A forgotten ancient grain that could help Africa prosper | Pierre Thiam

Çeviri: Aslihan Tuna Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

I was born and raised in Dakar, Senegal,

Senegal'de, Dakar'da doğup büyüdüm

and through a combination of accidents and cosmic justice,

ve türlü kazalar ile kozmik adaletin bir birleşimi sonucu

became a chef in the US.

Amerika'da şef oldum.

(Laughter)

(Kahkaha)

When I first arrived in New York,

New York'a ilk geldiğimde,

I began working in these restaurants -- different types of restaurants --

restoranlarda çalışmaya başladım. Farklı türde restoranlarda çalıştım.

from French bistro to Italian,

Fransız bistrolarından İtalyan mutfağına,

global ethnic to modern American.

küresel etnik'ten modern Amerikan'a...

At the time,

O zamanlar,

New York was already well-established as a food capital of the world.

New York dünyanın yemek başkenti olarak çoktan yerini almıştı.

However ...

Ancak,

with the exception of a few West African and Ethiopian mom-and-pop eateries,

birkaç Batı Afrika ve Etiyopya ev lokantası haricinde,

there was no such thing as African cuisine in the entire city.

koca şehirde Afrika mutfağı yapan yer yok gibiydi.

Early in my life,

Hayatımın ilk yıllarında,

I was influenced by Senegal's first president,

Senegal'in ilk cumhurbaşkanından etkilenmiştim.

Léopold Sédar Senghor,

Léopold Sédar Senghor,

nicknamed, "the poet president,"

"Şair Başkan" olarak da biliniyordu.

who talked about a new humanism,

Yeni bir hümanizmden,

a universal civilization,

evrensel bir medeniyetten,

in which all cultures would come together around a communal table as equals,

tüm kültürlerin eşit şekilde bir masa etrafında bir araya gelmesi

each bringing its own beautiful contribution to share.

ve kendi güzelliklerini paylaşıma katmalarından bahsediyordu.

He called it "the rendezvous of giving and receiving."

Buna "verme ve alma buluşması" adını vermişti.

That concept resonated with me,

Bu konsepti içselleştirdim

and it has guided my career path.

ve kariyerimde bana yol gösterdi.

After years of working in restaurants,

Senelerce restoranlarda çalıştıktan sonra,

I yearned for my work to have a deeper impact

işimin, son sunduğum yemekten daha öteye taşınan

that would go beyond the last meal I had served.

daha derin bir etkisi olmasını arzuladım.

I wanted to give back, both to New York --

Bugüne dek aldıklarımı hem New York'a,

the city that allowed me the opportunity to follow my calling --

bana hevesimi gerçekleştirme imkanını sunan şehre;

but also to my origins and ancestors in Senegal.

hem de Senegal'deki atalarıma ve köklerime geri vermek istedim.

I wanted to contribute to that universal civilization

Senghor'un tasvir ettiği o evrensel medeniyete

Senghor had described.

katkıda bulunmak istedim.

But I didn't know how to make a measurable impact

Ama aşçı ve yazar kimliğimle nasıl anlamlı bir etki

as a cook and writer.

yaratacağımı bilmiyordum.

While I was writing my first cookbook,

İlk yemek kitabımı yazarken,

I often traveled to different regions of Senegal for research.

araştırma için Senegal'in farklı bölgelerine seyahat ettim.

During one of those trips,

Bu seyahatlerden birinde,

in the remote, southeast region of Kédougou

ücra bir güneydoğu bölgesi olan Kédougou'da,

I rediscovered an ancient grain called fonio

Fonio adında tarihi bir tahılı yeniden keşfettim.

that had all but disappeared from the urban Senegalese diet.

Etkin bir tahıldı ama Senegal beslenme düzeninden kaybolmuştu.

It turns out that fonio had been cultivated

Fonio'nun beş bin yıldan uzun süredir yetiştirildiği

for more than five thousand years

ve muhtemelen yetiştirilen en eski hububat olduğu

and is probably the oldest cultivated cereal in Africa.

ortaya çıktı.

Once a popular grain on much of the continent,

Bir zamanlar kıta genelinde popüler bir tohum olan Fonio,

fonio was grown all the way to ancient Egypt,

Antik Mısır'a kadar ulaşmış, orada da yetiştirilmişti.

where archaeologists found grains inside pyramids' burial grounds.

Arkeologlar, piramitlerin içlerindeki mezarlarda tohumlarına rastlamışlardı.

