How to Find Humor in Life's Absurdity | Maira Kalman | TED

Translator: Nhien Nhan Reviewer: 24 Anh

Every day

Mỗi ngày,

I speak to my beautiful and brilliant cousin Orna,

tôi trò chuyện cùng Orna, người em họ xinh đẹp và thông minh của tôi

who lives in Israel.

hiện đang sống ở Israel.

In normal times, we talk about which cousin is the bigger idiot,

Thường ngày, chúng tôi nói về chuyện đứa nào ngốc hơn,

which honey cake recipe to use,

làm bánh mật ong thì dùng công thức nào,

which books we're reading,

nói về cuốn sách mà cả hai đang đọc,

the family stories from Belarus --

bàn chuyện gia đình ở Belarus --

this is not Orna, these are other people in Belarus.

đây không phải là Orna, đây là các thành viên khác ở Belarus.

The conversations are a beacon for me,

Những cuộc trò chuyện như ngọn đuốc lấp đầy tâm hồn và đi vào sách của tôi.

and they fill my soul and enter my books.

The other day, Orna brought up a Romanian philosopher named Emil Cioran.

Hôm nọ, Orna có nhắc đến một triết gia người Rumani, tên là Emil Cioran.

He was a miserable insomniac

Ông khốn khổ vì bị mất ngủ kinh niên,

who drove everyone nuts because of this.

ông làm mọi người phát điên vì điều này.

(Laughter)

(Tiếng cười)

That's actually my favorite book of his,

Tôi thích cuốn sách này của ông,

but the better title, the more accurate translation,

nhưng tiêu đề hay hơn, bản dịch đúng hơn,

is "On the Inconvenience of Being Born."

nên đặt là “Bàn về nỗi bất tiện khi sinh ra.”

(Laughter)

(Tiếng cười)

So he was relentless in talking about how horrible it was to be alive.

Ông nói không ngừng

về việc cuộc sống thật kinh khủng ra sao.

And he did this until the age of 85, when he died, which is incredibly ironic.

Ông nói mãi đến khi qua đời ở tuổi 85, thật trớ trêu vô cùng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But I must give him credit.

Nhưng tôi phải tán dương ông ấy.

He does bring up the essential dilemma:

Ông ấy có đặt ra một nan đề quan trọng:

why are we here, for what purpose?

tại sao chúng ta ở đây, để làm gì?

But today, I don't really want to dwell on the morose.

Nhưng hôm nay, tôi không muốn nói nhiều về chuyện thê lương.

Hãy bàn chuyện khác.

Let's talk about other things.

That's not the right slide.

Nhầm slide rồi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

That's the right slide.

Slide này mới đúng.

[On death]

[Bàn về cái chết]

(Laughter)

(Tiếng cười)

[Bàn về cái chết]

So here's Proust.

Đây là Proust.

Rõ là đã chết --

Dead, obviously --

or you think he's sleeping, but he's dead --

trông như đang ngủ, nhưng ông chết rồi --

from a series of paintings that I’ve done called “Dead in Bed,”

từ loạt tranh do tôi vẽ có tên là “Chết trên Giường”,

which includes Tolstoy and Chekhov, of course.

gồm có Tolstoy và dĩ nhiên là Chekhov.

Thường ngày thì -- và giờ thì không còn là ngày thường nữa,

In normal times --

and these are not normal times,

these are grim times when the world is awash in war and killing --

đây là những tháng ngày đen tối khi thế giới đầy chiến tranh và giết chóc,

but in normal times, I have a routine.

nhưng thường ngày, tôi có một thói quen.

In the early morning hours, with a strong cup of coffee,

Vào sáng sớm, tôi sẽ vừa nhâm nhi ly cà phê đậm,

vừa đọc những bản cáo phó.

I read the obituaries.

The infusion of coffee and biography affords me a way to reflect.

Cà phê pha trộn với những dòng tiểu sử giúp tôi suy ngẫm.

And it might seem too soon in the day to start with such a tremendous topic.

Và có vẻ còn quá sớm để bắt đầu ngày mới với một chủ đề nặng nề như vậy.

