Are Life-Saving Medicines Hiding in the World’s Coldest Places? | Normand Voyer | TED

Translator: Ngoc Nguyen Reviewer: My Den

For many people, you know, spending time in a dreamy location looks like this.

Với nhiều người, bạn biết đó, dành thời gian ở nơi mộng mơ giống như vậy.

But for me it looks like this.

Nhưng đối với tôi, nó giống như thế này.

(Laughter)

(Cười)

Là một nhà hoá học hợp chất thiên nhiên, tôi đã luôn bị thôi thúc

As a natural product chemist, I have always been inspired

by those wonderful chemical substances we found in nature,

bởi những hoá chất phi thường chúng ta tìm thấy trong tự nhiên,

especially the chemicals

đặc biệt là những hóa chất được tạo nên

that are made by living organisms from cold environments.

bởi những vi sinh vật sống từ những môi trường lạnh giá.

And today, I want to bring you along on my incredible journey

Và hôm nay, tôi muốn đem bạn theo trong hành trình tuyệt diệu này

into discovering the molecular treasure

trong việc khám phá kho báu phân tử

hiding in plants and other organisms thriving in the cold.

ẩn giấu ở thực vật và các sinh vật khác mà phát triển mạnh trong cái lạnh.

OK. Now I know what you might be thinking.

OK. Tôi biết bây giờ bạn có thể đang nghĩ gì.

"Norman, this just isn't for me.

“Norman, đây đâu phải là cho tôi đâu.

Chemistry was my worst subject in school, and I hate being cold.

Hoá học là môn tôi học tệ nhất ở trường, và tôi ghét cái lạnh.

Why on Earth should I keep listening?”

Tại sao tôi phải tiếp tục nghe?”

(Laughter)

(Cười)

To which I say,

Mà theo đó tôi nói rằng,

stay with me.

hãy ở lại với tôi.

Because I’m convinced that there’s some amazing chemicals

Bởi vì tôi tin rằng có một số chất hoá học tuyệt vời

hiding in the north,

đang ẩn giấu ở phía Bắc,

which perhaps means that the next wonder drug

điều đó có thể có nghĩa là loại thuốc kỳ diệu tiếp theo

to treat some of the nasty diseases that plague us humans

để điều trị những căn bệnh nặng đang làm khổ con người chúng ta

is just waiting to be discovered.

chỉ đang chờ được khám phá.

Nhưng mà chúng tôi có thể không khám phá được nếu không có sự hỗ trợ của các bạn.

But we might not discover it without your help.

Các bạn có thấy hứng thú chưa?

Are you intrigued now?

(Audience) Yes!

(Khán giả) Có!

Good. But before we go on with the chemistry,

Tốt. Nhưng trước khi chúng ta bắt đầu với các chất hóa học,

I want to give you a quick geography lesson.

tôi muốn cho bạn một khoá học địa lý nhanh.

When we talk about the Canadian north,

Khi ta nói về phía Bắc Canada,

chúng ta nói về vùng đất ở phía Bắc của vĩ tuyến 55.

we talk about the land which is north of the 55th parallel.

This includes most of the parts of Nunavik and Nunavut.

Nó bao gồm luôn cả phần lớn của Nunavik và Nunavut.

And this land is really famous for beautiful landscape.

Và vùng đất này rất nổi tiếng với phong cảnh tuyệt đẹp.

It's famous for polar bears.

Nơi đó nổi tiếng với gấu bắc cực.

It's famous for northern lights

Nơi đó nổi tiếng với cực quang

and it’s famous for ...

và nơi đó nổi tiếng với ...

Santa Claus.

ông già Noel.

(Laughter)

(Cười)

But despite these famous icons,

Nhưng dù có những biểu tượng nổi tiếng này,

the great white snowy North is still largely unexplored.

vùng phía Bắc vĩ đại trắng xoá nhiều tuyết vẫn còn chưa được khám phá trên diện rộng.

And that's especially true at the molecular level.

