Candace Parker: How to break down barriers and not accept limits | TED

Translator: Ngọc Huyền Reviewer: Thu Ha Tran

You know, everywhere in the world, the question inevitably comes up:

Bạn biêt đấy, mọi nơi trên thế giới, có một câu hỏi luôn hiện hữu:

“Bạn có chơi bóng rổ không?”

"Do you play basketball?"

(Laughter)

(Cười)

From the neighbor across the street --

Từ một người hàng xóm qua đường --

"Hey, do you hoop?" --

“Này, bạn có nhảy không?”

to the five-foot-seven guy at TSA PreCheck --

đến anh chàng 1m7 ở TSA PreCheck

(Laughter)

(Cười)

that swore that he could beat me one on one.

thề rằng anh ấy có thể đấu một chọi một với tôi.

(Laughter)

(Cười)

I despise fitting into the lane or the mold

Tôi không thích gò bó theo lối mòn hay rập khuôn

that this question insinuates.

rằng câu hỏi này bóng gió.

But I reluctantly say, “Yes.”

Nhưng tôi miễn cưỡng nói “Đúng”.

I am a two-time NCAA champion.

Tôi là nhà vô địch NCAA hai lần.

(Cheers)

(Chúc mừng)

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Xin cảm ơn.

A two-time gold medalist and a two-time --

Một người hai lần đoạt huy chương vàng và

(Applause)

(Vỗ tay)

A two-time WNBA champion.

một nhà vô địch WNBA hai lần.

(Cheers)

(Chúc mừng)

But inside I scream, "I am so much more."

Nhưng bên trong tôi hét lên: “Tôi còn hơn thế nữa.”

(Applause)

(Vỗ tay)

Bạn thấy đấy, phá vỡ rào cản là việc của bạn

You see, barrier breaking is about not staying in your lane

và không phải là một cái gì đó mà thế giới mong đợi bạn trở thành.

and not being something that the world expects you to be.

It's about not accepting limitations.

Đó là về việc không chấp nhận những giới hạn.

It starts with inspiration,

Nó bắt đầu với cảm hứng,

and it's a foundation built upon picking apart

và nó là một nền tảng được xây dựng khi chọn lọc

what everybody thinks is the right way to do things.

cái mọi người nghĩ gì là cách đúng đắn để làm mọi việc.

There are so many barrier breakers in here

Có rất nhiều người phá rào ở đây

that are fighting so hard to unlock doors that they may never walk through,

đang chiến đấu rất khó khăn để mở khóa cửa mà họ có thể không bao giờ bước qua,

but they do it anyway

nhưng họ vẫn làm

because we're standing on the shoulders of those that did it for us.

bởi vì chúng ta đang đứng trên vai của những người đi trước.

Đó là một trận chiến khó khăn,

It's an uphill battle,

and it doesn't guarantee big wins or lots of success.

và nó không đảm bảo thắng lớn hay nhiều thành công.

Và trong suốt cuộc chiến cam go đó, tôi nghĩ rằng tất cả chúng ta đều

And throughout that uphill battle, I think all of us look for hope, right?

tìm kiếm hy vọng, phải không?

We all look for optimism.

Tất cả chúng ta đều tìm kiếm sự lạc quan.

And mine is my daughter and this next generation.

Đối với tôi là con gái và thế hệ tiếp theo.

You see, I get to be the mom to an amazing 12-year-old daughter.

Bạn thấy đấy, tôi trở thành mẹ của một cô con gái 12 tuổi tuyệt vời.

Yes, I know. I am partial.

Vâng tôi biết. Tôi không hoàn hảo.

(Laughter)

(Cười)

But she's pretty dope.

Nhưng cô bé rất ngầu.

I've been fortunate enough to travel the world with her

Tôi đã đủ may mắn đi du lịch thế giới với cô bé

while she allows her mom to fight for her dreams.

trong khi cô bé cho phép mẹ chiến đấu cho ước mơ của mình.

Chúng tôi đã đi chơi ở Nga,

We've played in Russia,

và tôi nói chúng tôi vì cô bé thực sự nghĩ rằng bé là một phần của nhóm.

and I say we because she really does think she's part of the team.

(Laughter)

(Cười)

We played in Russia, Turkey, China.

Chúng tôi đã chơi ở Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc.

And throughout that journey,

Và trong suốt cuộc hành trình đó,

I thought I would be the one teaching her,

tôi nghĩ tôi sẽ là người dạy cô bé,

challenging her, being the example for her.

thách thức cô bé, là tấm gương cho cô bé.

