Let's scan the whole planet with LiDAR | Chris Fisher

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Tłumaczenie: Anna Domiczek Korekta: Marta Grochowalska

The most astounding place I've ever been is the Mosquitia Rain Forest in Honduras.

Las tropikalny w Hondurasie to niesamowite miejsce.

I've done archaeological fieldwork all over the world,

Pracowałem jako archeolog na całym świecie,

so I thought I knew what to expect venturing into the jungle,

więc myślałem, że wiem, co oznacza wyprawa w głąb dżungli,

but I was wrong.

ale się myliłem.

For the first time in my life, I might add.

Dodam, że po raz pierwszy w życiu.

(Laughter)

(Śmiech)

First of all, it's freezing.

Po pierwsze, jest lodowato.

It's 90 degrees, but you're soaking wet from the humidity,

32 stopnie, ale jesteś przemoczony od wilgoci,

and the canopy of trees is so thick that sunlight never reaches the surface.

a drzewa rosną tak gęsto, że nie przepuszczają światła.

You can't get dry.

Nie da się wyschnąć.

Immediately, I knew that I hadn't brought enough clothing.

Od razu wiedziałem, że zabrałem za mało ubrań.

That first night, I kept feeling things moving underneath my hammock,

Pierwszej nocy czułem, że coś się rusza pod hamakiem,

unknown creatures brushing and poking against the thin nylon fabric.

nieznane żyjątka ocierały się i kłuły cienką nylonową tkaninę.

And I could barely sleep through all the noise.

Ledwo mogłem spać przez ten hałas.

The jungle is loud. It's shockingly loud.

Dżungla jest głośna, szokująco głośna.

It's like being downtown in a bustling city.

Jak centrum tętniącego życiem miasta.

As the night wore on,

W miarę upływu nocy

I became increasingly frustrated with my sleeplessness,

byłem coraz bardziej zirytowany bezsennością,

knowing I had a full day ahead.

wiedząc, że czeka mnie intensywny dzień.

When I finally got up at dawn,

Kiedy w końcu wstałem o świcie,

my sense of unseen things was all too real.

niewidzialne stwory stały się aż nazbyt realne.

There were hoofprints, paw prints,

Widziałem odciski kopyt, łap,

linear snake tracks everywhere.

wszędzie były wężowate ślady.

And what's even more shocking,

A jeszcze bardziej szokujące jest to,

we saw those same animals in the daylight,

że widzieliśmy te zwierzęta w dzień,

and they were completely unafraid of us.

a one w ogóle się nas nie bały.

They had no experience with people.

Nie miały styczności z ludźmi.

They had no reason to be afraid.

Nie miały powodu się bać.

As I walked toward the undocumented city, my reason for being there,

Idąc do niezbadanego miasta, celu mojej podróży,

I realized that this was the only place that I had ever been

zdałem sobie sprawę, że to jedyne miejsce

where I didn't see a single shred of plastic.

bez choćby kawałka plastiku.

That's how remote it was.

To było tak odległe miejsce.

Perhaps it's surprising to learn

Może to kogoś zaskoczy,

that there are still places on our planet that are so untouched by people,

że są jeszcze miejsca tak nietknięte przez ludzi,

but it's true.

ale to prawda.

There are still hundreds of places where people haven't stepped for centuries

Nadal są setki miejsc, gdzie ludzi nie było od wieków

or maybe forever.

lub nigdy.

It's an awesome time to be an archaeologist.

To jest niezwykły czas dla archeologów.

We have the tools and the technology

Mamy narzędzia i technologie,

to understand our planet like never before.

żeby zrozumieć naszą planetę lepiej niż kiedykolwiek.

And yet, we're running out of time.

A jednak brakuje nam czasu.

The climate crisis threatens to destroy our ecological and cultural patrimony.

Kryzys klimatyczny może zniszczyć ekologiczne i kulturalne dziedzictwo.

I feel an urgency to my work

Czuję presję w pracy,

that I didn't feel 20 years ago.

jakiej nie czułem 20 lat temu.

How can we document everything before it's too late?

Jak udokumentować wszystko, zanim będzie za późno?