Today it is mostly cultivated in the western part of the Sahel region,

Fonio, günümüzde en sık Sahel bölgesinin batısında yetiştiriliyor.

from Senegal to Mali,

Bu alan Senegal'den Mali'ye,

Burkina Faso,

Burkina Faso, Togo

Togo, Nigeria.

ve Nijerya'ya uzanıyor.

The Sahel region is that semiarid area south of the Sahara desert

Sahel bölgesi Sahra Çölü'nün güneyinde kalan yarı kurak alan.

that extends from the Atlantic in the west to the Red Sea in the east.

Batıda Atlantik'ten, doğuda Kızıldeniz'e uzanıyor.

I became more interested in this grain

Bu tahıla ilgim giderek artıyordu,

that was deemed worth taking to the afterlife by early Egyptians.

zira antik Mısırlılar tarafından ölüm sonrasına taşınmaya layık bulunmuştu.

As I continued my research,

Araştırmama devam ederken,

I found out that fonio was actually --

Fonio'nun temelde

wherever it was cultivated --

yetiştirildiği her yerde

there was always some myth, or some superstition connected to it.

bir mitle ya da batıl inançla ilişkilendirildiğini gördüm.

The Dogon,

Dogonlar,

another great culture in Mali,

Mali'deki ulu kültürlerden biridir,

called it "po,"

Fonio'ya "po" diyorlardı,

or, "the seed of the universe."

ya da "evrenin tohumu".

In that ancient culture's mythology,

Bu kadim kültürün mitolojisinde

the entire universe sprouted from a seed of fonio.

tüm evren bir Fonio tohumundan filizlenmişti.

Aside from its purported mystical properties,

Sözde mistik özellikleri bir yana bırakırsak,

fonio is a miracle grain in many aspects.

Fonio birçok açıdan mucize bir tahıl.

It is nutritious,

Besleyici,

particularly rich in methionine and cysteine,

özellikle metionin ve sistein açısından zengin,

two amino acids that are deficient in most other major grains:

ki bu aminoasitlere arpa, pirinç veya buğday gibi

barley, rice or wheat to name a few.

diğer ana tahıllarda rastlamak zor.

In addition,

Ek olarak,

fonio cultivation is great for the environment.

Fonio tarımı çevre için çok faydalı.

It tolerates poor soil

Zayıf toprakta yetişebiliyor

and needs very little water,

ve çok az su istiyor;

surviving where nothing else will grow.

başka ürünlerin yetişmediği yerde büyüyebiliyor.

As a chef,

Bir şef olarak,

what first struck me was its delicate taste and its versatility.

beni ilk etkileyen hafif tadı ve çok yönlülüğüydü.

Similar to couscous,

Tıpkı kuskus gibi,

fonio has a delicious, nutty and earthy flavor.

Fonio'nun leziz, yemişsi ve dolgun bir tadı var.

It can be turned into salad,

Salatada kullanılabiliyor,

served as noodles,

Noodle olarak servis edilebiliyor,

used in baking

fırına giriyor,

or simply as a substitute for any other grains in your favorite recipes.

ya da favori tarifinizdeki herhangi bir tahılın yerini alabiliyor.

I am happy to share some of my fonio sushi and sweet potato sushi

Fonio'dan ve tatlı patatesten yaptığım suşileri şu anda

with some of you right now.

sizinle paylaşmak isterim.

(Audience) Oh!

(Seyirci) Oh!

(Applause)

(Alkış)

And okra.

Bamya da var.

(Audience murmurs)

(Seyirciden mırıltılar)

In Kédougou

Fonio'ya, Kédougou'da,

it is also nicknamed "ñamu buur,"

"ñamu buur" da deniyor.

which means "food for royalty,"

anlamı "kraliyet gıdası".

and it's served for guests of honor.

Onur konuklarına ikram ediliyor.

Located at the border with Guinea and Mali,

Kédougou, Gine ve Mali ile sınır bölgesinde,

Kédougou first strikes visitors with its stunning vistas

ziyaretçilerini ilk olarak çarpıcı manzarası

and views of the Fouta Djallon Mountains.

ve Fouta Djallon Dağları'nın görünümü ile etkiliyor.

Sadly, it is also one of the poorest regions of Senegal.

Ancak maalesef Senegal'inen fakir yerlerinden.

Because of desertification and lack of job prospects,

Çölleşme ve iş olanaklarının azlığı nedeniyle,

much of Kédougou's young population has left.

