Let's scan the whole planet with LiDAR | Chris Fisher

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Joseph Geni Reviewer: Nguyen Hue

Nơi đáng ngạc nhiên nhất tôi từng đến là Rừng nhiệt đới Mosquitia ở Honduras

Tôi đã thực hiện khảo cổ thực địa trên khắp thế giới

The most astounding place I've ever been is the Mosquitia Rain Forest in Honduras.

vì vậy tôi nghĩ mình biết phải mong chờ gì khi mạo hiểm vào rừng,

nhưng tôi đã nhầm.

Lần đầu tiên trong đời, tôi xin bổ sung thêm

I've done archaeological fieldwork all over the world,

so I thought I knew what to expect venturing into the jungle,

(cười)

Đầu tiên, trời lạnh cóng.

but I was wrong.

Trời 90 độ, nhưng bạn bị ướt nhẹp do độ ẩm cao

For the first time in my life, I might add.

(Laughter)

và tán cây dày đến nỗi ánh sáng mặt trời không thể chạm tới mặt đất

First of all, it's freezing.

Người không thể khô ráo được.

It's 90 degrees, but you're soaking wet from the humidity,

Ngay lập tức, tôi biết rằng tôi đã không mang đủ áo quần.

and the canopy of trees is so thick that sunlight never reaches the surface.

Đêm đầu tiên đó, tôi cứ cảm giác được nhiều thứ di chuyển dưới võng của mình,

You can't get dry.

Immediately, I knew that I hadn't brought enough clothing.

những sinh vật không xác định cọ và chọc vào lớp nylon mỏng tanh.

That first night, I kept feeling things moving underneath my hammock,

Và tôi không thể ngủ được giữa tất cả tiếng ồn đó.

Khu rừng rất ồn. Nó ồn một cách đáng kinh ngạc.

unknown creatures brushing and poking against the thin nylon fabric.

Cứ như đang ở trung tâm của một thành phố tấp nập.

And I could barely sleep through all the noise.

Khi màn đêm tan dần,

tôi trở nên cực kỳ bực bội vì bị mất ngủ,

The jungle is loud. It's shockingly loud.

It's like being downtown in a bustling city.

biết rằng mình có cả một ngày dài phía trước.

Cuối cùng, khi tôi thức dậy vào rạng sáng

As the night wore on,

I became increasingly frustrated with my sleeplessness,

cảm giác về những thứ không nhìn thấy được quá chân thực

knowing I had a full day ahead.

Có nhiều dấu chân, dấu móng vuốt,

dấu rắn trườn ở mọi nơi.

When I finally got up at dawn,

my sense of unseen things was all too real.

Và thứ khiến chúng ta sốc hơn,

There were hoofprints, paw prints,

là đã thấy những động vật đó vào ban ngày

linear snake tracks everywhere.

và chúng không hề e ngại chúng ta.

Chúng không có kinh nghiệm về con người.

And what's even more shocking,

Chúng không có lý do gì để sợ hãi.

we saw those same animals in the daylight,

and they were completely unafraid of us.

Khi tôi bước tới một thành phố chưa có trong ghi chép, lý do tôi ở đó là

They had no experience with people.

tôi nhận ra rằng đây là nơi duy nhất mà tôi từng đến

They had no reason to be afraid.

mà tôi không hề nhìn thấy một mẩu nhựa nào

As I walked toward the undocumented city, my reason for being there,

Điều đó thể hiện nó hẻo lánh như thế nào

I realized that this was the only place that I had ever been

Có lẽ thật ngạc nhiên khi biết rằng

còn có những nơi trên hành tinh của ta chưa bị con người tiếp cận đến,

where I didn't see a single shred of plastic.

That's how remote it was.

nhưng đó là sự thật.

Perhaps it's surprising to learn

Có hàng trăm nơi mà con người chưa từng bước đến trong hàng thế kỷ

that there are still places on our planet that are so untouched by people,

hay có lẽ không bao giờ.

but it's true.

There are still hundreds of places where people haven't stepped for centuries

Đây là khoảng thời gian tuyệt vời để trở thành nhà khảo cổ học.

Chúng ta có công cụ và công nghệ

or maybe forever.

