Amanda Williams: Why I turned Chicago's abandoned homes into art | TED

Translator: Phuong Nguyen Reviewer: Quynh Anh Ha

I really love color.

Tôi rất yêu màu sắc.

I notice it everywhere and in everything.

Tôi nhận thấy nó ở khắp mọi nơi.

My family makes fun of me

Gia đình hay trêu chọc tôi

because I like to use colors with elusive-sounding names,

bởi vì tôi thích dùng những màu khó nhớ,

like celadon ...

như màu ngọc bích...

(Laughter)

(Tiếng cười)

ecru ...

màu mộc ...

carmine.

màu đỏ yên chi.

Now, if you haven't noticed, I am black, thank you --

Bây giờ, nếu bạn không để ý, tôi là người da đen, cảm ơn --

(Laughter)

(Tiếng cười)

and when you grow up in a segregated city as I have,

nếu bạn lớn lên ở một thành phố tách biệt như tôi,

like Chicago,

như Chicago chẳng hạn,

you're conditioned to believe that color and race can never be separate.

bạn có cơ sở để tin rằng màu sắc và chủng tộc không bao giờ tách rời.

There's hardly a day that goes by

Hiếm có một ngày trôi qua

that somebody is not reminding you of your color.

mà ai đó không nhắc nhở về màu da của bạn.

Racism is my city's vivid hue.

Phân biệt chủng tộc là sắc màu sinh động ở đất nước tôi.

Now, we can all agree that race is a socially constructed phenomenon,

Hiện nay, chúng ta đều đồng ý rằng chủng tộc là một hiện tượng xã hội,

but it's often hard to see it in our everyday existence.

nhưng rất khó để nhận ra nó trong cuộc sống hằng ngày.

Its pervasiveness is everywhere.

Phân biệt chủng tộc có ở mọi nơi.

The neighborhoods I grew up in

Tôi đã lớn lên ở những khu phố

were filled with a kind of culturally coded beauty.

chứa đầy một vẻ đẹp văn hóa truyền thống.

Major commercial corridors were lined with brightly painted storefronts

Các cửa hàng sơn sáng màu trải dọc các con đường chính

that competed for black consumer dollars.

tranh giành lợi thế tiêu dùng cho người da đen.

The visual mash-ups of corner stores and beauty supply houses,

Sự pha trộn giữa các cửa hàng nhỏ và các đại lí lớn,

currency exchanges,

trao đổi tiền tệ,

are where I actually, inadvertently learned the foundational principles

là nơi tôi vô tình học được các nguyên tắc nền tảng

of something I would later come to know is called color theory.

mà sau này được biết đến là thuyết màu sắc.

I can remember being pretty intimidated by this term in college --

Ở đại học, tôi nhớ mình đã bị ám ảnh bởi khái niệm này --

color theory.

Thuyết màu sắc.

All these stuffy old white guys with their treatises

Những người già da trắng bảo thủ cùng những luận án của họ

and obscure terminologies.

và cả những thuật ngữ mơ hồ.

I'd mastered each one of their color palettes and associated principles.

Tôi đã nắm vững từng bảng màu và nguyên tắc kết hợp của họ.

Color theory essentially boils down to the art and science

Thuyết màu sắc chung quy là nghệ thuật và khoa học

of using color to form compositions and spaces.

của việc sử dụng màu sắc để hình thành bố cục và không gian.

It's not so complicated.

Nó không quá phức tạp.

This was my bible in college.

Đó là nguyên tắc của tôi khi ở đại học.

Josef Albers posited a theory about the color red,

Josef Albers đặt ra một lý thuyết về màu đỏ,

and it always has stuck with me.

và nó luôn ám ảnh tôi.

He argues that the iconic color of a cola can is red,

Ông ấy cho rằng màu tượng trưng của lon coca là đỏ,

and that in fact all of us can agree that it's red

và thực tế là chúng ta đều đồng ý rằng đó là màu đỏ

but the kinds of reds that we imagine

nhưng các loại màu đỏ mà chúng ta hình dung

are as varied as the number of people in this room.

cũng đa dạng như số người trong căn phòng này vậy.

So imagine that.

