The age-old sharing economies of Africa -- and why we should scale them | Robert Neuwirth

Translator: Gia Bảo Nguyễn

Điều tôi đang làm hiện giờ

là một thí nghiệm tưởng tượng.

Bạn có thể đã biết hoặc từng đọc qua

So what I'm doing

quyển sách của tác giả này.

is a thought experiment.

Nó có vẻ là quyển sách đầu tiên và có thể là quyển duy nhất bán chạy

Now you may know of or have read

viết về lĩnh vực kinh tế.

Có thể bạn cũng biết chút đỉnh về nội dung của nó.

this book by this guy.

It's probably the first and maybe the only bestseller

Nó nói về cách các quốc gia trên thế giới phát triển

ever written about economics.

And you probably know a bit about what it says.

thông qua thành quả cá nhân và lợi ích cá nhân.

It talks about how nations all over the world will prosper

Lợi ích cá nhân chính là cơ chế cho sự phát triển của thế giới.

through the individual pursuit of individual profit.

Nhưng điều buồn cười về Adam Smith đó chính là

ông ấy là dạng người chỉ thích ở nhà

Individual profit will be the mechanism for the prosperity of the world.

Ông ấy chưa từng đi xa hơn Edinburgh

But the funny thing about Adam Smith

ngoài nước Pháp và Thụy Sĩ.

is that he was a stay-at-home kind of guy.

Vì thế, thí nghiệm tưởng tượng của tôi chính là

He actually never went further from Edinburgh

tưởng tượng xem điều gì sẽ xảy ra nếu Adam Smith đến thăm Châu Phi.

than France and Switzerland.

So my thought experiment is to imagine

May mắn thay, chúng ta vẫn có câu trả lời đơn giản,

what would have happened if Adam Smith had visited Africa.

bởi vì luật sư và nhà thám hiểm người Arab tên Ibn Battuta

And fortunately, there's actually an easy answer,

đã đến thăm bờ biển phía Đông của Châu Phi vào thế kỷ 14,

because the Arab lawyer and traveler Ibn Battuta

và thứ ông ấy thấy được khi đến Mogadishu là một phiên chợ

và ông ấy viết về nó.

traveled down the east coast of Africa in the 14th century,

Căn bản thì, tàu buôn khi đến cảng,

and what he found when he got to Mogadishu was a market,

chúng thậm chí không được phép vào bờ.

Chúng phải hạ neo ở cảng.

and he wrote about it.

And basically, merchant ships came to the harbor,

và thuyền nhỏ sẽ bơi ra,

và dân địa phương sẽ nhận hàng và bảo, “Tôi là môi giới, và bạn là khách của tôi”

and they weren't even allowed to land.

They had to drop anchor in the harbor,

Và họ phải kinh doanh thông qua các nhà môi giới địa phương,

and boats came out to them,

and locals picked them and said, "You are my guest, I am now your broker."

và nếu họ không đồng ý việc kinh doanh thông qua môi giới,

họ sẽ phải ra tòa và hợp đồng sẽ bị hủy,

And they had to do business through the local broker,

and if they went around that and didn't do business through the broker,

và họ sẽ bị đuổi ra khỏi thành phố.

Thông qua cơ chế này, mọi người đều hưởng lợi.

they could go to court, and the deal would be canceled,

Vì vậy, nếu là Adam Smith, ông ấy sẽ trông giống như này

and they would be thrown out of town.

và nói, “Ah! Đây là xã hội kiểu hỗ trợ lẫn nhau.

And through this mechanism, everyone prospered.

Đó chính là thị trường nơi của cải được chia đồng đều”

And so if that was Adam Smith, he might look like this guy

Và khi tôi hỏi Christian [Benimana],

and say, "Ah! That's a mutual aid society.

người đã thuyết trình vào đầu buổi hôm nay,

That's a share-the-wealth free market."

anh ấy trả lời rằng nếu Adam Smith đến Châu Phi,

And when I put this question to Christian [Benimana],

nền kinh tế chia sẻ đã xuất hiện lâu trước sự ra đời của Airbnb và Uber.

who had the stage at the beginning of this session,

Và điều đó đúng.

he responded that if Adam Smith had come to Africa,

Vì vậy, nếu chúng ta vận dụng cái này hôm nay,

there would have been a sharing economy long before Airbnb and Uber.

nó sẽ rất thú vị.

