.

including your liver.

There, specialized cells unpack and reassemble them

Burada özelleşmiş hücreler bunları açarak lipoprotein adı verilen

into lipid-protein packages, called lipoproteins,

ve kan dolaşımınız boyunca akacak şekilde optimize edilmiş

that are optimized to flow through your bloodstream.

lipit-protein paketleri hâlinde yeniden birleştirir.

Lipoproteins are composed of different ratios of protein and fat,

Lipoproteinler farklı oranlarda protein ve yağdan oluşur,

so their density varies.

bu nedenle yoğunlukları değişir.

VLDL, or very low-density lipoprotein,

VLDL veya çok düşük yoğunluklu lipoprotein,

is mostly packed with fatty molecules, including triglycerides and cholesterol.

çoğunlukla trigliseritler ve kolesterol dahil olmak üzere

yağ molekülleri ile doludur.

VLDL delivers lipids to your muscle and fat cells

VLDL, depolanmak ve enerji için kullanılmak üzere

to be stored and used for energy.

kas ve yağ hücrelerinize lipit iletir.

Afterwards, it’s converted into LDL, or low-density lipoprotein.

Daha sonra LDL’ye veya düşük yoğunluklu lipoproteine dönüştürülür.

LDL is informally known as “bad cholesterol”

LDL, kardiyovasküler hastalıklarla ilişkili olduğu için

because it’s associated with cardiovascular diseases.

gayri resmî olarak “kötü kolesterol” olarak bilinir.

This is because LDL is more prone to accumulating on blood vessel walls,

Bunun nedeni, LDL’nin kan damarı duvarlarında

birikmeye daha yatkın olması

ve bunun da iltihaplanmaya neden olabilmesidir.

which can cause inflammation.

The inflammation attracts specialized white blood cells, called macrophages,

Enflamasyon, LDL birikimini ortadan kaldırmak için makrofaj adı verilen

to remove the LDL buildup.

özelleşmiş beyaz kan hücrelerini çeker.

But absorbing too many lipids can compromise macrophages,

Ancak çok fazla lipit emilmesi makrofajları tehlikeye atarak

causing more inflammation and triggering more macrophage recruitment.

daha fazla iltihaplanmaya neden olabilir

ve daha fazla makrofaj alımını tetikleyebilir.

As the cells clump together, they form a fibrous, scab-like cap,

Hücreler bir araya toplandıkça, lifli, kabuk benzeri bir kapak oluşturarak

effectively narrowing the artery.

arteri etkili bir şekilde daraltırlar.

This can interfere with blood flow and weaken vessel walls,

Bu durum kan akışını engelleyebilir ve damar duvarlarını zayıflatarak

making clots and ruptures more likely.

pıhtı ve yırtılmaları daha olası hâle getirebilir.

High-density lipoprotein. or HDL, on the other hand,

Yüksek yoğunluklu lipoprotein veya HDL ise

packs more protein.

daha fazla protein içerir.

It picks up excess LDL in the blood and brings it back to the liver,

Kandaki fazla LDL’yi toplar ve atılabileceği

where it can be excreted.

karaciğere geri getirir.

Because HDL is anti-inflammatory and keeps LDL in check,

HDL anti-enflamatuar olduğu ve LDL’yi kontrol altında tuttuğu için

it’s commonly called “good cholesterol.”

genellikle “iyi kolesterol” olarak adlandırılır.

Doctors order lipid panels to understand

Doktorlar kanınızdaki farklı lipoprotein türlerinin

the concentrations of different kinds of lipoproteins

ve bunların yapı taşlarının konsantrasyonlarını anlamak için

and their building blocks in your blood.

lipid panelleri isterler.

All lipoproteins are essential to your body’s functioning—

Tüm lipoproteinler vücudunuzun işleyişi için gereklidir -

but it can become a problem if the different kinds get out of balance.

ancak farklı türlerin dengesi bozulursa bir sorun hâline gelebilir.

Some people are simply predisposed to having higher cholesterol.

Bazı insanlar daha yüksek kolesterole sahip olmaya yatkındır.

For example, certain gene variants cause LDL receptors to behave abnormally,

Örneğin, bazı gen varyantları LDL reseptörlerinin

anormal davranmasına neden olarak

leaving more LDL circulating.

dolaşımda daha fazla LDL bırakır.

Otherwise, different lifestyle factors can influence blood lipid levels.

Aksi takdirde, farklı yaşam tarzı faktörleri

kan lipit seviyelerini etkileyebilir.

And food is one of them.

Yemek de bunlardan biridir.

So, what’s the deal with eggs?

Peki, yumurtanın olayı nedir?

Their yolks are indeed high in cholesterol,

Yumurta sarısı gerçekten de kolesterol bakımından yüksektir

which prompted the American Heart Association’s three egg weekly limit

ve bu da 1968 yılında Amerikan Kalp Derneği’nin

haftada üç yumurta sınırını getirmesine neden olmuştur.

in 1968.

