Are we interrupting the kinky sex lives of fish? | Marah J. Hardt

Reviewer: Chu Bá Dương

Ngay lúc này đây,

sâu dưới mặt biển xanh lung linh,

hàng triệu con cá đang giao phối.

Right now,

(Tiếng cổ vũ)

beneath a shimmering blue sea,

Cách chúng làm “chuyện ấy” và chiến thuật chúng dùng

millions of fish are having sex.

không hề giống những con trên cạn chút nào.

(Cheers)

Lấy cá vẹt làm ví dụ.

And the way they're doing it and strategies they're using

Ở loài này, tất cả cá thể sinh ra đều là con cái

looks nothing like what we see on land.

và chúng trông như thế này.

Rồi sau này lớn lên,

Take parrotfish.

chúng có thể biến thành cá đực và sẽ trông như thế này:

In this species, all fish are born female,

Nhưng đó không chỉ là một sự thay đổi ngoại hình ngoạn mục.

and they look like this.

Then later in life,

she can transition into a male and she'll look like this.

Cơ thể con cái có thể tái hấp thụ buồng trứng và mọc tinh hoàn tại đó.

But it's not just a spectacular wardrobe change.

Chỉ trong vài tuần,

chúng sẽ từ sản xuất trứng thành sản xuất tinh trùng.

Her body can reabsorb her ovaries and grow testes in their place.

Khá là ấn tượng đấy chứ,

và dưới đại dương việc này cũng khá phổ biến.

In just a few weeks,

she'll go from making eggs to producing sperm.

Thật ra, tôi cá hầu như mọi người ở đây cũng đã từng ăn món hải sản

It's pretty impressive,

làm từ một loài cũng chuyển đổi giới tính ngang ngược như vậy.

and in the ocean it's also pretty common.

In fact, I bet nearly all of you have at some point had a seafood dish

Hàu?

Cá mú?

made up of an individual that started life as one sex

Tôm?

Tôi thấy một vài người gật gù đồng tình rồi.

and transitioned to another.

Nhưng không phải loài cá chuyển giới nào khi sinh ra cũng là con cái.

Oysters?

Grouper?

Shrimp?

Loài cá hề mà ta biết trong phim “Đi tìm Nemo”

Seeing some heads nodding, yeah.

But not all fish that change sex start as females.

cũng đều sinh ra là đực hết.

Thế nên ngoài đời,

Those clown fish we know from "Finding Nemo"?

khi mẹ Nemo qua đời,

They're all born male.

bố của Nemo, hay ông Marlin sẽ chuyển giới thành bà Marlin...

So in the real world,

(Tiếng cười)

when Nemo's mother died,

và Nemo có thể giao phối với người bố nay đã thành mẹ của mình.

Nemo's dad Marlin would have transitioned into Marlene --

(Tiếng cười)

Bạn thấy đấy...

(Tiếng cười)

(Laughter)

and Nemo would have likely mated with his father turned mother.

Vâng.

(Laughter)

Bạn có thể hiểu tại sao Pixar

You can see --

nhận được bản quyền sáng tạo cho cốt truyện này chứ nhỉ?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Yeah.

Việc chuyển đổi giới tính như vậy có thể xảy ra theo cả 2 hướng

You can see why Pixar

và có khi còn đổi qua đổi lại nữa.

took a little creative license with the plotline, right?

Đó chỉ là một trong vô vàn những chiến thuật thú vị mà động vật dùng

(Laughter)

So sex change in the ocean can happen in either direction

để sinh sản trong đại dương.

and sometimes even back and forth,

Và hãy tin rằng nhiêu đây chưa nhằm nhò gì đâu.

and that's just one of the many amazing strategies animals use

Đời sống tình dục dưới biển rất sống động

to reproduce in the ocean.

và cũng rất quan trọng,

And trust me when I say

it's one of the least surprising.

không chỉ với nhà sinh vật biển lập dị như tôi -

Sex in the sea is fascinating,

bị ám ảnh với việc tìm hiểu những cuộc tình mặn nồng này.

and it's also really important,

Nó quan trọng với tất cả chúng ta.

and not just to nerdy marine biologists like me

Ngày nay, chúng ta phụ thuộc vào cá đánh bắt tự nhiên

who are obsessed with understanding these salty affairs.

để làm nguồn cung cho hơn 2 tỉ người trên hành tinh này.

It matters for all of us.