Sẽ có rất nhiều luồng tiền đi vào các quốc gia.

And that's true.

So if we put this to work today,

Con số trên chỉ mới là 10% xuất khẩu của những quốc gia này.

it would be very interesting.

There would be a lot of money flowing into the countries.

Nên, điều thú vị chính là nền kinh tế hỗ trợ lẫn nhau này vẫn tồn tại,

These are just figures of 10 percent of exports in these countries.

chúng ta có thể tìm thấy ví dụ điển hình của nó ở những nơi kì quái nhất.

So the interesting thing is that this mutual aid economy still exists,

Đây là Thị trường Quốc tế Alaba.

Nó là thị trường điện tử lớn nhất ở Tây Phi.

and we can find examples of it in the strangest places.

Có 10,000 thương nhân,

So, this is Alaba International Market.

họ đạt được doanh thu 4 tỷ mỗi năm.

It's the largest electronics market in West Africa.

Và họ nói rằng họ là những người ủng hộ Adam Smith:

sự cạnh tranh rất hay, chúng ta tham gia như một cá nhân,

It's 10,000 merchants,

they do about four billion dollars of turnover every year.

nhà nước không giúp chúng ta.

Nhưng thực tế thú vị là khi tôi hỏi sâu hơn,

And they say they are ardent apostles of Adam Smith:

đó không hề là yếu tố giúp phát triển thị trường.

competition is great, we're all in it individually,

government doesn't help us.

Có một nguyên tắc kín

But the interesting reality is that when I asked further,

giúp cho thị trường phát triển.

that's not what grew the market at all.

Và họ cho rằng -- như bạn biết đấy, đây là vị trí kề nhau khá thú vị

There's a behind-the-scenes principle

that enables this market to grow.

của “Kinh Thánh James” và “Cách Bán Bản Thân”.

Những gì họ nói chính là thông điệp của họ.

And they do claim -- you know, this is an interesting juxtaposition

Nhưng trong thực tế, thị trường này được quản lý bởi một nguyên tắc chung.

of the King James Bible and "How To Sell Yourself."

That's what they say is their message.

Khi bạn hỏi mỗi thương nhân, “Làm thế nào để bắt đầu thương mại toàn cầu?”

But in reality, this market is governed by a sharing principle.

họ bảo, “Ừ thì, khi ông chủ giao việc cho tôi.”

Every merchant, when you ask them, "How did you get started in global trade?"

Và khi tôi bắt đầu suy nghĩ, “Giao việc là gì?”

hóa ra là khi hoàn thành thời gian học việc

they say, "Well, when my master settled me."

với chủ của bạn,

And when I finally got it into my head to ask, "What is this 'settling?'"

họ bắt buộc -- bắt buộc -- phải đưa bạn vào làm nghề.

it turns out that when you've done your apprenticeship

Nghĩa là họ sẽ trả tiền thuê 2 hoặc 3 năm cho bạn

và đưa tiền cho bạn

with someone you work for,

they are required -- required -- to set you up in business.

để bạn có thể bước ra ngoài kia và bắt đầu giao thương.

That means paying your rent for two or three years

Đó gọi là vốn đầu tư mạo hiểm. Đúng không?

and giving you a cash infusion

Và tôi có thể nói một cách chắc chắn rằng

so you can go out in the world and start trading.

hệ thống học việc Igbo quản lý Thị trường Quốc Tế Alaba

That's locally generated venture capital. Right?

là nền tảng phát triển doanh nghiệp lớn nhất thế giới.

And I can say with almost certainty

that the Igbo apprenticeship system that governs Alaba International Market

Và có những nền kinh tế chia sẻ khác nơi chúng ta tìm kiếm --

is the largest business incubator platform in the world.

những vòng lặp, điều có thể được tìm thấy ở hầu hết khu ổ chuột.

Chúng có tên khác nhau tùy theo văn hóa; đây là tên theo tiếng Kenya.