I was trained as a traditional archaeologist

Moja edukacja archeologiczna

using methodologies that have been around since the '50s.

polegała na nauce metod znanych od lat 50.

That all changed in July of 2009

Wszystko się zmieniło w lipcu 2009 roku

in Michoacán, Mexico.

w Michoacán w Meksyku.

I was studying the ancient Purépecha Empire,

Badałem starożytne imperium P'urhépecha,

which is a lesser known but equally important contemporary

mniej znanego, ale równie ważnego

rówieśnika Azteków.

of the Aztec.

Two weeks earlier, my team had documented an unknown settlement,

Dwa tygodnie wcześniej mój zespół odkrył nieznaną osadę,

so we were painstakingly mapping, building foundations by hand --

więc pieczołowicie zaznaczaliśmy fundamenty budowli,

hundreds of them.

a były ich setki.

Basic archaeological protocol is to find the edge of a settlement

Zwykle w archeologii szuka się najpierw granic osady,

so you know what you're dealing with,

aby wiedzieć, z czym się ma do czynienia,

and my graduate students convinced me to do just that.

i studenci przekonali mnie, żeby tak właśnie zrobić.

So I grabbed a couple of CLIF Bars, some water, a walkie,

Wziąłem więc parę batonów CLIF, trochę wody, krótkofalówkę

and I set out alone on foot,

i wyruszyłem samotnie pieszo,

expecting to encounter "the edge" in just a few minutes.

oczekując, że znajdę granicę w parę minut.

A few minutes passed.

Parę minut minęło.

And then an hour.

Później godzina.

Finally, I reached the other side of the malpais.

Wreszcie, dotarłem do drugiego końca.

Oh, there were ancient building foundations all the way across.

Były tam starożytne fundamenty.

It's a city?

Czy to miasto?

Oh, shit.

O, kurde.

(Śmiech)

(Laughter)

It's a city.

To jest miasto.

Turns out that this seemingly small settlement

Okazuje się, że ta na pozór mała osada

was actually an ancient urban megalopolis,

była starożytną metropolią

26 square kilometers in size,

o rozmiarze 26 kilometrów kwadratowych,

with as many building foundations as modern-day Manhattan,

z tyloma fundamentami budynków, co dzisiejszy Manhattan.

an archaeological settlement so large

Ta osada była tak wielka,

that it would take me decades to survey fully,

że zbadanie jej zajęłoby mi dziesiątki lat

the entire rest of my career,

i resztę mojej kariery,

which was exactly how I didn't want to spend the entire rest of my career --

co jest właśnie przeciwieństwem tego, jak chciałbym spędzić resztę kariery.

(Laughter)

(Śmiech)

sweating, exhausted,

Spocony, wyczerpany,

placating stressed-out graduate students --

uspokajałem zestresowanych studentów,

(Laughter)

(Śmiech)

tossing scraps of PB and J sandwiches

rzucałem resztki kanapek z dżemem i masłem orzechowym

to feral dogs,

zdziczałym psom,

which is pointless, by the way,

co jest zresztą bezcelowe,

because Mexican dogs really don't like peanut butter.

bo meksykańskie psy nie lubią masła orzechowego.

(Laughter)

(Śmiech)

Just the thought of it bored me to tears.

Sama myśl o tym strasznie mnie nudziła.

So I returned home to Colorado,

Wróciłem do domu, do Kolorado,

and I poked my head through a colleague's door.

i zajrzałem do kolegi:

"Dude, there's gotta be a better way."

"Chłopie, musi być jakiś lepszy sposób".

He asked if I had heard of this new technology called LiDAR --

Zapytał, czy słyszałem o urządzeniu lidar,

czyli laserze z teleskopem.

Light Detection And Ranging.

I looked it up.

Sprawdziłem to.

LiDAR involves shooting a dense grid of laser pulses

Lidar wysyła wiązkę impulsów laserowych

from an airplane to the ground's surface.

z samolotu na powierzchnię Ziemi.

What you end up with is a high-resolution scan

W rezultacie daje wysokiej jakości

skan powierzchni i wszystkiego na niej.

of the earth's surface and everything on it.

It's not an image,

Nie jest to zdjęcie,

but instead it's a dense, three-dimensional plot of points.

ale gęsta, trójwymiarowa mapa punktów.