Chúng ta cần hàng triệu con hàu và san hô để tạo thành các rạn san hô khổng lồ

Today, we depend on wild caught fish

to help feed over two billion people

giúp bảo vệ đường bờ biển khỏi mực nước dâng cao và bão.

on the planet.

Ta phụ thuộc vào những loại thuốc tìm thấy trong động vật biển để chữa ung thư

We need millions of oysters and corals to build the giant reefs

that protect our shorelines from rising seas and storms.

và nhiều loại bệnh khác.

Và với nhiều người chúng ta,

vẻ đẹp đa dạng của đại dương là nơi ta tìm về để giải trí,

We depend on medicines that are found in marine animals to fight cancer

để thư giãn đầu óc, và là di sản văn hóa của nhân loại.

and other diseases.

And for many of us,

the diversity and beauty of the oceans is where we turn for recreation

Để chúng ta có thể tiếp tục hưởng thụ sự trù phú mà đại dương ban tặng,

and relaxation and our cultural heritage.

thì cá, san hô và tôm của hôm nay

phải tạo ra được cá, san hô và tôm cho ngày mai.

In order for us to continue to benefit from the abundance

that ocean life provides,

Để làm được việc đó, chúng phải “quan hệ” thật nhiều.

the fish and coral and shrimp of today

have to be able to make fish and shrimp and coral for tomorrow.

Cho đến gần đây,

chúng ta vẫn không biết gì về đời sống tình dục dưới biển.

To do that, they have to have lots and lots of sex.

Hơi khó để tìm hiểu đấy chứ.

Nhưng nhờ khoa học và công nghệ mới,

And until recently,

giờ đây ta đã hiểu được nhiều điều hơn so với chỉ vài năm trước,

we really didn't know how sex happened in the sea.

It's pretty hard to study.

và các phát hiện mới này cho thấy hai điều:

But thanks to new science and technology,

Thứ nhất, đời sống tình dục dưới biển rất là “cháy”.

we now know so much more than even just a few years ago,

and these new discoveries are showing two things.

Thứ hai, chúng ta đang tàn phá đời sống tình dục của sinh vật biển,

First, sex in the sea is really funky.

từ tôm đến cá hồi.

Tôi biết nó nghe hơi khó tin.

Second, our actions are wreaking havoc on the sex lives of everything

Nên hôm nay, tôi sẽ chia sẻ đôi chút về cách động vật “quan hệ” dưới biển,

from shrimp to salmon.

và cách mà chúng ta đã phá đám những cuộc tình nồng cháy này,

I know. It can be hard to believe.

So today, I'm going to share a few details about how animals do it in the deep,

cũng như cách chúng ta có thể thay đổi điều đó.

Quý vị còn nhớ mấy con cá chuyển giới chứ?

how we may be interrupting these intimate affairs

Ở nhiều nơi trên thế giới,

ta có các luật đánh bắt cá quy định kích thước đánh bắt tối thiểu.

and what we can do to change that.

So, remember those sex-changing fish?

Ngư dân không được phép đánh bắt cá nhỏ.

Điều này giúp cá con sinh trưởng và sinh sản trước khi bị bắt.

In many places in the world,

we have fishing rules that set a minimum catch size.

Đó là một quy định tốt.

Fishers are not allowed to target tiny fish.

Thế là ngư dân quay sang đánh bắt cá lớn.

Nhưng với cá vẹt hay loài chuyển giới khác,

This allows baby fish to grow and reproduce before they're caught.

nhắm vào những con lớn nhất tức là ta đang bắt hết cá đực.

That's a good thing.

So fishers go after the biggest fish.

But in parrotfish, for example, or any sex changer,

Việc này khiến con cái gặp khó khăn trong việc tìm bạn tình,

targeting the biggest fish means that they're taking out all the males.

và có thể buộc nó phải chuyển giới sớm hơn khi kích thước của nó vẫn còn nhỏ.

That makes it hard for a female fish

Hai việc này có thể dẫn đến việc giảm số lượng cá con trong tương lai.

to find a mate

or it forces her to change sex sooner

Để có thể chăm lo tốt cho những loài này,

at a smaller size.

ta phải biết chúng có chuyển giới không, chúng chuyển giới khi nào và ra làm sao.

Both of these things can result in fewer fish babies in the future.

Chỉ khi đó ta mới có thể đặt ra quy định nhằm hỗ trợ các cách thức giao phối này,

In order for us to properly care for these species,

như là quy định kích thước đánh bắt tối đa cũng như tối thiểu.

we have to know if they change sex,

how and when.