để hiểu về hành tinh này theo cách trước nay chưa từng có

It's an awesome time to be an archaeologist.

Tuy nhiên, chúng ta sắp hết thời gian.

We have the tools and the technology

Khủng hoảng khí hậu đe dọa hủy diệt di sản sinh thái và văn hóa của chúng ta.

to understand our planet like never before.

And yet, we're running out of time.

Tôi cảm thấy một sự cấp bách đối với công việc của mình

The climate crisis threatens to destroy our ecological and cultural patrimony.

mà tôi không hề cảm thấy 20 năm trước.

Làm cách nào chúng ta có thể lưu giữ mọi thứ trước khi quá muộn?

I feel an urgency to my work

Tôi được đào tạo thành 1 nhà khảo cổ truyền thống

that I didn't feel 20 years ago.

sử dụng những phương pháp đã có từ những năm 50.

How can we document everything before it's too late?

Tất cả đã thay đổi vào tháng 7 năm 2009

I was trained as a traditional archaeologist

tại Michoacán, Mexico.

using methodologies that have been around since the '50s.

Tôi lúc đó đang nghiên cứu về đế chế Purépecha cổ đại,

ít được biết tới hơn nhưng lại quan trọng không kém so với

That all changed in July of 2009

đế chế Aztec đương đại.

in Michoacán, Mexico.

Hai tuần trước đó, nhóm của tôi đã ghi lại một khu dân cư chưa từng được biết tới,

I was studying the ancient Purépecha Empire,

which is a lesser known but equally important contemporary

chúng tôi sắp xếp một cách cẩn thận, nền móng các tòa nhà bằng tay --

of the Aztec.

Two weeks earlier, my team had documented an unknown settlement,

hàng trăm cái như vậy.

Phương thức khảo cổ cơ bản là tìm các biên/rìa của khu dân cư

so we were painstakingly mapping, building foundations by hand --

để bạn biết bạn đang đối mặt với cái gì

và những sinh viên của tôi thuyết phục tôi làm như vậy.

hundreds of them.

Basic archaeological protocol is to find the edge of a settlement

Vậy tôi vớ vài thanh sô cô la CLIF, một ít nước, một bộ đàm,

so you know what you're dealing with,

và tôi lên đường một mình

and my graduate students convinced me to do just that.

mong chờ gặp được “cạnh” chỉ trong một vài phút.

So I grabbed a couple of CLIF Bars, some water, a walkie,

Một vài phút trôi qua.

Và rồi một giờ.

and I set out alone on foot,

Cuối cùng, tôi đến phía bên kia của Malpias.

expecting to encounter "the edge" in just a few minutes.

Ồ, có nhiều nền móng cổ đại trải dài xuyên suốt.

A few minutes passed.

And then an hour.

Đó là một thành phố? Ồ, chết tiệt.

Finally, I reached the other side of the malpais.

(cười)

Oh, there were ancient building foundations all the way across.

Đó là một thành phố.

Hóa ra thứ có vẻ như là một khu dân cư nhỏ

It's a city?

Oh, shit.

thực ra là một khu đô thị cổ đại sầm uất,

(Laughter)

It's a city.

rộng 26 km vuông,

Turns out that this seemingly small settlement

với nhiều nền móng của các tòa nhà như Manhattan hiện đại,

was actually an ancient urban megalopolis,

một khu dân cư khảo cổ rộng đến nỗi

26 square kilometers in size,

nó có thể tốn hàng thập kỷ để khám phá toàn bộ,

with as many building foundations as modern-day Manhattan,

toàn bộ sự nghiệp còn lại của tôi,

an archaeological settlement so large

đó chính xác là cách tôi không muốn trải qua sự nghiệp còn lại của mình --

that it would take me decades to survey fully,

(cười)

the entire rest of my career,

mồ hôi đầm đìa, kiệt sức,

which was exactly how I didn't want to spend the entire rest of my career --

xoa dịu những sinh viên đại học đầy áp lực

(cười)

(Laughter)

quăng những mẩu bánh mì kẹp bơ lạc và mứt

sweating, exhausted,

cho những con chó hoang,

placating stressed-out graduate students --

mà vô ích thôi

bởi những con chó Mexico thực sự không thích bơ đậu phộng.

