Dignity isn't a privilege. It's a worker's right | Abigail Disney

Translator: Ngọc Như Reviewer: Dan Nguyen

Of all the characters in all the Disney films

Trong toàn bộ những nhân vật của Disney,

the one I love the most is Jiminy Cricket from "Pinocchio."

tôi thích nhất là Dế Jiminy trong phim "Pinocchio".

My favorite scene in the movie

Cảnh tôi thích nhất trong phim

is when the blue fairy is saying to Pinocchio,

là khi cô tiên xanh nói với Pinocchio,

"Always let your conscience be your guide."

"Hãy luôn để lương tâm dẫn đường".

Pinocchio asks, "What are conscience?"

Pinocchio liền hỏi, "Lương tâm là gì?"

and Jiminy Cricket is scandalized by the question.

và câu hỏi đó đã khiến Dế Jiminy thất kinh.

"What are conscience!

"Lương tâm là gì?

What are conscience!

Lương tâm là gì ư!

Conscience is that still, small voice that people won't listen to.

Lương tâm là tiếng nói nhỏ bên trong mà người ta sẽ không nghe theo.

That's just the trouble with the world today."

Đó là vấn đề của thế giới ngày nay."

I love the way Jiminy Cricket is always there

Tôi rất thích cách mà Dế Jiminy luôn có mặt

with a nerdy, ethical thing

giảng giải đạo đức

just as Pinocchio's coming up with some kind of good plan.

mỗi khi Pinocchio vừa nghĩ ra kế hoạch hay ho nào đó.

I think of him as speaking truth to puppet.

Tôi thích cách cậu ấy nói thật với một con rối.

I always wondered what it was about Jiminy Cricket

Tôi luôn tự hỏi điều gì ở Dế Jiminy

that made me love him so much

làm tôi yêu cậu ta đến vậy,

and one day it hit me.

rồi một ngày tôi nghĩ ra.

It was because he sounds like my grandfather.

Đó là vì cậu nói chuyện hệt như ông nội tôi.

My grandfather was a very sweet and cuddly man,

Nội tôi là một người rất ngọt ngào và dễ mến,

and I loved him to the moon and back.

và tôi thương ông nhiều lắm.

But I shared him with a big, wide world.

Nhưng tôi phải chia sẻ ông với cả một thế giới rộng lớn.

His name was Roy O. Disney,

Ông là Roy O. Disney,

and together with his younger brother Walt Disney,

và cùng với em trai mình, Walt Disney,

he came from a very humble upbringing in Kansas

từ người có xuất thân bình thường ở Kansas,

and started and ran one of the most iconic businesses in the world.

ông đã lập và điều hành một trong những tượng đài doanh nghiệp thế giới.

Two things I remember the best about going to Disneyland

Có hai điều tôi nhớ nhất khi đến Disneyland

with my grandfather.

cùng với ông nội.

The first thing was he always gave me a stern warning

Một là, ông luôn nghiêm khắc dặn tôi

that if I ever sassed anybody who worked there,

rằng nếu tôi hỗn hào với bất kì ai làm việc ở đó,

I was in deep doo-doo when we got home.

thì về nhà tôi sẽ gặp rắc rối to.

Ông nói, "Họ làm việc rất vất vả,

He said, "these people work really hard --

harder than you can imagine,

cực khổ ngoài sức tưởng tượng,

and they deserve your respect."

và họ xứng đáng được con tôn trọng."

The other is that he never walked by a piece of garbage,

Hai là, ông không bao giờ đi ngang một mảnh rác

inside of Disneyland or anywhere else,

trong Disneyland hoặc bất cứ đâu,

where he didn't bend over to pick it up.

mà không cúi xuống nhặt lên.

He said, "no one's too good to pick up a piece of garbage."

Ông bảo, "Chẳng có ai thanh cao đến nỗi không thể cúi xuống nhặt rác".

In Grandpa's day,

Vào thời của ông tôi,

a job at Disneyland was not a gig.

công việc ở Disneyland không phải tạm bợ.

A person could expect to own a home,

Một người có thể có nhà cửa,

raise a family,

nuôi sống gia đình,

access decent health care,

được chăm sóc y tế đàng hoàng,

retire in some security without worrying

an tâm về hưu mà không cần lo lắng

on just what he earned there at the park.

chỉ nhờ vào tiền lương kiếm được tại công viên.