Hãy nghĩ tới điều đó.

This color that we've all been taught since kindergarten is primary --

Những màu căn bản chúng ta được dạy từ mẫu giáo --

red, yellow, blue --

đỏ, vàng, xanh nước biển --

in fact is not primary,

thực chất không hề căn bản,

is not irreducible,

chúng có thể tối giản hơn,

is not objective but quite subjective.

không khách quan nhưng khá chủ quan.

What?

Cái gì vậy?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Albers called this "relational."

Albers đã gọi đây là "mối liên hệ."

Relational.

Mối liên hệ.

And so it was the first time

Và đó là lần đầu tiên

that I was able to see my own neighborhood as a relational context.

tôi có thể nhìn thấy khu phố của mình trong một bối cảnh tương quan.

Each color is affected by its neighbor.

Mỗi màu bị ảnh hưởng bởi màu sắc cạnh nó.

Each other is affected by its neighbor.

Và các màu sắc lại ảnh hưởng lên các màu cạnh chúng.

In the 1930s,

Vào những năm 1930,

the United States government created

Chính phủ Hoa Kỳ đã tạo ra

the Federal Housing Administration,

Cục Quản lý Nhà liên bang,

which in turn created a series of maps

họ đã vẽ một loạt bản đồ

which were using a color-coding system to determine which neighborhoods

sử dụng hệ thống ký hiệu màu sắc để xác định khu dân cư nào

should and should not receive federal housing loans.

nên hay không nên nhận được trợ cấp mua nhà liên bang.

Their residential security map was its own kind of color palette,

Các bản đồ an ninh dân cư có một hệ thống màu sắc rất riêng,

and in fact was more influential than all of those color palettes

và có sức ảnh hưởng hơn thảy các bảng màu

that I had been studying in college combined.

mà tôi đã từng được học ở đại học.

Banks would not lend to people who lived in neighborhoods like mine.

Ngân hàng sẽ không cho một người sống ở khu dân cư của tôi vay tiền.

That's me in D86.

Đó là tôi ở khu D86.

Their cartographers were literally coloring in these maps

Những người vẽ bản đồ đã tô màu chúng

and labeling that color "hazardous."

và gắn cho màu đó là "vùng nguy hiểm."

Red was the new black,

Màu đỏ trở thành màu đen mới,

and black neighborhoods were colored.

và các khu dân cư của người da đen thì lại có màu.

The problem persists today,

Vấn đề đó tồn tại đến hôm nay,

and we've seen it most recently in the foreclosure crisis.

và trở nên phổ biến trong cơn khủng hoảng sai áp.

In Chicago, this is best symbolized by these Xs

Ở Chicago, điều này được thể hiện qua những dấu X

that are emblazoned on the fronts of vacated houses

ghi trên mặt trước những ngôi nhà hoang

on the South and West Side.

nằm ở phía Tây và Nam.

The reality is that someone else's color palettes were determining

Sự thật là bảng màu của người khác đã giúp xác định

my physical and artistic existence.

trạng thái thể chất và hội họa của tôi.

Ridiculous.

Thật lố bịch.

I decided that I'd create my own color palette

Tôi quyết tâm tạo một bảng màu của riêng mình

and speak to the people who live where I do

và nói cho những người xung quanh nơi tôi sống

and alter the way that color had been defined for us.

và thay đổi cách chúng ta vẫn định nghĩa màu sắc.

It was a palette that I didn't have to search far for

Đó là một bảng màu mà tôi không phải tìm kiếm ở đâu xa xôi

and look for in a treatise,

hay tham khảo các luận án,

because I already knew it.

bởi vì tôi đã biết về nó.

What kind of painter emerges from this reality?

Kiểu họa sĩ nào sẽ nổi bật lên từ hiện thực?

What color is urban?

Màu sắc nào là thành thị?

What color is ghetto?

Màu nào cho khu ổ chuột?

What color is privilege?

Màu nào cho khu đặc quyền?

What color is gang-related?

Còn các nhóm xã hội đen?

What color is gentrification?

Đô thị hóa từ nông thôn?

What color is Freddie Gray?

Màu nào là Freddie Gray?