(Laughter)

tossing scraps of PB and J sandwiches

(cười)

to feral dogs,

Chỉ nghĩ về điều đó thôi đã làm tôi chán phát khóc.

which is pointless, by the way,

because Mexican dogs really don't like peanut butter.

Vì vậy tôi trở về nhà ở Colorado

(Laughter)

và tôi ghé qua nhà đồng nghiệp

"Anh bạn, chắc chắn phải có cách tốt hơn"

Just the thought of it bored me to tears.

Anh ấy hỏi liệu tôi có nghe về công nghệ mới có tên LiDAR chưa

So I returned home to Colorado,

and I poked my head through a colleague's door.

Đo và phát hiện đối tượng bằng laser

"Dude, there's gotta be a better way."

Tôi tìm kiếm thông tin về nó.

LiDAR chiếu 1 lưới tọa độ dày đặc các xung laser

He asked if I had heard of this new technology called LiDAR --

từ một máy bay đến mặt đất.

Light Detection And Ranging.

Kết quả là một bản quét mặt đất và tất cả mọi thứ trên nó

I looked it up.

LiDAR involves shooting a dense grid of laser pulses

có độ phân giải cao.

from an airplane to the ground's surface.

Không phải dưới dạng hình ảnh

mà là sơ đồ các điển 3 chiều dày đặc.

What you end up with is a high-resolution scan

Chúng tôi có đủ tiền cho máy quét này

of the earth's surface and everything on it.

It's not an image,

vì vậy chúng tôi đã mua máy.

Công ty đến Mexico,

but instead it's a dense, three-dimensional plot of points.

Họ cho LiDAR bay trên trời

và họ gửi trả lại dữ liệu.

We had enough money in the scan,

Trong nhiều tháng tiếp theo, tôi học cách thực hiện phát quang rừng kỹ thuật số

so we did just that.

The company went to Mexico,

they flew the LiDAR

lọc bớt cây, bụi rậm và các thảm thực vật khác

and they sent back the data.

để làm lộ ra vùng đất văn hóa cổ đại phía dưới

Over the next several months, I learned to practice digital deforestation,

Khi tôi nhìn vào hình ảnh trực quan đầu tiên của mình

filtering away trees, brush and other vegetation

Tôi bắt đầu khóc,

to reveal the ancient cultural landscape below.

mà tôi biết các bạn sẽ khá ngạc nhiên

vì tôi trông có vẻ nam tính như thế.

When I looked at my first visualization,

(cười)

I began to cry,

Chỉ trong vòng 45 phút bay

which I know comes as quite a shock to you,

LiDAR đã thu thập được khối lượng dữ liệu bằng với

given how manly I must seem.

chúng ta thu thập trong nhiều thập kỉ bằng tay:

(Laughter)

mỗi nền móng nhà,

In just 45 minutes of flying,

tòa nhà, đường sá và kim tự tháp,

the LiDAR had collected the same amount of data

những chi tiết đáng kinh ngạc,

as what would have taken decades by hand:

đại diện cho cuộc sống của hàng ngàn người

every house foundation,

building, road and pyramid,

đã sống và yêu và chết trong những không gian đó

incredible detail,

Hơn thế nữa, chất lượng dữ liệu

representing the lives of thousands of people

không thể so sánh được với nghiên cứu khảo cổ truyền thống,

who lived and loved and died in these spaces.

Nó tốt hơn rất rất nhiều.

And what's more, the quality of the data

Tôi biết rằng công nghệ sẽ thay đổi toàn bộ lĩnh vực khảo cổ

wasn't comparable to traditional archaeological research.

trong những năm tới,

It was much, much better.

và đúng là như vậy.

I knew that this technology would change the entire field of archaeology

Công việc của chúng tôi đã thu hút sự chú ý

của một nhóm nhà làm phim

đang tìm kiếm thành phố đã mất huyền thoại ở Honduras

in the coming years,

and it did.