Mind you, Grandpa fought the unions,

Tiết lộ luôn, ông tôi đấu với công đoàn,

and he fought them hard.

và đấu rất căng.

He said he didn't like to be forced

Ông nói ông không thích bị ép buộc

to do something he wanted to do voluntarily.

làm điều mà ông muốn tự nguyện làm.

That was rank paternalism of course and maybe even a tiny bit of BS.

Đó rõ ràng là tính gia trưởng và có lẽ hơi nhảm nhí một chút.

He wasn't an angel,

Ông không phải thiên thần,

and everyone wasn't well and fairly treated across the company,

và không phải ai cũng được đối xử tốt và công bằng trong công ty,

something that's well-known.

điều mà ai cũng biết.

But I think in his core he had a very deep commitment

Nhưng tôi nghĩ, trong tâm khảm, ông có một cam kết sâu sắc

to the idea that he had a moral obligation to every human being that worked for him.

với ý nghĩ rằng ông có nghĩa vụ đạo đức với mọi cá nhân đang làm việc cho ông.

That actually wasn't such an uncommon attitude for CEOs of the day.

Đó không phải là thái độ gì đó hiếm thấy ở các giám đốc điều hành (CEO) thời đó.

But when my grandfather died in 1971,

Nhưng khi nội mất vào năm 1971,

a new mindset was beginning to take hold

một tư duy mới đã bắt đầu ngự trị

of the American and eventually the global imagination.

trong trí tưởng tượng của người Mỹ và sau này là cả thế giới.

Jiminy Cricket got shown the door by economist Milton Friedman,

Dế Jiminy đã bị cho ra rìa bởi kinh tế gia Milton Friedman

among others,

và những người khác,

who popularized the idea of shareholder primacy.

những người phổ biến ý tưởng quyền ưu tiên của cổ đông.

Now, shareholder primacy is a pretty reasonable idea when you think about it.

Suy nghĩ thì ta thấy quyền ưu tiên của cổ đông là một ý tưởng khá hợp lý.

Shareholders own the company,

Cổ đông làm chủ công ty,

shareholders want profits and growth,

cổ đông muốn lợi nhuận và tăng trưởng,

so therefore you prioritize profits and growth.

do đó bạn phải ưu tiên lợi nhuận và tăng trưởng.

Very sensible.

Rất hợp lý.

But unfortunately, shareholder primacy was an idea that became a mindset

Nhưng tiếc là, quyền ưu tiên của cổ đông là một ý tưởng trở thành tư duy

and then that mindset jumped the rails,

và tư duy đó đã đi trật đường ray,

and it came to fundamentally alter everything

và nó cơ bản đã thay đổi mọi thứ

about the way companies and even governments

liên quan đến cách điều hành và quản lý

were led and managed.

của doanh nghiệp và ngay cả chính phủ.

Milton Friedman's pivotal op-ed in the "New York Times"

Bài xã luận quan trọng của Milton Friedman trên tờ "New York Times"

was followed by decades of concerted organizing and lobbying

được theo sau bởi hàng chục năm tổ chức và vận động hành lang phối hợp

by business-focused activists

của các nhà hoạt động kinh doanh

along with a sustained assault on every law and regulation

cùng sự công kích liên tục vào mọi quy tắc và luật lệ

that had once held businesses' worst impulses in check.

đã từng giúp kiềm chế những bốc đồng nguy hiểm cho doanh nghiệp.

And soon enough,

Và không lâu sau,

this new mindset had taken hold across every business school

tư duy mới này đã bắt đầu ngự trị khắp các trường kinh tế

and across every sector.

và trên mọi lĩnh vực.

Profits were to be pursued by any means necessary,

Phải chạy theo lợi nhuận bằng mọi cách,

unions were kneecapped,

bẻ gãy công đoàn,

taxes were slashed,

cắt giảm thuế,

and with the same machete,

và cũng con dao đó,

so was the safety net.

rạch đứt lưới bảo hộ.

I don't need to tell you about the inequality

Không cần nói bạn cũng biết về bất bình đẳng

that's been the result of these shifts.

gây ra bởi những thay đổi này.

We all know the story well.

Chúng ta đều hiểu rõ.

The bottom line is that everything that turns a gig into a livelihood

Ý chính là mọi thứ giúp biến một công việc tạm bợ thành sinh kế

was stripped away from an American worker.

đã bị tước khỏi dân lao động Mỹ.