But I’ve realized it’s a two-way street.

Nhưng tôi nhận ra đó là đường hai chiều.

You see, at three years old,

Bạn thấy đấy, lúc ba tuổi,

I decided to enroll her in school in Russia.

tôi quyết định đăng kí cho cô bé trong trường học ở Nga.

I was like, I wanted her to have a normal life, right?

Tôi giống như, tôi muốn cô bé có một cuộc sống bình thường, phải không?

I want her to be able to meet kids her age.

Tôi muốn cô bé có thể để gặp những đứa trẻ cùng tuổi.

So at three, she befriended this little girl. Her name was Masha.

Vì vậy, lúc ba tuổi, cô bé đã kết bạn với cô gái nhỏ này. Tên bé ấy là Masha.

Masha didn't speak any English.

Masha không nói được tiếng Anh.

Lailaa barely spoke Russian,

Lailaa hầu như không nói được tiếng Nga,

but her parents invited us over to their house.

nhưng bố mẹ cô bé đã mời chúng tôi qua nhà của họ.

Và vì vậy chúng tôi đã đi. Chúng tôi đã tới ngày hẹn chơi này.

And so we went. We went for this playdate.

So we knock on the door,

Chúng tôi gõ cửa,

and Masha's parents open the door so graciously

và cha mẹ của Masha mở cửa một cách ân cần

and welcome us into their home.

và chào mừng chúng tôi vào nhà của họ.

And we step forward, and I realize there’s no floor.

Và chúng tôi tiến về phía trước, và tôi nhận ra là không có tầng.

It's a modest home.

Đó là một ngôi nhà nhỏ.

It's one room with a couch on the side

Đó là một phòng với một chiếc ghế dài ở bên cạnh

that pulls out into the bed that they sleep on.

kéo ra giường mà họ ngủ.

There's a wood fire oven in the middle

Có một lò đốt củi ở giữa

that heats the room and that they cook with.

làm nóng căn phòng và là chỗ họ nấu ăn.

And at three years old, I was concerned.

Và lúc ba tuổi, tôi đã để ý.

So I go to grab Lailaa, but I was too late.

Vì vậy, tôi nắm tay Lailaa, nhưng tôi đã quá muộn.

She looked in the corner and she said, “A dollhouse!”

Cô bé nhìn vào góc và nói: “Một ngôi nhà búp bê!”

And Masha and Lailaa ran to the corner to play with the dollhouse.

Và Masha và Lailaa chạy đến góc để chơi với ngôi nhà búp bê.

I'm so proud that that's my kid,

Tôi rất tự hào vì đó là con tôi,

and I can't say that I had much to do with that.

và tôi không thể nói rằng tôi đã dạy cô bé điều đó.

She has a way of like uniting people, finding commonality,

Cô bé có một cách kết nối mọi người, tìm điểm chung,

of rolling with the punches, of making the best of situations.

lăn lộn với những cú đấm, tận dụng các tình huống tốt nhất.

I’ve always wanted to uplift her,

Tôi luôn muốn nâng đỡ cô bé,

because the messaging that I received from home

bởi vì điều mà tôi đã học được từ gia đình

đó là không bao giờ thu mình lại để phù hợp với thế giới này,

was never shrink yourself to fit into this world,

that you're enough, that everyone is enough,

rằng bạn là đủ, tất cả mọi người là đủ,

but you need to be individually you all the time.

nhưng bạn cần phải là chính mình mọi lúc.

I was fortunate to grow up in an environment with my parents

Tôi may mắn lớn lên trong một môi trường có cha và mẹ

and my two brothers

và hai anh trai của tôi,

who empowered me every single day.

người đã truyền lửa cho tôi mỗi ngày.

Họ nói với tôi rằng tôi có thể làm bất cứ điều gì, tôi đặt tâm trí của mình vào,

They told me I can do anything I set my mind to,

so much so that my nickname was “Can Do.”

nhiều đến nỗi biệt danh của tôi là “Có thể làm được”.

(Laughter)

(Cười)

Và sau đó nó đã được mở rộng bởi những người anh em của tôi để “Có thể làm bất cứ

And it was later extended by my brothers to “Can Do Anything And Get Away With It.”

điều gì và thoát khỏi nó.”

(Laughter)

I was the baby of the family.

(Cười)

Tôi là đứa con nhỏ của gia đình.

Yes, I was the baby, and I didn't lack confidence.

