Ronald Rael: An architect's subversive reimagining of the US-Mexico border wall | TED

Translator: Nguyễn Đình Minh Hoàng Reviewer: Nhị Khánh Trần

Isn't it fascinating how the simple act of drawing a line on the map

Thật thú vị khi chỉ vẽ một đường thẳng lên bản đồ

can transform the way we see and experience the world?

có thể thay đổi cách ta nhìn và trải nghiệm thế giới?

Bằng cách nào mà khoảng cách giữa các đường thẳng và biên giới

And how those spaces in between lines, borders,

become places.

tạo thành những địa điểm.

They become places where language and food and music

Chúng trở thành những nơi mà ngôn ngữ, ẩm thực, âm nhạc

and people of different cultures rub up against each other

và con người từ nhiều nền văn hóa tiếp xúc với nhau

in beautiful and sometimes violent and occasionally really ridiculous ways.

theo những cách đẹp đẽ, đôi khi bạo lực và cả kì quặc.

And those lines drawn on a map

Những đường thẳng đó trên bản đồ

can actually create scars in the landscape,

có thể tạo ra những vết sẹo cho cảnh quan,

and they can create scars in our memories.

và trong kí ức của ta.

My interest in borders came about

Tôi bắt đầu quan tâm tới đường biên giới

when I was searching for an architecture of the borderlands.

khi đang tìm kiếm công trình kiến trúc giữa các vùng biên giới.

And I was working on several projects along the US-Mexico border,

Tôi đang thực hiện vài đề án trên đường biên giới Mĩ và Mexico,

designing buildings made out of mud taken right from the ground.

thiết kế những công trình lấy bùn từ mặt đất.

And I also work on projects that you might say immigrated to this landscape.

Và cả những dự án mà bạn có thể nói được di dân đến cảnh quan này.

"Prada Marfa," a land-art sculpture

"Prada Marfa", tác phẩm điêu khắc nghệ thuật thực địa

that crosses the border between art and architecture,

vượt qua ranh giới giữa nghệ thuật và kiến trúc

and it demonstrated to me that architecture could communicate ideas

và nó cho tôi thấy rằng kiến trúc có thể truyền tải ý tưởng

that are much more politically and culturally complex,

một cách phức tạp hơn nhiều về mặt chính trị và văn hóa,

that architecture could be satirical and serious at the same time

rằng nó có thể vừa trào phúng và nghiêm túc,

and it could speak to the disparities between wealth and poverty

có thể nói lên sự bất công giữa giàu và nghèo

and what's local and what's foreign.

và cái bản địa với cái được du nhập.

And so in my search for an architecture of the borderlands,

Vì thế khi tìm kiếm công trình kiến trúc giữa các vùng biên giới,

I began to wonder,

tôi đã bắt đầu tự hỏi,

is the wall architecture?

bức tường có phải là công trình kiến trúc không?

I began to document my thoughts and visits to the wall

Tôi ghi lại các suy nghĩ và chuyến thăm bức tường của mình

by creating a series of souvenirs

bắng cách tạo ra một loạt đồ lưu niệm

to remind us of the time when we built a wall

để gợi lại khoảng thời gian chúng tôi xây bức tường

and what a crazy idea that was.

và ý tưởng đó điên rồ ra sao.

Tôi đã tạo các trò chơi về đường biên giới,

I created border games,

(Laughter)

(Cười)

postcards,

những bưu thiếp,

snow globes with little architectural models inside of them,

những quả cầu tuyết với mô hình kiến trúc tí hon bên trong,

and maps that told the story of resilience at the wall

bản đồ đã kể câu chuyện về sự hồi sinh nơi bức tường này

and sought for ways that design could bring to light the problems

và tìm cách để bản thiết kế giảm thiểu được vấn đề

that the border wall was creating.

mà bức tường biên giới này đã gây ra.

So, is the wall architecture?

Vậy bức tường này có phải là công trình kiến trúc không?

Well, it certainly is a design structure,

Nó đúng là một kết cấu kiến trúc,

and it's designed at a research facility called FenceLab,

và nó được thiết kế tại cơ sở nghiên cứu mang tên FenceLab,

where they would load vehicles with 10,000 pounds

nơi họ chất đồ nặng 10,000 pounds lên những chiếc xe

và cho chúng đâm vào bức tường với vận tốc 40 dặm một giờ

and ram them into the wall at 40 miles an hour

to test the wall's impermeability.

