How to Fix Fashion and Protect the Planet | Amy Powney | TED

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Şebnem Altundaş

I was determined to be a designer. A fashion designer.

Tasarımcı olmaya kararlıydım. Bir moda tasarımcısı.

My career was built off my childhood happy place

Kariyerim, çocukluğumda annemle birlikte yaptığım mutlu

of crafting with my mother,

el işleri üzerine kuruluydu

and I dreamt of unleashing my creativity

ve yaratıcılığımı stil, trendler ve lüksten doğan

in an industry that was borne on style and trends and luxury.

bir sektörde açığa çıkarmayı hayal ediyordum.

It was a contradiction to my own childhood of hand-me-downs and no logos,

Sık sık akranlarım tarafından alay edilen, ikinci el ve logosuz olan

often teased by my peers.

kendi çocukluğumla çelişiyordu.

I grew up in the north of England, off grid.

İngiltere’nin kuzeyinde, bağımsız bir yerde büyüdüm,

My parents worked as local food farmers,

Ailem, yerel gıda çiftçileri olarak çalışıyordu

and I had a real innate understanding of where things came from.

ve işlerin nereden geldiğine dair doğuştan gelen gerçek bir anlayışım vardı.

We were the bottom of the food chain.

Biz besin zincirinin en altındaydık.

We all worked as farmers,

Hepimiz çiftçi olarak çalışırdık

and I watched our small wind turbine

ve küçük rüzgâr türbinimizin doğal kaynakları

turn natural resources into energy firsthand.

enerjiye dönüştürmesini doğrudan canlı olarak izlerdim.

It did also mean if it wasn't windy, I couldn't watch TV.

Ayrıca, hava rüzgârlı değilse televizyon izleyemeyeceğim anlamına geliyordu.

Getting into my dream industry.

Hayalimdeki sektöre girmek.

I'm a very inquisitive person, so I decided to pick away at the seams.

Ben çok meraklı biriyimdir, böylece dikişleri kafaya takmaya karar verdim.

And so six years ago, as the creative director of Mother of Pearl,

Ve böylece altı yıl önce, Mother of Pearl’ün yaratıcı direktörü olarak,

I embarked on a mission

kendi markam için tamamen

to make a fully sustainable collection for my brand.

sürdürülebilir bir koleksiyon üzerine bir göreve başladım.

I didn't really know what that meant,

Bunun ne anlama geldiğini hiç bilmiyordum,

so I journeyed from field to finished product,

bu nedenle tarladan bitmiş ürüne kadar yolculuk ettim,

emotionally engaging with the people and the planet,

insanlarla ve gezegenle duygusal olarak bağ kurdum,

picking away the chains, linking them back together.

zincirleri söküp onları tekrar birbirine bağladım.

We all get the notion of farm to table, right?

Çiftlikten sofrayayı anlıyoruz, değil mi?

We understand where our fresh produce comes from.

Taze ürünlerimizin nereden geldiğini biliyoruz.

It's written on the packet

Paketin üzerinde yazıyor

and also from point of harvest to the final product,

ve ayrıca hasat noktasından nihai ürüne kadar

it kind of looks the same.

neredeyse aynı görünüyor.

But what about field to fashion?

Peki ya çiftlikten modaya ne dersiniz?

Fashion is also born of natural resources.

Moda aynı zamanda doğal kaynaklardan doğar.

Your clothes come from either an worm, an animal,

Giysileriniz ya bir solucandan, bir hayvandan,

agriculture, forestry or fossil fuels.

tarımdan, ormancılıktan ya da fosil yakıtlardan gelir.

Without worms, there is no silk, no sheep, there's no wool.

Solucanlar yoksa ipek, koyun yoksa, yün yok anlamına gelir.

Without agriculture, there’s no cotton, no trees, no viscose.

Tarım yoksa pamuk, ağaç yoksa, viskon yoktur.

And polyester, which is the most widely used fabric of all,

Ve ucuz olduğu için en yaygın kullanılan

because it’s cheap,

kumaş olan polyester,

comes from fossil fuels, is made of crude oil,

fosil yakıtlardan gelir, ham petrolden yapılır;

which is the same oil that you put into your car,

bu, arabanıza koyduğunuz petrolle aynı,

the same fuel you put into your car.

arabanıza koyduğunuz yakıtla aynıdır.

When we talk about climate change, we talk about the big stuff.

İklim değişikliğinden bahsedince, büyük şeylerden bahsederiz.

We talk about aviation, travel, shipping, logistics,

Havacılık, seyahat, nakliye, lojistik,

agriculture, industrialization,

tarım, sanayileşme,

plastic pollution, fossil fuels.

plastik kirliliği, fosil yakıtlardan bahsederiz.

