How vultures can help solve crimes | Lauren Pharr

Translator: Gia Bảo Nguyễn Reviewer: Duy Le

[Bài diễn thuyết có kèm ảnh minh họa]

Ba mẹ từ lâu đã luôn muốn tôi trở thành bác sĩ

Nhưng mà làm bác sĩ nghiên cứu về cách kền kền ăn xác

[This talk contains graphic images]

là một nước đi mà chắc ba mẹ tôi khó mà ngờ tới được

My parents always wanted me to be a doctor.

(Cười)

But a doctor that studies how vultures eat dead things

Tôi nghiên cứu về hành vi ăn xác của kền kền

cũng như tầm ảnh hưởng của chúng trong hiện trường vụ án.

is probably not the type of doctor my parents had in mind.

Bài diễn thuyết lần này sẽ nói về cách mà ta hợp thức hóa lũ kền kền

(Laughter)

I study vulture scavenging behavior and how vultures affect crime scenes.

trong khoa học pháp y.

Trước khi bắt đầu, để tôi kể mọi người nghe 1 câu chuyện.

Lần đó bọn tôi đi du lịch, tổng cộng là 1,000 người

I'm here to talk to you about how we take vultures for granted

Vào tháng 5 năm 2014 khi bọn tôi đang đứng ở công viên Nashville, Tennessee,

in forensic science.

Before we do that, I want to tell you a story.

nhằm tham gia một cuộc đua ngựa.

So we're going to take a trip, all 1,000 of us.

Khi đang đợi ở chỗ nhà vệ sinh di động,

It's May 2014 and we're standing in a park in Nashville, Tennessee,

Bọn tôi thấy 2 người phụ nữ ăn mặc rất phong cách

với giày cao gót, trân châu cùng 1 chiếc mũ derby đáng yêu và mềm mại.

because we've been at a horse race.

As we wait for the porta potty,

Lúc nào bọn tôi cũng nghĩ chủ đề trò chuyện của họ

we see two ladies in their Sunday best:

là về mấy món gốm sứ từ thời ông bà.

heels, pearls and lovely, floppy derby hats.

Nhưng họ không hề.

Thay vào đó bọn tôi lại nghe họ nói

At any moment, we expect them to start talking

“Ồ, nhìn kìa.

about their grandma's fine china.

Chắc là có gì đó đã chết.”

But they don't.

Bọn tôi nhìn lên trời phía bên trái và thấy lũ kền kền đang bay vòng vòng.

Instead, we hear them say,

"Oh, look.

Something must be dead."

Thời khắc đó khiến đầu tôi như lóe lên

rằng nếu mấy người phụ nữ ở buổi đua ngựa đó

We look up and to the left and see vultures circling round and round.

thấy quan ngại về sự liên kết giữa kền kền và cái chết,

thì sao ta không thử đưa chúng vào công tác hiện trường vụ án xem sao?

It occurred to me at this very moment

that if these ladies at the derby

Mọi người đều biết kền kền có liên hệ tới sự chết chóc.

are aware of vulture's connection to death,

then why aren't we talking more about these birds at crime scenes?

Nhưng lại không rõ tại sao lại như vậy.

Ví dụ, đây là email tôi nhận được từ 1 anh bạn thám tử ở Louisiana:

People know that vultures are connected to death.

But they don't really understand how.

“Lauren, đã có 1 vụ bắt cóc.

For example, here's an email I received from a detective in Louisiana:

Ở Louisana còn mấy con chim ó hay kền kền chứ?”

Trước khi định vị nơi bắt cóc,

"Lauren, there's been a kidnapping.

Tôi sẽ xác nhận lại cái câu hỏi mà tôi hay nhận được về chim ó/kền kền này.

What buzzards or vultures do we have in Louisiana?"

Rằng chim ó không sống ở Hoa Kỳ.

Lũ đó là diều hâu sống ở Châu Âu.

Before we address the kidnapping,

I'll first address this buzzard/vulture question I get all the time.

Mấy con chim lớn mà các bạn hay thấy bay lượn trên bầu trời nước Mĩ là kền kền

Buzzards don't live in the United States.

Có 2 loại kền kền chủ yếu ở Louisiana

They are hawks that live in Europe.

là kền kền Thổ và kền kền đen.

The big black birds you see circling in the sky within the US are vultures.