để kiểm tra tính chống thấm của bức tường.

But there was also counter-research going on on the other side,

Nhưng lại có một nghiên cứu chống lại ở khía cạnh khác,

the design of portable drawbridges

thiết kế của những chiếc cầu nâng

that you could bring right up to the wall

mà có thể dựng lên bức tường

and allow vehicles to drive right over.

và cho các phương tiện đi qua.

(Laughter)

(Cười)

And like with all research projects, there are successes

Giống với mọi đề án nghiên cứu, đã có nhiều thành công

and there are failures.

và cả thất bại.

(Laughter)

(Cười)

But it's these medieval reactions to the wall --

Nhưng đó là những phản ứng thời trung cổ về bức tường --

drawbridges, for example --

ví dụ như những chiếc cầu nâng --

that are because the wall itself is an arcane, medieval form of architecture.

đó là vì bản chất bức tường là hình thức kiến trúc huyền bí và trung cổ.

It's an overly simplistic response to a complex set of issues.

Nó là một phản ứng quá đơn giản với một nhóm vấn đề phức tạp.

And a number of medieval technologies have sprung up along the wall:

Nhiều công nghệ thời trung cổ đã xuất hiện dọc theo bức tường:

catapults that launch bales of marijuana over the wall

máy phóng bắn những kiện cần sa qua bức tường.

(Laughter)

(Cười)

or cannons that shoot packets of cocaine and heroin over the wall.

hay những đại bác bắn những túi cocaine và thuốc phiện qua bức tường.

Now during medieval times,

Trong suốt thời kì trung cổ,

diseased, dead bodies

những cơ thể bệnh tật và đã chết

were sometimes catapulted over walls as an early form of biological warfare,

thi thoảng bị ném qua bức tường như hình thức khởi thủy

của chiến tranh sinh học,

and it's speculated that today,

và ngày nay nó được cho rằng,

humans are being propelled over the wall as a form of immigration.

con người bị đẩy qua bức tường như một hình thức di cư.

A ridiculous idea.

Một suy nghĩ lố bịch.

But the only person ever known to be documented to have launched over the wall

Nhưng có một người được ghi chép là đã phóng qua bức tường

from Mexico to the United States

từ Mexico sang Mỹ

was in fact a US citizen,

lại là một công dân Mỹ,

người được cho phép phóng người qua bức tường

who was given permission to human-cannonball over the wall,

200 feet,

khoảng 61 mét,

so long as he carried his passport in hand

miễn anh ta cầm hộ chiếu trong tay.

(Laughter)

(Cười)

and he landed safely in a net on the other side.

và anh ta đáp xuống an toàn trong một cái lưới ở phía bên kia.

And my thoughts are inspired by a quote by the architect Hassan Fathy,

Suy nghĩ của tôi được truyền cảm hứng

bởi câu nói của kiến trúc sư Hasan Fathy,

who said,

người đã nói rằng,

"Architects do not design walls,

"Kiến trúc sư không thiết kế những bức tường,

but the spaces between them."

mà thiết kế những khoảng không gian giữa chúng."

Vì thế tôi không nghĩ kiến trúc sư nên thiết kế những bức tường,

So while I do not think that architects should be designing walls,

I do think it's important and urgent that they should be paying attention

mà điều quan trọng và cấp bách họ cần chú ý tới là

to those spaces in between.

những khoảng không gian giữa chúng.

They should be designing for the places and the people, the landscapes

Họ nên thiết kế cho những nơi, con người và cảnh quan

that the wall endangers.

mà bức tường đang gây ảnh hưởng.

Now, people are already rising to this occasion,

Ngày nay, người ta đã vượt qua trở ngại này,

and while the purpose of the wall is to keep people apart and away,

mặc dù mục đích của bức tường nhằm chia cắt mọi người,

it's actually bringing people together in some really remarkable ways,

nhưng thực ra nó lại kết nối họ theo những cách không ngờ,

những hoạt động xã hội như lớp học yoga

holding social events like binational yoga classes along the border,

giữa hai nước dọc biên giới

to bring people together across the divide.