Kédougou'nun genç nüfusunun çoğu orayı terk ediyor.

They chose the deadly path of migration

Daha "iyi" olanaklar adına,

in search of "better" opportunities.

ölümcül göç yolunu seçiyorlar.

Often,

Sıklıkla,

they risk their lives trying to reach Europe.

Avrupa'ya ulaşmak için hayatlarını tehlikeye atıyorlar.

Some leave by crossing the Sahara desert.

Bazıları Sahra Çölü'nü

Others end up on inadequate wooden canoes

diğerleri yetersiz ahşap kanoları seçiyor.

in desperate attempts to reach Spain.

Umutsuzca İspanya'ya ulaşmayı deniyorlar.

According to a recent "Guardian" article,

"Guardian"daki yeni bir makale,

by 2020 more that 60 million people from sub-Saharan Africa

2020'ye dek, Sahra Altı Afrika'dan 60 milyon kişinin

are expected to migrate

çölleşme nedeniyle

due to desertification.

göç edeceğini öngörüyor.

This is the biggest global wave of migration since the Second World War,

Bu 2. Dünya Savaşı'ndan beri en büyük küresel göç

and it's only set to grow.

ve devamı bekleniyor.

So far this year,

Bugüne dek, bu yıl içinde,

more that 2,100 migrants have lost their lives

2100'den fazla göçmen Avrupa yolunda

on their way to Europe.

hayatlarını kaybetti.

This is the reality of Kédougou

Kédougou'da ve Sahra genelinde

and of much of the Sahel today.

bu gerçeklik yaşanıyor.

Scary future,

Korkutucu bir gelecek,

scarce food

kısıtlı gıda,

and no opportunities to change their situation.

ve durumu değiştirmek için fırsat olmaması...

If life in your village weren't so precarious,

Köyünüzdeki yaşam istikrarsız olmasaydı,

if there was a way to having enough food to get by,

idare edecek kadar gıda bulmanın bir yolu olsaydı,

or having a paying job --

ya da yeterli gelir...

if you and your sisters

siz ve kız kardeşleriniz,

didn't have to spend 30 percent of their waking hours

uyanık olduğunuz saatlerin yüzde 30'unu

suya ulaşmaya harcamasaydınız,

fetching water,

if conditions were just a little more hospitable ...

şartlar az daha yaşanabilir olsaydı...

could the solution be right here in our soil?

Peki ya çözüm burada, toprağımızdaysa?

Could bringing fonio to the rest of the world

Fonio'yu dünyanın kalanıyla paylaşmak

be the answer?

çözüm sağlayabilir mi?

Ancient grains are getting more popular,

Kadim tohumlar giderek popülerleşiyor,

and sales of gluten-free items are growing in the US --

ABD'de glutensiz ürünlerin satışı

16.4 percent since 2013,

2013'ten bu yana %16.4 arttı.

making it a 23.3-billion-dollar industry.

Bu, 23,3 milyar dolarlık bir sektör.

How could fonio partake in this market share?

Fonio bu pazar payına nasıl dahil olabilir?

There are many challenges in turning fonio into food.

Fonio'yu yemeğe çevirmenin pek çok zorluğu bulunuyor.

Traditional processing is laborious and time-consuming,

Geleneksel yöntemler işgücü ve zaman alıyor.

especially when compared to other grains.

Özellikle de diğer tahıllarla karşılaştırıldığında...

Well, thankfully, technology has evolved.

Neyse ki teknoloji ilerledi.

And there are now machines

Ayrıca artık Fonio'yu daha etkili şekilde işleyecek

that can process fonio in a more efficient way.

makineler bulunuyor.

And as a matter of fact,

Hatta

a few years ago,

birkaç sene önce,

Sanoussi Diakité,

Sanoussi Diakité adlı

a Senegalese engineer,

Senegalli bir mühendis,

won a Rolex prize

İlk mekanik Fonio işleyiciyi icat ederek

for his invention of the first mechanized fonio processor.

Rolex ödülünü kazandı.

Today, such machines are making life much easier for producers

Günümüzde bu tür makineler Sahel bölgesi genelinde

around the whole Sahel region.

üreticilerin hayatını kolaylaştırıyor.

Another challenge is the colonial mentality

Diğer bir zorluk ise koloni zihniyeti;

that what comes from the west is best.

Batı'dan gelenin hep en iyi olduğu sanısı.