Job security,

Công việc bảo đảm,

paid sick days,

nghỉ bệnh có lương,

vacation time --

nghỉ phép,

all of that went away

tất cả đã biến mất

even as the wealthy saw their net worths bloat to unprecedented,

ngay cả người giàu cũng thấy giá trị tài sản ròng của mình cũng phình to

and yes, unusable levels.

đến mức chưa từng có và không xài tới.

Although if you're Scrooge McDuck you could change it all into gold coins

Tuy vậy, nếu là tỷ phú Scrooge McDuck bạn có thể đổi tất cả thành xu vàng

and backstroke through it.

và bơi tung tăng trong đó.

So let me just address the Dumbo in the room.

Cho phép tôi đi vào vấn đề chính.

Yes, I am criticizing the company that bears my family's name.

Đúng, tôi đang chỉ trích công ty mang tên gia đình tôi.

Yes, I think Disney can do better.

Đúng vậy, tôi tin Disney có thể làm tốt hơn.

And I believe that many of the thousands of magnificent people

Và tôi tin rằng rất nhiều trong số hàng ngàn con người tuyệt vời

who work at the Walt Disney Company

đang làm tại công ty Walt Disney

wish that it would do better just as much as I do.

cũng như tôi, ước rằng công ty có thể làm tốt hơn.

For almost a century,

Trong gần một thế kỉ,

Disney has turned a pretty profit

Disney đã thu về lợi nhuận kha khá

on the idea that families are a kind of magic,

từ ý tưởng cho rằng gia đình là một loại phép màu,

that love is important,

rằng tình yêu rất quan trọng,

that imaginations matter.

rằng trí tưởng tượng quan trọng.

That's why it turns your stomach a little bit

Đó là lí do vì sao bạn sẽ khó chịu một chút

when I tell you that Cinderella might be sleeping in her car.

nếu tôi nói với bạn là Cinderella có thể đang ngủ trong xe của mình.

But let's be very clear: this is not just about Disney.

Nhưng chúng ta hãy rõ ràng: vấn đề này không chỉ riêng Disney.

This is structural and this is systemic.

Nó là cả một kết cấu và hệ thống.

No single CEO on his own is culpable

Không riêng một CEO nào có lỗi

and no single company has the wherewithal to buck this.

và không riêng một công ty nào có đủ tài chính để xử lý nó.

The analysts, the pundits,

Giới phân tích, giới phê bình,

the politicians,

giới chính trị gia,

the business school curricula and the social norms

chương trình học ở trường kinh tế và các chuẩn mực xã hội

drive the shape of the contemporary economy.

vốn định hình cho nền kinh tế đương đại.

Disney is just doing what everybody else does,

Disney chỉ đang làm những thứ như bao công ty khác,

and they're not even the worst offender.

và họ thậm chí chưa phải là kẻ tệ nhất.

If I told you how bad it was for workers at Amazon or McDonald's or Walmart,

Nếu kể cho bạn biết nhân viên khổ thế nào ở Amazon hay McDonald's hay Walmart,

or any one of a thousand other places you've never heard of,

hay bất kì chỗ nào trong số hàng ngàn cái tên bạn chưa từng biết,

it's not going to hit you as viscerally as if I tell you that 73 percent,

bạn sẽ không bị tác động mạnh bằng việc nói với bạn rằng 73%

or three out of four of the people who smile when you walk in,

hoặc 3 trên 4 người tươi cười chào đón khi bạn bước vào,

who help you comfort that crying baby,

giúp bạn dỗ dành em bé đang quấy khóc,

who maybe help you have the best vacation you ever have,

giúp bạn có một kì nghỉ tuyệt vời chưa từng có,

can't consistently put food on the table.

không thể kiếm đủ ăn mỗi ngày.

It's supposed to be the happiest place on earth.

Đáng lẽ đây phải là nơi hạnh phúc nhất thế giới.

And the people who work there take incredible pride

Và nhân viên ở đây cực kì tự hào

that they pursue a higher purpose.

rằng họ đang theo đuổi một mục tiêu cao cả hơn.

It's a higher purpose

Mục tiêu cao cả

that both my grandfather and great-uncle very intentionally built

mà cả ông nội và bác tôi đã quyết tâm xây dựng

when they made it a place that honors an interaction over a transaction.

khi họ biến nó thành một nơi tôn vinh sự tương tác hơn tiền bạc.