để kết nối mọi người qua sự chia cắt này.

I call this the monument pose.

Tôi gọi đây là tư thế tượng đài.

(Laughter)

(Cười)

And have you ever heard of "wall y ball"?

Các bạn đã bao giờ nghe về "wall y ball" chưa?

(Laughter)

(Cười)

It's a borderland version of volleyball, and it's been played since 1979

Nó là phiên bản biên giới của bóng chuyền và được chơi từ năm 1979

(Laughter)

(Cười)

along the US-Mexico border

dọc biên giới giữa Mỹ và Mexico

to celebrate binational heritage.

để kỉ niệm di sản văn hóa giữa hai nước.

And it raises some interesting questions, right?

Nó đặt ra vài câu hỏi thú vị, phải không?

Is such a game even legal?

Một trò chơi như thế có hợp pháp không?

Does hitting a ball back and forth over the wall constitute illegal trade?

Việc đánh bóng qua lại bức tường có phải là trao đổi bất hợp pháp?

(Laughter)

(Cười)

The beauty of volleyball is that it transforms the wall

Cái hay của bóng chuyền là nó biến bức tường

into nothing more than a line in the sand

chỉ thành một dòng kẻ trên cát

negotiated by the minds and bodies and spirits of players on both sides.

bằng ý chí, thân thể và tinh thần của người chơi hai bên.

And I think it's exactly these kinds of two-sided negotiations

Tôi nghĩ đó chính là việc đàm phán giữa hai bên

that are needed to bring down walls that divide.

để hạ bức tường chia cắt này xuống.

Now, throwing the ball over the wall is one thing,

Ném bóng qua bức tường chỉ là một chuyện,

but throwing rocks over the wall

nhưng ném đá qua bức tường

has caused damage to Border Patrol vehicles

đã gây hại cho các phương tiện của Đội Tuần tra Biên giới,

and have injured Border Patrol agents,

và gây tổn thất cho Cơ quan Tuần tra Biên giới

and the response from the US side has been drastic.

và phản ứng của Mỹ trở nên quyết liệt.

Border Patrol agents have fired through the wall,

Cơ quan Tuần tra Biên giới đã đốt lửa qua bức tường

killing people throwing rocks on the Mexican side.

nhằm giết những người ném đá từ phía Mexico.

And another response by Border Patrol agents

Một hành động khác của Cơ quan Tuần Tra Biên giới

is to erect baseball backstops to protect themselves and their vehicles.

là xây một hàng rào cản bóng để bảo vệ họ và các phương tiện.

And these backstops became a permanent feature

Những hàng rào cản này đã trở thành một đặc thù

in the construction of new walls.

trong việc xây dựng những bức tường mới.

And I began to wonder if, like volleyball,

Tôi bắt đầu tự hỏi phải chăng, giống như bóng chuyền,

maybe baseball should be a permanent feature at the border,

bóng chày nên là một đặc thù tại đường biên giới,

and walls could start opening up,

và những bức tường có thể nới rộng hơn,

allowing communities to come across and play,

cho phép mọi người đi qua và chơi,

and if they hit a home run,

và nếu họ đánh một cú homrun,

maybe a Border Patrol agent would pick up the ball and throw it

có thể một Đội Tuần tra Biên giới sẽ nhặt và ném nó

back over to the other side.

quay lại phía bên kia.

A Border Patrol agent buys a raspado, a frozen treat,

Một Đội Tuần tra Biên giới mua quả mâm xôi, đồ đông lạnh,

from a vendor just a couple feet away,

từ một người bán rong chỉ cách vài bước chân,

food and money is exchanged through the wall,

thực phẩm và tiền được trao đổi qua bức tường,

an entirely normal event made illegal by that line drawn on a map

một điều vốn dĩ bình thường lại trở nên bất hợp pháp

bởi đường kẻ trên bản đồ

and a couple millimeters of steel.

và những tấm sắt dày vài milimét.

And this scene reminded me of a saying:

Cảnh tượng này khiến tôi nhớ lại câu nói:

"If you have more than you need, you should build longer tables

"Khi bạn có dư dả, bạn nên làm những chiếc bàn dài hơn

chứ không phải xây cao những bức tường.''

and not higher walls."