But this is where your clothes come from, and they are playing their part.

Ama giysilerinizin geldiği yer burası ve rollerini oynuyorlar.

Take a polyester dress, for instance.

Örneğin, polyester bir elbise alın.

It is both fossil fuel

Fosil yakıt ve plastik

and plastic pollution combined.

kirliliğinin birleşiminden oluşmuştur.

When it's made,

Üretildiği zaman

it contributes to climate change in its industrial processing.

endüstriyel işlemede iklim değişikliğine katkıda bulunur.

When it's washed, it releases microplastics into the ocean,

Yıkanınca mikroplastikleri okyanusa,

into the food chain, into us.

besin zincirine, bize salar.

When you throw it away, it ends up in landfill,

Attığınızda, çöp sahasına girer

and in landfill, it takes hundreds of years to degrade.

ve çöp sahasında bozulması yüzlerce yıl alır.

It's no different than your plastic packaging,

Plastik ambalajınızdan farkı yok,

but it does give trashy dressing a whole new meaning.

ancak adi giysiye yepyeni bir anlam kazandırıyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

OK, so how did we get here?

Tamam, buraya nasıl geldik?

We buy three times as many clothes as we did in 1980

1980′de aldığımızdan üç kat daha fazla kıyafet alıyoruz

and wear them for half as long.

ve yarısı sürede giyiyoruz.

Your grandmother would have mended her clothes,

Büyükannen kıyafetlerini tamir ederdi,

but now three out of five end up in landfill

ama şimdi beşinden üçü satın aldıktan sonra

within the first year of purchase.

ilk yıl içinde çöp sahasına gidiyor.

It changed within one generation,

Bir nesil içinde değişti

and it's set to increase by 62 percent by 2030.

ve 2030 yılına kadar yüzde 62 artacak.

This is one of the biggest landfills.

Burası en büyük çöplüklerden biridir.

This is in Chile, and it can now be seen from space.

Bu Şili’de ve şimdi uzaydan görülebilir.

It's mostly also made up of unused and unsold clothing.

Çoğunlukla kullanılmayan ve satılmamış giysilerden oluşur.

So mass industrialization

Kitlesel sanayileşme

and a linear production model of global capitalism

ve küresel kapitalizmin doğrusal üretim modeli,

gave birth to the notion that we could and should have it all faster and cheaper,

her şeye daha hızlı ve ucuza sahip olup yapmamız gerektiği fikrini doğurdu,

which means we've lost connection to our clothes.

bu giysimizle bağlantıyı kaybettiğimiz anlamında.

We do not know or seem to care where they come from.

Nereden geldiklerini bilmiyoruz ya da umursamıyoruz.

And when I say we, I mean all of us that wear clothes,

Ve biz dediğimde, kıyafet giyen hepimizi kastediyorum,

but also the brands that make them.

aynı zamanda onları yapan markaları da kastediyorum.

When you look in your label of your clothing,

Giysilerinizin etiketine baktığınızda,

it will tell you where it was manufactured,

size nerede üretildiğini söyleyecektir,

but it doesn't tell you how it was spun, woven, dyed, finished.

ancak nasıl büküldüğü, dokunduğu, boyandığı, bittiğini söylemez.

Also, it doesn't tell you about the 3.4 billion people

Ayrıca, size sektörde çalışan, yüzde 70′i kadın olan,

that work in the industry,

genellikle görünmez olan

70 percent of which are female,

ve çoğu zaman geçim ücreti ödenmeyen

often invisible,

3,4 milyar insandan

and for the most part not paid a living wage.

bahsetmiyor.

In fashion, we love to talk about equality, feminism,

Modada eşitlik, feminizm, çeşitlilik, güçlendirme

diversity, empowerment.

hakkında konuşmayı seviyoruz.

We celebrate the celebrities and the influencers that wear our designs,

Tasarımlarımızı giyen ünlüleri ve influencerları kutluyoruz,

and yet we don't talk about the women that make them.

ama yine de onları yapan kadınlardan bahsetmiyoruz.

We treat them just like that polyester dress,

Onlara tek kullanımlık ve ucuz polyester

disposable and cheap.

elbise gibi davranıyoruz.

And in that search for that cheap supply chain

Ve bu ucuz tedarik zinciri

and cheap materials,

ve ucuz malzeme arayışında,

your garments here,

buradaki giysileriniz,

one of your garments today, that you're wearing,

bugün giydiğiniz giysilerinizden biri

could have traveled through five different countries,

beş farklı ülkeden

and up to 20 different processes along the way.

ve yol boyunca 20 farklı süreçten geçebilirdi.

Chances are your outfit is better traveled than you are,

Muhtemelen kıyafetiniz sizden daha iyi seyahat etmiştir

and your wardrobes most definitely are.

ve gardıroplarınız kesinlikle öyle.