And there are other sharing economies that we look for --

Nó là một cách để kiếm tiền.

merry-go-rounds, which are found in almost every shantytown.

Là tiền gom góp -- tiền được bỏ vào ống một lần mỗi tuần,

They have different names in other cultures; this is the Kenyan name.

và một lần mỗi tuần, một thành viên sẽ được nhận tiền,

và họ sẽ tiêu dùng vào bất kỳ việc gì họ cần.

It's a way of generating cash.

Còn có một thứ gọi là “acequias”

It's a kitty -- people throw money into a pot once a week,

đó là tiếng Tây Ban Nha, nhưng bắt nguồn từ tiếng Arab vùng Bắc Mỹ;

and once a week, one member of the group gets the money,

and they can spend it on whatever they need to.

“saqiya” nghĩa là “bánh xe nước.”

And there's also something called "acequias,"

Acequia là hệ thống chia sẻ nguồn nước khan hiếm.

and that is a Spanish word, but it comes from the North African Arabic;

Nó được di chuyển từ Bắc Mỹ đến Tây Ban Nha

"saqiya" means "water wheel."

và từ Tây Ban Nha đến phía Tây của nước Mỹ,

And what the acequia is is a sharing system for scarce water.

nơi nó vẫn được sử dụng.

It's migrated from North Africa to Spain,

Nó chia sẻ nguồn nước theo nhu cầu

and from Spain to the west of the United States,

hơn là theo thứ tự ai đến trước.

where it still is used.

Ngược lại, theo những gì Llew [Claasen] từng nói

And it shares water by need

khi ông ấy nói về chuỗi khối và tiền mã hóa vào hôm qua,

rather than by who was there first.

And contrary, with all due respect, to what Llew [Claasen] said

không hề có sự xuất hiện của bi kịch của mảnh đất công.

Người dân ở các vùng acequia đã quản lý nguồn nước khan hiếm

when he talked about blockchains and cryptocurrencies yesterday,

there is no tragedy of the commons.

trong suốt hàng trăm hàng trăm năm.

People in acequias have been commonly managing scarce water resources

Dựa vào thí nghiệm tưởng tượng này, tôi muốn đi sâu hơn một tí

for hundreds and hundreds and hundreds of years.

và đề xuất rằng những việc này được quản lý trong cộng đồng,

So taking this thought experiment, I wanted to go a little bit further

và nó đang quản lý nguồn vốn, đồng tiền,

and suggest that these things are managed communally,

và nguồn nguyên liệu khan hiếm.

and they are taking care of scarce capital, scarce cash

Đối với tôi, chúng ta có hai kiểu chủ nghĩa tư bản.

and scarce resources.

Chúng ta có kiểu tư bản ở hạng đầu.

And it seems to me that we have actually two kinds of capitalism.

Và đây là những thống kê khá thú vị,

bởi vì 1/1000 trong 1% dân số Nigeria

We have the capitalism of the top up.

And these are really interesting statistics,

sở hữu tài sản tương đương với 1/4 GDP của cả nước.

because three one-thousandths of one percent of the Nigerian population

1/100 trong 1% dân số Kenya

controls wealth equal to one-fourth of the GDP of the country.

sở hữu tài sản tương đương với 75% GDP của cả nước.

One one-hundredth of one percent of the Kenyan population

Đó là kiểu tư bản hạng đầu.

controls wealth equal to 75 percent of the GDP of the country.

Và mọi người đều ủng hộ gã này,

trong việc bán board game và dụng cụ thể thao

That's the capitalism of top up.

trên một trục đường giảm tốc tại quốc lộ Lagos.

Và việc bán board game lẫn dụng cụ thể thao ở một trục đường giảm tốc,

And everyone else is with this guy,

selling board games and bodybuilding equipment

thì việc ùn tắc giao thông là điều rất khó, rất khó tránh khỏi, đúng chứ?

in a go-slow on the highway in Lagos.