Họ đã thất bại trong cuộc tìm kiếm

nhưng thay vào đó họ đã ghi chép về một nên văn minh chưa được biết tới,

Our work came to the attention of a group of filmmakers

who were searching for a legendary lost city in Honduras.

hiện bị chôn vùi dưới sự hoang dã nguyên sơ của rừng nhiệt đới.

They failed in their quest,

bằng cách sử dụng LiDAR.

but they instead documented an unknown culture,

Tôi đồng ý giúp họ phân tích dữ liệu,

now buried under a pristine wilderness rain forest,

đó là cách tôi ở sâu trong khu rừng Mosquitia đó,

using LiDAR.

không nhựa và đầy những động vật tò mò.

I agreed to help interpret their data,

which is how I found myself deep in that Mosquitia jungle,

Mục tiêu của chúng tôi là xác thực rằng những đặc tính khảo cổ

mà chúng tôi xác định bằng LiDAR

plastic-free and filled with curious animals.

thật sự ở đó trên mặt đất,

và chúng ở đó thật.

Our goal was to verify that the archaeological features

11 tháng sau đó, tôi quay lại với một nhóm nhà khảo cổ học chuyên nghiệp

we identified in our LiDAR

were actually there on the ground,

and they were.

được tài trợ bởi Hội Địa lý Quốc gia

và chính phủ Honduras.

Eleven months later, I returned with a crack team of archaeologists

Trong vòng 1 tháng, chúng tôi khai quật hơn 400 vật thể

sponsored by the National Geographic Society

từ nơi mà giờ chúng tôi gọi là Thành phố của Jaguar.

and the Honduran government.

Chúng tôi cảm thấy một trách nhiệm đạo đức phải bảo vệ địa điểm này nguyên trạng,

In a month, we excavated over 400 objects

from what we now call the City of the Jaguar.

nhưng trong khoảng thời gian ngắn lưu lại đó,

mọi thứ thay đổi theo cách không thể tránh khỏi.

We felt a moral and ethical responsibility to protect this site as it was,

Dải sỏi nho nhỏ nơi chúng tôi đỗ trực thăng lần đầu đã biến mất.

but in the short time that we were there,

Bụi cây đã bị quét sạch và những cái cây bị đốn bỏ

things inevitably changed.

để tạo ra một khu vực hạ cánh rộng cho nhiều trực thăng một lúc.

The tiny gravel bar where we first landed our helicopter was gone.

Nếu không có nó,

The brush had been cleared away and the trees removed

chỉ sau một mùa mưa,

thì những kênh đào cổ xưa chúng tôi thấy trong bản quét của LiDAR

to create a large landing zone for several helicopters at once.

đã bị hư hại hoặc bị phá hủy.

Without it,

after just one rainy season,

Và vườn địa đàng tôi miêu tả nhanh chóng bị dọn sạch,

the ancient canals that we had seen in our LiDAR scan

khu cắm trại trung tâm,

đèn,

were damaged or destroyed.

và một nhà nguyện ngoài trời.

And the Eden I described soon had a large clearing,

Nói cách khác, mặc dù chúng tôi đã nỗ lực hết mình giữ nơi đó nguyên trạng,

central camp,

mọi thứ vẫn thay đổi.

lights

and an outdoor chapel.

Bản quét LiDAR ban đẩu của Thành phố của Jaguar

In other words, despite our best efforts to protect the site as it was,

là bản ghi duy nhất về nơi này theo cách nó vẫn luôn tồn tại chỉ một vài năm trước.

things changed.

Our initial LiDAR scan of this City of the Jaguar

Nói chung,

is the only record of this place as it existed just a few years ago.

đây là vấn đề đối với nhà khảo cổ học.

Chúng tôi không thể hiên cứu một khu vực mà không thay đổi nó,

và bất kể điều đó, Trái đất đang thay đổi.

And broadly speaking,

this is a problem for archaeologists.

Các địa điểm khảo cổ bị phá hủy.

We can't study an area without changing it somehow,

Lịch sử bị đánh mất.

and regardless, the earth is changing.

Chỉ trong năm nay, ta kinh hoàng khi chứng kiến

Archaeological sites are destroyed.

khi Nhà thờ Đức Bà bốc cháy.

History is lost.