But it is a jolt to action

Nhưng đó là một nguồn động lực

because it reminds me how fragile

vì nó nhắc tôi nhớ rằng chúng ta mong manh và dễ tổn thương ra sao,

and how vulnerable we all are,

and how quickly our lives can end.

và sự sống chấm dứt nhanh như thế nào.

The night is different.

Đêm thì khác.

Then I watch an endless stream of murder mysteries,

Về đêm tôi sẽ xem hằng hà sa số các phim trinh thám,

preferably British.

ưu tiên phim của Anh quốc.

Watching them is the kind of solace.

Xem phim như là một cách giải khuây.

I call this the murder and mint chip portion of the day.

Tôi gọi đây thời gian vừa xem án mạng vừa ăn kem bạc hà sô-cô-la trong ngày.

(Laughter)

(Tiếng cười)

We have a problem, we solve the problem.

Ta có một vấn đề, ta giải quyết vấn đề đó.

People seem briefly upset by the murders,

Dường như người ta đau buồn chóng vánh sau các vụ án mạng,

so many in every episode.

mỗi tập phim đều thế.

But there is no time to brood

Nhưng lại không kịp để suy tư

because they have to film the next episode.

vì họ phải lo ghi hình tập phim kế tiếp.

And they all seem to say, “Get on with it.”

Và có vẻ họ đều nói, “Sống tiếp đi.”

Và ý niệm chiến thắng cái ác là bài hát ru của tôi, rồi tôi ngủ.

And the idea of prevailing over evil

is my lullaby, and I sleep.

But what of the day that lies ahead?

Nhưng còn ngày sắp tới thì sao?

Mỗi chúng ta đều tạo ra ngày mới.

Every one of us invents the day.

Every single day is invented.

Mỗi ngày mới đều được tạo ra.

The actual first day was 13.8 billion years ago, more or less.

Ngày đầu tiên thực sự là vào khoảng 13,8 tỷ năm trước.

And maybe with the information from the Webb telescope,

Và có thể với thông tin từ kính thiên văn Webb,

we can actually see the beginning of time,

ta có thể biết được khởi điểm của thời gian,

which is an incomprehensible idea, of course.

quả là một ý niệm khó mường tượng được.

But what does that perspective afford us

Nhưng thông tin đó giúp gì được cho chúng ta

when contemplating which tutu to wear

khi suy nghĩ nên mặc váy tutu nào

or which insult to respond to

hoặc đáp lại lời xúc phạm nào

or what book to write?

hoặc nên viết cuốn sách nào?

Sometimes the day is too long, excruciatingly long,

Đôi lúc ngày quá dài, dài không chịu nổi,

and I get out of bed, I look longingly at the bed

và tôi rời giường ngủ, tôi luyến tiếc nhìn chiếc giường,

and I say to the bed,

rồi tôi nói với nó,

I will be back soon.

ta sẽ sớm về thôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And in between, there are things to know

Và ở giữa, có những điều cần biết

and things to not know.

và những điều không nên biết.

Đây là bản đồ Hoa Kỳ

Here is a map of the United States

made from memory by my mother, Sarah.

do mẹ tôi, Sarah vẽ theo trí nhớ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Sarah was the dean of American history at Harvard.

Bà là trưởng khoa lịch sử Hoa Kỳ tại Harvard cơ đấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Thực ra không phải vậy.

Actually not.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Her family fled the pogroms of Belarus for Palestine in the 1930s,

Gia đình bà chạy nạn bài Do Thái ở Belarus để đến Palestine vào thập niên 1930,

and in 1954 our family moved to New York City.

đến năm 1954, gia đình chúng tôi chuyển đến thành phố New York.

Her acute sense of the absurd permeated everything in our life

GIác quan nhạy bén của bà về sự phi lý thấm nhuần vào mọi thứ trong đời chúng tôi

in the best way possible.

theo cách tốt nhất có thể.

This map for me is the gold standard of knowledge.

Bản đồ này đối với tôi là chuẩn mực của tri thức.

Knowledge as imagination, knowledge as humor,

Tri thức là trí tưởng tượng, tri thức là khiếu khôi hài,

knowledge as not giving a damn

tri thức là chưa từng màng đến đáp án đúng cho bất cứ điều gì.

what the correct answer is to anything, ever.