Vâng, tôi là một đứa trẻ, và tôi không hề thiếu tự tin.

If I wasn't kicking the ball out of the recess school parking lot

Nếu tôi không mặc váy đá quả bóng ra khỏi bãi đậu xe của trường

in a dress, to my moms despise,

trong giờ giải lao, trước sự phật ý của mẹ tôi,

or high, high in the trees.

thì cũng hoặc là đá cao lên cây.

I loved to compete.

Tôi thích cạnh tranh.

At everything, not just in sports, either.

Ở tất cả mọi thứ, không chỉ trong thể thao.

This one time my teacher in elementary school, he said,

Có lần giáo viên của tôi ở trường tiểu học nói:

"I want to know who can learn the helping verb song the fastest.

“Tôi muốn biết ai có thể học bài hát trợ động từ nhanh nhất.”

(Sings)

(Hát)

(Laughter)

(Cười)

I love to compete.

Tôi thích cạnh tranh.

I was that kid. I was that kid.

Tôi từng là đứa trẻ đó. Tôi là đứa trẻ đó.

(Applause)

(Vỗ tay)

But what I loved so much was that I was allowed to be me.

Nhưng những gì tôi yêu rất nhiều là tôi đã được phép là tôi.

Tôi đã được phép cạnh tranh.

I was allowed to compete.

I was allowed to speak my mind.

Tôi được phép nói ra suy nghĩ của mình.

My parents encouraged that.

Bố mẹ tôi đã khuyến khích điều đó.

Chỉ vì bạn là một cô gái, bạn không cần phải ở trong một làn đường nhất định.

Just because you're a girl, you don't have to stay in a certain lane.

And then something happened in 1997.

Và sau đó một điều gì đó đã xảy ra vào năm 1997.

The women’s professional basketball league started.

Giải vô địch quốc gia bóng rổ nữ chuyên nghiệp bắt đầu.

The WNBA had its inaugural season when I was 11 years old,

WNBA đã có mùa giải khai mạc khi tôi 11 tuổi,

and I saw people that looked like me playing the game that I loved so much.

và tôi thấy những người giống tôi chơi trò chơi mà tôi rất yêu thích.

I no longer had to go out in the driveway

Tôi không còn phải ra ngoài đường lái xe nữa

and try to dunk like Michael Jordan.

và cố gắng úp rổ như Michael Jordan.

I could go out and get buckets like Cynthia Cooper.

Tôi có thể đi ra ngoài và lấy xô như Cynthia Cooper.

(Applause)

(Vỗ tay)

Bạn thấy đấy, bố mẹ tôi khuyến khích thể thao

You see, my parents encouraged sports

bởi vì thể thao trong mắt họ là một mô hình thu nhỏ của cuộc sống.

because sports in their eyes was a microcosm of life.

You learn to win.

Bạn học cách chiến thắng.

You learn to lose.

Bạn học cách thua cuộc.

You learn to work through obstacles.

Bạn học cách vượt qua những trở ngại.

You learn to get up when you don't want to.

Bạn học cách đứng dậy khi bạn không muốn.

You learn to value differences, because those are important.

Bạn học cách coi trọng sự khác biệt, bởi vì đó là những điều quan trọng.

But as I ventured out into the world, I realized, like,

Nhưng khi tôi mạo hiểm ra ngoài thế giới, tôi nhận ra

the world wasn't so uplifting towards differences, right?

thế giới không quá nâng cao việc hướng tới sự khác biệt, phải không?

The world had a way of ...

Thế giới đã có một cách...

putting differences in a box.

đặt sự khác biệt trong một hộp.

For instance,

Ví dụ,

tôi đã nhận được bộ đồng phục bóng rổ từ các cô gái ở trường trung học.

I received my girls basketball uniform in middle school.

It was old and smelly and tight.

Nó đã cũ và có mùi và chật.

Các chàng trai có những cái mới toanh.

The boys got brand new ones.

Anh trai tôi đã học cật lực

My brother worked his butt off

để được vào một trong những nơi có uy tín nhất các trường y tế trong cả nước.

to get into one of the most prestigious medical schools in the country.

My family was so proud.

Gia đình tôi đã rất tự hào.

We heard the whispers: they said, “Quotas.”

Chúng tôi nghe thấy những lời thì thầm: họ nói: “Hạn ngạch.”

The world had a way of just putting differences in a box

Thế giới có một con đường chỉ đặt sự khác biệt vào một chiếc hộp

and then getting mad when we had the audacity to not fit.

và sau đó nổi điên khi chúng tôi có sự táo bạo để vượt ra khỏi nó.