Để hiểu được cặn kẽ vai trò của kền kền trong khoa học pháp y,

The two types of vultures that live in Louisiana

tôi sẽ hướng dẫn sơ qua về tính ứng dụng của lũ chim.

are the turkey vulture and black vulture.

Qua email, tôi muốn làm rõ 1 số thứ.

To fully understand the role of vultures in forensic science,

Không loại trừ trường hợp vị thám tử nghĩ rằng nhân chứng đã chết.

I'll walk you through this forensic case.

Và anh ta muốn dùng những con chim để truy vết thi thể.

From the email, certain things become apparent.

We can assume the detective thinks the individual is dead.

Giống như mấy bà cô ở Nashville,

anh thám tử tưởng rằng mấy con kền kền đang bay trên trời

And he wants to use the birds to try to find the body.

sẽ dẫn anh ta đến nơi có thi thể.

Like the ladies in Nashville,

Nhưng mà nào có đơn giản vậy.

the detective thinks that vultures circling in the sky

Tôi không biết có ai ở đây đã từng thấy cận cảnh 1 con kền kền chưa

hoặc chí ít là có tìm hiểu về nó,

will lead him to the body.

nó to kinh lắm đấy nhé.

It's not that simple.

Nó có sải cánh dài 6 thước.

Kền kền lượn quanh trên không

I don't know if you've ever seen a vulture up close

bởi vì chúng quá to để lúc nào cũng phải vỗ cánh

or spent much time with them,

but they're huge, huge.

nên chúng cứ bay mãi.

Six-foot wingspan.

Chúng bay rất cao, ở những tầng mây có xoáy hoặc ít lốc

Vultures circle in the air

because they are too big to flap their wings and fly,

được sinh ra bởi sự biến thiên khí áp

so they soar.

hình thành vào ban ngày khi mặt trời rọi vào nền đất.

They soar in thermals, which are vortexes or little tornadoes

Do đó, khi bạn thấy hiện tượng kền kền bay lượn vòng,

caused by pressure differences in the air

hãy nhớ loài này chỉ thường bay từ A sang B

that form throughout the day as the sun heats up the ground.

chứ không bay lượn vòng trừ khi nó phát hiện xác chết.

Therefore, when you see a circling vulture,

Trên thực tế, nếu bạn muốn dùng kền kền để truy vết thi thể.

the bird is usually traveling from point A to B,

hãy tìm 1 con kền kền đang đậu trên cây hoặc hàng rào.

rather than circling above something dead.

Actually, if you want to use a vulture to try to find a body,

Kích thước lớn khiến loài này khá chậm chạp trong việc săn mồi

Điều này buộc chúng phải đi vét xác

look for a vulture in a tree or on a fence post.

Trên thực tế, kền kền là loài động vật duy nhất trên thế giới

có nguồn thức ăn phụ thuộc vào cái chết.

Vultures are too big and slow to hunt.

Con kền kền Thổ cực ngầu mà các bạn đang thấy đây,

So they have to scavenge.

In fact, vultures are the only animals in the world

chúng là 1 trong số ít loài chim có khả năng ngửi mùi

that depend upon death as a food source.

Chúng cảm nhận được xác chết thông qua 1 loại hóa chất

The turkey vulture that you see here is super cool,

được tiết ra khỏi thi thể trong quá trình phân hủy

because it's one of the few bird species that can actually smell.

Sự tiến hóa này của loài kền kền

It hones in on the deceased by sensing a chemical

đóng vai trò giúp trái đất đào thải những chất độc trong xác chết.

that's coming off the body during decay.

The evolutionary role of the vulture

Khi chúng cảm nhận được cái chết,

kền kền Thổ sẽ đậu xuống và vét xác nhanh chóng.

is to rid the earth of harmful toxins produced following death.

Kền kền thường sẽ xơi phần mắt trước,

sau đó là xé da,

Once death has been detected,

the turkey vulture lands and quickly scavenges.

rồi xơi nốt các mô bên trong và để lại mỗi bộ xương khô.

Vultures usually remove the eyes first,

Do đó, chìa khóa săn mồi của kền kền không phải là ở trên không

then tear the skin,

mà chính là dưới mặt đất.

start pulling the tissues, and leave you with a skeleton.

Công tác vét xác của kền kền là 1 cái gì đó rất kinh tởm.

Nếu bạn có một buổi hẹn đầu tệ hại,

Therefore, the importance of vultures is not in the air,

cứ thử đổi chủ đề sang mấy cái tôi vừa nói,

but on the ground.

và bạn sẽ không cần lo

Vulture scavenging is somewhat gruesome.

rằng cô bồ tương lai của mình không gọi lại.