What color is Mike Brown?

Màu nào dành cho Mike Brown?

Finally, I'd found a way

Cuối cùng tôi đã tìm ra cách

to connect my racialized understanding of color

để kết nối hiểu biết về màu sắc liên quan đến chủng tộc

with my theoretical understanding of color.

với những lí thuyết tôi đã học về màu sắc.

And I gave birth to my third baby:

Và tôi cho ra đời đứa con tinh thần thứ ba:

"Color(ed) Theory."

"Thuyết Tô Màu."

(Laughter)

(Tiếng cười)

"Color(ed) Theory" was a two-year artistic project

"Thuyết Tô Màu" là một dự án nghệ thuật kéo dài hai năm

in which I applied my own color palette to my own neighborhoods

trong đó tôi đã áp dụng bảng màu của riêng mình lên khu dân cư

in my own way.

theo cách của riêng tôi.

Now, if I walked down 79th Street right now

Nếu tôi đi xuống phố 79 lúc này

and I asked 50 people for the name of the slightly greener shade of cyan,

và hỏi 50 người màu nào nhạt hơn màu lục lam,

they would look at me sideways.

họ sẽ nhìn tôi đầy nghi ngại.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But if I say, "What color is Ultra Sheen?" --

Nhưng khi tôi hỏi Ultra Sheen có màu gì --

oh, a smile emerges,

thì họ sẽ mỉm cười,

stories about their grandmother's bathroom ensue.

họ sẽ kể về phòng tắm ở nhà ông bà.

I mean, who needs turquoise when you have Ultra Sheen?

đâu cần phải nhắc đến màu ngọc lam khi bạn đã có Ultra Sheen?

Who needs teal when you have Ultra Sheen?

hay màu xanh mòng két khi bạn đã có Ultra Sheen?

Who needs ultramarine when you have ...

hay xanh nước biển đậm khi bạn đã có...

(Audience) Ultra Sheen.

(Khán giả) Ultra Sheen.

(Laughter)

(Tiếng cười)

This is exactly how I derived my palette.

Đây chính là cách tôi tạo ra bảng màu của mình.

I would ask friends and family

Tôi sẽ hỏi bạn bè, gia đình

and people with backgrounds that were similar to mine

và những người có cùng gia cảnh

for those stories and memories.

về những câu chuyện và kí ức đó.

The stories weren't always happy

Những câu chuyện đó không hẳn luôn vui tươi

but the colors always resonated more than the product itself.

nhưng các màu sắc luôn tạo tiếng vang hơn bản thân sản phẩm.

I took those theories to the street.

Tôi mang những lí thuyết đó xuống phố.

"Ultra Sheen."

"Ultra Sheen."

"Pink Oil Moisturizer."

"Dầu dưỡng ẩm Pink."

If you're from Chicago, "Harold's Chicken Shack."

Nếu bạn ở Chicago thì sẽ là "Harold's Chicken Shack."

(Laughter)

(Tiếng cười)

"Currency Exchange + Safe Passage."

"Currency Exchange + Safe Passage."

"Flamin' Red Hots."

"Flamin' Red Hots."

"Loose Squares" ...

"Loose Squares"...

and "Crown Royal Bag."

và "Crown Royal Bag."

I painted soon-to-be-demolished homes

Tôi sơn lại những ngôi nhà sắp bị dỡ bỏ đó

in a much-maligned area called Englewood.

tại khu Englewood.

We'd gather up as much paint as I could fit in my trunk,

Chúng tôi chất đầy sơn trên xe tải,

I'd call my most trusted art homies,

Tôi gọi người bạn am hiểu nghệ thuật nhất của mình,

my amazing husband always by my side,

chồng tôi đã luôn ở cạnh tôi,

and we'd paint every inch of the exteriors in monochromatic fashion.

và chúng tôi sơn toàn bộ mặt ngoài bằng một màu duy nhất.

I wanted to understand scale in a way that I hadn't before.

Tôi muốn hiểu thêm về quy mô theo cách cách hoàn toàn khác so với trước đó.

I wanted to apply the colors to the biggest canvas I could imagine ...

Tôi muốn phủ màu sắc lên một bức tranh lớn nhất có thể ...

houses.