Just as an individual,

Chỉ với tư cách là một cá nhân,

you get mad at me for not fitting in the box that you made.

bạn giận tôi vì không phù hợp trong hộp mà bạn đã làm.

There was a time that went by where ...

Đã có một khoảng thời gian khi...

I didn't want to say yes to the basketball question.

tôi không muốn nói có cho câu hỏi bóng rổ.

Because if I checked that box,

Bởi vì nếu tôi đánh dấu vào ô đó,

then I checked all of their other assumptions, right?

cũng đồng nghĩa với việc đánh dấu tất cả các giả định khác của họ, phải không?

So competitive juices kicked in.

Thế nên tính cạnh tranh trỗi dậy.

I'll show you, I'll show you. I'm going to be the best.

Tôi sẽ cho bạn thấy, tôi sẽ chỉ cho bạn. Tôi sẽ trở thành người giỏi nhất.

Con gái không thể chơi game? Tôi sẽ úp rổ hai lần.

Girls can't dunk in a game? I'll dunk twice.

(Applause)

(Vỗ tay)

You can't hold up an MVP trophy pregnant?

Bạn không thể cầm cúp MVP khi mang thai?

OK, I'll show you.

OK, tôi sẽ chỉ cho bạn.

Bạn không thể có một gia đình, một nghề nghiệp và chăm sóc con gái của bạn.

You can't have a family, a career and nurse your daughter.

I came back nine weeks post-delivery and I played in a game,

Tôi đã trở lại chín tuần sau khi sinh và tôi đã chơi trong một trận,

and I nursed my daughter for 13 months.

và tôi đã nuôi con gái mình trong 13 tháng.

(Applause)

(Vỗ tay)

You can't be on the cover of a video game.

Bạn không thể ở trên bìa một trò chơi điện tử.

Bạn không thể thực hiện TED Talk với tư cách là một vận động viên.

You can’t do a TED Talk as an athlete.

(Cheers)

(Chúc mừng)

(Applause)

(Vỗ tay)

But this entire time, my idea of breaking barriers

Nhưng toàn bộ thời gian, ý tưởng phá vỡ rào cản của tôi

was being something so that the world could see that it was possible.

là một cái gì đó để thế giới có thể thấy rằng điều đó là có thể.

But breaking down barriers isn't always records.

Nhưng phá bỏ các rào cản không phải lúc nào cũng là kỉ lục.

In [2021], like most of you,

Vào năm 2021, giống như hầu hết các bạn,

I sat around the television because I knew this was a moment.

tôi ngồi quanh tivi bởi vì tôi biết đây là một khoảnh khắc.

I sat my daughter front and center. I said, "Lailaa, watch this."

Tôi cho con gái ngồi trước và chính giữa. Tôi nói: “Lailaa, xem này.”

The first African-American Asian Vice President was being sworn in.

Phó Tổng thống người Mỹ gốc Phi lai Á đang tuyên thệ nhậm chức.

Đây là một khoảnh khắc mà bạn có thể không đánh giá cao bây giờ.

This is a moment that you might not appreciate now.

(Applause)

(Vỗ tay)

But in time you will.

Nhưng theo thời gian bạn sẽ thấy.

And as Kamala Harris was being sworn in, I said, “Lailaa, now look at her.

Và khi Kamala Harris tuyên thệ nhậm chức, tôi nói: “Lailaa, bây giờ hãy nhìn cô ấy.

Now you can do that too.”

Giờ thì con cũng có thể làm được điều đó ”

And Lailaa looked at me.

Và Lailaa nhìn tôi.

She looked through my eyes, and she said, “Why couldn’t I before?”

Cô bé nhìn vào mắt tôi và nói: “Tại sao trước đây con không làm được?”

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Suddenly, I felt this big

Đột nhiên, tôi cảm thấy điều này thật lớn

because I had become what I despised the most in this world.

bởi vì tôi đã trở thành thứ mà tôi ghét nhất trên đời này.

Tôi đã đặt cô bé vào một cái hộp

I had put her in a box

bởi vì bạn thấy, câu chuyện mà thế giới đã kể cho tôi

because you see, the story that the world told me

rằng phụ nữ không phải là Phó Tổng thống.

was women aren’t Vice Presidents.

And I had assumed that that's what they had told my daughter.

Và tôi đã cho rằng đó là những gì họ đã nói với con gái tôi.