Ngọn tháp đỉnh nhọn biểu tượng sụp đổ.

và mái nhà bị phá hủy hoàn toàn

Just this year, we watched in horror

Kỳ diệu thay, nhà sử học nghệ thuật Andrew Tallon và đồng nghiệp

as the Notre Dame Cathedral went up in flames.

The iconic spire collapsed,

đã quét nhà thờ vào năm 2010 bằng LiDAR.

and the roof was all but destroyed.

Miraculously, the art historian Andrew Tallon and colleagues

Vào thời điểm đó, mục tiêu của họ là hiểu cách mà tòa nhà được xây dựng.

scanned the cathedral in 2010 using LiDAR.

Bây giờ, bản quét LiDAR của họ là bản ghi đầy đủ nhất về nhà thờ

At the time, their goal was to understand how the building was constructed.

và nó có giá trị cực lớn trong việc tái xây dựng.

Now, their LiDAR scan is the most comprehensive record of the cathedral,

Họ đã không thể lường trước được ngọn lửa

hay cách mà bản quét của họ được sử dụng,

and it'll prove invaluable in the reconstruction.

nhưng chúng ta may mắn có được nó.

Chúng ta cho rằng di sản sinh thái và văn hóa tồn tại mãi là điều hiển nhiên

They couldn't have anticipated the fire

or how their scan would be used,

Nó sẽ không như vậy.

but we're lucky to have it.

Những tổ chức như SCI-Arc và Virtual Wonders

We take for granted that our cultural and ecological patrimony

đang thực hiện những công việc tuyệt vời

will be around forever.

để ghi lại những đài tưởng niệm lịch sử trên thế giới,

It won't.

Organizations like SCI-Arc and Virtual Wonders

nhưng không có gì tương tự tồn tại cho cảnh quan trên Trái đất.

are doing incredible work

Chúng ta đã mất 50% rừng nhiệt đới.

to record the world's historic monuments,

chúng ta mất 7.3 triệu ha rừng mỗi năm.

but nothing similar exists for the earth's landscapes.

Và mực nước biến dâng sẽ khiến cho những thành phố, quốc gia và lục địa

We've lost 50 percent of our rain forests.

We lose 18 million acres of forest every year.

hoàn toán khó nhận ra được.

And rising sea levels will make cities, countries and continents

Trừ khi chúng ta có bản ghi của những nơi đó,

không ai trong tương lai sẽ biết chúng có tồn tại.

completely unrecognizable.

Nếu trái đất là con tàu Titanic,

chúng ta va vào tảng băng trôi,

Unless we have a record of these places,

mọi người ở trên boong tàu,

no one in the future will know they existed.

và dàn nhạc giao hưởng đang biểu diễn.

Khủng hoảng khí hậu đe dọa phá hủy di sản văn hóa và sinh thái của chúng ta

If the earth is the Titanic,

we've struck the iceberg,

everyone's on deck

trong vòng vài thập kỉ

and the orchestra is playing.

Nhưng chỉ ngồi đó và không làm gì cả

The climate crisis threatens to destroy our cultural and ecological patrimony

không phải là một sự lựa chọn.

Chẳng phải ta nên cứu tất cả những gì có thể trên tàu cứu hộ?

within decades.

But sitting on our hands and doing nothing

(vỗ tay)

is not an option.

Shouldn't we save everything we can on the lifeboats?

(Applause)

Nhìn những bản quét của tôi từ Honduras và Mexico,

rõ ràng là chúng ta cần quét, quét, quét

nhiều nhất có thể,

Looking at my scans from Honduras and Mexico,

ngay bây giờ, khi còn có thể.

Đó là thứ đã tạo cảm hứng cho Kho lưu trữ Trái đất,

it's clear that we need to scan, scan, scan

một nỗ lực khoa học chưa từng có

now as much as possible,

để quét toàn bộ hành tinh này sử dụng LiDAR,

while we still can.

bắt đầu từ những khu vực có nguy cơ nhất.

That's what inspired the Earth Archive,

an unprecedented scientific effort

Có ba mục đích cho việc này.

to LiDAR-scan the entire planet,

Thứ nhất: tạo ra một bản ghi cơ sở về trái đất hiện tại

starting with areas that are most threatened.