Và điều đó đặc biệt đúng ở mức độ phân tử.

And my team and I hypothesize

Và nhóm của tôi và tôi đưa ra giả thuyết

that the northern ecosystem must be producing

rằng hệ sinh thái phía Bắc phải sản xuất ra

fantastic unknown chemicals

những hoá chất tuyệt vời chưa xác định được

with fascinating properties.

với những đặc tính thú vị.

Why?

Tại sao?

Because of the harsh conditions and the unique stresses

Bởi vì các điều kiện khắc nghiệt và những áp lực mà duy nhất

plants, fungi and other organism are experiencing in the north.

thực vật, nấm và các loại sinh vật khác phải trải qua ở phía Bắc

They must produce chemicals to protect themselves from these stresses.

chúng phải tạo ra được những hoá chất để bảo vệ khỏi những áp lực này.

For example, imagine the sunburn you would get

Ví dụ, hãy tưởng tượng bạn sẽ bị cháy nắng đến mức nào

sunbathing for over 20 hours a day for a month.

nếu như bạn tắm nắng hơn 20 tiếng một ngày trong cả tháng.

Well, to survive, you would need a tremendously good sunscreen.

Chà, để tồn tại được, bạn cần có một lượng lớn kem chống nắng.

That's exactly what lichens have in the northern ecosystem.

Đó chính xác là những gì địa y có ở hệ sinh thái phía Bắc.

To protect themselves from UV radiation,

Để bảo vệ chúng khỏi bức xạ UV,

they fabricate a defense chemical that blocks UV rays

chúng tạo ra phòng vệ hoá học ngăn cản được những tia UV

with an outstanding efficiency.

với hiệu quả đáng chú ý.

And that's only one of the defense chemicals we know about.

Và đó là phòng vệ hoá học duy nhất mà chúng tôi biết tới.

And we believe

Và chúng tôi tin

that there are many, many more hiding up there.

rằng có rất nhiều, nhiều nữa ẩn giấu tuốt trên đó.

Vài năm trước, nhóm của tôi và tôi bắt đầu cố gắng để chứng minh điều này.

A couple of years ago, my group and I began our endeavors to prove this.

Now, let me bring you to Umiujaq, Nunavik,

Bây giờ, tôi sẽ đem bạn đến Umiujaq, Nunavik,

a small Inuit village on the coast of the Hudson Bay.

một ngôi làng nhỏ của người Inuit ở bờ biển vịnh Hudson.

And we were interested there,

Và chúng tôi hứng thú về nơi đó,

we collected and we looked at the grayish lichens

chúng tôi thu thập và chúng tôi quan sát những địa y màu xám nhạt

that have been very scarcely investigated,

mà chỉ được khám phá rất ít.

Stereocaulon paschale.

Stereocaulon paschale.

Now this lichen is found only in ecosystems

Loài địa y này chỉ được tìm thấy ở hệ sinh thái

with very harsh climate conditions.

với thời tiết rất khắc nghiệt.

And almost nothing was known at that time

Và hầu như chẳng có gì được biết đến vào thời điểm đó

on its chemical content.

về hàm lượng hoá học chứa trong nó.

So we thought it was a great species to investigate.

Như vậy chúng tôi nghĩ đó là một loài tuyệt vời để khám phá.

So even though Stereocaulon paschale is quite abundant in Nunavik,

Như vậy mặc dù Stereocaulon paschale có rất nhiều ở Nunavik,

we always try to minimize our footprint.

chúng tôi luôn cố gắng giảm thiểu diện tích tiếp xúc.

So we sampled only 100 gram of the lichens

Như vậy chúng tôi lấy mẫu chỉ 100 gam của địa y

and we brought it back to our lab at Université Laval in Quebec City.

và chúng tôi đem nó về phòng thí nghiệm ở Đại học Laval ở Thành phố Québec.

Ở đó chúng tôi rửa và nghiền nó ra

There we cleaned it and then we crushed it

at -190 degree Celsius, using liquid nitrogen.