This tendency to look down on our own products

Kendi ürünlerimizi küçümseme eğilimi

and to see crops like fonio as simply "country peoples' food,"

ve Fonio gibi mahsulleri "köylü yemeği" olarak algılayıp

therefore substandard,

düşük görmemiz,

explains why even though we don't produce wheat in Senegal traditionally,

Senegal'de geleneksel olarak buğday yetiştirmediğimiz halde,

it is far easier to find baguettes or croissants in the streets of Dakar

Dakar sokaklarında Fonio ürünlerinden ziyade

baget ve kruvasan bulmanın kolaylığını açıklıyor.

than it is to find any fonio products.

This same mindset popularized the overprocessed, leftover rice debris

Aynı zihniyet, aşırı işlenmiş artık pirinç kalıntılarını ünlendirdi.

known as "broken rice,"

"Kırık pirinç" denen ürün,

which was imported to Senegal from Indochina

Fransız koloniciler tarafından Hindiçini'nden Senegal'e

and introduced by the colonial French.

ithal edilerek yaygınlaştırıldı.

Soon, broken rice became a key ingredient in our national dish,

Kısa sürede kırık pirinç ulusal yemeğimiz Thieboudienne

thiéboudienne,

için vazgeçilmez oldu.

replacing our own traditional, more nutritious African rice,

Oryza glaberrima adlı kendi geleneksel Afrika pirincimizin

Oryza glaberrima.

yerini aldı.

Ironically, the same African rice despised at home

Tuhaf bir şekilde aynı Afrika pirinci evlerimizde hor görülürken

was hailed abroad.

dışarıda baştacı oldu.

Indeed, during the Atlantic slave trade,

Atlantik köle ticareti sırasında,

this rice became a major crop in the Americas ...

yerel pirincimiz Amerika kıtasında ana tahıl haline geldi.

particularly in the Carolinas

Özellikle Carolina bölgesinde,

where it was nicknamed, "Carolina gold."

"Carolina altını" olarak anıldı.

But let's return to fonio.

Neyse, Fonio'ya dönelim.

How can we turn its current status of "country-people food"

Şu anki "köylü yemeği" sıfatını nasıl "birinci sınıf tohum"a

into a world-class crop?

dönüştürebiliriz?

Last year,

Geçen sene,

a business partner and I secured a commitment from Whole Foods Market,

bir çözüm ortağımla birlikte, ABD'nin en geniş doğal gıda zinciri

the US's largest natural food store chain,

Whole Foods'dan, Fonio'yu tanıtma

to carry fonio.

sözü aldık.

And we got a large American ingredient importer

Büyük bir Amerikan gıda ithalat firması,

interested enough to send a team of executives

tedarik zincirini incelemek üzere Batı Afrika'ya bizimle

to West Africa with us

bir yönetici ekibi göndermeye

to explore the supply chain's viability.

ikna oldu.

We found ourselves observing manual operations

Kendimizi ücra bölgelerde kalite kontrolü neredeyse olmayan

in remote locations

el işçiliğini

with few controls over quality.

incelerken bulduk.

So we started focusing on processing issues.

Dolayısıyla işleme konusuna odaklandık.

We drew up a vision

Bir vizyon oluşturduk.

with a beneficial and commercially sustainable supply chain for fonio,

Fonio'ya karlı ve ticareten sürdürülebilir bir tedarik zinciri kurmak için

and we connected ourselves with organizations

bize yardım edebileceğine inandığımız

that can help us achieve it.

organizasyonlarla görüştük.

Walking backwards from the market, here is what it looks like.

Uzaktan bakıldığında manzara şöyle görünecek:

Imagine that fonio is consumed all across the globe

Fonio tüm dünyada tüketilen, diğer ana tahıllarla eş değerde

as other popular ancient grains.

bir tahıl haline gelecek.

Fonio touted on the levels of cereals,

Fonio her yerde; kahvaltılık gevreklerde,

breads,

ekmeklerde,

nutrition bars,

destek gıdalarında,

cookies, pastas,

kurabiyelerde, makarnalarda,

snacks -- why not?

atıştırmalıklarda yer alacak. Neden olmasın?

It's easier to say than quinoa.

Telaffuzu Quinoa'dan daha kolay!

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkış)

To get there,

Bunu yaratabilmek için,

fonio needs to be readily available

Fonio'nun, gıda üreticileri

at a consistent quality for commercial users,

ve restoran zincirleri gibi ticari kullanıcılar için

such as food manufacturers and restaurant chains.

ulaşılabilir ve istikrarlı bir kalitede olması gerekiyor.