đó là những ngôi nhà.

So I'd obsessively drive up and down familiar streets that I'd grown up on,

Tôi sẽ chạy xe khắp các con phố quen thuộc nơi tôi đã từng lớn lên,

I'd cross-reference these houses with the city's data portal

Tôi tìm hiểu các ngôi nhà đó từ cổng thông tin thành phố

to make sure that they'd been tagged for demolition --

để đảm bảo rằng chúng nằm trong sách sách bị dỡ bỏ --

unsalvageable, left for dead.

không thể sửa chữa, không ai nhòm ngó.

I really wanted to understand what it meant to just let color rule,

Tôi thực sự muốn biết sự dẫn dắt của màu sắc là như thế nào,

to trust my instincts,

và tin tưởng vào trực giác của mình,

to stop asking for permission.

và không màng đến sự cho phép.

No meetings with city officials,

Không gặp gỡ các nhà chức trách thành phố,

no community buy-in,

không trao đổi,

just let color rule

chỉ để màu sắc dẫn dắt

in my desire to paint different pictures about the South Side.

khát vọng được vẽ lên những bức tranh mới về vùng phía Nam.

These houses sit in stark contrast to their fully lined counterparts.

Những ngôi nhà này đối lập hoàn toàn với những căn nhà ngay ngắn phía đối diện.

We'd paint to make them stand out like Monopoly pieces

Chúng tôi sơn lại để chúng nổi bật lên như những mảnh của trò Monopoly

in these environments.

trong hoàn cảnh này.

And we'd go on these early Sunday mornings

Và chúng tôi vẫn tiếp tục công việc mỗi sáng chủ nhật

and keep going until we ran out of that paint or until someone complained.

cho đến khi hết màu sơn đó hay khi ai đó phàn nàn.

"Hey, did you paint that?"

"Này, cô sơn cái đó hả?"

a driver asked as I was taking this image one day.

một tài xế hỏi khi tôi đang sơn căn nhà này.

Me, nervously:

Tôi lo lắng đáp lại:

"Yes?"

"Vâng?"

His face changed.

Khuôn mặt anh ta thay đổi.

"Aw, I thought Prince was coming."

"Thế mà tôi nghĩ Prince đang tới."

(Laughter)

(Tiếng cười)

He had grown up on this block,

Anh ta lớn lên ở khu này,

and so you could imagine when he drove past

bạn có thể nghĩ đến khi anh ta đi ngược lại

and saw one of its last remaining houses mysteriously change colors overnight,

và nhìn thấy những ngôi nhà còn sót lại thay đổi màu sắc chỉ sau một đêm,

it was clearly not a Crown Royal bag involved,

đây không chỉ là một cái túi Crown Royal,

it was a secret beacon from Prince.

nó còn là dấu hiệu cho thấy Prince đang tới.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And though that block was almost all but erased,

Và mặc dù khu đó đã gần như bị xóa sổ,

it was the idea that Prince could pop up in unexpected places

thì chính ý tưởng Prince có thể xuất hiện ở nơi không ngờ tới

and give free concerts in areas that the music industry and society

và trình diễn miễn phí ở nơi mà nền âm nhạc và xã hội ở đó

had deemed were not valuable anymore.

dường như không còn lại giá trị gì.

For him,

Đối với anh ta,

the idea that just the image of this house

suy nghĩ rằng bản thân ngôi nhà này

was enough to bring Prince there

đã đủ để mang Prince tới

meant that it was possible.

cho thấy điều đó là khả dĩ.

In that moment,

Trong khoảnh khắc đó,

that little patch of Eggleston had become synonymous with royalty.

nơi chốn nhỏ bé của Eggleston đó đã được đồng điệu với sự trung thành.

And for however briefly,

Tuy nhiên,

Eric Bennett's neighborhood had regained its value.

khu của Eric Bennett đã lấy lại được giá trị vốn có của nó.

So we traded stories despite being strangers

Chúng tôi trò chuyện dù không quen biết nhau

about which high school we'd gone to

về trường cấp ba mà chúng tôi đã theo học

and where we'd grown up,

và nơi chúng tôi đã lớn lên,

and Mrs. So-and-so's candy store --

và cửa hàng kẹo Mrs.So-and-so --

of being kids on the South Side.

về tuổi thơ ở vùng phía Nam.