(Laughter and applause)

(Tiếng cười và vỗ tay)

[Bàn về việc không nói]

Sarah, this is Sarah, did not speak that much.

Sarah, đây là Sarah, không nói nhiều như vậy.

Really, she was of few words, and we really listened to her.

Thực ra thì bà khá ít nói, và chúng tôi thực sự lắng nghe bà.

And what are the obvious assets of not speaking?

Và có các lợi ích hiển nhiên nào khi ta không nói?

So many.

Rất nhiều.

No worries about repeating yourself or boring others.

Khỏi lo phải nói đi nói lại hoặc làm nhàm tai người khác.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Or boring yourself or being misunderstood.

Hoặc tự làm nhàm tai mình hoặc bị hiểu lầm.

No regrets of having said something inconsiderate or too considerate,

Không hối tiếc vì đã ăn nói thiếu suy nghĩ hoặc ăn nói quá cẩn trọng,

or too banal or too provocative,

hoặc quá nhạt nhẽo hoặc quá táo bạo,

or just plain stupid and altogether insufferable.

hoặc đơn thuần là ngu dốt và chung quy là khó ưa.

That is what happens when we speak,

Điều này xảy ra khi ta nói, khó mà tránh được.

it is inevitable.

No justification at all for saying much of what we say.

Không có lý do gì để ta phải nói phần lớn những gì mình nói.

And if we examine this notion to its ultimate conclusion,

Và nếu xem xét ý niệm này đến kết luận cuối cùng,

obviously the answer is no more dinner parties.

thì rõ ràng câu trả lời là chẳng còn được mời dự tiệc tối nữa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

“Wait,” you say, “None at all?

"Khoan đã," bạn sẽ hỏi, "Chẳng có buổi nào sao?

Nếu nhà Tolstoy mời tôi thì sao?”, những người có trong tranh này.

What if the Tolstoys invite me?” who are pictured here.

“Sure, but have you hung out with the Tolstoys?”

“Được thôi, nhưng bạn đã đi chơi với nhà Tolstoy chưa?”

"Or what if Antony and Cleopatra invite me?

“Hoặc nếu Antony và Cleopatra mời tôi thì sao?

Should I attend?"

Tôi có nên tham dự không?”

“OK,” I say. “But at your own peril.

Tôi nói: “OK. Nhưng có gì thì tự chịu nhé.

You know what happened to them.”

Bạn biết họ bị gì rồi đấy.”

(Laughter)

(Tiếng cười)

On the other hand,

Mặt khác,

if you are invited,

nếu bạn được mời,

and let's just say, it's really lovely to be invited,

và nói thật thì thật tuyệt khi nhận được lời mời,

bạn không biết mình sẽ thấy gì mà sau này sẽ thành một bức tranh,

you never know what you're going to see that will be a painting,

or hear, that might be a story,

hay nghe gì mà sau trở thành câu chuyện,

some fragment, some gesture,

một mẩu chuyện, một cử chỉ nào đó,

an image of a dog sitting on a green chair

hình ảnh một con chó ngồi trên ghế xanh

in front of radishes and flowers.

phía trước củ cải và hoa.

And let's not forget connectedness, congeniality, conviviality,

Và còn sự gắn kết, thân thiện, sôi nổi,

camaraderie,

tình bằng hữu,

bonhomie, merriment, laughter.

sự vui tươi, niềm vui, tiếng cười.

What is wrong with that?

Như vậy có gì sai?

Nothing, absolutely nothing.

Không có gì, hoàn toàn không sai.

(Applause)

(Vỗ tay)

[Bàn về sự không nhất quán]

I used to be ashamed of my inconsistencies.

Tôi từng mặc cảm về tính không nhất quán của mình.

Bây giờ tôi thích thú với nó.

Now I revel in them.

Everything is in conflict,

Mọi thứ đều xung đột,

everything has an opposite,

mọi thứ đều có mặt đối lập,

you are not bound to be one thing,

bạn không buộc phải là một điều gì duy nhất,

a truly liberating notion for me.

quả là một quan niệm giải phóng với tôi.