We had enough money in the scan,

Mieliśmy dość pieniędzy,

so we did just that.

więc tak też zrobiliśmy.

The company went to Mexico,

Firma z lidarem udała się

they flew the LiDAR

do Meksyku zrobić skany

and they sent back the data.

i przesłała nam dane.

Over the next several months, I learned to practice digital deforestation,

Przez następne miesiące nauczyłem się cyfrowej deforestacji,

filtering away trees, brush and other vegetation

usuwając drzewa, krzewy i inne rośliny,

to reveal the ancient cultural landscape below.

aby odkryć starożytną kulturę schowaną pod spodem.

When I looked at my first visualization,

Kiedy spojrzałem na moją pierwszą wizualizację,

I began to cry,

zacząłem płakać,

which I know comes as quite a shock to you,

co może się wam wydać zaskakujące,

given how manly I must seem.

biorąc pod uwagę, jak męsko wyglądam.

(Laughter)

(Śmiech)

In just 45 minutes of flying,

W ciągu zaledwie 45 minut lotu

the LiDAR had collected the same amount of data

lidar zebrał taką ilość danych,

as what would have taken decades by hand:

jaką można zebrać przez dekady ręcznej pracy:

every house foundation,

wszystkie fundamenty domów,

building, road and pyramid,

budynki, drogi, piramidy,

incredible detail,

niesamowite szczegóły,

representing the lives of thousands of people

obrazujące życie tysięcy ludzi,

who lived and loved and died in these spaces.

którzy żyli, kochali i umierali w tych miejscach.

And what's more, the quality of the data

Co więcej, jakość danych była nieporównywalna

wasn't comparable to traditional archaeological research.

do tradycyjnych badań archeologicznych.

It was much, much better.

Była dużo, dużo lepsza.

I knew that this technology would change the entire field of archaeology

Wiedziałem, że ta technologia

zmieni archeologię w przyszłości

in the coming years,

and it did.

i tak się stało.

Our work came to the attention of a group of filmmakers

Te badania zwróciły uwagę grupy reżyserów,

who were searching for a legendary lost city in Honduras.

którzy poszukiwali legendarnego zaginionego miasta w Hondurasie.

They failed in their quest,

Nie powiodło im się,

but they instead documented an unknown culture,

ale za to udokumentowali nieznaną kulturę,

now buried under a pristine wilderness rain forest,

obecnie pochowaną pod dziewiczym lasem deszczowym,

using LiDAR.

używając lidaru.

I agreed to help interpret their data,

Zgodziłem się pomóc w odczytaniu danych

which is how I found myself deep in that Mosquitia jungle,

i tak znalazłem się w głębi dżungli Mosquitia,

plastic-free and filled with curious animals.

wolnej od plastiku, pełnej ciekawskich zwierząt.

Our goal was to verify that the archaeological features

Celem było zweryfikowanie,

że architektoniczne odkrycia zidentyfikowane przez lidar

we identified in our LiDAR

were actually there on the ground,

naprawdę się tam znajdują

and they were.

i rzeczywiście tam były.

Eleven months later, I returned with a crack team of archaeologists

11 miesięcy później wróciłem z ekipą archeologów

sponsored by the National Geographic Society

sponsorowaną przez National Geographic

and the Honduran government.

oraz rząd Hondurasu.

In a month, we excavated over 400 objects

Przez miesiąc wykopaliśmy ponad 400 obiektów z miejsca,

from what we now call the City of the Jaguar.

które teraz nazywamy Miastem Jaguara.

We felt a moral and ethical responsibility to protect this site as it was,

Czuliśmy moralną odpowiedzialność za ochronę tego miejsca,

but in the short time that we were there,

ale w krótkim czasie od naszego przybycia

things inevitably changed.

sytuacja nieodwracalnie się zmieniła.

The tiny gravel bar where we first landed our helicopter was gone.

Małe, żwirowe lądowisko zniknęło.

The brush had been cleared away and the trees removed

Usunięto krzewy i drzewa,

to create a large landing zone for several helicopters at once.

żeby stworzyć lądowisko dla kilku helikopterów.