So,

O zaman

we have to choose ethics, too.

biz de etiği seçmeliyiz.

But how do we do this?

Ama bunu nasıl yapacağız?

Fashion is borne on buying more, shopping more, consuming more.

Moda daha fazla satın alma, alışveriş yapma, tüketmeye dayanır.

When I was at design school,

Tasarım okulundayken,

they just taught me to design something beautiful,

bana güzel bir şey tasarlamayı öğrettiler

and how it was made was almost an afterthought.

ve nasıl yapıldığı neredeyse sonra düşünüldü.

But now, with everything that I've learned,

Ama şimdi, öğrendiğim her şeyle,

I flipped that entire process on its head.

tüm süreci kafasında çevirdim.

So I start with sustainable, traceable supply chains,

Sürdürülebilir, izlenebilir tedarik zinciriyle

and I design from there up.

başlayıp oradan yukarıya tasarım yapıyorum.

Some designers would suggest that was hindering creativity,

Bazı tasarımcılar bunun yaratıcılığı engellediğini öne sürer,

but to quote the economist Kate Raworth,

ancak ekonomist Kate Raworth’tan alıntı yapmak gerekirse,

"Boundaries unleash potential."

“Sınırlar potansiyeli salar”.

Look at what Mozart did with a five-octave piano.

Mozart’ın beş oktavlı bir piyanoyla ne yaptığına bakın.

And I would agree.

Ve aynı fikirde olurum.

So with everything I learned, this is what I did for our brand.

Yani öğrendiğim her şeyle, markamız için yaptığım şey buydu.

I set my non-negotiables.

Pazarlık edilmeyeni belirledim.

This is the best possible practices of the supply chain.

Tedarik zincirinin mümkün olan en iyi uygulamalarıdır.

For instance, we use natural organic farming practices for our natural fibers

Örneğin, doğal liflerimiz için doğal organik tarım uygulamaları

and replacement of synthetics or virgin synthetics like polyester.

ve polyester gibi sentetiklerin veya bakire sentetiklerin ikamesi kullanılıyor.

There's many more, but they are just some of the solutions.

Çok daha fazlası var, ama bunlar çözümlerden sadece birkaçı.

This was also designed for two reasons.

Bu da iki nedenden dolayı tasarlandı.

It was designed as a kind of benchmark for my team.

Ekibim için bir tür ölçüt olarak tasarlandı.

So we had kind of goals to work to,

Çalışmamız gereken hedefler vardı,

but it was also to help educate the consumer.

ama aynı zamanda tüketiciyi eğitmeye yardımcı olmak içindi.

Most online stores, when you shop,

Çoğu çevrimiçi mağazada alışveriş yaptığınızda,

you can filter them by size, color, fit.

onları boyut, renk, uyuma göre filtreleyebilirsiniz.

But for us, we also let you filter it by attribute or material,

Ancak bizim için, etik ve estetiği aynı sohbete koymaya çalışarak

trying to put ethics and aesthetics in the same conversation.

niteliğe veya malzemeye göre filtrelemenize de izin veriyoruz.

But only once I’d implemented this -- and it took a long time to do it,

Ama bunu sadece bir kez uyguladım -- ve bunu yapmak uzun zaman aldı

and we were very proud --

ve çok gurur duyduk --

but what I also realized

ama aynı zamanda anladığım

is that we just made a better version of an existing system

bozuk olan mevcut bir sistemin daha iyi bir

which was broken.

versiyonunu yaptığımızdı.

It's the best of,

En iyisi,

but it's still take, make, use and lose.

ama yine de al, yap, kullan ve kaybet.

And so now I realized we have to add another link to that supply chain

Bu tedarik zincirine başka bağlantı eklemek, hepsini birleştirmek

and join it all together and create a circular system.

ve dairesel bir sistem oluşturmak gerektiğini fark ettim.

And by that I mean so many things.

Bununla pek çok şeyi kastediyorum.

But for an example,

Ama bir örnek olarak,

if we're going to cut a tree down and we replace it,

bir ağacı kesecek ve onu değiştireceksek,

could the replacement add more value back to the forest?

değiştirme ormana daha fazla değer katabilir mi?

What about if regenerative and organic farming practices

Ya rejeneratif ve organik tarım uygulamaları

could become the new normal,

yeni normal hâline gelirse

and each picker’s lives nourished along with the soil itself?

ve her toplayıcının hayatı toprağın kendisiyle birlikte beslenirse?

And then new links could be added for every aspect of the business.

Ve sonra işin her yönü için yeni bağlantılar eklenebilir.

What if we looked at profit and loss, for instance?

Mesela kâr ve zarara bakarsak ne olur?