ở nhiệt độ -190 độ C sử dụng nitơ lỏng.

And this step is essential to release the natural substances

Và bước này là cần thiết trong việc giải phóng những chất tự nhiên

within the lichen cell.

trong tế bào địa y.

We then transformed the sample in the form of pulp

Rồi chúng tôi chuyển mẫu đó thành dạng bột mịn

using different solvents in a process called maceration.

bằng cách sử dụng các dung môi khác nhau trong quá trình thấm ướt.

And after we filtered the sample and evaporated the solvents,

Và sau khi chúng tôi lọc mẫu và cho bay hơi các dung môi,

we obtained what we call a crude lichen extract.

chúng tôi có được cái gọi là chiết suất thô của địa y.

And for a natural product chemist, that's when the fun starts.

Và với một nhà hoá học hợp chất thiên nhiên, đó là khi niềm vui bắt đầu.

(Laughter)

(Cười)

Through careful chromatographic separation

Thông qua phân tách sắc ký cẩn thận

và nhiều các phương pháp khác, và nhiều năm làm việc,

and many other techniques, and years of work,

we've been able to separate, purify and identify for the first time ever

chúng tôi đã có thể tách rời, tinh chế và xác định được lần đầu tiên

13 natural substances in Stereocaulon paschale.

13 chất tự nhiên trong Stereocaulon paschale.

Now, I know, your minds are exploding right now.

Tôi biết bây giờ não bạn đang nổ tung rồi.

(Laughter)

(Cười)

But wait, there's more.

Nhưng chờ đã, vẫn còn nữa.

(Cười)

(Laughter)

From these 13 natural substances,

Từ 13 chất tự nhiên này,

turned out that 11 had already been identified in other lichens,

hoá ra là 11 trong số đó đã được xác định trong các loài địa y khác,

but two of the substances turned out to be unique in the world.

nhưng 2 trong số những chất đó lại là duy nhất trên thế giới.

Think about it for a moment.

Hãy nghĩ về điều đó một chút.

From over 340,000

Từ hơn 340.000 chất hoá học tự nhiên

natural chemical substances known on the planet,

được biết đến trên thế giới,

Stereocaulon paschale from Nunavik

Stereocaulon paschale từ Nunavik

is producing two unique substances,

đang sản xuất ra 2 chất có một không hai,

a clear demonstration that organisms experiencing stresses

một minh chứng rõ ràng rằng sinh vật trải qua những áp lực

in the northern ecosystem

ở hệ sinh thái phía Bắc

produce unique chemicals.

có thể sản xuất ra hoá chất có một không hai.

Now what are the properties of these chemicals,

Bây giờ, đâu là những đặc tính của những hoá chất,

của những chất tự nhiên này?

of these natural substances?

We don't know at this point.

Ở thời điểm này chúng tôi không biết.

This is still under investigation.

Điều này vẫn đang được nghiên cứu.

And to me, and I hope to you now, this is the exciting part.

Và đối với tôi, tôi mong là cũng như với bạn, đây là một phần thú vị.

Liệu có ai biết được thế hệ sau rất cần đến thuốc chống viêm

Who knows if the next generation of much needed anti-inflammatory agent

or cancer fighting drug or even cure for Alzheimer

hoặc thuốc chống lại căn bệnh ung thư hoặc phương thuốc cho bệnh Alzheimer

will be inspired by a chemical substance from Nunavik lichens.

sẽ được truyền cảm hứng bởi chất hoá học từ địa y Nunavik.

Wow.

Quào.

Let me bring you now further north.

Hãy để tôi đưa bạn đến phía Bắc xa hơn.

In Nunavut,

Ở Nunavut,

on the beautiful Baffin Island.

trên đảo Baffin tuyệt đẹp.