If you're ever on a bad first date,

(Cười)

Dù hơi kinh, nhưng kền kền thật sự là những nhà pháp y tài ba,

just reference this talk,

and I don't think you'll have to worry

about your potential suitor giving you another call.

và đây là lí do.

Kền kền sẽ xơi tái xác người

(Laughter)

Although gruesome, vultures are key forensic players,

như cách mà chúng hay làm với mấy con vật khác chết trên đường

Chắc chưa ai nghe qua điều này đâu ha,

and here's why.

bởi chúng có thể làm tốt đến mức mà ta không ngờ tới được.

Vultures will consume a dead human

Nếu kền kền có khả năng sinh tồn bằng cái chết

just like they will consume roadkill.

cùng khả năng truy vết xác người tốt đến thế

But you don't ever hear about that,

vậy tại sao ta lại không hề thấy chúng trong các cuốn sách và nhan đề về pháp y?

and it's because vultures are so good at what they do.

If vultures depend on death for survival and if they scavenge humans,

Câu trả lời là:

Xu hướng của 1 số nhà nghiên cứu truyền thống đó là hay loại bỏ động vật ăn xác

then how can vultures be absent from forensic textbooks and training manuals?

trong các nghiên cứu về phân hủy học

bằng việc tạo ra khuôn khổ cho những mẫu thử thối rữa.

The answer:

the tradition has been for researchers to exclude animal scavengers

Tại sao?

Bởi vì các nhà nghiên cứu sợ rằng 1 con thú sẽ bỏ trốn cùng với mẫu thử

from decomposition studies

by placing a cage over the decaying subject matter.

và sẽ chẳng còn dữ liệu gì để mà báo cáo cả

vô ý thay,

Những loài bị loại bỏ lại là những loài có sự phát triển khung xương mạnh mẽ,

Why?

Because researchers were afraid an animal would run away with their subject matter

và đây chính là những thông tin mà các thám tử cần trong quá trình phá án,

and they wouldn't have any data to report --

consequently excluding animals' results in a lengthy skeletonization process,

Đã có rất nhiều vụ án mạng mà nạn nhân chỉ còn là 1 bộ xương khô,

and this information is currently what detectives use during investigations.

Họ nghĩ, “Wow, cái bộ xương này chắc lâu rồi chưa được điều tra hả trời.”

A lot of times at a crime scene when people see a skeletonized body,

Ồ, không, không, không, không.

Kền kền có thể đẩy nhanh quá trình phân hủy

they think, "Wow, this has been here for a really long time undiscovered."

Và bộ xương khô đó đã có thể ở đấy

ít nhất là 5 ngày nếu nó bị truy vết bởi lũ kền kền.

Oh, no, no, no, no.

Vultures accelerate decay.

Việc không tính đến quá trình vét xác của kền kền

And the skeletonized body could have been there

có thể dẫn đến kết quả kiểm định pháp y không chuẩn

for as little as five days if scavenged by vultures.

về thời gian tử vong của ai đó

để rồi khiến việc truy vết thông tin nạn nhân bị sai nốt

The failure to account for vulture scavenging

Nên mục tiêu của tôi đó là các nhà khoa học pháp y

can result in forensic scientists inaccurately estimating

how long someone has been dead

hãy tập trung vào tập tính của loài này

Tôi cũng muốn việc truy xác của kền kền

and then searching through the wrong missing person's files.

cũng như phán đoán tử vong qua xương được chế tài bởi pháp luật

Therefore, the goal is to get forensic scientists to focus on vulture evidence

and to get law enforcement to consider vulture scavenging

Giờ thì quay lại cái vụ bắt cóc tôi đề cặp hồi nãy nhé

Tôi đã trả lời mấy thám tử như này

and a possible recent death when skeletal remains are found.

rằng mấy con kền kền thích ở mấy chỗ có nước

Chúng thích những nơi có hươu đuôi trắng,

Let's get back to the importance of the kidnapping case.

chúng thường tìm đến sau 5 ngày kể từ khi đối tượng chết,

I responded to the detectives

và thường sẽ để lại nguyên vẹn xương và lông

and told them that vultures like areas with water.