What if we turn that into pay it forward?

Ya bunu ileriye doğru ödemeye çevirirsek?

What if we reimagine the concept of success?

Ya başarı kavramını yeniden düşünürsek?

They say we eat a credit card's worth of plastic

Mikroplastiklerle her hafta kredi kartı kadar

every week with the microplastics.

plastik yediğimizi söylüyorlar.

And when all is said and done,

Her şey söylenip bittiğinde,

we won't be able to eat money.

para yiyemeyeceğiz.

For me, the answer is very simple.

Benim için cevap çok basit.

The very notion of questioning everything is key,

Her şeyi sorgulama kavramı anahtardır

and being responsible for my actions as a business leader

ve bir iş lideri ve birey olarak eylemlerimden

and an individual is key.

sorumlu olmak anahtardır.

And for those that are willing to not think and rethink,

Düşünmemeye ve yeniden düşünmemeye istekli olanlar için

we have to pass legislation.

mevzuat geçirmeliyiz.

On this journey,

Bu yolculukta kıyafetlerimi

I didn't think it was very revolutionary

yapan koyunlarımla

trying to meet my sheep that made my clothes,

tanışmanın çok devrimci olduğunu düşünmedim,

but it turns out it was.

ama öyle olduğu ortaya çıktı.

Before I knew it, I was on the news,

Bilmeden önce haberlerde,

the subject of a documentary,

bir belgeselin konusuydum,

writing columns for British "Vogue."

İngiliz “Vogue” için köşe yazıyordum.

And that gives me a lot of hope.

Bu bana çok umut veriyor.

But fashion is still everything you think.

Ama moda hâlâ düşündüğün her şeydir.

It's trends, fast pace, logos, brands.

Trendler, hızlı tempo, logolar, markalar.

But to fashion something is to make something.

Bir şeyi şekillendirmek bir şeyler yapmaktır.

And that was where my passion came from.

Tutkumun geldiği yer burasıydı.

And what I've learned in this journey is if I'm going to continue to design

Bu yolculukta öğrendiğim şey, giyim tasarlamaya ve şekillendirmeye

and fashion clothing,

devam edeceksem,

I must also fashion our future.

geleceğimizi de şekillendirmeliyim.

The two things come hand in hand.

İki şey el ele geliyor.

Yes, there are technical solutions to this problem, to these problems,

Evet, bu soruna, bu sorunlara teknik çözümler var,

and I can talk endlessly about them,

biyomimikri bazlı boya ve cilalardan

from biomimicry-based dyes and finishes

rejeneratif ve geri dönüşmüş tekstillere kadar

to regenerative and recycled textiles.

onlar hakkında durmadan konuşabilirim.

And it's important. Technology is important.

Ve bu önemli. Teknoloji önemlidir.

But the other thing I've learned in this journey

Ama bu yolculukta öğrendiğim bir diğer şey de,

is that it's only when we reconnect back to the living world

ancak yaşayan dünyaya yeniden bağlandığımızda ve ona huşu

and look at it in awe and wonder and the respect that it deserves

ve merakla ve hak ettiği saygıyla baktığımızda

will true systemic change happen.

gerçek sistemik değişimin gerçekleşeceği.

And when I talk about the living world, I talk about the people and the planet.

Yaşayan dünya hakkında konuştuğumda, insanlar ve gezegenden bahsediyorum.

Box-ticking is greenwashing, and greenwashing is dangerous.

Kutu işaretlemek, yeşil aklamadır ve yeşil aklama tehlikelidir.

It's just the medicine to a symptom and not the solution to a problem.

Bu sadece bir semptomun ilacı, bir sorunun çözümü değil.

And fashion absolutely should not cost the Earth.

Ve modanın fiyatı kesinlikle Dünya kadar olmamalı.

Nature designs or fashions the most incredible designs there are.

Doğa tasarımları veya moda var olan en inanılmaz tasarımlardır.

We just simply forgot to look.

Sadece bakmayı unuttuk.

So my ask:

Bu yüzden sorum:

next time you open your wardrobes,

Bir dahaki sefer gardırobunuzu açtığınızda

instead of seeing clothes, brands, logos and perhaps your favorite dress,

kıyafetleri, markaları, logoları ve belki en sevdiğiniz elbiseyi görmek yerine

delve a little bit deeper.

biraz daha derine inin.

Go to Narnia.

Narnia’ya gidin.

And instead see the vast and unique ecosystem

Ve bunun yerine, her parçayı bireysel kılan

that makes each piece individual

geniş ve benzersiz eko sistemi

and its inherent connection to our planet

ve tüm hayatımızın bağlı olduğu

on which all of our lives depend.

gezegenimizle doğal bağlantısını görün.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)