So I created this souvenir to remember the moment that we could share

Vì thế tôi tạo ra đồ lưu niệm này để nhớ khoảnh khắc ta có thể chia sẻ

food and conversation across the divide.

thức ăn và trò chuyện qua sự chia cắt này.

A swing allows one to enter and swing over to the other side

Một chiếc xích đu có thể đưa một người sang phía bên kia

until gravity deports them back to their own country.

cho đến khi trọng lực đưa họ quay lại đất nước mình.

The border and the border wall

Đường biên giới và bức tường biên giới này

is thought of as a sort of political theater today,

ngày nay được coi là một rạp hát chính trị,

so perhaps we should invite audiences to that theater,

thế nên có lẽ ta nên mời mọi người đến rạp hát này,

to a binational theater where people can come together

một rạp hát chung nơi người dân hai nước có thể đến

with performers, musicians.

và cả những nghệ sĩ, nhạc sĩ.

Maybe the wall is nothing more than an enormous instrument,

Có lẽ bức tường chỉ là một nhạc cụ khổng lồ,

the world's largest xylophone, and we could play down this wall

chiếc đàn xylophone lớn nhất thế giới,

và ta có thể chơi trên bức tường này

with weapons of mass percussion.

với những bộ vũ khí gõ nhạc khổng lồ.

(Laughter)

(Cười)

When I envisioned this binational library,

Khi tôi nghĩ về thư viện chung của hai quốc gia,

I wanted to imagine a space where one could share

tôi muốn thấy một không gian mà mọi người có thể chia sẻ

books and information and knowledge across a divide,

những cuốn sách, thông tin và kiến thức qua sự chia cắt,

where the wall was nothing more than a bookshelf.

nơi mà bức tường chỉ đơn giản là một kệ sách.

And perhaps the best way to illustrate the mutual relationship that we have

Có lẽ cách tốt nhất để minh họa mối quan hệ chung mà ta có

with Mexico and the United States

giữa Mexico và Mỹ

is by imagining a teeter-totter,

là tưởng tượng ra một chiếc bập bênh,

where the actions on one side had a direct consequence

nơi mà hành động từ một phía gây hậu quả trực tiếp

on what happens on the other side,

đến những gì xảy ra phía còn lại,

because you see, the border itself

bởi bản chất bức tường

is both a symbolic and literal fulcrum for US-Mexico relations,

là một cái trục đúng nghĩa và đại diện cho các mối quan hệ

giữa Mỹ và Mexico,

and building walls between neighbors severs those relationships.

và các bức tường giữa các nước láng giềng phục vụ các mối quan hệ này.

You probably remember this quote, "Good fences make good neighbors."

Hẳn bạn còn nhớ câu danh ngôn: "Rào tốt tạo nên láng giềng tốt."

It's often thought of as the moral of Robert Frost's poem "Mending Wall."

Nó thường được xem là triết lý bài thơ "Mending Wall" của Robert Frost.

But the poem is really about questioning the need for building walls at all.

Nhưng thật ra nó không hẳn là hỏi về sự cần thiết xây các bức tường.

Nó là bài thơ nói về sự hàn gắn mối quan hệ giữa người với người.

It's really a poem about mending human relationships.

My favorite line is the first one:

Câu thơ yêu thích của tôi là dòng đầu tiên:

"Something there is that doesn't love a wall."

''Bức tường sẽ bị phá huỷ.''

Because if there's one thing that's clear to me --

Bởi tôi hiểu ra điều gì đó --

there are not two sides defined by a wall.

bức tường chẳng định nghĩa được hai bên.

This is one landscape, divided.

Chỉ có một không gian bị chia cắt.

On one side, it might look like this.

Một bên trông giống như thế này.

A man is mowing his lawn while the wall is looming in his backyard.

Một người đàn ông đang cắt cỏ với bức tường lờ mờ phía sau.

And on the other side, it might look like this.

Và phía bên kia sẽ trông như thế này.

The wall is the fourth wall of someone's house.

Bức tường là bức tường thứ tư của một ngôi nhà.