Now, I know that a word like magic makes you wonder

Tôi biết là từ ngữ như "phép màu" sẽ làm bạn tự hỏi

if I've taken leave of my senses.

liệu tôi có còn tỉnh táo không.

I know it's hard to imagine that something as ephemeral as love

Tôi biết khó mà tưởng tượng rằng một thứ phù du như tình yêu

can support a brand as big as Disney,

lại có thể đứng đằng sau một cái tên lớn như Disney,

and I know that it's hard to imagine

và tôi hiểu khó mà tưởng tượng được

that things as unquantifiable as moral obligations

những thứ khó cân đo đong đếm như nghĩa vụ đạo đức

should have any call on us

lại có thể tác động đến chúng ta

when we seek to deliver value to our investors.

trong quá trình đem đến giá trị tới các nhà đầu tư.

But accounting and finance don't run the world.

Nhưng kế toán và tài chính không làm chủ thế giới.

Beliefs,

Niềm tin,

mindsets --

tư duy,

those are what drive business ethics.

đó mới là những thứ thúc đẩy đạo đức kinh doanh.

And if we're going to change those mindsets and belief systems,

Và nếu muốn thay đổi hệ thống tư duy và niềm tin này,

we're going to have to use the most Disney superpower out there.

ta sẽ phải dùng nhiều nhất có thể siêu năng lực Disney ngoài kia.

We're going to have to use our imaginations.

Ta sẽ phải vận dụng trí tưởng tượng.

You're going to have to invite Jiminy Cricket back to the party.

Bạn sẽ phải mời Dế Jiminy quay lại cuộc chơi.

Now, Jiminy Cricket might start with some low-hanging fruit,

Dế Jiminy có thể sẽ bắt đầu bằng vài triết lý dễ hiểu

like, greed is not good,

như tham lam là không tốt,

like the world is not divided into makers and takers,

thế giới không phân chia kẻ bán người mua,

and that nobody ever,

và chưa có ai,

without any help,

một mình,

pulled themselves up by their own bootstraps --

tự nâng mình lên được bằng cách kéo quai ủng,

if you know anything about physics you'll understand why that is.

nếu bạn biến chút kiến thức vật lý bạn sẽ hiểu ý tôi.

Jiminy might remind us that every single person who works for us,

Jiminy có thể sẽ nhắc nhở rằng mọi người làm việc cho chúng ta

without exception,

bất kể là ai,

whether they fill out the spreadsheets

từ nhân viên nhập liệu

or change the bedsheets,

đến nhân viên dọn phòng,

deserves the respect and dignity of living wage.

đều xứng đáng hưởng lương ở mức tôn trọng và xứng đáng.

It's as simple as that.

Chỉ đơn giản vậy thôi.

And Jiminy might wonder how managers and employees

Và Jiminy chắc sẽ thắc mắc làm sao cấp trên và nhân viên

could possibly have any kind of empathy for each other

có thể có chút cảm thông nào đó cho nhau

when their workplaces have become so segregated

khi mà không gian làm việc của cả hai quá phân biệt

that it seems normal and natural

đến mức dường như chẳng có gì lạ

that an executive needs an especially swanky place to park

nếu giám đốc muốn có một nơi đặc biệt tốt để đậu xe,

or eat or go to the bathroom

ăn uống hay đi vệ sinh

or that an executive is too good to pick up a piece of garbage.

hoặc quá thanh cao không thể cúi xuống nhặt một cọng rác.

We are, after all, just the one species living together on just the one planet.

Suy cho cùng, tất cả chúng ta đều là con người cùng sống trên một hành tinh.

Jiminy might ask us to question some of our dogma.

Jiminy có thể sẽ bắt chúng ta chất vất một số giáo điều của mình.

Does a CEO really need to be paid as much or more than every other CEO

Liệu một CEO phải được trả lương ngang hoặc cao hơn những CEO khác

or is that just creating a competitive dynamic

hay điều này chỉ tạo ra cảm giác ganh đua

that's driving numbers into the stratosphere?

để tăng mức lương này lên cao ngất ngưỡng?

He might wonder if boards really do know all that they really need to know

Cậu chắc sẽ thắc mắc liệu ban giám đốc có thật sự biết những điều cần biết

when they don't have frontline workers ever at their meetings.

khi họ không bao giờ mời nhân viên tuyến đầu dự các cuộc họp.

He might ask if there's such a thing as too much money.