You might tell the truth or you might lie.

Bạn có thể nói thật hoặc nói dối.

You might be kind or unkind,

Bạn hoặc tử tế hoặc không tử tế,

selfish or generous, quick or thick.

ích kỷ hay hào phóng, lanh lợi hay cục mịch.

And in the midst of that confusion and that tumult,

Và giữa sự rối ren và hỗn loạn đó,

the work blossoms.

công việc vẫn khởi sắc.

To have meaningful work is a salvation,

Có công việc ý nghĩa là một sự cứu rỗi,

and one of my greatest pleasures is to stare at things,

và thú vui lớn nhất của tôi là nhìn chằm chằm vào mọi thứ,

and my children always say that I get too close to people, strangers on the street,

các con tôi luôn nói rằng tôi tiến lại quá gần những người lạ trên phố,

rồi nhìn họ chằm chằm, nhìn nét mặt của họ,

and just stare at them, at their features,

bởi vì tôi quá mê hoặc.

because I'm so entranced.

So I have to be pulled away a little bit.

Vì vậy, tôi phải bị kéo đi một chút.

Nhưng rồi tôi vào studio của mình và ghi lại những gì tôi vừa chứng kiến.

But then I can go into my studio and report on what I have encountered.

And then, as a bonus, the bliss of mixing colors,

Và rồi, như một phần thưởng, hạnh phúc của việc pha trộn màu sắc,

of being alone and listening to music and going into another world.

của việc ở một mình và nghe nhạc và chu du đến một cõi khác.

Đây là bức tranh ra đời từ chuyến viếng thăm xưởng vẽ của Cézanne.

Here is a painting from a visit that I did to Cézanne's studio.

The walls are painted gray.

Bức tường được tô màu xám.

This is the recipe for any of those who need it:

Đây là công thức cho ai cần:

black, white, ochre and aquamarine.

đen, trắng, đất son và ngọc xanh biển.

Now, as a talisman,

Bây giờ, mọi bức tranh tôi họa đều có màu xám Cézanne như lá bùa hộ mệnh.

every painting I do includes Cézanne gray.

Writing, of course, is different.

Chuyện viết lách, tất nhiên sẽ khác.

Finding the idea,

Đi tìm ý tưởng,

plucking a word out of the air.

từ trong hư không mà bóc ra một từ.

But which word?

Nhưng là từ nào?

Rồi lại đến một câu, nhưng câu nào?

And then a sentence, but which sentence?

Và tiếp đến đoạn văn, mà đoạn nào?

And then a paragraph, and which paragraph?

Việc này là vô tận, có rất nhiều câu từ.

And it never stops, so many words.

I could not live without both painting and writing,

Không vẽ và không viết thì tôi không sống được,

and one supports the other in obvious ways.

và cái này tô điểm cho cái kia một cách rõ rệt.

In both, the struggle is invisible but palpable.

Cả hai đều có sự gian khổ vô hình nhưng cảm nhận được.

I say the tears are invisible, but they're definitely there.

Theo tôi, những giọt lệ thì vô hình nhưng chắc chắn vẫn hiện hữu.

How do I deal with never good enough?

Không đủ giỏi giang thì tôi làm sao?

Easy.

Dễ thôi.

[On self-loathing]

[Việc thù ghét bản thân]

(Laughter)

(Tiếng cười)

“Tự thù ghét” là biểu hiện thực sự xấu xí,

“Self-loathing” is a truly ugly expression,

but it is an unavoidable condition.

nhưng lại là trạng thái không tránh được.

Nỗi lo âu nặng trĩu vì không làm đúng việc,

The crushing anxiety of not getting it right,

of not finding the truth,

tìm không ra sự thật,

cảm giác vô dụng.

of feeling worthless.

If you look at it one way,

Nếu nghĩ khác đi,

it could be helpful to have doubt and dismay.

hoài nghi và hụt hẫng đôi khi sẽ có ích.

Plowing through the muck of despair

Khi lội qua vũng bùn tuyệt vọng,

leads to a sense of humanism and perseverance.

ta sẽ tìm thấy cảm giác nhân văn và tính kiên trì.