And here the story began when a group of Canadian microbiologists

Và đây là nơi câu chuyện bắt đầu

khi một nhóm nhà vi trùng học người Canada

identified for the first time ever

xác định được lần đầu tiên

một loài nấm cực kì nhỏ

in the sediment of the beautiful, cold Frobisher Bay,

ở lớp trầm tích của vịnh Frobisher đẹp đẽ và lạnh lẽo.

a microscopic fungus.

Well, the fungus was part of the genus of what we call Mortierella.

Nào, loài nấm thuộc một phần của chi mà chúng tôi gọi là Mortierella.

And so they called it, with not much originality,

Và rồi họ đặt tên cho nó, không khác với lúc đầu mấy,

Mortierella species.

loài Mortierella.

(Cười)

(Laughter)

But they also discovered that this weird-looking fungus

Nhưng họ cũng phát hiện ra được rằng loại nấm có hình dạng kỳ lạ này

is synthesizing unique natural substances, mortiamides.

tổng hợp ra được những chất tự nhiên độc nhất vô nhị, mortiamides.

Bây giờ tại sao loài nấm có hình dạng khá khác thường

Now why a rather strange-looking fungus is producing these natural substances

lại sản xuất ra được những chất tự nhiên này

is still a mystery.

vẫn còn là một bí ẩn.

However, this sparked our curiosity.

Dù vậy, điều này đã khơi dậy sự tò mò của chúng tôi.

From past research investigation, we knew that natural substances

Từ nghiên cứu điều tra trong quá khứ, chúng tôi biết rằng những chất tự nhiên

that share some of the similarities with the mortiamide,

mà có một vài điểm chung với mortiamides,

compounds isolated from the jatropha plants from Africa

những hợp chất được tách ra từ những cây jatropha từ châu Phi

had antimalaria properties

có đặc tính kháng bệnh sốt rét

because they were able to neutralize

bởi vì chúng có khả năng làm vô hiệu

the parasite responsible for the majority of malaria cases.

kí sinh trùng chịu trách nhiệm cho đa số các ca sốt rét.

Could the mortiamides possess the same properties?

Có thể nào mortiamides có những đặc tính tương tự không?

Well, to find out, we went back into the lab

Nào, để tìm ra, chúng tôi đã trở lại phòng thí nghiệm

and we synthesized sufficient quantity of all the mortiamides.

và chúng tôi tổng hợp ra lượng vừa đủ của tất cả mortiamides.

And we studied their antimalarial activity.

Và chúng tôi nghiên cứu hoạt động chống sốt rét của nó.

And guess what?

Và đoán xem?

One of the substances, the mortiamide D,

Một trong những chất đó, mortiamide D,

efficiently neutralized the parasite of malaria.

đã vô hiệu hoá hiệu quả kí sinh trùng sốt rét.

But that's not the end of the story.

Nhưng đó không phải là kết truyện.

It's even better.

Mà còn tốt hơn nữa.

It was able to neutralize a strain of the parasite

Nó còn có khả năng vô hiệu một loài kí sinh trùng

that is resistant to many, many malaria drugs currently use in clinics.

mà kháng lại rất, rất nhiều thuốc sốt rét đang được dùng trong các phòng khám.

Isn't that amazing?

Điều đó có tuyệt không?

You get the natural substances coming out from,

Bạn có được chất tự nhiên

produced by a microscopic fungus

sản xuất ra từ vi nấm

isolated from the sediment of the icy cold Frobisher Bay

tách được từ trầm tích của vịnh Frobisher lạnh giá

ở phía Bắc vĩ đại trắng xoá nhiều tuyết

in the great white, snowy north

that could provide an answer to one of the most terrible tropical infections.

mà có thể có câu trả lời

cho một trong những căn bệnh truyền nhiễm ở vùng nhiệt đới.

It's a small world after all.

Rốt cuộc cũng là trái đất tròn.

(Laughter)

(Cười)

Isn't it? (Audience) Yes!

Có phải không? (Khán giả) Có!

Well, it's time to talk about the scary news.