That's the part we're missing.

Eksik olduğumuz kısım da bu.

To make fonio available at a consistent quality

Fonio'yu ticari kullanım için istikrarlı bir kalitede

for commercial use,

ulaşılabilir kılmak için

you need a commercial-scale fonio mill

uluslararası kalite standartlarına uygun

that adheres to international quality standards.

ticari ölçekte bir Fonio değirmeni gerekiyor.

Currently, there is no such mill in the whole world,

Şu anda dünyada böyle bir değirmen bulunmuyor.

so in our vision,

Dolayısıyla amacımız

there is an African-owned and operated fonio mill

Afrikalılar tarafından sahiplenilip kullanılacak

that processes efficiently

etkili işleme gücüne sahip

and in compliance with the requirements of multinational food companies.

çok uluslu gıda firmalarının taleplerine uyan bir değirmen kurmak.

It is very difficult for the fonio producers today

Günümüzde Fonio üreticileri, neredeyse tüm zaman ve enerjilerini

to sell and use fonio

harman dövmeye, yaba yapmaya

unless they devote a huge amount of time and energy

ve kabuk soymaya ayırmadıkları sürece bu tahılı satacak ya da kullanacak

in threshing, winnowing and husking it.

hale getiremiyorlar.

In our vision,

Vizyonumuz,

the mill will take on those tasks,

değirmenin bu işleri üstleneceği

allowing the producers to focus on farming rather than processing.

ve üreticilerin, tahılı işlemektense tarıma vakit bulabileceği yönünde.

There is untapped agricultural capacity in the Sahel,

Sahel bölgesinde henüz kullanılmamış bir tarım potansiyeli var.

and all it takes is changing market conditions

Bu potansiyeli harekete geçirmenin yolu da

to activate that capacity.

piyasa şartlarını değiştirmek.

By relieving fonio producers of manual operations,

Değirmen, Fonio üreticilerini el işlerinden kurtararak,

the mill will free up their time

onlara zaman kazandıracak,

and remove the production bottleneck that limits their output.

verimliliği kısıtlayan dar boğazı çözecek.

And there are other benefits as well

Elbette Sahel topraklarında tarımı

in using Sahel land for agriculture.

geliştirmekten başka faydaları da olacak.

More benefits,

Çok daha büyük faydalar.

higher employment,

Daha fazla iş olanağı,

climate change mitigation by reversing desertification

çölleşmeyi tersine çevirerek iklimin yumuşatılması

and greater food security.

ve daha yüksek gıda garantisi.

Nice vision, right?

Güzel bir vizyon, değil mi?

Well, we are working towards getting it done.

İşte bunu elde etmeye uğraşıyoruz.

Last month we introduced fonio to shoppers in New York City

Geçen ay Fonio'yu çekici, hoş ve ulaşılabilir bir ambalajla,

and online,

hem internette

in a package that makes it attractive and desirable and accessible.

hem de New York'ta dükkan sahiplerine sunduk.

(Applause)

(Alkış)

We are talking with operators and investors in West Africa

Batı Afrika'daki işletme ve yatırımcılarla bir Fonio değirmeni

about building a fonio mill.

kurulması için görüşüyoruz.

And most importantly,

Ve en önemlisi,

we have teamed with an NGO called SOS SAHEL

SOS SAHEL adında bir STK ile ortaklaşa biçimde

to recruit, train and equip smallholders in the Sahel

Sahel'deki küçük çiftlik sahiplerine eğitim ve donatım sağlayarak

to increase their fonio production.

Fonio üretimlerini artıracağız.

Hunger levels are higher in sub-Saharan Africa

Güney Sahra bölgesindeki açlık seviyesi, dünyanın geri kalanından

than any other place in the world.

çok daha yüksekte seyrediyor.

The Sahel population is set to grow

Sahel bölgesi nüfusunun 135 milyondan

from 135 million to 340 million people.

340 milyona çıkması bekleniyor.

However, in that drought- and famine-prone region,

Her şeye rağmen, bu kurak ve açlığa meyilli bölgede

fonio grows freely.

Fonio rahatça yetişebiliyor.

This tiny grain may provide big answers,

Bu küçücük tohumcuk,

reasserting its Dogon name,

Dogon dilindeki adıyla "Po"

"po," the seed of the universe,

gerçekten de evrenin tohumu olabilir.

and taking us one step closer

Sağlayacağı çözümle bizi

to the universal civilization.

evrensel medeniyete taşıyabilir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)