On the other hand,

Mặt khác,

how absurd and tedious to be in the grips of self-doubt.

tự ngờ vực bản thân quả là vô lý và tẻ nhạt.

What a waste of time, that insidious insecurity.

Sự tự ti độc địa đó đúng thực là vô bổ.

What of finding your work and your place on Earth?

Còn việc đi tìm sứ mệnh và chỗ đứng trong trời đất thì sao?

What of self-confidence?

Còn sự tự tin thì sao?

What of the bliss of finding the right color or the right word?

Còn hạnh phúc khi kiếm đúng màu sắc hoặc đúng từ ngữ thì sao?

What of sheer joy?

Còn niềm vui chân chất nữa? Như vậy thì có gì sai?

What is wrong with that?

Nothing, absolutely nothing.

Không có gì, hoàn toàn không sai.

After reading the obituaries, I go for a walk,

Đọc cáo phó xong thì tôi hay đi dạo,

which is a salvation.

đó là một sự cứu rỗi.

Here is Robert Walser,

Đây là Robert Walser,

who wrote one of my favorite books called "The Walk,"

là tác giả của cuốn “The Walk” tôi yêu thích,

tôi khuyên bạn nên đọc cuốn này.

which I highly suggest you read.

Walking and not thinking is the favorite state.

Dạo bước và không suy nghĩ là trạng thái yêu thích.

An empty brain, which I call my best brain,

Một bộ não rỗng không, mà theo tôi là bộ não tối ưu,

is the only way to have any ideas, to allow surprises to appear.

là cách duy nhất để nảy sinh ý tưởng, để những điều bất ngờ xuất hiện.

“Solvitur ambulando,” they thought of this before I did, long ago.

“Solvitur Ambulando,” người xưa đã nghiệm ra điều này trước tôi từ lâu rồi.

Walking solves all problems without trying.

Đi bộ giải khuây được mọi phiền não mà không tốn công nhọc sức.

Walking leads to the pleasure of sitting,

Đi bộ mang đến niềm vui khi ngồi,

perhaps on a bus going down Fifth Avenue,

có thể là trên một chiếc xe buýt chạy dọc Đại lộ số 5,

and looking at the entire world around you with a great sense of well-being.

và ngắm nhìn thế giới xung quanh trong niềm an lạc vô biên.

One day at a farmers market,

Một ngày nọ tại chợ nông sản,

I saw a woman carrying an absolutely gigantic cabbage.

tôi thấy có cô kia ôm trên mình trái bắp cải siêu to khổng lồ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

When I asked to photograph her, she looked really annoyed.

Lúc tôi xin chụp ảnh, cô này trông khó chịu ra mặt.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And for some reason, I was so delighted by her crankiness.

Không hiểu sao nhưng tôi rất mừng trước sự cau có của cô.

It seemed so authentic and true.

Trông rất chân thực.

Let's just say what we feel.

Có sao thì nói vậy.

It made me think of all the things women hold,

Nó làm tôi nghĩ tới mọi thứ mà phụ nữ nắm giữ,

literally and metaphorically.

theo cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen.

Balloons and grudges.

Bong bóng và thù hận.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And heavy loads and cabbages.

Và những vật nặng và cải bắp.

And stupendous love and courage.

Và tình thương bao la cùng lòng can đảm.

And the pink ukulele under a cherry tree.

Và ukulele màu hồng dưới tán cây anh đào.

And from this a book was formed:

Từ đó, một cuốn sách đã được viết ra:

“Women Holding Things”.

“Những điều phụ nữ nắm giữ”.

What do women hold?

Phụ nữ nắm giữ những gì?

The home and the family

Nhà và gia đình

and the children and the food.

và con trẻ và đồ ăn.

The friendships, the work,

Tình bạn, công việc,

the work of the world and the work of being human,

công việc của thế gian và việc làm người,

những ký ức, rồi những lo toan, rồi những nỗi buồn

the memories and the troubles and the sorrows

and the triumphs and the love.

và những thắng lợi và tình yêu.

Men do as well, but not quite in the same way.

Đàn ông cũng thế, nhưng không y như vậy.