But while some of the cholesterol in your blood comes directly

Ancak kanınızdaki kolesterolün bir kısmı doğrudan gıdalarda bulunan

from cholesterol found in food,

kolesterolden gelse de,

your body actually makes a vast majority of it from the different fats you consume.

vücudunuz aslında bunun büyük bir çoğunluğunu

tükettiğiniz farklı yağlardan yapar.

Saturated and trans fats, found in animal, palm, and coconut products

Hayvansal, palmiye ve hindistan cevizi ürünlerinde bulunan doymuş, trans yağlar,

can drive your liver to create more VLDL and LDL packages.

karaciğerinizi daha fazla VLDL ve LDL paketi oluşturmaya yönlendirebilir.

Unsaturated fats, meanwhile, are abundant in foods like fish, nuts, and seeds,

Doymamış yağlar ise balık, fındık ve tohum gibi gıdalarda bol miktarda bulunur

and have anti-inflammatory properties that help counteract LDL buildup.

ve LDL birikimini önlemeye yardımcı olan anti-enflamatuar özelliklere sahiptir.

A food’s fat composition has a greater effect

Bir gıdanın yağ bileşimi, kan lipit konsantrasyonları üzerinde

on blood lipid concentrations than its cholesterol levels.

kolesterol seviyelerinden daha büyük bir etkiye sahiptir.

So the high cholesterol found in egg yolks isn’t actually of too much concern.

Dolayısıyla yumurta sarısında bulunan yüksek kolesterol

aslında çok fazla endişe verici değildir.

Egg yolks contain some saturated fat, but not too much—

Yumurta sarısı bir miktar doymuş yağ içerir, ancak çok fazla değildir

and they also contain unsaturated fats.

ve aynı zamanda doymamış yağlar da içerir.

Generally, an egg a day is considered nutritious.

Genel olarak, günde bir yumurta besleyici olarak kabul edilir.

But it's not just what fats you eat, but what you eat them with.

Ancak önemli olan sadece hangi yağları yediğiniz değil,

onları neyle birlikte yediğinizdir.

Fibrous fruits, vegetables, and whole grains help lower LDL levels

Lifli meyveler, sebzeler ve tam tahıllar, yağların sindirim sisteminde

by affecting how fats are absorbed in the digestive tract.

nasıl emildiğini etkileyerek LDL seviyelerini düşürmeye yardımcı olur.

Overall, getting plenty of unsaturated fats and fiber

Genel olarak, bol miktarda doymamış yağ ve lif almak

LDL’yi kontrol altında tutmaya yardımcı oluyor gibi görünmektedir.

seems to help keep LDL in check.

And other activities can also impact lipid levels.

Diğer faaliyetler de lipit seviyelerini etkileyebilir.

It's not yet totally clear why,

Nedeni henüz tam olarak açık değildir,

but resistance training and aerobic exercise

ancak direnç eğitimi ve aerobik egzersiz

can lower LDL and increase HDL.

LDL’yi düşürebilir ve HDL’yi artırabilir.

This might be because they use more blood lipids for energy

Bunun nedeni, enerji için daha fazla kan lipidi kullanmaları

and boost the activity of HDL-producing enzymes.

ve HDL üreten enzimlerin aktivitesini artırmaları olabilir.

Meanwhile, smoking increases LDL buildup,

Bu arada sigara içmek, belki de lipitlere

perhaps by unleashing unstable free radical molecules

ve damar duvarlarına zarar veren dengesiz serbest radikal moleküllerini

that damage lipids and vessel walls.

serbest bırakarak LDL birikimini artırır.

But when lifestyle changes don’t help to manage cholesterol levels,

Ancak yaşam tarzı değişiklikleri

kolesterol seviyelerini yönetmeye yardımcı olmadığında,

as can be the case when genetics are at play,

genetik faktörler de işin içine girdiğinde olduğu gibi,

we luckily have some pretty effective therapies.

neyse ki oldukça etkili bazı tedavilerimiz var.

Statins are drugs that block a liver enzyme required to produce LDL.

Statinler, LDL üretmek için gerekli bir karaciğer enzimini bloke eden ilaçlardır.

Other cholesterol medications increase the production of enzymes

Diğer kolesterol ilaçları trigliseritleri parçalayan enzimlerin üretimini artırır

that break down triglycerides and promote LDL receptor activity,

ve LDL reseptör aktivitesini teşvik ederek

helping clear it from the bloodstream.

kan dolaşımından temizlenmesine yardımcı olur.

When it comes to cholesterol health,

Kolesterol sağlığı söz konusu olduğunda,

it’s important to keep the whole picture in mind— on and off the plate—

tabaktaki ve tabağın dışındaki resmin tamamını

so things don't get all, you know, scrambled.

akılda tutmak önemlidir, böylece işler karışmaz.