And once I revealed

Và tôi đã thổ lộ

that in fact this project had absolutely nothing to do with Prince,

rằng thực tế dự án chẳng hề liên quan tới Prince,

Eric nodded in seeming agreement,

Eric gật đầu như ngầm thừa nhận,

and as we parted ways and he drove off,

rồi chúng tôi rẽ theo những hướng khác nhau,

he said, "But he could still come!"

anh ta nói, "Nhưng Prince có thể sẽ đến!"

(Laughter)

(Tiếng cười)

He had assumed full ownership of this project

Anh ta đã tự cho mình quyền quyết định dự án này

and was not willing to relinquish it,

và không dễ gì từ bỏ ý tưởng đó

even to me, its author.

thậm chí trước mặt tác giả là tôi.

That, for me, was success.

Tôi cho đó là sự thành công.

I wish I could tell you that this project transformed the neighborhood

Tôi ước mình có thể nói với các bạn rằng dự án đã thay đổi khu phố.

and all the indices that we like to rely on:

Và những chỉ số mà chúng tôi dựa vào đó:

increased jobs, reduced crime, no alcoholism --

gia tăng việc làm, giảm thiểu tội phạm, không nghiện ngập --

but in fact it's more gray than that.

trong thực tế chúng có màu xám hơn.

"Color(ed) Theory" catalyzed new conversations

"Thuyết Tô Màu" tạo ra những đối thoại mới

about the value of blackness.

về giá trị của màu đen.

"Color(ed) Theory" made unmistakably visible the uncomfortable questions

"Thuyết Tô Màu" gợi ra những câu hỏi hiển nhiên nhưng không mấy dễ chịu

that institutions and governments have to ask themselves

rằng các tổ chức và chỉnh phủ cần tự vấn

about why they do what they do.

về những gì họ làm.

They ask equally difficult questions of myself and my neighborhood counterparts

Họ chất vấn tôi và những người hàng xóm của tôi

about our value systems

về giá trị đạo đức của chúng tôi

and what our path to collective agency needs to be.

và bản chất của một cơ quan tập thể.

Color gave me freedom in a way that didn't wait for permission

Màu sắc mang cho tôi tự do mà không cần phải xin phép

or affirmation or inclusion.

hay xác nhận hay kết thúc.

Color was something that I could rule now.

Bây giờ tôi đã có thể làm chủ màu sắc.

One of the neighborhood members and paint crew members said it best

Một người hàng xóm và cũng là thành viên của nhóm sơn nhà đã nói

when he said, "This didn't change the neighborhood,

"Điều này không thay đổi khu dân cư,

it changed people's perceptions about what's possible for their neighborhood,"

nó thay đổi cách nhìn nhận của mọi người về khả năng mới của khu phố,"

in big and small ways.

nhỏ bé nhưng lớn lao.

Passersby would ask me, "Why are you painting that house

Khách vãng lai sẽ hỏi lí do tôi sơn lại các ngôi nhà

when you know the city's just going to come and tear it down?"

dù biết chính quyền sẽ phá hủy chúng.

At the time, I had no idea,

Lúc đó không thực sự không biết,

I just knew that I had to do something.

tôi chỉ biết rằng mình cần làm một điều gì đó.

I would give anything to better understand color as both a medium

Tôi sẽ làm mọi thứ để hiểu về màu sắc theo cách truyền thông vẫn nhắc đến

and as an inescapable way that I am identified in society.

và mặc định như xã hội vẫn nhìn nhận tôi.

If I have any hope of making the world better,

Nếu tôi muốn làm thế giới tốt đẹp hơn,

I have to love and leverage both of these ways that I'm understood,

tôi phải trân quý cách xã hội nhìn nhận mình,

and therein lies the value and the hue.

đó cũng là nơi ươm mầm các giá trị và sắc màu.

Thank you.

Cảm ơn mọi người.

(Applause and cheers)

(Tiếng vỗ tay và chúc mừng)