They like areas with white-tailed deer,

Các thám tử phản hồi lại tôi là

they typically arrive within the first five days following death,

“Chúng tôi tìm thấy thi thể được chôn ở 1 mộ phần cạn.

they're going to leave an intact spinal column and feathers.

Chúng tôi cũng tìm ra được mấy sợi lông mà cô nhắc tới

Nhưng có 1 vấn đề đó là

The detectives write back and say,

"We found the body buried in a shallow grave.

những sợi lông đó nằm ở vị trí cách 40 thước so với nơi tìm thấy thi thể

We also found the feathers you mentioned."

Chúng được đặt gần chỗ những trái tùng dính máu

But there appeared to be a problem

Kền kền không có hứng với máu, và chúng cũng sẽ không ở quanh đó.

because the feathers were located 40 yards from where the body was found.

Chúng có thể ở quanh tầm 40 bước, nhưng không có chuyện tới tận 40 thước.

The feathers were next to a bloody pine cone.

Đó sẽ là 1 sự phí sức

Vultures aren't attracted to blood, and they typically don't wander.

của 1 loài chim mà chúng không có khái niệm gì về bữa ăn kế tiếp.

They might wander 40 feet, but they're not going to wander 40 yards.

Nên nhiệm vụ đầu tiên của tôi ở đây là xác định xem kền kền có ở hiện trường không.

That would be a waste of energy

for a bird that doesn't know when it will get its next meal.

Qủa nhiên, mấy sợi lông ở chỗ trái tùng chính là của lũ kền kền Thổ

So my first job here was to determine if vultures were at the scene.

Vậy thì điều gì đã khiến cho 1 con kền kền lang thang tới tận 40 thước?

Indeed, the feather by the pine cone was consistent with the turkey vulture.

1 trong những lí do mà tôi yêu kền kền

đó là bởi chúng có các tập tính hoạt động

So why in the world would a vulture wander 40 yards?

có thể được luận giải cả về mặt sinh học lẫn vật lí

Tôi bắt đầu điên lên sau khi tiến hành vô số các thử nghiệm

One of the reasons I love vultures

mà tôi đúc kết được từ 1 trại xác ở Texas

is because they tend to operate in a manner

Trại xác là nơi mà bạn có thể hiến tặng cơ thể cho khoa học

that can be explained by biology and physics.

I started mentally going through the numerous bating experiments

Tôi còn tiến hàng thử nghiệm của mình thông qua việc đặt bẫy

I had conducted at a body farm in Texas.

và gắn GPS lên lũ kền kền.

A body farm is a place where you can donate your body to science.

Để rồi tiến hành 1 quá trình giám sát lũ kền kền trong vài năm

I also went through my experiences with trapping

thông qua công nghệ GPS.

Sau đó, tôi lấy cuốn sổ note ra và bắt đầu “À há!”

and GPS tagging vultures.

And then the year-long process of monitoring vultures

Tôi đã biết được 2 thứ có thể thu hút kền kền tìm đến 1 thi thể cách tận 40 thước

via remote GPS technology.

Next, I brought up my field notes and had an "Aha!" moment.

Đó là ruột và não.

I knew of two things that would lure a vulture 40 yards from a body.

Tôi trình bày lại thông tin này với các thám tử

và biết rằng họ nghi ngờ nạn nhân đã bị đánh vào đầu

Guts and brain matter.

dẫn đến chấn thương và bất lực.

Một pha dập vỡ đầu được cho là đã xảy ra

I presented this information to the detectives

and learned that they suspected the victim had been incapacitated

tại nơi mà trái tùng được tìm thấy,

và rồi nạn nhân bị kéo lê đến 40 thước rồi bị chôn ở 1 mộ phần cạn.

by blunt force trauma to the head.

The blow to the head was thought to have occurred

in the area where the pine cone was found,

Có khả năng não chính là thứ đã dẫn dụ kền kền tới

and then the victim was drug 40 yards and buried in a shallow grave.

và điều đó chinh là minh họa về việc hành vi của kền kền

có thể lắp ghép những chứng cứ lại với nhau như thế nào.

This suggested that brain matter was the lure for the vulture

Các thám tử còn gửi tôi tấm ảnh này.

and illustrates how studying vulture behavior

Cánh tay của nạn nhân bị lòi ra khỏi ngôi mộ

can help piece together some of the evidence.

Với tư cách là nhà khoa học pháp y, bạn phải suy luận về cái toàn cảnh.

The detectives also sent me this photo.