Without it,

Pozbawione roślinności

after just one rainy season,

przez jeden sezon deszczowy

the ancient canals that we had seen in our LiDAR scan

starożytne kanały widziane na skanach

were damaged or destroyed.

zostały naruszone lub zniszczone.

And the Eden I described soon had a large clearing,

Raj, który opisałem,

wkrótce miał dużą polanę, centralny obóz,

central camp,

lights

światła

and an outdoor chapel.

oraz kaplicę polową.

In other words, despite our best efforts to protect the site as it was,

Innymi słowy, mimo wysiłków, aby chronić to miejsce,

things changed.

nastąpiły zmiany.

Our initial LiDAR scan of this City of the Jaguar

Początkowy skan Miasta Jaguara

is the only record of this place as it existed just a few years ago.

jest jedynym świadectwem tego, jak wyglądało zaledwie parę lat temu.

And broadly speaking,

Generalnie

this is a problem for archaeologists.

jest to problem dla archeologów.

We can't study an area without changing it somehow,

Nie możemy badać miejsca, nie zmieniając go w jakiś sposób,

and regardless, the earth is changing.

a sam świat też ulega zmianom.

Archaeological sites are destroyed.

Wykopaliska ulegają zniszczeniu.

History is lost.

Historia ginie.

Just this year, we watched in horror

W tym roku oglądaliśmy z przerażeniem

as the Notre Dame Cathedral went up in flames.

pożar katedry Notre Dame.

The iconic spire collapsed,

Słynna wieża zawaliła się,

and the roof was all but destroyed.

a dach został niemal zniszczony.

Miraculously, the art historian Andrew Tallon and colleagues

Historyk sztuki Andrew Tallon i jego współpracownicy

scanned the cathedral in 2010 using LiDAR.

zeskanowali katedrę w 2010, używając lidaru.

At the time, their goal was to understand how the building was constructed.

Wtedy ich celem było odkrycie, jak budynek został zbudowany.

Now, their LiDAR scan is the most comprehensive record of the cathedral,

Teraz ich skan jest najdokładniejszą dokumentacją katedry

and it'll prove invaluable in the reconstruction.

i będzie niezbędny przy odbudowie.

They couldn't have anticipated the fire

Nie mogli przewidzieć pożaru

or how their scan would be used,

albo celu użycia skanu,

but we're lucky to have it.

ale mamy szczęście, że go zrobili.

We take for granted that our cultural and ecological patrimony

Oczekujemy, że dziedzictwo kulturowe i ekologiczne

will be around forever.

będzie trwało wiecznie.

It won't.

Nie będzie.

Organizations like SCI-Arc and Virtual Wonders

Organizacje typu Sci-Arc i Virtual Wonders

are doing incredible work

wykonują wspaniałą pracę,

to record the world's historic monuments,

aby chronić światowe zabytki,

but nothing similar exists for the earth's landscapes.

ale nic takiego nie istnieje dla środowiska.

We've lost 50 percent of our rain forests.

Ubyło 50% lasów deszczowych.

We lose 18 million acres of forest every year.

Co roku tracimy 18 milionów akrów lasów.

And rising sea levels will make cities, countries and continents

Rosnący poziom oceanów sprawi, że miasta, kraje i kontynenty

completely unrecognizable.

będą kompletnie nie do poznania.

Unless we have a record of these places,

Jeśli nie udokumentujemy istnienia tych miejsc,

no one in the future will know they existed.

nikt w przyszłości nie będzie wiedział, że istniały.

If the earth is the Titanic,

Jeżeli Ziemia jest Titanikiem,

we've struck the iceberg,

uderzyliśmy w górę lodową,

everyone's on deck

wszyscy są na pokładzie,

and the orchestra is playing.

orkiestra nie przestaje grać.

The climate crisis threatens to destroy our cultural and ecological patrimony

Zmiany klimatu grożą zniszczeniem spadku kulturalnego i ekologicznego

within decades.

w ciągu kilku dekad.

But sitting on our hands and doing nothing

Ale siedzenie z założonymi rękami

is not an option.

to nie opcja.

Shouldn't we save everything we can on the lifeboats?