Only then can we create rules that can support these sexual strategies,

Cái khó không phải ở chỗ không có giải pháp hỗ trợ giao phối.

Khó là khó ở chỗ biết được giải pháp nào áp dụng cho loài nào,

such as setting a maximum size limit in addition to a minimum one.

vì ngay cả loài động vật chúng ta tưởng như biết rõ

The challenge isn't that we can't think of these sex-friendly solutions.

cũng gây bất ngờ với đời sống tình dục của chúng.

The challenge is knowing which solutions to apply to which species,

Lấy tôm hùm Maine làm ví dụ.

because even animals we know really well

Chúng trông có vẻ không lãng mạn hay có cách quan hệ quá lập dị.

surprise us when it comes to their sex lives.

Ngược lại, chúng là cả hai.

Take Maine lobster.

(Tiếng cười)

Trong mùa giao phối,

They don't look that romantic,

tôm cái muốn cặp với những anh tôm đực to nhất, hư nhất,

or that kinky.

They are both.

(Laughter)

nhưng mấy chàng này rất hung hãn,

và chúng sẽ tấn công bất cứ ai đến gần, đực hay cái không cần biết.

During mating season,

female lobsters want to mate with the biggest, baddest males,

Trong khi đó, thời điểm tốt nhất để tôm cái giao phối với tôm đực

but these guys are really aggressive,

là ngay sau khi nó lột xác,

and they'll attack any lobster that approaches, male or female.

khi nó tạm thời mất đi chiếc vỏ cứng.

Meanwhile, the best time for her to mate with the male

Con cái phải tiếp cận con đưc hung dữ ở trạng thái yếu nhất.

is right after she's molted,

Phải làm sao đây?

when she's lost her hard shell.

Câu trả lời?

So she has to approach this aggressive guy in her most vulnerable state.

Tè liên tục vào mặt anh ta.

What's a girl to do?

(Tiếng cười)

Her answer?

Dưới biển, nước tiểu là một loại tình dược cực mạnh.

Spray him in the face repeatedly with her urine.

(Laughter)

Tiện lợi thay, bàng quang của tôm hùm nằm phía trên não chúng,

Under the sea, pee is a very powerful love potion.

và chúng có hai cái vòi phía dưới cuống mắt,

Conveniently, lobsters' bladders sit just above their brains,

nhờ đó mà chúng có thể bắn nước tiểu về phía trước.

Vậy là, tôm cái đến gần hang của tôm đực

and they have two nozzles under their eye stalks

và khi chàng ta lao ra, nó liền phóng một dòng nước tiểu

with which they can shoot their urine forward.

rồi chuồn gấp khỏi đó.

So the female approaches the male's den

Chỉ cần làm thế trong vòng vài ngày

and as he charges out she lets loose a stream of urine

là đủ để mùi của con cái tạo ra hiệu ứng biến đổi.

and then gets the hell out of there.

Only a few days of this daily dosing

Tôm đực từ một gã hung hãn biến thành anh người tình dịu dàng.

is all it takes for her scent to have a transformative effect.

Đến cuối tuần, chàng tôm rước nàng về dinh.

The male turns from an aggressive to a gentle lover.

Sau đó, "chuyện ấy" rất đơn giản.

By the week's end, he invites her into his den.

Vậy, bằng cách nào chúng ta lại đang phá đám chuyện tình lập dị này?

After that, the sex is easy.

Nước tiểu của tôm cái chứa một tín hiệu hóa học quan trọng.

So how are we interrupting this kind of kinky courtship?

Tín hiệu hóa học đó có thể xuyên qua nước biển,

và tôm hùm có cơ quan nhận mùi có thể phát hiện và nhận tín hiệu.

Well, the female's urine carries a critical chemical signal

Biến đổi khí hậu làm tăng tính axit của đại dương.

that works because it can pass through seawater

and lobsters have a smell receptor

Đó là hậu quả của việc có quá nhiều CO2 trong nước biển.

that can detect and receive the message.

Sự thay đổi hóa học này có thể làm nhiễu tín hiệu nói trên,

Climate change is making our oceans more acidic.

hoặc làm hỏng cơ quan tiếp nhận mùi của tôm hùm.

It's the result of too much carbon dioxide entering seawater.

Ô nhiễm đất có thể gây ra tác động tương tự.

This changing chemistry could scramble that message,

Hình dung xem cô tôm cái đó sẽ thế nào

or it could damage the lobsters' smell receptors.

nếu tình dược của nàng thất bại.

Pollution from land can have similar impacts.