The victim's arm is sticking up out of the grave.

Chiếc lông gần trái tùng cho thấy lũ kền kền đã có mặt ở hiện trường

As a forensic scientist, you have to think about the whole picture.

Bức ảnh của vụ án trên cũng mô tả

The feather by the pine cone indicated that vultures were at the scene.

tập tính vét xác đặc trưng của kền kền.

Phóng to lên, ta sẽ thấy 1 chiếc lông màu trắng,

This crime scene photo also depicts

cũng chính là đặc trưng của loài kền kền Thổ

characteristic vulture scavenging behavior.

Lưu ý 1 điều là da nạn nhân còn có dấu hiệu như bị cắt ở cổ tay

We zoom in, we see a white down feather,

which is characteristic of the turkey vulture.

Kền kền Thổ ngửi thấy mùi xác thối, rồi đậu lại.

Also note that the skin has a cut-like tear near the wrist.

Nó quét qua những tán thông,

rồi nhổ bàn tay ra,

sau đó dùng mỏ để xé lấy phần da

The turkey vulture smells the decay, lands.

và bắt đầu nhấp những mô mềm ra khỏi thi thể.

It can get through the pine needles,

Chỉ có xé và kéo, xé và kéo, xé và kéo.

pull out the hand,

it's going to tear the skin with its beak

and then start pulling the soft tissues away from the bone.

Tấm ảnh này đã minh họa chính xác khả năng vét xác của kền kền.

Just tear and pull, tear and pull, tear and pull.

Điều này khá quan trọng bởi nó đã hỗ trợ rất nhiều về thời gian

mà các thám tử phải bỏ ra cho 1 vụ án mạng

This photo illustrates the scavenging efficiency of vultures.

Không phải lúc nào cũng có đủ chứng cứ.

Bạn sẽ rất ít khi thấy lũ kền kền tại hiện trường vụ án

This is important because it helps support the time line

the detectives are putting together for the murder.

Thay vào đó, kền kền thường chỉ để lại 1 số chứng cứ về sự hiện diện.

There's not a whole lot of evidence.

Thay vì tìm hẳn 1 con kền kền,

You're not likely going to see the vultures at the crime scene.

hãy tìm những chiếc lông và mảnh xương.

Instead, vultures just leave these very subtle clues.

Kền kền quan trọng ở hiện trường

bởi vì chúng quá giỏi và nhanh ở cái khoảng mà chúng làm.

Rather than looking for the vulture,

look for the feathers and pristine bones.

Chúng như những cơn lốc.

Bạn có thể bỏ lỡ chúng chỉ trong nháy mắt.

Vultures are important

because they are so good and fast at what they do.

Tôi cung cấp ý kiến về dấu hiệu của kền kền cho các thám tử.

They're like tornadoes.

Và anh ta đã giải trình các chứng cứ đó cho tòa án.

If you blink, you will miss them.

Và vụ bắt cóc đó đã trở thành 1 án tử.

I provided my opinion about the vulture evidence to the detective.

Và bị cáo bị kết luận là có tội.

And he presented the vulture evidence in court.

Trường hợp trên đã cho thấy việc nghiên cứu tập tính kền kền

The kidnapping case was a death penalty case.

chính là bước ngoặt lớn của nghành pháp y học

And the defendant was found guilty.

This case illustrates how studying vulture behavior

Những người bị sát hại

đều xứng đáng có được một cuộc điều tra minh bạch nhất có thể

helps innovate forensic science.

Khi ta đưa kền kền vào các giám định pháp y,

Someone who has been murdered

ta liền có thể vẽ ra một bức tranh cụ thể về thời gian

deserves the most thorough investigation possible.

và cả những người liên quan

When we include vultures in forensic studies,

Nên lần sau, nếu bạn có ở trong 1 hiện trường án mạng

we paint a more thorough picture of what happened, when it happened

(Cười)

and who it happened to.

hãy nhìn xuống đất và xem lũ kền kền đã bỏ lại những bằng chứng gì nhé

So, the next time you're at a crime scene with a dead body --

Và nếu có ai ở đây định mang kền kền đến 1 buổi hẹn hò

(Laughter)

Chúng sẽ là 1 người bảo hộ đáng tin đấy.

look to the ground to find the clues vultures have left.

Cảm ơn mọi người.

And if anyone ever brings up vultures on a date,

(Vỗ tay)

you'll know they're a keeper.

Thank you.

(Applause)