And when you're selling board games and bodybuilding equipment in a go-slow,

Những ai đang sống trong nền kinh tế này

bị kẹt vào thứ mà tôi gọi là “nền tư bản thoái hóa”

that traffic jam is really, really, really bad, right?

bởi vì chúng ta không có cách nào vươn lên hoặc thoát ra khỏi nó

Those of us in this sphere of the economy

bởi vì chúng ta thiếu nguồn nguyên liệu đã được đề cập đến

are caught in what I call "the capitalism of decay,"

khi nói về nền kinh tế chia sẻ.

because there's no way to rise up and get out of it,

Và họ đã sai

về những gì liên quan đến củ sắn và chủ nghĩa tư bản,

because they're lacking the resources that we talked about

in those sharing economies.

rằng củ sắn thì nên được xử lý để không còn độc tố,

And they're tripped up

by the thesis of cassava and capitalism,

và tôi sẽ tranh luận về điều này, tương tự vậy,

nền kinh tế thị trường nên được điều tiết để tạo sự công bằng cho mọi người.

that cassava has to be processed in order not to be poisonous,

and I would argue that, similarly,

Nên ta hãy nhìn qua thứ mà tôi hay gọi là “Nền kinh tế từ dưới lên.”

the market economy needs to be processed in order to be fair to everyone.

Chúng là những mô hình chia sẻ đang hiện diện ngoài kia.

So we have to look at what I call the "bottom down economy."

cần được tuyên truyền, được áp dụng và mở rộng.

These are these sharing models that exist out there

Ổn chứ?

Và nếu ta tuyên truyền những cái này,

chúng ta có thể mang cơ sở hạ tầng đến cho mọi nhà,

that need to be propagated and used and scaled.

và điều đó cũng đảm bảo những cộng đồng đó

OK?

And if we propagate these things,

có sự tự chủ để phát triển,

we can begin to bring infrastructure to everyone,

Là cái mà, tôi tin, ta cần có trên thế giới này

and that will ensure that communities

và tôi đề nghị, đó là điều ta cần ở Châu Phi

are leading their own development,

Tôi muốn trích lời của Steve Biko,

which is, I believe, what we need in the world,

và tôi nghĩ việc trích lời từ Steve Biko khá là trịnh trọng đấy,

and, I would suggest, what we need in Africa.

bỏi tháng sau, ngày 12 tháng 9 sẽ là

I wanted to quote Steve Biko,

kỉ niệm 40 năm ngày ông bị ám sát bỏi liên bang Nam Phi.

and I thought it was really important to quote Steve Biko,

because next month, September 12 to be exact,

Và bạn có thể đọc trích dẫn trên.

Rõ ràng ông ta nói rằng chúng ta không ở đây để tranh đấu.

is the 40th anniversary of his murder by the South African state.

Và tôi thích câu này: “...nhằm tạo cho ta một cộng đồng anh chị em

And you can read the quote.

cùng thực hiện nghĩa vụ cho câu trả lời toàn cảnh

He basically said that we're not here to compete.

cho mọi vấn đề trong cuộc sống.”

And I love this quote: "... to make us a community of brothers and sisters

Và ông cũng đã nói rằng “Quyền năng tuyệt vời của thế giới này

jointly involved in the quest for a composite answer

đã mang đến cho chúng ta 1 nền công nghiệp và sức mạnh quân đội,...”

to the varied problems of life."

và ta không cần phải sao chép thứ quân đội công nghiệp phức tạp kia,

And he also said that "the great powers of the world

vì Châu Phi có thể làm khác đi

have done wonders in giving us an industrial and military look, ..."

nhằm khôi phục lại sự nhân đạo của thế giới này.

and we don't have to copy that military-industrialist complex,

và những gì mà tôi muốn nói ở đây

because Africa can do things differently

là chúng ta đều có cơ hội,

and restore the humanity of the world.

rằng chúng ta đều có cho mình 1 thế giới quan đa dạng

And so what I want to suggest here

để giải quyết vấn đề,

is that we have an opportunity,

và cuộc hành trình sẽ bắt đầu từ bây giờ.

that we are all here in the mutual landscape

Xin cảm ơn.

to be able to do things,

(Tiếng vỗ tay)

and that the journey starts now.

Thank you very much.

(Applause)