Czy nie należy ratować, czego się da, do łodzi ratunkowych?

(Applause)

(Brawa)

Looking at my scans from Honduras and Mexico,

Patrząc na skany z Hondurasu i Meksyku,

it's clear that we need to scan, scan, scan

jest jasne, że trzeba skanować i jeszcze raz skanować,

now as much as possible,

jak najwięcej się teraz da,

while we still can.

dopóki można.

That's what inspired the Earth Archive,

To dało początek The Earth Archive,

an unprecedented scientific effort

bezprecedensowej inicjatywie naukowej,

to LiDAR-scan the entire planet,

żeby zeskanować lidarem całą planetę,

starting with areas that are most threatened.

zaczynając od najbardziej zagrożonych obszarów.

Its purpose is threefold.

Cele są trzy.

Number one: create a baseline record of the earth as it exists today

Po pierwsze, stworzyć zapis świata w obecnym stanie,

to more effectively mitigate the climate crisis.

aby lepiej radzić sobie ze skutkami kryzysu klimatycznego.

To measure change, you need two sets of data:

Aby zmierzyć zmiany, potrzeba dwóch rodzajów danych,

a before and an after.

przed i po.

Right now, we don't have a high-resolution before data set

Obecnie nie ma wysokiej jakości danych z okresu "przed"

for much of the planet,

dla większosci planety,

so we can't measure change,

więc nie możemy zmierzyć zmian

and we can't evaluate which of our current efforts

ani określić, jakie wysiłki

to combat the climate crisis

podejmowane w walce z kryzysem klimatycznym

are making a positive impact.

mają pozytywny wpływ.

Number two: create a virtual planet

Po drugie, stworzyć wirtualną planetę,

so that any number of scientists can study our earth today.

żeby dowolna liczba naukowców mogła ją badać już dziś.

Archaeologists like me can look for undocumented settlements.

Archeolodzy, tacy jak ja, mogą szukać nieodkrytych osad.

Ecologists can study tree size,

Ekolodzy mogą badać wielkość drzew,

forest composition and age.

budowę lasów oraz ich wiek.

Geologists can study hydrology,

Geolodzy mogą badać wody,

faults, disturbance.

uskoki, zaburzenia.

The possibilities are endless.

Możliwości są nieograniczone.

Number three: preserve a record of the planet

Po trzecie, stworzenie opisu planety

for our grandchildren's grandchildren,

dla wnuków naszych wnuków,

so they can reconstruct and study lost cultural patrimony in the future.

żeby mogli odbudować utracone skarby kultury.

As science and technology advance,

W miarę rozwoju nauki i techniki

they'll apply new tools, algorithms,

użyją nowych narzędzi, algorytmów,

even AI to LiDAR scans done today,

nawet sztucznej inteligencji,

and ask questions that we can't currently conceive of.

i będą zadawać pytania, których nawet sobie nie wyobrażamy.

Like Notre Dame,

Jak w przypadku Notre Dame,

we can't imagine how these records will be used.

nie wiemy, do czego te zapisy posłużą.

But we know that they'll be critically important.

Ale wiemy, że będą kluczowe.

The Earth Archive is the ultimate gift to future generations,

The Earth Archive to najlepszy prezent dla przyszłych pokoleń,

because the truth be told,

ponieważ, prawdę mówiąc,

I won't live long enough to see its full impact,

nie będę żył tak długo, żeby ujrzeć jego cały wpływ,

and neither will you.

i wy też nie.

That's exactly why it's worth doing.

Dlatego właśnie opłaca się to robić.

The Earth Archive is a bet on the future of humanity.

Earth Archive zapewni przyszłość ludzkości.

It's a bet that together,

Zakłada to,

collectively,

że wspólnie,

as people and as scientists,

jako ludzie i naukowcy,

that we'll face the climate crisis

zmierzymy się z kryzysem klimatycznym

and that we'll choose to do the right thing,

i wybierzemy właściwą drogę,

not just for us today

nie tylko dla nas obecnie,

but to honor those who came before us

ale aby uczcić tych, którzy byli przed nami,

and to pay it forward to future generations

i przekazać przyszłym pokoleniom

who will carry on our legacy.

to dziedzictwo.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)