để giảm thiểu một cách hiệu quả khủng hoảng khí hậu.

Its purpose is threefold.

Number one: create a baseline record of the earth as it exists today

Để đo lường sự thay đổi, bạn cần hai bộ dữ liệu:

một trước và một sau.

to more effectively mitigate the climate crisis.

Ngay bây giờ, chúng ta không có bộ dữ liệu trước có độ phân giải cao

To measure change, you need two sets of data:

của đa phần hành tinh này,

a before and an after.

vì vậy không thể so sánh sự thay đổi,

và không thể đánh giá nỗ lực hiện thời nào

Right now, we don't have a high-resolution before data set

để chiến đấu với khủng hoảng khí hậu

for much of the planet,

là đang có ảnh hưởng tích cực.

so we can't measure change,

and we can't evaluate which of our current efforts

Thứ hai, tạo ra một hành tinh ảo

to combat the climate crisis

are making a positive impact.

để bất kì nhà khoa học nào cũng có thể nghiên cứu về trái đất hiện tại.

Number two: create a virtual planet

Những nhà khảo cổ như tôi có thể tìm kiếm những khu dân cư chưa được ghi chép lại.

so that any number of scientists can study our earth today.

Nhà sinh thái học có thể nghiên cứu kích thước cây, cấu tạo rừng và tuổi.

Archaeologists like me can look for undocumented settlements.

Những nhà địa lý học có thể nghiên cứu thủy văn, đứt gãy và xáo trộn.

Ecologists can study tree size,

Khả năng là vô tận.

forest composition and age.

Thứ ba: bảo tồn 1 bản ghi của hành tinh này

Geologists can study hydrology,

faults, disturbance.

cho chít chắt của chúng ta,

The possibilities are endless.

để chúng có thể tái kiến thiết và nghiên cứu

Number three: preserve a record of the planet

di sản văn hóa đã mất trong tương lai.

for our grandchildren's grandchildren,

Khi khoa học và công nghệ phát triển,

so they can reconstruct and study lost cultural patrimony in the future.

chúng sẽ áp dụng những công cụ, thuật toán mới,

thậm chí cả trí tuệ nhân tạo để hoàn thành bản quét LiDAR hiện có,

As science and technology advance,

và hỏi những câu hỏi mà chúng ta hiện tại không thể nghĩ tới.

they'll apply new tools, algorithms,

even AI to LiDAR scans done today,

Như Nhà thờ Đức Bà,

chúng ta không thể tưởng tượng được cách những bản ghi đó sẽ được sử dụng.

and ask questions that we can't currently conceive of.

Nhưng chúng ta biết rằng chúng sẽ cực kì quan trọng.

Like Notre Dame,

we can't imagine how these records will be used.

Kho lưu trữ Trái đất là món quà vô giá cho những thế hệ tương lai,

But we know that they'll be critically important.

bởi vì sự thật là,

tôi sẽ không sống đủ lâu để có thể thấy được ảnh hưởng của nó,

The Earth Archive is the ultimate gift to future generations,

và các bạn cũng vậy.

because the truth be told,

Đó là lý do tại sao điều này đáng để thực hiện.

I won't live long enough to see its full impact,

Kho lưu trữ Trái đất là một ván cược trên tương lai của nhân loại.

and neither will you.

Đó là ván cược mà cùng nhau,

That's exactly why it's worth doing.

như một thể thống nhất,

như những con người và như những nhà khoa học,

The Earth Archive is a bet on the future of humanity.

chúng ta sẽ đối mặt với khủng hoảng khí hậu

It's a bet that together,

và chúng ta sẽ chọn làm điều đúng đắn,

collectively,

as people and as scientists,

không chỉ cho chúng ta hiện tại

that we'll face the climate crisis

mà để vinh danh những người đi trước

and that we'll choose to do the right thing,

và đền ơn tiếp nối cho thế hệ tương lai

not just for us today

những người sẽ kế tục di sản của chúng ta.

but to honor those who came before us

Cảm ơn.

and to pay it forward to future generations

(vỗ tay)

who will carry on our legacy.

Thank you.

(Applause)