Đây là những tác động dù nhỏ nhưng lại rất nghiêm trọng mà con người đang gây ra

Just imagine the consequence for that female

cho đời sống tình dục của các loài sinh vật biển.

if her love potion should fail.

Đây là loài chúng ta biết rất khá rõ; tôm hùm sống gần bờ ở vùng nước nông.

These are the kinds of subtle but significant impacts we're having

Càng xuống sâu, đời sống tình dục càng kì cục.

on the love lives of these marine life.

And this is a species we know well:

lobsters live near shore in the shallows.

Cá cần câu vây chân sống ở độ sâu cách mặt biển khoảng 900 mét

Dive deeper, and sex gets even stranger.

trong lòng đại dương đen kịt,

Con đực sinh ra không có khả năng tự kiếm ăn.

Fanfin anglerfish live at about 3,000 feet below the surface

Để tồn tại, nó phải tìm được con cái thật nhanh.

in the pitch-black waters,

and the males are born without the ability to feed themselves.

Trong khi đó, cá cái,

lớn hơn con đực gấp 10 lần,

To survive, he has to find a female fast.

10 lần đấy,

nó tỏa ra mùi hương rất mạnh để hấp dẫn bạn tình.

Meanwhile, the female,

who is 10 times bigger than the male,

Vậy là anh chàng tí hon này bơi xuyên qua đại dương

10 times,

để lần theo mùi hương của nàng.

she lets out a very strong pheromone with which to attract mates to her.

Khi tìm được nàng,

nó liền cắn yêu cô ấy.

So this tiny male is swimming through the black waters

Và đây là lúc mọi thứ trở nên kì cục.

smelling his way to a female,

Cái cắn yêu đó kích hoạt một phản ứng hóa học

and when he finds her,

he gives her a love bite.

khiến xương hàm của chàng ta bắt đầu tan rã.

And this is when things get really weird.

Mặt chàng tan vào mình nàng,

That love bite triggers a chemical reaction

và hai ta tuy hai mà một.

whereby his jawbone starts to disintegrate.

Hệ tuần hoàn của chúng quyện vào nhau,

His face melts into her flesh,

và mọi cơ quan nội tạng của chàng bắt đầu tiêu biến,

and their two bodies start to fuse.

Their circulatory systems intwine,

trừ tinh hoàn.

and all his internal organs start to dissolve

(Tiếng cười )

Tinh hoàn phát triển bình thường và bắt đầu sản xuất tinh trùng.

except for his testes.

Cuối cùng, chàng cơ bản biến thành nhà máy sản xuất tinh trùng

(Laughter)

gắn trên người nàng cả đời, cần là có ngay.

His testes mature just fine and start producing sperm.

(Tiếng cười )

Đó là một hệ thống rất hiệu quả,

In the end, he's basically a permanently attached

on-demand sperm factory for the female.

nhưng đây không phải kiểu chiến thuật giao phối

(Laughter)

ta thường thấy trên nông trại nhỉ?

Ý là nó rất quả thật rất kỳ dị. Rất là kỳ quái.

It's a very efficient system,

Nhưng nếu ta không biết sự tồn tại của các chiến thuật này,

but this is not the kind of mating strategy

hay cách chúng hoạt động,

that we see on a farm, right?

ta sẽ không biết được mình gây ra những tác động nào tới đại dương.

I mean, this is weird.

It's really strange.

But if we don't know that these kinds of strategies exist

Chỉ ba năm trước thôi,

or how they work,

chúng ta đã phát hiện ra một loài bạch tuộc biển sâu mới,

we can't know what kind of impacts we may be having, even in the deep sea.

con cái sẽ đẻ trứng trên bọt biển bám trên đá

Just three years ago,

ở độ sâu hơn 2,5 dặm dưới biển.

we discovered a new species of deep sea octopus

Những tảng đá này chứa khoáng chất hiếm,

where the females lay their eggs on sponges attached to rocks

và hiện giờ đang có rất nhiều công ty chế tạo máy ủi đất

that are over two and a half miles deep.

có khả năng xới tung đáy biển để khai thác chúng.

These rocks contain rare earth minerals,

Nhưng máy ủi sẽ ủi sạch bọt biển

and right now there are companies that are building bulldozers

và tất cả trứng bạch tuộc trên đó.

that would be capable of mining the deep sea floor for those rocks.

Dù là vô tình hay cố tình,

But the bulldozers would scrape up all the sponges

chúng ta đang ngăn cản sự giao phối và sinh sản thành công dưới biển.

and all the eggs with them.