I'm telling you, Generation Z, my daughter's generation,

Tôi đang nói với bạn, thế hệ Z, thế hệ con gái tôi,

they're changing the world,

họ đang thay đổi thế giới,

they're changing the world through conversation,

họ đang thay đổi thế giới thông qua cuộc trò chuyện,

through unity and through living as though boxes and barriers don't exist.

thông qua sự thống nhất và thông qua cuộc sống như thể hộp và rào cản không tồn tại.

It's no longer enough to just put your head down.

Cứ cúi đầu mãi thì chưa đủ.

Get the job.

Hãy tìm công việc.

Accomplish the feat.

Hãy hoàn thành kỳ tích.

We have to unite, to come together,

Chúng ta phải đoàn kết cùng nhau

to figure out why barriers are there in the first place.

tìm ra lý do tại sao các rào cản có ở đó ngay từ đầu.

And Generation Z is doing that.

Và thế hệ Z đang làm điều đó.

They're listening.

Họ đang lắng nghe.

They're seeing both sides.

Họ đang nhìn thấy cả hai mặt.

Và họ đang hợp nhất vì những nguyên nhân không tác động trực tiếp đến họ.

And they're uniting for causes that don't directly impact them.

We have entire sports leagues

Chúng ta có toàn bộ các giải đấu thể thao

that are standing up for what they believe in.

đang đứng lên cho những gì họ tin tưởng.

It's no longer just one athlete.

Đó không còn chỉ là một vận động viên nữa.

We have men that are fighting for women to receive equal pay.

Chúng ta có những người đàn ông đang chiến đấu để phụ nữ được trả công

bình đẳng.

We have white allies that are protesting racial inequalities.

Chúng ta có các đồng minh da trắng phản đối sự bất bình đẳng về chủng tộc.

We are talking about mental health.

Chúng ta đang nói về sức khỏe tinh thần.

Và bạn biết điều gì đặc biệt không?

And you know what's so special?

My daughter the other week came up and handed me

Con gái tôi tuần trước đến và đưa tôi

a list of stores that we're not allowed to shop at anymore.

danh sách các cửa hàng mà chúng tôi không được phép mua sắm ở đó nữa.

(Laughter)

(Cười)

I’m like, “Lailaa, like, another lesson, like, already?”

Tôi như kiểu: “Lailaa, giống như, một bài học khác, giống như, sẵn sàng chưa? ”

She's like, "Mom, we're not allowed to shop at these stores

Cô bé nói: “Mẹ ơi, chúng ta không được phép mua sắm tại các cửa hàng này

because they're not body positive and body conscious

bởi chúng không đủ hình dáng và kích cỡ

towards all shapes and sizes.”

cho cơ thể và tinh thần tích cực.”

(Applause)

(Vỗ tay)

And you know what, I'm listening,

Và bạn biết không, tôi đang nghe,

I'll be honest, and I'm learning, and you should, too,

tôi thực sự đang học hỏi và bạn cũng nên làm vậy

because my optimism lies in the next.

bởi vì sự lạc quan của tôi nằm ở điều tiếp theo.

That they will take our obstacles, our struggles,

Rằng họ sẽ lấy những trở ngại của chúng ta, những cuộc đấu tranh của chúng ta,

our insecurities, our challenges

những bất an của chúng ta, những thách thức của chúng ta

and not see them as obstacles, but as opportunities.

và không coi chúng là chướng ngại vật, mà là cơ hội.

Hoặc họ có thể thậm chí không thừa nhận chúng.

Or they may not even acknowledge them at all.

I'm proud because Generation Z are proud, bold, and they're themselves.

Tôi tự hào vì thế hệ Z, táo bạo và họ là chính họ.

Because those ...

Vì những người...

that were told that they can't their entire life

cả đời họ bị người khác bảo rằng họ không thể,

are having kids that are making us believe that we can.

lại có những đứa con khiến chúng tôi tin rằng chúng tôi có thể.

So go ahead, ask me if I play basketball,

Vì vậy, hãy tiếp tục, hỏi tôi xem tôi có chơi bóng rổ không,

và tôi sẽ tự hào nói: “Có.”

and I’ll proudly say, “Yes.”

Bởi vì tôi nhận ra mình chính là người đặt bóng rổ vào một cái hộp.

Because I realize I was the one putting basketball in a box all along.

Thank you so much for this opportunity.

Xin cảm ơn rất nhiều vì cơ hội này.

(Cheers)

(Chúc mừng)

(Applause)

(Vỗ tay)