Cậu chắc sẽ hỏi liệu có thứ gì đó gọi là quá nhiều tiền không.

Or he might wonder if maybe we can make common cause

Hoặc cậu sẽ băn khoăn không biết chúng ta có thể tạo ra một lý tưởng chung

with consumers, with workers,

với khách hàng, với nhân viên,

with companies, with communities,

với công ty, với cộng đồng,

for all of us to come together

để tất cả chúng ta đoàn kết lại

to redefine this incredibly narrow idea

để định nghĩa lại khái niệm vô cùng hạn hẹp

of what the purpose of a company really is.

về mục tiêu thật sự của một công ty.

Jiminy would want us to remember that nobody works in a vacuum,

Jiminy sẽ muốn chúng ta nhớ rằng không ai làm việc tách biệt,

that the men and women who run companies

rằng tất cả những người điều hành công ty

actively cocreate the reality we all have to share.

đang tích cực cùng tạo ra thực tại mà tất cả chúng ta phải sẻ chia.

And just like with global warming,

Và cũng như vấn đề nóng lên toàn cầu,

we are, each of us, responsible for the collective consequences

chúng ta, mỗi người, đều chịu trách nhiệm cho hậu quả chung

of our individual decisions and actions.

từ những quyết định và hành động cá nhân.

I believe that the most profitable business ecosystem

Tôi tin rằng hệ sinh thái kinh doanh lợi nhuận nhất

in the history of the world

trong lịch sử thế giới

can do better.

có thể làm tốt hơn nữa.

I believe we can take just a little bit off of the upside,

Tôi tin chúng ta có thể giảm chút triển vọng tăng,

take a tiny bit of pressure off the speed at which things are happening.

giảm bớt áp lực tốc độ lên tình hình hiện nay.

I believe that everything we lose in the short-term

Tôi tin rằng những thứ ta mất đi trong thời gian ngắn

will more than make up for itself

sẽ được đền đáp to lớn

in an expanded landscape of moral, spiritual and financial prosperity.

bằng một bức tranh phồn vinh về đạo đức, tinh thần và tài chính.

I know what the cynics say, and it's true:

Tôi biết ai hoài nghi sẽ nghĩ rằng, và đúng vậy,

you can't eat your principles.

bạn không thể sống chết với nguyên tắc.

But you can't breathe a basis point either,

Nhưng bạn cũng không thể sống chết với điểm cơ bản

and neither can your children.

và con cái bạn cũng vậy.

I know I idolized my grandfather probably too much.

Tôi biết có thể tôi đã quá thần tượng ông nội.

He worked in very different times

Ông làm việc trong nhiều thời kì rất khác nhau

and those are times none of us want to go back to

và đó là những thời kì không ai muốn trở lại

for all kinds of good reasons.

vì tất cả mọi lý do chính đáng.

I know there are a lot of CEOs today who are just as well-meaning

Tôi biết là có nhiều CEO ngày nay cũng thiện chí

and just as decent as my grandfather was,

và đàng hoàng như ông nội tôi trước đây

but they're working at a time with very different expectations

nhưng họ đang làm việc ở thời đại với những kì vọng rất khác

and much more cutthroat context.

và hoàn cảnh khốc liệt hơn nhiều.

But here's the good news.

Nhưng cũng may,

Expectations and contexts are made

kì vọng và hoàn cảnh là thứ được tạo ra

and they can be unmade, too.

và chúng cũng có thể không được tạo ra.

There is so much to learn from the simple integrity

Có rất nhiều thứ để học từ sự chính trực giản đơn

of how my grandfather understood his job as CEO.

như cái cách ông nội tôi hiểu về công việc của một CEO.

Behind every theme park and every stuffed animal,

Đằng sau mỗi công viên giải trí và mỗi con thú bông

a handful of principles governed everything.

là một mớ nguyên tắc chi phối tất cả mọi thứ.

Every single person deserves respect and dignity.

Mỗi cá nhân đều xứng đáng được tôn trọng và phẩm giá.

No one is too good to pick up a piece of garbage,

Không ai quá thanh cao đến nỗi không thể cúi xuống nhặt một cọng rác,

and always let conscience be your guide.

và hãy luôn để lương tâm dẫn đường cho bạn.

We could all do worse than listen to Jiminy Cricket.

Chúng ta có thể sai đường hơn nếu không nghe lời dế Jiminy.

Thank you.

Cảm ơn.