Nào, đã đến lúc nói về những tin tức đáng sợ rồi.

The north, unfortunately, is undergoing transformation at an alarming pace.

Phía Bắc, không may thay, đang bị biến đổi ở một mức đáng báo động.

It is warming up faster than anywhere else on the planet.

Nơi đó ấm lên nhanh hơn bất cứ nơi nào trên hành tinh này.

And this leads to a phenomenon called the greening of the northern ecosystem.

Và điều này dẫn đến một hiện tượng gọi là phủ xanh ở hệ sinh thái phía Bắc.

And this is particularly true with Nunavik.

Và điều này đặc biệt đúng với Nunavik.

There's a shrub called Betula glandulosa

Có một loại cây bụi gọi là Betula glandulosa

đang phát triển về phía Bắc rất nhanh chóng.

that is progressing north very rapidly.

Bây giờ một trong những hậu quả trước mắt của sự tăng trưởng nhanh chóng của cây bụi

Now one of the immediate consequences of this rapid shrub growth

is that it decreases the daylight on the lower plants and lichen.

là nó giảm đi lượng ánh sáng mặt trời cho những cây thấp hơn và địa y.

This is altering the complete food chain,

Điều này đang biến đổi hoàn toàn chuỗi thức ăn,

and it’s altering also the traditional way of living of the Indigenous community.

và nó cũng đang thay đổi cách sống truyền thống của cộng đồng bản địa.

And, unavoidably, this will lead to loss of biodiversity.

Và không thể tránh khỏi, điều này sẽ dẫn đến mất đa dạng sinh học.

And one of the hidden consequences of losing biodiversity

Và một trong những hậu quả ẩn của mất đa dạng sinh học

is the loss of chemodiversity.

là mất đi sự đa dạng của hoá chất.

It is my great fear that with the loss of plants, lichen and fungi,

Tôi có những lo ngại rằng với sự mất đi của thực vật, địa y và nấm,

some unknown, fascinating natural substances

một vài chất tự nhiên chưa được biết đến, thú vị

and potentially wonder drugs could be lost, too.

và có thể mất đi luôn những phương thuốc tuyệt diệu.

Now,

Bây giờ,

this is why we think our work is important.

đây là tại sao chúng tôi nghĩ công việc của chúng tôi quan trọng.

Và xảy ra đúng lúc.

And timely.

And this is why I hope by now you're convinced

Và đây là tại sao tôi mong đến bây giờ bạn đã được thuyết phục

that you have a good reason to help protect the great white, snowy north.

rằng bạn có một tốt lí do để giúp bảo vệ phía Bắc vĩ đại trắng xoá, nhiều tuyết.

For my part,

Về phần tôi,

I'm going to continue to search for molecular treasures in the north

tôi sẽ tiếp tục tìm kiếm kho báu phân tử ở phía Bắc

in the hope of finding novel arguments

với hy vọng tìm được những lí luận mới lạ

to provide stakeholders and politicians with good arguments

để cung cấp cho các bên liên quan và các chính trị gia những cuộc tranh luận tốt

for enforcing stronger and immediate measures to mitigate climate change.

để thúc đẩy cho những biện pháp

mạnh hơn và tức thời để giảm thiểu biến đổi khí hậu

For your part, remember the story of mortiamide D,

Về phần bạn, hãy ghi nhớ câu chuyện của mortiamide D,

and how a discovery in the north could save lives in the tropics?

và như thế nào mà khám phá ở phía Bắc có thể cứu người ở vùng nhiệt đới?

We're all in this together.

Chúng ta đều cùng nhau trong việc này.

And no matter what corner of the planet you lived in,

Và dù cho bạn có sống ở ngóc ngách nào trên hành tinh này đi nữa,

you must do your part to save Mother Earth

bạn cần phải làm phần của bạn để cứu Mẹ Trái Đất

one molecule at the time.

mỗi lần một phân tử.

Merci beaucoup. Thank you.

Merci beaucoup. Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)