But the reality is that the wall is cutting through people's lives.

Nhưng thực tế là bức tường đang chia rẽ đời sống của họ.

It is cutting through our private property,

Nó cắt phần đất, nhà cửa,

our public lands,

đất công,

our Native American lands, our cities,

đất của thổ dân châu Mỹ, các thành phố,

a university,

trường đại học,

our neighborhoods.

láng xóm của ta.

And I couldn't help but wonder

Tôi không thể ngừng hỏi

what it would be like if the wall cut through a house.

điều gì sẽ xảy ra nếu bức tường cắt ngang một ngôi nhà.

Remember those disparities between wealth and poverty?

Bạn còn nhớ sự chênh lệch giàu nghèo chứ?

On the right is the average size of a house in El Paso, Texas,

Bên phải là kích cỡ trung bình một ngôi nhà ở El Paso, Texas,

and on the left is the average size of a house in Juarez.

Bên trái là kích cỡ trung bình một ngôi nhà Juarez.

And here, the wall cuts directly through the kitchen table.

Và đây, bức tường cắt ngang trực tiếp qua bàn bếp.

And here, the wall cuts through the bed in the bedroom.

Đây, bức tường cắt ngang qua chiếc giường ngủ.

Because I wanted to communicate how the wall is not only dividing places,

Tôi muốn nói rằng bức tường không chỉ chia cắt các địa điểm,

it's dividing people, it's dividing families.

nó còn chia rẽ mọi người, chia cắt các gia đình.

And the unfortunate politics of the wall

Hoạt động chính trị không may của bức tường này

is today, it is dividing children from their parents.

ngày nay đang chia cắt những đứa trẻ với gia đình chúng.

You might be familiar with this well-known traffic sign.

Có thể các bạn thấy quen với biển báo đường nổi tiếng này.

It was designed by graphic designer John Hood,

Nó được thiết kế bởi nhà thiết kế đồ họa John Hood,

a Native American war veteran

một cựu chiến binh da đỏ

working for the California Department of Transportation.

làm việc cho Sở Giao thông bang California.

And he was tasked with creating a sign to warn motorists

Ông được giao nhiệm vụ thiết kế biển cảnh báo những người đi môtô

of immigrants who were stranded alongside the highway

về những người di cư bị kẹt dọc đường cao tốc

and who might attempt to run across the road.

và cố băng qua đường.

Hood đã liên tưởng đến cảnh tượng di cư ngày nay

Hood related the plight of the immigrant today

to that of the Navajo during the Long Walk.

với cảnh tượng của người Navajo trong suốt cuộc đại di cư.

And this is really a brilliant piece of design activism.

Đây là một ý tưởng xuất sắc trong hoạt động thiết kế.

And he was very careful

Ông đã rất cẩn thận

in thinking about using a little girl with pigtails, for example,

để nghĩ về việc sử dụng hình ảnh một cô bé thắt bím,

because he thought that's who motorists might empathize with the most,

bởi ông nghĩ đó là người mà những người đi môtô dễ đồng cảm nhất,

and he used the silhouette of the civil rights leader Cesar Chavez

và ông đã sử dụng hình bóng nhà lãnh đạo dân quyền Cesar Chavez

to create the head of the father.

để làm cái đầu của người cha.

I wanted to build upon the brilliance of this sign

Tôi muốn dùng ý tưởng xuất sắc của biển báo này

to call attention to the problem of child separation at the border,

để kêu gọi sự quan tâm đến sự chia cắt

những đứa trẻ tại đường biên giới,

and I made one very simple move.

và tôi chỉ thực hiện một bước đơn giản.

I turned the families to face each other.

Tôi quay mặt thành viên các gia đình vào nhau.

And in the last few weeks,

Chỉ trong vài tuần qua,

I've had the opportunity to bring that sign back to the highway

tôi đã có dịp mang biển báo này trở lại đường cao tốc

to tell a story,

để kể một câu chuyện,

the story of the relationships that we should be mending

câu chuyện về những mối quan hệ mà ta nên hàn gắn

and a reminder that we should be designing

và một lời nhắc rằng ta cần phải xây dựng lại

a reunited states and not a divided states.

những bang tái thống nhất chứ không phải chia cắt.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)