Sometimes when I'm feeling particularly happy or content,

Đôi lúc khi tôi cảm thấy đặc biệt hạnh phúc hay mãn nguyện,

I think I can provide sustenance for legions of human beings.

tôi nghĩ tôi có thể nuôi sống cả binh đoàn con người.

I can hold the entire world in my arms.

Tôi có thể ôm cả thế giới trong vòng tay.

Other times, I can barely cross the room.

Những lúc khác, tôi đi ngang qua phòng còn không nổi.

And I drop my arms, frozen.

Rồi tôi buông tay xuống, lặng người.

There is never an end to holding,

Việc nắm giữ không có điểm dừng,

and certainly there is often the feeling of never doing enough.

rồi đôi lúc sẽ có cảm giác mình không bao giờ làm đủ.

And then there is the next day and the next day.

Và rồi sẽ còn ngày hôm sau và ngày sau nữa.

And one holds on.

Và người ta nắm giữ tiếp.

I dreamt

Tôi mơ thấy

someone else was stupid for a change.

có ai khác là kẻ ngu thay mình.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Thật nhẹ nhõm.

Such a relief.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Albeit a fleeting one.

Mặc dù chỉ là thoáng qua.

A few years ago,

Vài năm trước,

I did an illustrated edition

tôi có làm ấn bản minh họa cho cuốn “Tự truyện của Alice B. Toklas”

of "The Autobiography of Alice B. Toklas,"

written by the inimitable Gertrude Stein.

của Gertrude Stein độc nhất vô nhị.

Alice and Gertrude lived a singular life,

Alice cùng Gertrude sống cuộc đời đơn độc,

one of intense creativity and equally intense domesticity,

một cuộc sống sáng tạo mãnh liệt và đời sống gia đình mãnh liệt không kém,

and one could not exist without the other.

và hai điều này không thể thiếu nhau.

That, to me, is the ideal of life, family and work.

Với tôi, đó là lý tưởng của cuộc sống, gia đình và công việc.

My son Alex and I made a short film called "My Name is Alice B. Toklas,"

Con trai tôi Alex và tôi

đã quay một bộ phim ngắn tên là “Tôi là Alice B. Toklas”,

và trong một ngày ngắn ngủi,

and for a brief day

I became Alice with two extra noses on my nose.

tôi trở thành Alice với hai chiếc mũi thừa trên mũi.

Here is a short clip from the end of the film.

Đây là một trích đoạn từ phần cuối của bộ phim.

[Picasso was an Idiot]

[Picasso là tên ngốc]

(Piano music in background)

(Nhạc nền piano)

(Video) It took Picasso 90 sittings

(Video) Picasso đã mất tận 90 buổi

to paint Gertrude Stein's portrait.

mới vẽ xong chân dung cho Gertrude Stein.

Nobody thought it looked like her,

Chả ai thấy bức tranh trông giống bà,

but he said, "Don't worry, it will."

nhưng hắn nói, “Không sao, rồi sẽ giống.”

But actually, I don't know if he knew anything about what he was talking about

Nhưng thực ra, tôi không rõ liệu hắn có biết mình đang nói gì hay không,

oh, you know, Picasso, he was impossible.

bạn thừa biết Picasso, chẳng ai chịu nổi hắn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Thank you very much.

Cảm ơn anh nhé.

Oh, this looks delicious.

Ồ, cái này nhìn ngon quá.

Absolutely delicious.

Ngon hết sảy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Piano music ends)

(Nhạc piano dừng)

(Applause)

(Vỗ tay)

The hot dog was delicious,

Món xúc xích rất ngon,

and dancing down Fifth Avenue was a complete joy.

và nhảy múa quanh Đại lộ số 5 quả là một niềm vui.

And as we say in our family,

Và như gia đình chúng tôi hay nói,

doing almost everything in the strangeness of life

khi đã trải nghiệm hầu hết mọi thứ trong sự kỳ lạ của cuộc sống,

through the sorrows of life, live.

bất chấp những nỗi buồn trong đời, hãy cứ sống.

Thank you very much.

Xin cảm ơn quý vị.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và cổ vũ)