Knowingly, and in many cases unknowingly,

Và nói thật,

hẹn hò và kết bạn không đã đủ khó rồi

huống chi suốt ngày bị cho tắt hứng, đúng không nào?

we are preventing successful sex and reproduction in the deep.

Ai cũng hiểu mà.

Nên hôm nay, tôi mong quý vị sẽ ra về

And let's be honest,

dating and mating is hard enough without somebody coming in

với một vài kiến thức hay ho về đời sống tình dục của cá --

and interrupting all the time, right?

I mean, we know this.

(Tiếng cười)

So today, while I hope you will leave here

Tôi cũng mong quý vị nhớ điều này:

with some excellent bar trivia on fish sex --

tất cả chúng ta gắn bó với đại dương nhiều hơn chúng ta nghĩ,

(Laughter)

I also ask that you remember this:

bất kể ta sống nơi đâu.

we are all far more intimately connected with the oceans than we realize,

Và mức độ mật thiết này đòi hỏi một loại quan hệ mới với đại dương:

no matter where we live.

biết công nhận và tôn trọng sự đa dạng vô tận của sự sống

And this level of intimacy

requires a new kind of relationship with the ocean,

cùng những giới hạn của nó.

Ta không còn có thể nghĩ đến đại dương

one that recognizes and respects the enormous diversity of life

như một thứ gì đó xa xôi ngoài kia,

vì mỗi ngày chúng ta đều nhờ vào biển cả để bảo đảm an ninh lương thực,

and its limitations.

sức khỏe và hạnh phúc,

We can no longer think of the oceans

từng khoảnh khắc mà chúng ta sống.

as just something out there,

because every day we depend on them for our food security,

Nhưng đây là một quan hệ hai chiều,

our own health and wellness,

và đại dương chỉ có thể tiếp tục nuôi sống chúng ta

and every other breath we take.

nếu chúng ta đổi lại bảo vệ được điều cơ bản của sự sống dưới đại dương:

But it is a two-way relationship,

giao phối và sinh sản.

and the oceans can only continue to provide for us

Nên, cũng như mọi mối quan hệ khác, chúng ta phải chấp nhận thay đổi

if we in turn safeguard that fundamental force of life in the sea:

để duy trì mối quan hệ này.

sex and reproduction.

Lần tới nếu quý vị đang định ăn hải sản,

So, like any relationship, we have to embrace some change

hãy tìm những loài được đánh bắt bền vững hay được nuôi trồng

for the partnership to work.

ở địa phương và đứng cuối trong chuỗi thức ăn.

The next time you're thinking about having seafood,

Đó là những loài như hàu, sò, trai,

look for sustainably caught or farmed species

hay cá nhỏ như cá thu.

that are local and low on the food chain.

Những loài này sinh sản như điên

và nếu quản lý tốt, chúng có thể đỡ được chút áp lực đánh bắt cá.

These are animals like oysters, clams, mussels,

small fish like mackerel.

Chúng ta cũng có thể xem xét lại các sản phẩm vệ sinh cơ thể,

These all reproduce like crazy,

vệ sinh nhà cửa,

và chăm sóc vườn tược.

and with good management, they can handle a bit of fishing pressure.

Tất cả các hóa chất đó cuối cùng sẽ chảy ra biển

We can also rethink what we use to wash our bodies,

và phá vỡ môi trường hóa học tự nhiên của đại dương.

clean our homes

and care for our lawns.

Các ngành công nghiệp cũng phải có trách nhiệm

All of those chemicals eventually wash out to sea

và có các biện pháp phòng ngừa

bảo vệ hoạt động tình dục diễn ra ở nơi chúng ta biết nó tồn tại,

and disrupt the natural chemistry

of the ocean.

và hạn chế gây ra tác hại tại những nơi chúng ta chưa hiểu rõ

Industry also has to play its part

and take a precautionary approach,

như là vùng biển sâu.

protecting sexual activity where we know it exists

Và tại cộng đồng nơi ta sống,

and preventing harm in the cases where we just don't yet know enough,

nơi ta làm việc,

và quốc gia mà ta được đi bỏ phiếu,

like the deep sea.

chúng ta phải hành động quyết liệt để chống lại biến đổi khí hậu hôm nay.

And in the communities where we live,

the places we work

(Khán giả đồng tình)

and the country in which we vote,

(Tán thưởng)

we must take bold action on climate change now.

Cảm ơn.

(Tán thưởng)

(Audience: Yeah!)

(Applause)

Thank you.

(Applause)